تنش‌های محیطی در علوم زراعی

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

بررسی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم نان با استفاده از روش‌های تک متغیره ناپارامتری و مدل GGE بای پلات

امیر محمد مهدوی؛ نادعلی بابائیان جلودار؛ عزت اله فرشادفر؛ نادعلی باقری

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 287-298

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3527.1871

چکیده

به منظور تعیین پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌‌‌های گندم نان، آزمایشی با استفاده از 23 ژنوتیپ گندم نان به همراه دو رقم شاهد با استفاده از طرح بلوک‌‌‌های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو محیط آبی (بدون تنش) و دیم (تنش) جمعا (شش محیط) در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه‌‌‌های گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی ... بیشتر به منظور تعیین پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌‌‌های گندم نان، آزمایشی با استفاده از 23 ژنوتیپ گندم نان به همراه دو رقم شاهد با استفاده از طرح بلوک‌‌‌های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو محیط آبی (بدون تنش) و دیم (تنش) جمعا (شش محیط) در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه‌‌‌های گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه به مدت سه سال زراعی (95، 96 و 97) اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین مکان ها، سال ها، ژنوتیپ ها، اثرات متقابل سال × مکان، سال× ژنوتیپ، مکان × ژنوتیپ، سال × مکان × ژنوتیپ اختلاف معنی داری در سطح احتمال آماری 1% وجود داشت. بنابراین نتایج حاصل بیانگر این مطلب بود که ژنوتیپ های گندم مورد مطالعه در محیط های مورد بررسی واکنش های متفاوتی از خود نشان داده اند. از روش‌‌‌های ناپارامتری برای ژنوتیپ‌‌‌های پایدار استفاده شد. بر اساس معیارهای Si(1) و Si(2) ژنوتیپ‌‌‌های Pishtaaz و Wc-4592 به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها معرفی شدند. همچنین معیارهای Si(3) و Si(6) ژنوتیپ‌‌‌های Pishgam، Wc-5001 و Pishtaaz را به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها معرفی نمودند. بر اساس معیارهای ناپارامتری NPi(1)، NPi(2)، NPi(3) و NPi(4) ژنوتیپ‌‌‌های Pishgam و Pishtaaz به عنوان پایدارترین ژنوتیپ ها انتخاب شدند. همچنین جهت بررسی اثر متقابل ژنوتیپ×محیط و شناسایی پایدارین ژنوتیپ ها از روش GGE biplot استفاده شد. بررسی همزمان پایداری و عملکرد ژنوتیپ ها با استفاده از بای پلات مختصات محیط متوسط (AEC) نشان دادکه ژنوتیپ‌‌‌های، Wc-5001، Wc-4840 و Wc-4582 به همراه دو رقم شاهد Pishtaaz و Pishgam علاوه بر عملکرد بالا دارای پایداری عملکرد بیشتری بودند. هم چنین این ژنوتیپ ها دارای نزدیک ترین فاصله نسبت به ژنوتیپ‌‌‌های ایده آل بودند.

تنش خشکی

برآورد ترکیب‌پذیری عمومی صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل خشکی، عملکرد و میزان اسانس میوه در گشنیز با روش پلی‌کراس

