نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج

چکیده

به‌منظور بررسی تحمل به تنش خشکی در اکوتیپ‌های چاودار و شناسایی منابع ژنتیکی متحمل، تعداد 9 اکوتیپ چاودار، به همراه رقم تجاری چاودار دانکو، مورد ارزیابی قرار گرفتند. تحمل به تنش خشکی در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی متوالی 96-1395 و 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر ارزیابی شد. آزمایش نرمال تا پایان دوره رشد آبیاری شد، درحالی‌که آزمایش تنش تنها در دو مرحله کاشت و استقرار گیاه، آبیاری شد. صفات روز تا ظهور سنبله، روز تا گلدهی، سطح برگ‌پرچمی، عملکرد دانه، عملکرد علوفه، وزن هزار دانه و شاخص ­های تحمل به تنش در اکوتیپ ­ها ارزیابی شد. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد، تیمار تنش خشکی اثر معنی­ داری بر صفات فنولوژیکی داشت و بر اساس مقایسات میانگین، باعث تسریع مراحل فنولوژیکی گیاه شد. از سوی دیگر صفات عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی نیز کاهش معنی ­داری را تحت شرایط تنش خشکی نشان دادند (به ترتیب 83.29 و 29.66 درصد). نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، نشان داد در هر دو سال اکوتیپ­ هایی که دارای مقادیر پایین­تری در صفت روز تا ظهور سنبله بودند و یا به‌عبارت‌دیگر زودرس­تر بودند شاخص تحمل بالاتری داشتند. درمجموع نتایج نشان داد که اکوتیپ‌های شماره 4 (KC13139)، 119 (TN06-243) و رقم دانکو نسبت به سایر اکوتیپ‌های چاودار تحمل بالاتری نسبت به تنش خشکی اعمال‌شده داشتند، لذا اکوتیپ‌های برتر این آزمایش بودند؛ بنابراین در راستای شناسایی و معرفی منابع ژنتیکی متحمل نسبت به تنش خشکی، می‌توان از اکوتیپ‌های مذکور جهت ارزیابی­های تکمیلی و به‌کارگیری در برنامه­های به­نژادی بهره جست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

