اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
مرتضی شبان نژاد؛ محمدرضا بی همتا؛ اسلام مجیدی هروان؛ هادی علی پور؛ آسا ابراهیمی
چکیده
یک مجموعه متشکل از 199 توده بومی گندم نان ایران در دو استان البرز و زنجان که دارای اقلیم‌های نیمه خشک می‌باشند تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل و آبیاری معمولی کشت شدند. شانزده صفت زراعی بهمنظور ارزیابی تنوع ژنتیکی توده‌های بومی ثبت شدند. دامنه تغییرات فنوتیپی تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل در مقایسه با شرایط آبیاری معمولی (به غیر از صفت روز ...
بیشتر
یک مجموعه متشکل از 199 توده بومی گندم نان ایران در دو استان البرز و زنجان که دارای اقلیم‌های نیمه خشک می‌باشند تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل و آبیاری معمولی کشت شدند. شانزده صفت زراعی بهمنظور ارزیابی تنوع ژنتیکی توده‌های بومی ثبت شدند. دامنه تغییرات فنوتیپی تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل در مقایسه با شرایط آبیاری معمولی (به غیر از صفت روز تا ظهور سنبله) کمتر بودند. میزان توارث‌پذیری تحت شرایط آبیاری معمولی برای تمامی صفات افزایش یافت. بالاترین ضرایب همبستگی برای صفت‌های روز تا ظهور سنبله و ارتفاع گیاه (0.65)، عملکرد دانه و تعداد دانه (0.60) تحت شرایط تنش خشکی و همچنین میان صفت‌های روز تا ظهور سنبله و ارتفاع گیاه (0.76)، وزن سنبله و تعداد دانه (0.64) تحت شرایط آبیاری معمولی مشاهده شدند. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی 0.40 از تغییرات صفات زراعی تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل و 0.39 از تغییرات صفات زراعی تحت شرایط آبیاری معمولی توسط دو مؤلفه اول توجیه شدند. با استفاده از تجزیه علیت صفات وزن هزار دانه و تعداد بذر تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل و صفات روز تا ظهور سنبله، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره ظهور سنبله تا رسیدگی فیزیولوژیک، وزن هزار دانه و تعداد بذر تحت شرایط آبیاری معمولی بیشترین اثر مستقیم را بر روی عملکرد دانه داشتند. دندروگرام به دست آمده بهمنظور گروه‌بندی توده‌های بومی تطابق بسیار مطلوبی با تجزیه‌های به مؤلفه‌های اصلی داشت درحالی‌که تحت شرایط آبیاری معمولی تعداد بیشتری از توده‌های بومی در گروه‌های با عملکرد بالاتر جای گرفته بودند. نتایج این پژوهش، استفاده از تنوع ژنتیکی موجود در توده‌های بومی گندم نان ایران را در برنامههای بهنژادی کاربردی پیشنهاد می‌نمایند.
تنش خشکی
شکیبا شاهمرادی؛ ویدا قطبی
چکیده
بهمنظور بررسی تحمل به تنش خشکی در اکوتیپ‌های چاودار و شناسایی منابع ژنتیکی متحمل، تعداد 9 اکوتیپ چاودار، به همراه رقم تجاری چاودار دانکو، مورد ارزیابی قرار گرفتند. تحمل به تنش خشکی در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی متوالی 96-1395 و 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر ارزیابی ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تحمل به تنش خشکی در اکوتیپ‌های چاودار و شناسایی منابع ژنتیکی متحمل، تعداد 9 اکوتیپ چاودار، به همراه رقم تجاری چاودار دانکو، مورد ارزیابی قرار گرفتند. تحمل به تنش خشکی در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی متوالی 96-1395 و 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر ارزیابی شد. آزمایش نرمال تا پایان دوره رشد آبیاری شد، درحالی‌که آزمایش تنش تنها در دو مرحله کاشت و استقرار گیاه، آبیاری شد. صفات روز تا ظهور سنبله، روز تا گلدهی، سطح برگ‌پرچمی، عملکرد دانه، عملکرد علوفه، وزن هزار دانه و شاخص های تحمل به تنش در اکوتیپ ها ارزیابی شد. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد، تیمار تنش خشکی اثر معنی داری بر صفات فنولوژیکی داشت و بر اساس مقایسات میانگین، باعث تسریع مراحل فنولوژیکی گیاه شد. از سوی دیگر صفات عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی نیز کاهش معنی داری را تحت شرایط تنش خشکی نشان دادند (به ترتیب 83.29 و 29.66 درصد). نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، نشان داد در هر دو سال اکوتیپ هایی که دارای مقادیر پایینتری در صفت روز تا ظهور سنبله بودند و یا به‌عبارت‌دیگر زودرستر بودند شاخص تحمل بالاتری داشتند. درمجموع نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های شماره 4 (KC13139)، 119 (TN06-243) و رقم دانکو نسبت به سایر اکوتیپ‌های چاودار تحمل بالاتری نسبت به تنش خشکی اعمال‌شده داشتند، لذا اکوتیپ‌های برتر این آزمایش بودند؛ بنابراین در راستای شناسایی و معرفی منابع ژنتیکی متحمل نسبت به تنش خشکی، میتوان از اکوتیپ‌های مذکور جهت ارزیابیهای تکمیلی و به‌کارگیری در برنامههای بهنژادی بهره جست.
تنش خشکی
مرتضی اشراقی نژاد؛ سیدمحمد علوی سینی؛ احمد آئین
چکیده
سورگوم (Sorghum bicolor) گیاهی است که در تأمین خوراک انسان، دام و طیور اهمیت دارد. این گیاه مناسب کشت در مناطق خشک است. با توجه به کاهش منابع آبی و مصرف بیشتر آب در ذرت ، ضرورت جایگزینی آن با سورگوم در منطقه جنوب استان کرمان وجود دارد. بهمنظور شناسایی مناسب‌ترین رقم سورگوم متحمل به خشکی، آزمایشی دو ساله بهصورت استریپپلات در قالب طرح ...
بیشتر
سورگوم (Sorghum bicolor) گیاهی است که در تأمین خوراک انسان، دام و طیور اهمیت دارد. این گیاه مناسب کشت در مناطق خشک است. با توجه به کاهش منابع آبی و مصرف بیشتر آب در ذرت ، ضرورت جایگزینی آن با سورگوم در منطقه جنوب استان کرمان وجود دارد. بهمنظور شناسایی مناسب‌ترین رقم سورگوم متحمل به خشکی، آزمایشی دو ساله بهصورت استریپپلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای زراعی 1397 و 1398 انجام شد. عامل عمودی شامل رژیم آبیاری بر اساس میزان تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس Aدر چهار سطح (90، 130، 180 و220 میلی‌متر) و فاکتور افقی شامل ژنوتیپهای سورگوم در چهار سطح (ارقام اسپیدفید، پگاه، لاینهای KFS18 وKFS2 ) بود. نتایج نشان داد که رقم اسپیدفید در تیمار آبیاری پس از 90 میلی‌متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر با عملکرد علوفه‌تر 298.42 تن در هکتار دارای بیشترین عملکرد علوفه‌تر بود. لاین KFS18 در شرایط آبیاری پس از 220 میلی‌متر، کمترین عملکرد علوفه‌تر را تولید نمود (142.49 تن در هکتار). رقم اسپیدفید با میانگین 41.69 تن در هکتار بیشترین عملکرد علوفه خشک را داشت و لاین KFS18 با میانگین 31.17 تن در هکتار کمترین عملکرد علوفه خشک را تولید نمود. بیشترین و کمترین عملکرد علوفه خشک نیز به ترتیب در شرایط آبیاری پس از 90 و 130 میلی‌متر بهدست آمد (به‌ترتیب 46.22 و 39.70 تن در هکتار). از نظر کارایی مصرف آب بین سطوح اول (4.76 کیلوگرم بر متر مکعب) و دوم (4.49 کیلوگرم بر متر مکعب) آبیاری اختلاف آماری معنی داری نداشت. با توجه به نتایج آزمایش میتوان رقم اسپیدفید با آبیاری پس از 130 میلی‌متر تبخیر را برای تولید علوفه در منطقه پیشنهاد نمود.
اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
امیر قلی‌ز اده؛ مصطفی خدادادی؛ آرام شریفی زاغه
چکیده
ارزیابی ژنوتیپهای گشنیز (Coriandrum sativum L.) تحت شرایط مختلف آبیاری می‌تواند در شناسایی ژنوتیپهای پایدار و با پتانسیل عملکرد بالا مفید باشد. بهمنظور بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای عملکرد اسانس در گشنیز، 21 ژنوتیپ گشنیز تحت سه شرایط مختلف آبیاری شامل آبیاری نرمال (E1)، تنش ملایم (E2) و تنش شدید (E3) به‌طور جداگانه در قالب طرح بلوکهای ...
بیشتر
ارزیابی ژنوتیپهای گشنیز (Coriandrum sativum L.) تحت شرایط مختلف آبیاری می‌تواند در شناسایی ژنوتیپهای پایدار و با پتانسیل عملکرد بالا مفید باشد. بهمنظور بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای عملکرد اسانس در گشنیز، 21 ژنوتیپ گشنیز تحت سه شرایط مختلف آبیاری شامل آبیاری نرمال (E1)، تنش ملایم (E2) و تنش شدید (E3) به‌طور جداگانه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. از روش آماری GGE بای‌پلات با مدل اثر ژنوتیپ + برهمکنش ژنوتیپ × محیط برای ارزیابی پایداری و سـازگاری ژنوتیپ‌ها در محیط‌های موردبررسی استفاده شد. نتایج تجزیه مرکب عملکرد اسانس نشان داد که اثر محیط، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنیدار بود. معنیدار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ‌ها در محیط‌های مختلف بود و ازاین‌رو، امکان تجزیه پایداری ژنوتیپ‌ها وجود داشت. نتایج تجزیه پایداری ژنوتیپ‌ها با روش GGE بای‌پلات نشان داد که دو مؤلفه اول و دوم GGE بای‌پلات، 4/96 درصد از تغییرات کل عملکرد اسانس را توجیه کردند. بر اساس بای‌پلات ژنوتیپ فرضی ایدهآل، ژنوتیپ G17 ازنظر هر دو عامل پایداری و میانگین عملکرد اسانس، بهتر از سایر ژنوتیپ‌ها بود و سازگاری عمومی بالایی در همه محیط‌های موردبررسی داشت. علاوه بر آن، ژنوتیپ G9 در محیط E1 و ژنوتیپ G18 در محیط‌های E2 و E3 ژنوتیپهای برتر و با سازگاری خصوصی بالا بودند. همچنین نتایج نشان داد که کلیه محیط‌ها دارای قابلیت تمایز بالایی بوده و توانستند تفاوت‌های بین ژنوتیپ‌ها را به‌خوبی آشکار کنند. محیط تنش ملایم نزدیک‌ترین محیط به محیط ایدهآل بود و بیشترین تمایز و بیانگری را نشان داد.
تنش خشکی
ماریه بهداد؛ فرزاد پاکنژاد؛ عبدالمجید مهدوی دامغانی؛ سعید وزان؛ مریم معرفی
چکیده
تنش خشکی یکی از مهمترین ریسک‌ها در تولید گندم در بسیاری از مناطق جهان بوده و به دلیل تأثیرات چندبعدی آن، یک نگرانی عمده در تحقق امنیت غذایی به شمار می‌رود. پژوهش حاضر بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر صفات زراعی گندم (.Triticum aestivum L) انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش فراتحلیل، نتایج پژوهش‌های مختلف مورد تحلیل آماری قرار گرفته ...
بیشتر
تنش خشکی یکی از مهمترین ریسک‌ها در تولید گندم در بسیاری از مناطق جهان بوده و به دلیل تأثیرات چندبعدی آن، یک نگرانی عمده در تحقق امنیت غذایی به شمار می‌رود. پژوهش حاضر بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر صفات زراعی گندم (.Triticum aestivum L) انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش فراتحلیل، نتایج پژوهش‌های مختلف مورد تحلیل آماری قرار گرفته است تا دیدگاهی کلی و قابل‌تعمیم در مورد اثر این تنش بر صفات زراعی این گیاه در شرایط مختلف ارائه شود. برای ایجاد بانک اطلاعات مورداستفاده در فراتحلیل، جستجوی بانک‌های اطلاعات علمی-پژوهشی مرتبط با اهداف تحقیق انجام شد و پس از بررسی و ارزیابی 120 پژوهش، 60 مقاله با موضوع بررسی صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله در شرایط تنش خشکی انتخاب‌شده و داده‌های آن‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق، بهمنظور ارزیابی تفاوت بین تیمارها در مطالعات مختلف از شاخص اندازه اثر کوهن استفاده شده است. نتایج نشان داد تأثیر تنش خشکی در مورد تمامی صفات موردبررسی منفی و معنیدار بوده است. تغییرات اندازه اثر متغیر تنش خشکی بر صفات مزبور 1.9248 تا 4.4280 بوده است. نتایج نشان می‌دهند که در تمامی شرایط مطالعه شده، تنش خشکی بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشته و سایر صفات شامل وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. تحلیل نتایج پژوهش‌ها ازنظر سوگیری و همگنی نشان می‌دهد که پژوهش‌های مربوط به تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله همگنی پایینی دارند که حاکی از سوگیری مطالعات است.
تنش خشکی
ناصر مجنون حسینی؛ محمد باقر غلامی؛ اسماعیل افشون؛ محمدرضا جهانسوز؛ احسان ربیعیان
چکیده
بهمنظور بررسی رژیم آبیاری و تراکم کاشت بر برخی از ویژگیهای زراعی نخود، آزمایشی بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج)، در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. رژیم آبیاری بهعنوان عامل اصلی در هشت سطح شامل A1: آبیاری کامل در تمام مرحله رشدی، A2: آبیاری ...