آرام شریفی زاغه؛ مصطفی خدادادی؛ امیر قلی‌زاده

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 299-314

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3795.1917

چکیده

یکی از عوامل محدود کننده تولید گیاهان دارویی تنش خشکی می‌باشد. هدف از این مطالعه ارزیابی ترکیب‌پذیری عمومی توده‌های بومی گشنیز برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد میوه و محتوای اسانس در رژیم‌های مختلف آبیاری بود. به‌همین منظور 14 خانواده‌ی نیمه‌خواهری حاصل از خزانه‌ی پلی‌کراس در سه آزمایش (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) در سال زراعی ... بیشتر یکی از عوامل محدود کننده تولید گیاهان دارویی تنش خشکی می‌باشد. هدف از این مطالعه ارزیابی ترکیب‌پذیری عمومی توده‌های بومی گشنیز برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد میوه و محتوای اسانس در رژیم‌های مختلف آبیاری بود. به‌همین منظور 14 خانواده‌ی نیمه‌خواهری حاصل از خزانه‌ی پلی‌کراس در سه آزمایش (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) در سال زراعی 1394 در در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه‌ی آماری داده‌ها نشان داد که بیش‌ترین ضریب تنوع فنوتیپی در شرایط عدم تنش مربوط به کلروفیل کل، در شرایط تنش ملایم مربوط به عملکرد میوه و در شرایط تنش شدید مربوط به میزان اسانس میوه بود. هم‌چنین بیش‌ترین ضریب تنوع ژنتیکی در شرایط عدم تنش، تنش ملایم و تنش شدید به ترتیب مربوط به صفات میزان اسانس میوه، عملکرد میوه و میزان اسانس میوه بود. نتایج تجزیه خوشه‌ای براساس ترکیب‌پذیری عمومی صفات مشخص کرد که فامیل‌های ناتنی 8، 9، 10 و 14 برای تولید واریته‌ ساختگی با عملکرد میوه و میزان اسانس بالا در شرایط عدم تنش خشکی مناسب هستند. در شرایط تنش ملایم فامیل‌های 7، 11 و 1، برای تولید واریته‌های با عملکرد میوه‌ و میزان اسانس بالا مناسب هستند و در شرایط تنش شدید فامیل‌های 13، 14، 11، 6 و 7 برای تولید واریته‌های با عملکرد میوه‌ی بالا و فامیل‌های 1، 3، 9، 12 و 7 برای تولید واریته با میزان اسانس بالا مناسب هستند.

تنش خشکی

تاثیر تنش خشکی و سطوح مختلف کود نیتروژن بر صفات مرفولوژیک، فیزیولوژیک و ماده خشک کل در ارقام هاشمی و گیلانه برنج

سجاد عیسی پورنخجیری؛ مجید عاشوری؛ سید مصطفی صادقی؛ ناصر محمدیان روشن؛ مجتبی رضایی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 315-325

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3819.1921

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی پاسخ صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برگ به تنش خشکی و مصرف کود نتیروژن در دو رقم برنج در سال های1396 و 1397 در رشت اجرا گردید. طرح آزمایشی مورد استفاده کرت‌های دوبار خرد شده با سه تکرار بود. فاکتور اصلی آبیاری در سه سطح غرقاب، دور آبیاری 7 و 14 روز و کرت-های فرعی کود نیتروژن در سه سطح 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار و نتایج نشان ... بیشتر این پژوهش با هدف بررسی پاسخ صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک برگ به تنش خشکی و مصرف کود نتیروژن در دو رقم برنج در سال های1396 و 1397 در رشت اجرا گردید. طرح آزمایشی مورد استفاده کرت‌های دوبار خرد شده با سه تکرار بود. فاکتور اصلی آبیاری در سه سطح غرقاب، دور آبیاری 7 و 14 روز و کرت-های فرعی کود نیتروژن در سه سطح 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار و نتایج نشان داد که اثر سال بر ارتفاع ساقه، طول، عرض و محتوای نسبی آب برگ پرچم، عدد کلروفیل‌متر و ضریب خاموشی نور غیر معنی‌دار و بر شاخص سطح برگ بیشینه و ماده خشک تولیدی معنی‌دار شد. برهمکنش سه عامل مورد مطالعه بر عدد کلروفیل‌متر، ضریب خاموشی نور، محتوای نسبی آب برگ پرچم، سطح برگ بیشینه و ماده خشک تولیدی در سطح یک درصد معنی‌دار بود. افزایش دور آبیاری، ماده خشک، شاخص سطح برگ بیشینه، محتوای نسبی آب برگ، عدد کلروفیل‌متر و طول برگ پرچم را در هر دو رقم کاهش داد. افزایش مصرف کود نیتروژن نیز این صفات را در هر سه سطح آبیاری بهبود داد. کم‌ترین ضریب خاموشی نور (0.14) در آبیاری غرقاب و مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود ازته حاصل گردید که در دو رقم یکسان بود. بیش‌ترین تجمع ماده خشک (803.3 گرم بر متر مربع در سال 1396 و 760.7 گرم بر متر مربع در سال 1397) با مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن در آبیاری غرقاب و در رقم گیلانه حاصل شد. تنش خشکی صفات مرفولوژیک و فیزیولوژیک مورد بررسی را کاهش داد، درحالی که مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن نسبت به دو سطح دیگر در هر دو رقم توانست این صفات را در شرایط تنش و عدم بروز تنش بهبود داده و ماده خشک بیش‌تری را در هر دو سال مطالعه تولید نماید.