 
Brisson, N., Casals, M.L., 2005. Leaf dynamics and crop water status throughout thegrowing cycle of durum wheat crops grown in two contrasted water budgetconditions. Agronomy for Sustainable Development. 25, 151–158.
Cattivelli, L., Rizza, F., Badeck, F.W., Mazzucotelli, E., Mastrangelo, A.M., Francia, E., Marè, C., Tondelli, A., Stanca, M., 2008. Drought tolerance improvement in crop plants: An integrated view from breeding to genomics. Field Crops Research. 105, 1 – 14.
International Board for Plant Genetic Resources. 1985. Descriptors for Rye and Triticale. IBPGR Secretariat, Rome.
Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2018. FAOSTAT Statistical Database. [Rome].
Farshadfar, E., Zamani, M., Motallebi, M., Imamjomeh, A., 2001. Selection for drought resistance in chickpea lines. Iranian Journal of Agricultural Sciences. 32, 65-77 [In Persian with English summary].
Fernandez, G.C.J., 1992. Effective Selection Criteria for Assessing Plant Stress Tolerance - Genetic resources unit. Annual report for 1991. ICARDA.
Ivandic, V. C., Hackett, A., Zhang, Z. J., Staub, J. E., Nevo, E., Thomas, W. T. B., Forster, B. P., 2000. Phenotypic responses of wild Barley to experimentally imposed to water stress. Journal of Experimental Botany. 51, 2021-2029.
Kottmann, L., Schittenhelm, S., Wittich, K.P., Wilde, P., 2013. Suitability of Canopy Temperature Depression in a Temperate Climate with Drought-Stressed Winter Rye, Determined with Three Infrared Measurement Devices. Journal of Agronomy and Crop Science. 199, 385–394.
Kottmann, L., Wilde, P., Schittenhelm, S., 2016. How do timing, duration, and intensity of drought stress affect the agronomic performance of winter rye? European Journal of Agronomy. 75, 25–32.
 Li, P., Chen, J.L., Wu, P.T., 2011. Agronomic characteristics and grain yield of 30spring wheat genotypes under drought stress and nonstress conditions. Agronomy Journal. 103, 1619–1628.
Miedaner, T., Hübner, M., Korzun, V., Schmiedchen, B., Bauer, E., Haseneyer, G., Wilde, P., Reif, J.C., 2012. Genetic architecture of complex agronomic traits examined in two testcross populations of rye (Secale cereale L.). BMC Genomics. 13, 706 - 706.
Naglaa, A.A., Vivian, M., Prakash, C.S., 2014. The impact of possible climate changes on developing countries, GM Crops & Food: Biotechnology in Agriculture and the Food Chain. 5:2, 77-80.
Person, K., Bothmer, V., 2002. Genetic diversity amongst landraces of rye from northern Europe. Hereditas. 136, 29-38.
Rao, N.K., Hanson, J., Dulloo, M.E., Ghosh, K., Nowell, D., Larinde, M., 2006. Manual of seed handling in genebanks. Handbooks for Genebanks No. 8. Bioversity International, Rome, Italy
 Schlegel, R.H.J., 2014. Rye: Genetics, Breeding, and Cultivation. CRC Press, Boca Raton. 359 pp.
Shahmoradi, Sh., 2010. Regeneration and evaluation of agro morphological traits in rye germplasm of national plant gene bank of Iran. Seed and Plant Improvement Institute Press. 60p. [In Persian].
Shahmoradi, Sh., Chaichi, M.R., Mozafari, J., Mazaheri, D., Sharif Zadeh, F., 2015. Evaluation of some drought adaptation traits in Hordeum spontaneum L. ecotypes from different climatic conditions of Iran. Seed Plant Improvement Journal. 31-1, 1-24. [In Persian with English summary].
Shahmoradi, Sh., Mozafari, J., 2016. Regeneration and primary evaluation of rye species (Secale spp.) in Iran. Seed and Plant Improvement Institute Press.75p. [In Persian].
Shahmoradi, Sh., Tabatabaie, S.A., Pouresmaeil., M., 2018. Analysis and classification of salt tolerance in native barley (Hordeum vulgare L.) germplasm of Iran. Iranian Journal of Crop Science. 19, 319-333. [In Persian with English summary].
Shahmoradi, Sh., 2019. Evaluation of drought stress tolerance in rye (Secale cereale L.) genotypes of Iran. Seed and Plant Improvement Institute Press.54p. [In Persian with English summary].
Shakir, H.S., Waines, J.G., 1994. Drought resistance in bread wheat, rye, barley, and dasypyrum. Barley Genetics Newslett. 22: 65.
Shavrukov, Y., Kurishbayev, A., Jatayev, S., Shvidchenko, V., Zotova, L., Koekemoer, F., de Groot, S., Soole, K., Langridge, P., 2017. Early Flowering as a Drought Escape Mechanism in Plants: How Can It Aid Wheat Production? Frontiers in Plant Science. 8, 1950.
Slafer, G.A., Savin, R., 2004. Physiology of crop yield. In: Goodman, R. (Ed.), Encyclopedia of Plant and Crop Science. Taylor & Francis, New York, NY, USA.
 Starzycki, S., 1976. Diseases, Pests and Physiology of Rye, in: Bushuk W. (Ed.), Rye: Production, Chemistry and Technology. American Association of Cereal Chemists, St. Paul, pp. 27-61.
 Tajbakhsh, M., Poormirza, A.A., 2003. Agronomy of cereal crops. Uremia Jahad Daneshgahi Publications. 314 Pp. [In Persian].
Volis, S., Mendlinger, A., Turuspekov, Y., Esnazarov, U. 2002. Phenotypic and allozyme variation in Mediterranean and desert populations of wild barley, Hordeum spontaneum koch. Evolution, 56, 1403–1415.
 Wilson, H. K., 1955. Grain Crops. McGraw – Hill Book Company, inc.