بیشتر
بهمنظور بررسی رژیم آبیاری و تراکم کاشت بر برخی از ویژگیهای زراعی نخود، آزمایشی بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج)، در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. رژیم آبیاری بهعنوان عامل اصلی در هشت سطح شامل A1: آبیاری کامل در تمام مرحله رشدی، A2: آبیاری کامل تا مرحله دانه بندی و سپس قطع آبیاری، A3: آبیاری کامل تا مرحله غلاف دهی و سپس قطع آبیاری، A4: آبیاری کامل تا مرحله گلدهی و سپس قطع آبیاری، A5: کم‌آبیاری (50 درصد آبیاری کامل) در تمام مرحله رشدی، A6: کم‌آبیاری تا مرحله دانه بندی و سپس قطع آبیاری، A7: کم‌آبیاری تا مرحله غلاف دهی و سپس قطع آبیاری، A8: کم‌آبیاری تا مرحله گلدهی و سپس قطع آبیاری و تراکم در سه سطح (30، 40 و 50 بوته در مترمربع) بهعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج کلی نشان داد که افزایش سطوح تنش خشکی منجر به کاهش صفات موردمطالعه و درنهایت عملکرد دانه نخود (رقم ILC 48) شد؛ همچنین افزایش تراکم تا 40 بوته در مترمربع، باعث افزایش مقدار ماده خشک تولیدی در واحد سطح و درنهایت بهبود اجزاء عملکرد و عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (2892 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (52 درصد) در تیمار آبیاری کامل در تمام مراحل رشدی و کمترین میزان آن‌ها (1075 کیلوگرم در هکتار و 40.043 درصد)، در تیمار کم‌آبیاری تا مرحله گلدهی و سپس قطع آبیاری به دست آمد.
تنش خشکی
مشیرالحق عابدی؛ محمد جواد ثقه الاسلامی؛ سید غلامرضا موسوی؛ رضا برادران
چکیده
این آزمایش با هدف بررسی مقایسه پاسخ سه گونه کنجد، خرفه و شاهدانه در مراحل مختلف رشد به کم‌آبی، در دو قسمت جوانه‌زنی و مزرعه‌ای انجام شد. آزمایش مزرعه ای بهصورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1396-1395 و 1397-1396 در شهرستان سربیشه انجام شد. سطوح آبیاری بر اساس پتانسیل تبخیر و تعرق در سه سطح ...
بیشتر
این آزمایش با هدف بررسی مقایسه پاسخ سه گونه کنجد، خرفه و شاهدانه در مراحل مختلف رشد به کم‌آبی، در دو قسمت جوانه‌زنی و مزرعه‌ای انجام شد. آزمایش مزرعه ای بهصورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1396-1395 و 1397-1396 در شهرستان سربیشه انجام شد. سطوح آبیاری بر اساس پتانسیل تبخیر و تعرق در سه سطح 40، 70 و 100 درصد به عنوان کرتهای اصلی و سه گونه گیاهی کنجد، خرفه و شاهدانه در کرتهای فرعی مورد آزمایش قرار گرفتند. آزمایش جوانه زنی بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی (در چهار سطح صفر، 3-، 6- و 9- بار) و سیلیکات سدیم (در سه سطح صفر، 1.5 و 3 میلی مولار) بر شاخصهای جوانه زنی این سه گیاه انجام شد. صفات مهم اندازه‌گیری شده در آزمایش جوانه‌زنی درصد و سرعت جوانه‌زنی و میزان کلروفیل و پرولین گیاهچه و در آزمایش مزرعه‌ای عملکرد دانه و بیولوژیک، ارتفاع بوته، شاخص برداشت و همچنین میزان کلروفیل و پرولین برگ بود. بیشترین درصد جوانه زنی در پرایمینگ بذر با غلظت 1.5 میلی مولار سیلیکات سدیم در گیاه خرفه بود. پرایمینگ بذور با سیلیکات سدیم در سطح 1.5 میلی مولار در سطوح خشکی باعث افزایش میانگین شاخص وزنی بنیه گیاهچه گردید. میزان کاهش عملکرد دانه بر اثر کم‌آبیاری (تیمار 40 درصد) در سال اول در گیاهان کنجد، شاهدانه و خرفه به ترتیب 18.2، 29.2 و 23.3 درصد بود و این مقادیر برای سال دوم 16.3، 27.3 و 25.0 درصد محاسبه شد. در بین گیاهان مورد آزمایش، خرفه دارای بیشترین محتوی کلروفیل کل در مقایسه با کنجد و شاهدانه بود. به‌طورکلی اگرچه خرفه بیشترین عملکرد دانه را داشت، اما میزان کاهش عملکرد دانه تحت شرایط کم‌آبیاری در کنجد کمترین و در شاهدانه بیشترین مقدار بود. درمجموع، نتایج آزمایش جوانه زنی و مزرعه ای نشان داد خرفه با توجه به ویژگیهای مورفو-فیزیولوژیکی، به کم‌آبی متحملتر بود.
تنش خشکی
بهروز صالحی اسکندری؛ جلیل عباس پور؛ امیر حسین فرقانی
چکیده
خشکی یکی از مهمترین فاکتورهای محدود کننده رشد و نمو گیاهان است. این تحقیق به منظور شناسایی برخی مکانیسم‌های تحمل به تنش خشکی حاصل از کاربرد پلی‌اتیلن‌گلیکول 6000(PEG) در دو رقم حساس (Po4) و متحمل (Ag) گیاه کلزا به‌ترتیب در دو مرحله جوانه‌زنی (0، 0.14-، 0.48-، 0.71- و 1.17- مگاپاسکال) و مرحله رویشی (0، 0.29-، 0.48- و 0.71- مگاپاسکال)، انجام گرفت. نتایج مشخص نمود ...
بیشتر
خشکی یکی از مهمترین فاکتورهای محدود کننده رشد و نمو گیاهان است. این تحقیق به منظور شناسایی برخی مکانیسم‌های تحمل به تنش خشکی حاصل از کاربرد پلی‌اتیلن‌گلیکول 6000(PEG) در دو رقم حساس (Po4) و متحمل (Ag) گیاه کلزا به‌ترتیب در دو مرحله جوانه‌زنی (0، 0.14-، 0.48-، 0.71- و 1.17- مگاپاسکال) و مرحله رویشی (0، 0.29-، 0.48- و 0.71- مگاپاسکال)، انجام گرفت. نتایج مشخص نمود با افزایش خشکی درصد جوانه‌زنی و طول ساقه‌چه کاهش یافته، به‌طوری که در پایین‌ترین پتانسیل آبی به صفر رسید، در حالی‌که طول ریشه‌چه ابتدا در پتانسیل اسمزی 0.14- مگاپاسگال افزایش و سپس با کاهش پتانسیل آب محیط کاهش یافت. در مرحله دوم، میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی با افزایش شدت تنش کم‌آبی روند افزایشی داشت، به-طوری که بیشترین افزایش تحت تنش متوسط در رقم حساس و در رقم متحمل تحت تنش شدید مشاهده شد. همچنین میزان پرولین تا تنش خشکی متوسط افزایش یافت که مقدار افزایش در رقم متحمل به‌طور معنیداری بیش از رقم حساس بود. بررسی فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز نشان داد به‌غیر از سطح خشکی شدید بین سایر تیمارها اختلاف معنیدار آماری مشاهده نشد و فعالیت این آنزیم در ریشه گیاه متحمل بیش از گیاه حساس بود. در مجموع با توجه به بالا بودن میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، پرولین و فعالیت گایاکول پراکسیداز در رقم متحمل میتوان پیشنهاد نمود افزایش کارایی فتوسنتز تحت تنش در نتیجه‌ی افزایش رنگیزه‌های فتوسنتزی، حذف موثرتر گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) به‌دلیل بالا بودن فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز، کاروتنوئیدها و سازگاری بیشتر حاصل از تجمع پرولین، بخشی از سازوکارهای مقاومت به کم‌آبی در رقم متحمل به حساب می‌آیند.