تنش خشکی

بررسی تاثیر مدیریت آبیاری بر صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های مختلف گیاه کینوا (.Chenopodium quinoa Willd)

فرزانه فاضلی؛ غلامعلی اکبری؛ غلامعباس اکبری؛ علی نادری عارفی؛ فاطمه بناکاشانی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 327-334

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3743.1905

چکیده

با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی و شور شدن خاک‌ها و نیاز به معرفی گیاهان سازگار با شرایط محیطی نامساعد، پژوهشی به ‏صورت آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در اسفند ماه 1398 در ایستگاه تحقیقات و آموزش کشاورزی گرمسار انجام شد. در این آزمایش فاکتور اول دور آبیاری در سه سطح (8 روز، 12 روز و 16 روز) و فاکتور دوم ... بیشتر

تنش خشکی

تأثیر پوترسین و نیترات کلسیم بر خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد کنجد (.Sesamum indicum L) تحت تأثیر تنش رطوبتی

سمیرا قلی پور نویری؛ غلامرضا زمانی؛ مجید جامی الاحمدی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 335-346

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3833.1922

چکیده

به‌منظور بررسی اثرات کاربرد پوترسین و نیترات کلسیم بر رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و عملکرد کنجد تحت تنش رطوبتی آزمایشی به‌صورت اسپلیت‌پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. در این آزمایش تنش رطوبتی در سه سطح (100% (شاهد)، 75% و 50% نیاز آبی کنجد) ... بیشتر به‌منظور بررسی اثرات کاربرد پوترسین و نیترات کلسیم بر رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و عملکرد کنجد تحت تنش رطوبتی آزمایشی به‌صورت اسپلیت‌پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. در این آزمایش تنش رطوبتی در سه سطح (100% (شاهد)، 75% و 50% نیاز آبی کنجد) به‌عنوان فاکتور اصلی و محلول‌پاشی نیترات کلسیم (صفر، 5 و 10 میلی مولار) و پوترسین (صفر و 0.5 میلی مولار) و شاهد (عدم محلول پاشی) به‌عنوان فاکتور فرعی موردبررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برهمکنش تنش رطوبتی، نیترات کلسیم و پوترسین بر روی محتوی کلروفیل، پرولین، شاخص سبزینگی، تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته و عملکرد دانه معنی دار بودند. سطح 50% نیاز آبی موجب کاهش کلروفیل a (42%)، کلروفیل b (31%)، تعداد دانه در کپسول (43%)، تعداد کپسول در بوته (19%) و عملکرد دانه (40%) و افزایش میزان پرولین (21%) و شاخص سبزینگی (12%) شد. محلول‌پاشی نیترات کلسیم 10 میلی مولار و مصرف پوترسین ضمن کاهش اثرات ناشی از کمبود رطوبت موجب افزایش صفات مذکور نسبت به تیمار عدم محلول‌پاشی گردید. بالاترین عملکرد دانه (919.2 کیلوگرم در هکتار) در شرایط بدون تنش و مصرف هم‌زمان پوترسین و 10 میلی مولار نیترات کلسیم حاصل شد که با تیمار 75% نیاز آبی تفاوت معنیدار نداشت. به‌طورکلی تنش رطوبتی 50% نیاز آبی منجر به کاهش عملکرد و اجزای عملکرد کنجد شد. کاربرد نیترات کلسیم در غلظت 10 میلی مولار و پوترسین 0.5 میلی مولار توانستند اثرات مضر ناشی از تنش رطوبتی را کاهش داده و بهبود عملکرد را سبب شوند.