تنش خشکی
سمیه نوری؛ علی نخ زری مقدم؛ عباس بیابانی؛ سیدمرتضی سیدیان
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر سرزنی، نیتروژن و آبیاری تکمیلی بر برخی خصوصیات باقلا و کارآیی زراعی نیتروژن، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس در سال زراعی 96-1395 اجرا گردید. عامل سرزنی در سه سطح شامل عدم سرزنی، سرزنی در مرحله شروع گلدهی و سرزنی در مرحله شروع پرشدن دانه، ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر سرزنی، نیتروژن و آبیاری تکمیلی بر برخی خصوصیات باقلا و کارآیی زراعی نیتروژن، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس در سال زراعی 96-1395 اجرا گردید. عامل سرزنی در سه سطح شامل عدم سرزنی، سرزنی در مرحله شروع گلدهی و سرزنی در مرحله شروع پرشدن دانه، عامل نیتروژن در سه سطح شامل صفر، 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و عامل آبیاری تکمیلی در دو سطح شامل عدم آبیاری و آبیاری در مرحله شروع پرشدن دانه بود. نتایج نشان داد که تأثیر سرزنی بر عملکرد غلاف سبز، میزان پرولین و کارآیی زراعی نیتروژن معنیدار اما بر درصد پروتئین معنیدار نبود. اثر نیتروژن و آبیاری تکمیلی بر همه صفات معنیدار بود. بیشترین عملکرد غلاف سبز با 29118 کیلوگرم در هکتار مربوط به مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کمترین آن مربوط به تیمار عدم مصرف نیتروژن با 22149 کیلوگرم در هکتار بود. عملکرد غلاف سبز در تیمار عدم سرزنی کمتر از تیمارهای سرزنی در مرحله شروع گلدهی و سرزنی در مرحله شروع پرشدن دانه بود. آبیاری تکمیلی عملکرد غلاف سبز را از 23554 به 28697 کیلوگرم در هکتار افزایش داد. کارآیی زراعی نیتروژن در تیمار سرزنی در مرحله شروع پرشدن دانه 89.85 و در تیمار سرزنی در مرحله شروع گلدهی 55.96 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن بود. مصرف نیتروژن پروتئین دانه را افزایش داد به‌طوری‌که در تیمار مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن درصد پروتئین به 22.65 درصد رسید. میزان پرولین و درصد پروتئین در تیمار عدم آبیاری بیش از تیمار آبیاری ولی عملکرد غلاف سبز و کارآیی زراعی نیتروژن کمتر بود. درمجموع، سرزنی، مصرف نیتروژن و آبیاری با بهبود شرایط رشد زایشی و تأمین نیاز گیاه به نیتروژن و آب، باعث عملکرد بیشتر غلاف سبز شد.
اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
فهیمه جی دار؛ رسول اصغری زکریا؛ ناصر زارع؛ داوود حسن‌پناه؛ لیلا غفارزاده نمازی
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد هورمون بتا-استرادیول در افزایش تحمل به تنش خشکی ژنوتیپهای مختلف سیبزمینی، آزمایشی بهصورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه شرکت فناوری زرع گستر آرتا در شهرستان اردبیل در سال 1398 انجام شد. تیمارهای تنش کم‌آبی در سه سطح (آبیاری با تأمین 100، 60 و 40 درصد آب قابل‌استفاده) ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد هورمون بتا-استرادیول در افزایش تحمل به تنش خشکی ژنوتیپهای مختلف سیبزمینی، آزمایشی بهصورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه شرکت فناوری زرع گستر آرتا در شهرستان اردبیل در سال 1398 انجام شد. تیمارهای تنش کم‌آبی در سه سطح (آبیاری با تأمین 100، 60 و 40 درصد آب قابل‌استفاده) و بتا-استرادیول در سه سطح صفر (شاهد)، 12-10 و 6-10 مولار، بهصورت فاکتوریل در کرتهای اصلی و 10 ژنوتیپ سیبزمینی در کرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپهای موردبررسی در هر سه سطح خشکی بالاترین تعداد غدهچه در بوته به دو ژنوتیپ G3 و G6، بالاترین محتوی آب نسبی برگ به ژنوتیپ G6، بالاترین درصد قند محلول و درصد ماده خشک به ژنوتیپ G3 و بالاترین ارتفاع بوته، درصد نشاسته و درصد پروتئین به ژنوتیپ G4 اختصاص داشت. در شرایط نرمال رطوبتی ژنوتیپهای G6، G4 و G3 به ترتیب با متوسط 96.90، 93.77 و 92.04 گرم در بوته بالاترین وزن غدهچه در بوته را به خود اختصاص دادند. در تیمار خشکی تأمین 60 درصد آب قابل‌استفاده نیز اگرچه بالاترین وزن غدهچه به ژنوتیپ G1 اختصاص داشت، اما بین ژنوتیپ مذکور و ژنوتیپهای G2، G3، G5 و G6 اختلاف معنیدار وجود نداشت. همچنین در تیمار خشکی تأمین 40 درصد آب قابل‌استفاده نیز تنها اختلاف معنیدار بین ژنوتیپ G6 و G9 دیده شد. کاربرد بتا-استرادیول (به‌خصوص 12-10 مولار) در هر سه سطح خشکی سبب افزایش معنیدار ارتفاع بوته، متوسط وزن غده چه، محتوی آب نسبی برگ، درصد ماده خشک، درصد نشاسته، محتوی پرولین، محتوی آنزیم کاتالاز و پلی‌فنل‌اکسیداز شد. درنهایت، در بین ژنوتیپهای موردبررسی G4 در سطح 12-10 (با متوسط 62.21 گرم در بوته) بیشترین وزن غده چه در بوته را به خود اختصاص داد.
تنش خشکی
زهرا قاسمی؛ شاهرخ جهان بین؛ حجت اله لطیف منش
چکیده
به منظور ارزیابی تأثیر محلول‌پاشی هیومیک اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد ارزن معمولی در شرایط تنش خشکی آزمایشی بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح پایه‌ی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394 در مزرعه واقع در منطقه رامجرد استان فارس اجرا شد. رژیم آبیاری بهعنوان عامل اصلی شامل دو سطح آبیاری نرمال و تنش خشکی (قطع آبیاری) ...
بیشتر
به منظور ارزیابی تأثیر محلول‌پاشی هیومیک اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد ارزن معمولی در شرایط تنش خشکی آزمایشی بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح پایه‌ی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394 در مزرعه واقع در منطقه رامجرد استان فارس اجرا شد. رژیم آبیاری بهعنوان عامل اصلی شامل دو سطح آبیاری نرمال و تنش خشکی (قطع آبیاری) در مرحله 50 درصد گلدهی و عامل فرعی نیز شامل محلول‌پاشی کود هیومیک اسید در پنج سطح (7،5،3،1 درصد و آب خالص بهعنوان شاهد) در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد تنش خشکی باعث کاهش معنیداری در اکثر صفات مورفولوژیک موردمطالعه شد اما هیومیک اسید تا حد زیادی اثرات تنش خشکی را کنترل و درنهایت عملکرد تیمارهای هیومیک اسید بیشتر از تیمار محلول‌پاشی با آب (شاهد) بود. نکته قابل‌توجه در این پژوهش روند تغییرات صفات بیوشیمیایی در تیمارهای تنش به‌گونه‌ای بود که با افزایش درصد هیومیک اسید، پرولین، آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و پراکسیداز کاهش پیدا کردند، در حالی‌که که باعث افزایش میزان کلروفیل شد، که این مسئله بیانگر تأثیر مثبت هیومیک اسید در کاهش اثرات تنش خشکی می‌باشد. به‌طور کلی ما می‌توانیم نتیجه بگیریم که استفاده از محلول‌پاشی هیومیک اسید از طریق کاهش اثرات تنش خشکی در ارزن، باعث افزایش تعداد خوشه در متر مربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه گردید.
تنش خشکی
معصومه عربی؛ سهیل پارسا؛ مجید جامی الاحمدی؛ سهراب محمودی
چکیده
به منظور بررسی تأثیر سوپرجاذب، سولفات پتاسیم و کم آبیاری بر رشد و عملکرد کنجد آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1397 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، آبیاری تا 50 درصد گلدهی و آبیاری تا 50 درصد ظهور کپسول‌ها)، سه سطح ...
بیشتر
به منظور بررسی تأثیر سوپرجاذب، سولفات پتاسیم و کم آبیاری بر رشد و عملکرد کنجد آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1397 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، آبیاری تا 50 درصد گلدهی و آبیاری تا 50 درصد ظهور کپسول‌ها)، سه سطح کود پتاسیم (عدم مصرف، مصرف براساس توصیه کودی و 1.5 برابر توصیه کودی) و دو سطح سوپرجاذب (صفر و 100 کیلوگرم در هکتار) بود. آبیاری بر کلیه صفات غیر از شاخه جانبی معنیدار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب در تیمار آبیاری کامل و مصرف سوپرجاذب (2650.77 کیلوگرم در هکتار) و تیمار آبیاری تا گلدهی و عدم مصرف سوپرجاذب (510.44 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. پتاسیم بر کلیه صفات غیر از تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته و روز تا رسیدگی معنیدار شد. کاربرد پتاسیم باعث کاهش اثرات منفی کم‌آبی بر عملکرد شد. با کاربرد پتاسیم از هر سطح کم‌آبیاری، اثرات سوء تنش آبی تعدیل شد. از آنجا که در بیشتر موارد کاربرد پتاسیم برابر توصیه کودی تفاوت معنیداری با تیمار 1.5 برابر توصیه کودی نداشت، میتوان با کاربرد کود پتاسه بر اساس آزمون خاک تنش آبی را تا حد قابل قبولی تعدیل کرد. لذا با توجه به نقش پتاسیم و اثرات مثبت پلیمرهای سوپرجاذب در شرایط کم‌آبی، وجود این مواد می-تواند در تحمل‌پذیری و افزایش عملکرد در شرایط کم‌آبی موثر باشد.
تنش خشکی
غلام رضا زمانی؛ داوود قطبی نژاد؛ محمد حسن سیاری؛ زهره نبی پور
چکیده
کم‌آبی یکی از مهمترین عوامل مؤثر در کاهش عملکرد گیاهان زراعی است. در این راستا بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد دیاتومیت بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و عملکرد نخود تحت رژیم های مختلف آبیاری، آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1396-1397 در شهر خواف انجام شد. عامل اصلی رژیم‌های مختلف ...
بیشتر
کم‌آبی یکی از مهمترین عوامل مؤثر در کاهش عملکرد گیاهان زراعی است. در این راستا بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد دیاتومیت بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و عملکرد نخود تحت رژیم های مختلف آبیاری، آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1396-1397 در شهر خواف انجام شد. عامل اصلی رژیم‌های مختلف آبیاری شامل پنج سطح (دیم کامل، آبیاری کامل، یک نوبت آبیاری فقط در مرحله رویشی، یک نوبت آبیاری فقط در مرحله زایشی، دو نوبت آبیاری شامل یک نوبت در مرحله رویشی و یک نوبت در مرحله زایشی) و عامل فرعی مقادیر دیاتومیت در سه سطح (صفر، 3.5 تن در هکتار و 7 تن در هکتار) بود. نتایج نشان داد که تغییر رژیم آبیاری از آبیاری کامل به دیم موجب کاهش در صفات کمی موردبررسی شد. کاربرد دیاتومیت تحت رژیم‌های مختلف کم آبیاری تمامی صفات مورد ارزیابی و عملکرد دانه را افزایش داد. به‌طوری‌که کاربرد 7 تن در هکتار دیاتومیت نسبت به تیمار عدم کاربرد دیاتومیت به ترتیب باعث افزایش 29، 29، 77 و 39 درصدی عملکرد دانه در رژیم‌های آبیاری شامل دیم، یک نوبت آبیاری در مرحله رویشی، یک نوبت آبیاری در مرحله زایشی، دو نوبت آبیاری شامل مرحله رویشی و زایشی شد. بر اساس نتایج اثرات متقابل عملکرد دانه در تیمار آبیاری در مرحله رویشی و زایشی و سایر تیمارهای کم‌آبیاری کاربرد 3.5 تن در هکتار دیاتومیت با کاربرد 7 تن در هکتار دیاتومیت در یک گروه آماری قرار گرفت؛ بنابراین میتوان گفت کاربرد 3.5 تن در هکتار دیاتومیت مناسب‌ترین مقدار در افزایش عملکرد نخود تحت رژیم‌های کم آبیاری است. به‌طورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که کاربرد دیاتومیت در شرایط کمبود آب از طریق کاهش اثرات سوء ناشی از کمبود رطوبت، باعث بهبود عملکرد دانه گیاه نخود شد.
تنش خشکی
یحیی سلاح ورزی؛ مریم کمالی
چکیده
کمبود آب یکی از مهمترین تنش های غیر زنده است که بر عملکرد گیاهان باغی اثر نامطلوب دارد. این در حالی است که استفاده از تکنولوژی های نوین مثل نانو ذرات می‌تواند بر بهبود عملکرد گیاهان موثر باشد. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار روی گیاه ترخون (Artemisia dracunculus) در دانشگاه فردوسی مشهد طراحی و اجرا ...
بیشتر
کمبود آب یکی از مهمترین تنش های غیر زنده است که بر عملکرد گیاهان باغی اثر نامطلوب دارد. این در حالی است که استفاده از تکنولوژی های نوین مثل نانو ذرات می‌تواند بر بهبود عملکرد گیاهان موثر باشد. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار روی گیاه ترخون (Artemisia dracunculus) در دانشگاه فردوسی مشهد طراحی و اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح تنش خشکی (90، 70 و 50% ظرفیت زراعی) و سه سطح نانو دی‌اکسید‌تیتانیوم (0، 10 و 20 پی پی ام) بود. طبق نتایج بیشترین وزن خشک بخش هوایی و ریشه ترخون در تیمار 90% ظرفیت زراعی آبیاری و محلول پاشی با 10 و 20 پی پی ام نانو دی‌اکسید‌تیتانیوم و کمترین درصد فعالیت آنتی‌اکسیدانتی (49%) و درصد کربوهیدارت کل محلول (14%) در در تیمار 90% ظرفیت زراعی و در شرایط عدم محلول پاشی با نانو دی‌اکسید‌تیتانیوم برگ بود. همچنین با افزایش غلظت دی‌اکسید‌تیتانیوم از 0 به 10 پی پی ام قطر ریشه، ارتفاع و قطر ساقه در 90% ظرفیت زراعی به ترتیب 41.8، 39.5، و 42.2% افزایش و در 50% ظرفیت زراعی 16.4، 8.8 و 16.5 % افزایش داشت. به طور کلی اگرچه اعمال تنش خشکی منجر به کاهش صفات مورفولوژیک و رنگدانه‌های فتوسنتزی در ترخون شد محلول پاشی با نانو دی‌اکسید‌تیتانیوم در دو غلظت 10 و 20 پی پی ام در بهبود این صفات موثر بود.
تنش خشکی
لیلا آقایی دیزج؛ حمید محمدی؛ احمد آقایی
چکیده
مرزنجوش یکی از مهمترین گیاهان دارویی در جهان است که به دلیل اهمیت اقتصادی، کمیت وکیفیت اسانس بسیار شناخته شده است. تنش خشکی جزو تنش‌های غیرزیستی است که در صورت بروز، موجب خسارت‌های متعدد به گیاهان می‌شود. کیتوزان به عنوان الیستور زیستی، با افزایش فعالیت دفاعی گیاه از بروز خسارت‌های شدید به گیاهان در شرایط تنش جلوگیری میکند. ...
بیشتر
مرزنجوش یکی از مهمترین گیاهان دارویی در جهان است که به دلیل اهمیت اقتصادی، کمیت وکیفیت اسانس بسیار شناخته شده است. تنش خشکی جزو تنش‌های غیرزیستی است که در صورت بروز، موجب خسارت‌های متعدد به گیاهان می‌شود. کیتوزان به عنوان الیستور زیستی، با افزایش فعالیت دفاعی گیاه از بروز خسارت‌های شدید به گیاهان در شرایط تنش جلوگیری میکند. بدین منظور جهت ارزیابی اثر القاکننده کیتوزان و تنش کم آبی بر رشد و پارامترهای فیزیولوژیک مرزنجوش، آزمایشی در گلخانه دانشگاه شهید مدنی آذربایجان- ایران به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عامل‌های مورد بررسی شامل محلول‌پاشی کیتوزان در سه سطح (صفر، 250 و 500 میلی‌گرم بر لیتر)، عامل دوم گونه‌های مرزنجوش (Origanum majorana وOriganum vulgare) و عامل سوم سطوح تنش (تنش کم آبی و عدم تنش) بودند. زمان اعمال تنش کم آبی و تیمار با کیتوزان سه هفته قبل از گلدهی کامل بود. نتایج نشان داد که تنش کم آبی موجب کاهش درصد ماده خشک بوته، صفات محتوای رطوبت نسبی برگ، محتوای کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید شد، در حالی‌که محتوای هیدروژن پراکسید (H2O2)، مالون‌دی‌آلدهید (MDA)، پرولین و بازده اسانس را افزایش داد. محلول‌پاشی کیتوزان در شرایط تنش کم آبی باعث افزایش وزن خشک شاخساره، کلروفیلa، کلروفیل کل، کارتنوئید، محتوای رطوبت نسبی برگ، پرولین و بازده اسانس شد. نتایج نشان داد که استفاده از کیتوزان به عنوان الیسیتور زیستی، با توجه به مهندسی متابولیت می‌تواند اثرات سوء تنش کم آبی را در گیاه مرزنجوش به عنوان یک گیاه داروئی کاهش دهد.
تنش شوری
پرنیان مجیدی چهارمحالی؛ حیدرعلی کشکولی؛ داود خدادادی دهکردی؛ علی مختاران؛ اصلان اگدرنژاد
چکیده
در پژوهش حاضر بهمنظور بررسی کارایی آبیاری قطرهای نواری و همچنین تأثیر این سامانه آبیاری بر شوری خاک، در خاکهای ریزبافت مستعد به شوری و سدیمی استان خوزستان، اقدام به کشت گیاه ذرت تابستانه گردید. آبیاری قطرهای نواری با سه دور آبیاری دو، سه و چهارروزه بر اساس نیاز آبی گیاه تعیین شد و در قالب کرت نواری در بلوک کامل تصادفی اجرا ...
بیشتر
در پژوهش حاضر بهمنظور بررسی کارایی آبیاری قطرهای نواری و همچنین تأثیر این سامانه آبیاری بر شوری خاک، در خاکهای ریزبافت مستعد به شوری و سدیمی استان خوزستان، اقدام به کشت گیاه ذرت تابستانه گردید. آبیاری قطرهای نواری با سه دور آبیاری دو، سه و چهارروزه بر اساس نیاز آبی گیاه تعیین شد و در قالب کرت نواری در بلوک کامل تصادفی اجرا گردید. برای پایش رطوبت و شوری در هر مرحله از رشد گیاه نمونه های خاک در لایه های 0-25، 50-25، 75-50 سانتیمتری در محدوده ریشه گیاه برداشت شد. این نمونهگیریها در دو سال زراعی انجام شدند تعیین میزان رطوبت خاک به روش وزنی انجام شد. در تیمار 2 روزه لایه رطوبت 0 تا 25 سانتیمتری خاک قبل از آبیاری حدود 16% وزنی بوده و بعد از آبیاری به 18% وزنی و در تیمارهای 3 و 4 روزه به 23% وزنی رسیده است. به‌طورکلی درصد رطوبت در تمام طول فصل زراعی در ناحیه ریشه گیاه در حد ظرفیت مزرعه نگه داشته شد. نتایج حاصل از شوری خاک نشان داد که در سال اول کشت شوری خاک در طی دوران رشد و پس از اتمام فصل کشت روند افزایشی داشته است برخلاف آن پس از سال دوم کشت شوری خاک به یک‌چهارم شوری اولیه رسیده است. این روند در آبیاری سطحی نیز مشاهده شد. حرکت شوری از رژیم آبیاری دوروزه به چهارروزه، روندی افزایشی داشته است. بررسی توزیع شوری در اعماق مختلف ریشه گیاه، بهترین عمق خاک را عمق صفر تا 25 سانتیمتری در آبیاری دوروزه و با شوری 2.9 دسی زیمنس بر متر به نسبت شوری در آبیاری سه و چهارروزه معرفی میکند. با توجه به بررسی توزیع رطوبت، شوری و عملکرد در هر سه رژیم آبیاری میتوان رژیم آبیاری 2روزه را مناسب‌ترین رژیم آبیاری برای استفاده از آبیاری نواری تیپ در خاکهای سنگین خوزستان معرفی نمود.
تنش شوری
آرمین اسکوئیان؛ احمد نظامی؛ محمد کافی؛ عبدالرضا باقری؛ امیر لکزیان
چکیده
شرایط نامطلوب محیطی نظیر تنش‌های غیر زیستی، تولید محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار داده و در این میان تنش شوری از مهمترین عواملی است که سبب کاهش عملکرد محصول در مناطق خشک و نیمه خشک می‌شود. بهمنظور بهبود تحمل به شوری در نخود با استفاده از گونه‌های قارچ میکوریزا، در سال 1395 آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با ...
بیشتر
شرایط نامطلوب محیطی نظیر تنش‌های غیر زیستی، تولید محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار داده و در این میان تنش شوری از مهمترین عواملی است که سبب کاهش عملکرد محصول در مناطق خشک و نیمه خشک می‌شود. بهمنظور بهبود تحمل به شوری در نخود با استفاده از گونه‌های قارچ میکوریزا، در سال 1395 آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه در دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای تنش شوری شامل چهار سطح (0.5 (آب معمولی)، 3، 6 و 9 دسی‌زیمنس بر متر) و گونه‌های مایکوریزا در سه سطح (توده بومی، Piriformospora indica بهعنوان اندوفیت (شبه مایکوریزا) و Gigospera margarita) بودند. نتایج نشان داد که شوری موجب کاهش صفاتی چون تعداد شاخه فرعی، وزن خشک بوته، ارتفاع بوته، تعداد برگ، محتوای نسبی آب برگ، شاخص پایداری غشاء، هدایت روزنه‌ای، شاخص سبزینگی، حجم ریشه، طول ریشه، وزن خشک ریشه و درصد کلنیزاسیون شد. در میان گونه‌های مایکوریزا، گونه Piriformospora indica نسبت به سایر گونه‌ها تأثیر بیشتری بر ویژگیهای مورد ارزیابی داشت. به طوری که کاربرد قارچ Piriformospora indica موجب افزایش ارتفاع بوته به میزان 7/12 درصد نسبت به توده بومی گردید. میزان افزایش وزن خشک اندام هوایی در سطوح شاهد، سه، شش و 9 دسی زیمنس بر متر شوری در تیمار کاربرد قارچ Piriformospora indica نسبت به تیمار توده بومی به ترتیب 19.6، 29.9، 26.1 و 24.4 درصد و نسبت به کاربرد قارچ Gigospera margarita به ترتیب 66.8، 58.8، 87.5 و 69.3 درصد بود. تیمار شاهد به همراه مصرف شبه مایکوریزا گونه Piriformospora indica بیشترین میزان کلنیزاسیون را (54.7 درصد) به خود اختصاص داد. به‌طورکلی استفاده از گونه‌های مایکوریزا موجب کاهش اثرات منفی تنش شوری شد که در این میان گونه Piriformospora indica و سپس توده بومی واکنش بهتری نشان دادند.
تنش شوری
یزدان ایزدی؛ مجید نبی پور؛ غلامحسن رنجبر
چکیده
بهمنظور بررسی اثر سطوح شوری ناشی از کلرید سدیم بر جوانه‌زنی (در محیط کشت پتری‌دیش) و رشد گیاهچه (کشت گلدانی) گیاه سالیکورنیا دو آزمایش مجزا هریک به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال 1398 در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهیدچمران اهواز اجرا شد. تیمارهای آزمایشی در دو آزمایش شامل شش سطح شوری ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر سطوح شوری ناشی از کلرید سدیم بر جوانه‌زنی (در محیط کشت پتری‌دیش) و رشد گیاهچه (کشت گلدانی) گیاه سالیکورنیا دو آزمایش مجزا هریک به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال 1398 در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهیدچمران اهواز اجرا شد. تیمارهای آزمایشی در دو آزمایش شامل شش سطح شوری (شاهد با استفاده از آب مقطر، 10، 20، 30، 40 و 50 دسی‌زیمنس بر متر) و سه گونه گیاه سالیکورنیا (Gorgan ecotype S. persica، S. biglovii و S. europaea) بودند. نتایج نشان‌دهنده اثر معنیدار برهمکنش شوری و گونه بر صفات مورد مطالعه در هر دو آزمایش بود. در هرسه گونه به جز در صفات ضریب یکنواختی جوانه‌زنی، درصد آب بافتی گیاهچه و فنول کل، بیشترین مقدار تمام صفات در تیمار شاهد و کمترین مقدار آن در سطح 50 دسی‌زیمنس بر متر اعمال شوری مشاهده شد. به نحوی که بیشترین درصد آب بافتی گیاهچه (با میانگین 89.44 درصد) در تیمار شوری 40 دسی‌زیمنس بر متر و گونه S. europaea بدست آمد. همچنین بیشترین مقدار فنول کل و فلاوونوئید نیز در تیمار شوری 20 دسی‌زیمنس بر متر و گونه S. persica به‌ترتیب با میانگین‌های 0.156 و 0.031 میلی‌گرم بر گرم وزن تر مشاهده شد. بر اساس نتایج تابع سیگموئیدی (گامپرتز) نیز (R2adj≥0.95 و RMSE≤3.25) با افزایش سطوح شوری از سطح شاهد به 50 دسی‌زیمنس بر متر، زمان رسیدن به 50 درصد جوانه‌زنی به‌ترتیب از 5.73 به 16.20 روز در گونه S. persica ، از 4.42 به 17.07 روز در گونه S. biglovii و 5.75 به 11.95 روز در گونه S. europaea افزایش یافت. حال با آگاهی از رفتار متفاوت گونه‌ها در سطوح بالاتر از 10 دسی‌زیمنس بر متر اعمال شوری، بررسی دقیق‌تر عکس‌العمل‌های گیاهی به سطوح شوری بین شاهد (آب مقطر) و تیمار 10 دسی‌زیمنس بر متر در برنامههای بهنژادی این گونه‌ها قابل توصیه است.
تنش شوری
خدیجه احمدی؛ عاطفه شجاعیان؛ حشمت امیدی؛ مجید امینی دهقی؛ فرشته آزادبخت
چکیده
شوری یک تهدید عمده برای کشاورزی مدرن است که باعث مهار و اختلال در رشد و توسعه محصولات زراعی می‌شود. پرایمینگ یکی از روش‌های مؤثر جهت بهبود جوانه‌زنی بذر و استقرار گیاهچه در شرایط محیطی تنش‌زا از جمله تنش شوری می‌باشد. بهمنظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید و نیترات پتاسیم بر شاخصهای جوانه‌زنی و فتوسنتزی دو رقم گلرنگ تحت تنش شوری یک ...
بیشتر
شوری یک تهدید عمده برای کشاورزی مدرن است که باعث مهار و اختلال در رشد و توسعه محصولات زراعی می‌شود. پرایمینگ یکی از روش‌های مؤثر جهت بهبود جوانه‌زنی بذر و استقرار گیاهچه در شرایط محیطی تنش‌زا از جمله تنش شوری می‌باشد. بهمنظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید و نیترات پتاسیم بر شاخصهای جوانه‌زنی و فتوسنتزی دو رقم گلرنگ تحت تنش شوری یک آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه فناوری بذر دانشگاه شاهد در سال 1397 انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام گیاه گلرنگ رقم صفه اصفهان و گلدشت، پرایمینگ در سه سطح شاهد (آب مقطر)، سالیسیلیک اسید 0.5 میلی‌مولار و نیترات پتاسیم 0.3 درصد و تنش شوری ناشی از نمک دریاچه قم در چهار سطح 0، 5، 10 و 15 دسی‌زیمنس بر متر بودند. با توجه به نتایج افزایش شوری غلظت نمک (کلرید سدیم) موجب کاهش خصوصیات جوانه‌زنی بذر و میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی و افزایش محتوای پرولین شد. در رقم صفه بیشترین میزان مؤلفه‌های جوانه‌زنی همچون درصد جوانه‌زنی (90 درصد)، سرعت جوانه‌زنی (9.16 بذر در روز)، طول ریشه‌چه (25 میلی‌متر)، طول ساقه‌چه (49.5 میلی‌متر)، وزن‌تر گیاهچه (1.25 گرم) و وزن خشک گیاهچه (0.14 گرم) در عدم تنش شوری و کاربرد سالیسیلیک اسید به دست آمد. همچنین در شرایط تنش 15 دسی‌زیمنس بر متر و تیمار سالیسیلیک اسید رقم صفه جوانه زنی و رشد قابل‌توجهی داشت. پیش تیمار سالیسیلیک اسید تحت شرایط تنش شوری، موجب افزایش درصد جوانه‌زنی و شاخصهای رشد گیاهچه می‌گردد. پیش‌تیمار نیترات پتاسیم باعث افزایش رنگیزه‌های فتوسنتزی در رقم صفه اصفهان و شرایط تنش شوری گردید. استفاده از روش مقرون‌به‌صرفه پرایمینگ بذر می‌تواند مؤلفه‌های جوانه‌زنی بذر را جهت رشد در شرایط شوری بهبود بخشد.
تنش خشکی
حجت اسفرم مشگین شهر؛ بهرام میرشکاری؛ داود حسن پناه؛ فرهاد فرح وش؛ مهرداد یارنیا
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی اثر تاریخ و عمق کاشت بر برخی صفات کیفی، عملکرد غده و کارایی مصرف آب ارقام سیبزمینی در کشت پاییزه و بهاره منطقه معتدله سردسیر در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آراللوی منطقه اردبیل به مدت 2 سال اجرا شد. آزمایش بهصورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار تاریخ کاشت در سه ...
بیشتر
این تحقیق با هدف بررسی اثر تاریخ و عمق کاشت بر برخی صفات کیفی، عملکرد غده و کارایی مصرف آب ارقام سیبزمینی در کشت پاییزه و بهاره منطقه معتدله سردسیر در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آراللوی منطقه اردبیل به مدت 2 سال اجرا شد. آزمایش بهصورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار تاریخ کاشت در سه سطح (10 آبان، 10 آذر و 10 اردیبهشت) بهعنوان عامل اصلی و ترکیب فاکتوریل چهار رقم سیبزمینی (اسپریت، مارفونا، ساوالان و آگریا) و چهار عمق کاشت (10، 15، 20 و 25 سانتیمتر) بهعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد ارزیابی نشان داد اثر ساده تاریخ کاشت (عملکرد غده و کارایی مصرف آب) و اثر ساده عمق کاشت (مقدار نیتروژن، درصد فیبر و قندهای محلول) در سطح احتمال 5 و 1 درصد دارای اختلاف آماری معنیدار بودند. ازنظر اثر چهارجانبه صفات (درصد ماده خشک و قندهای محلول) دارای اختلاف معنیداری بودند. کارایی مصرف آب در کاشت آبان و آذرماه در عمقهای 10،15 و 25 با رقم اسپریت با کارایی مصرف آب 6 (kg/m3) بیشتر بود. بیشترین مقدار عملکرد غده در رقم مارفونا در اردیبهشت در چهار عمق کاشت (10، 15، 20 و 25 سانتیمتر) به ترتیب (35.86، 32.39، 27.45 و 25.02 تن در هکتار) بود. رابطه عملکرد غده با صفات درصد نشاسته غده و درصد فیبر غده منفی و معنیدار و با درصد ماده خشک غده مثبت و معنیدار بود.
فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش
حامد رادمهدی؛ احمد نظامی؛ مهدی پارسا؛ ابراهیم ایزدی دربندی؛ علیرضا حسن فرد
چکیده
بهمنظور بررسی تحمل به سرما در اکوتیپ‌های بارهنگ برگ‌پهن، آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 94-1393 انجام شد. عوامل آزمایش شامل شش اکوتیپ بارهنگ برگ‌پهن (بجنورد، کلات، مشهد، قائن، تربت‌حیدریه و بیرجند) و چهار تاریخ کاشت (اواخر ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تحمل به سرما در اکوتیپ‌های بارهنگ برگ‌پهن، آزمایشی بهصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 94-1393 انجام شد. عوامل آزمایش شامل شش اکوتیپ بارهنگ برگ‌پهن (بجنورد، کلات، مشهد، قائن، تربت‌حیدریه و بیرجند) و چهار تاریخ کاشت (اواخر شهریور، اواخر مهر، اواخر اسفند و اواخر فروردین‌ماه) بودند. نتایج نشان داد که تأخیر در کاشت پاییزه از شهریور به مهرماه سبب کاهش درصد بقا در تمام اکوتیپ‌ها شد. این در حالی است که تأخیر در کاشت بهاره از اسفند به فروردین‌ماه باعث بهبود درصد بقا در اکوتیپ‌های بیرجند، قائن، مشهد و کلات به ترتیب به میزان 12، 8.9، 7.3 و 5 درصد شد. بیشترین درصد بقا در کاشت فروردین ماه و به اکوتیپ‌های مشهد، بیرجند، قائن و کلات و همچنین در کاشت اسفندماه به اکوتیپ بجنورد تعلق داشت. بیشترین عملکرد دانه در اکوتیپ قائن با 796.9 گرم در مترمربع و کمترین آن در اکوتیپ‌های تربت‌حیدریه، مشهد و کلات مشاهده شد. به‌طوری‌که عملکرد دانه در اکوتیپ قائن نسبت به اکوتیپ‌های مذکور به ترتیب 48، 46 و 59 درصد بیشتر بود. بیشترین زیست توده در کاشت شهریورماه در اکوتیپ بجنورد (2768 گرم در مترمربع) و کمترین آن در کاشت فروردین‌ماه در اکوتیپ کلات (622 گرم در مترمربع) مشاهده شد. همچنین بیشترین شاخص برداشت را در تمام تاریخ‌های کاشت اکوتیپ قائن داشت. عدم تفاوت معنیدار عملکرد دانه ی اکوتیپ‌های بارهنگ پهن‌برگ در کاشت‌های پاییزه و بهاره نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری بالای این گیاه نسبت به تاریخ تاریخ کاشت می باشد. با توجه به وقوع تنش های گرما و خشکی در طول فصل رشد گیاهان بهاره و تولید زیست توده مناسب اغلب اکوتیپ ها در کاشت پاییزه، تداوم آزمایشات در شرایط مزرعه و کنترل شده برای ارزیابی موفقیت کشت پاییزه این گیاه ضروری به نظر می رسد.