تنش خشکی

مطالعه تنش کمبود آب بر ویژگی‌های فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام لوبیاچیتی (.Phaseolus vulgaris L) در شرایط آب و هوایی یاسوج

سجاد رجائی نژاد؛ شاهرخ جهان بین؛ حمیدرضا بلوچی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 347-360

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3745.1904

چکیده

کمبود آب یکی از چالش‌های جدی برای تولید محصولات زراعی حساس به تنش خشکی از جمله لوبیا است. برای مطالعه اثر سطوح تنش خشکی بر برخی از ویژگی‌های فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف لوبیا، آزمایشی با سه تکرار در سال زراعی 1393 به‌صورت اسپلیت پلات در مزرعه تحقیقاتی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دانشگاه یاسوج اجرا شد. فاکتور ... بیشتر کمبود آب یکی از چالش‌های جدی برای تولید محصولات زراعی حساس به تنش خشکی از جمله لوبیا است. برای مطالعه اثر سطوح تنش خشکی بر برخی از ویژگی‌های فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف لوبیا، آزمایشی با سه تکرار در سال زراعی 1393 به‌صورت اسپلیت پلات در مزرعه تحقیقاتی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دانشگاه یاسوج اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش شامل آبیاری نرمال (آبیاری پس از 4 روز‌)، تنش ملایم (آبیاری پس از 7 روز‌) و تنش شدید (آبیاری پس از 10 روز‌) و فاکتور فرعی شامل چهار رقم لوبیا (تلاش، صدری، محلی خمین، کوشا) بود. صفات مورد ارزیابی شامل شاخص کلروفیل، کارآیی مصرف آب، پرولین برگ، عملکرد و اجزای عملکرد (تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت) بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که برهمکنش تنش خشکی×رقم بر ویژگی‌های عملکرد دانه، عملکرد زیستی، شاخص برداشت، شاخص کلروفیل و پرولین برگ معنی‌دار نبود، اما بر ویژگی‌های تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و کارآیی مصرف آب تأثیر معنی‌دار داشت. نتایج بیانگر کاهش میانگین ویژگی-های مورد بررسی بجز پرولین برگ در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری نرمال بود. به‌طوری که در شرایط آبیاری نرمال بیشترین میزان عملکرد دانه با میانگین 2245.80 کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش شدید کمترین میزان عملکرد دانه با میانگین 1808.80 کیلوگرم در هکتار وجود داشت. میزان کاهش کلروفیل و عملکرد زیستی در رقم تلاش نسبت به رقم کوشا به ترتیب در حدود 26 و 17 درصد به دست آمد. با توجه به نتایج آزمایش رقم تلاش نسبت به تنش خشکی تحمل بیشتر و رقم کوشا حساسیت بیشتری نشان داد.

تنش خشکی

ارزیابی پاسخ‏های فیزیولوژیکی اکوتیپ‏های شاهدانه (.Cannabis sativa L) در سطوح مختلف آبیاری

صادق اسدی؛ حسین مقدم؛ حسنعلی نقدی بادی؛ محمدرضا نقوی؛ سیدعلیرضا سلامی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 361-373

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3792.1916

چکیده

به‏م نظور ارزیابی پاسخ‏های فیزیولوژیکی اکوتیپ‏های شاهدانه تحت تاثیر سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال 1396-1395 انجام شد. عامل آبیاری در سه سطح (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) و عامل اکوتیپ با 12 سطح (ارومیه، سنندج، تبریز، دشت مغان، ... بیشتر به‏م نظور ارزیابی پاسخ‏های فیزیولوژیکی اکوتیپ‏های شاهدانه تحت تاثیر سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در سال 1396-1395 انجام شد. عامل آبیاری در سه سطح (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) و عامل اکوتیپ با 12 سطح (ارومیه، سنندج، تبریز، دشت مغان، رشت، خمین، داران، قم، شاهرود، کرمان، طبس و سراوان) بود. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی، محتوای رطوبت نسبی، میزان کلروفیل a، b و کلروفیل کل و کارتنوئید کاهش یافت ولی میزان نشت الکترولیت‏ها، پرولین، آنزیم‏های کاتالاز و گایاکول پراکسیداز افزایش یافت. در بین اکوتیپ‏ها، اکوتیپ‏ طبس ضمن دارا بودن بیشترین میزان محتوای رطوبت نسبی، کارتنوئید، پرولین، کاتالاز و گایاکول پراکسیداز، دارای کمترین مقدار نشت الکترولیتی یا به‏عبارتی دارای بیشترین میزان پایداری غشا نیز بود و برتری قابل توجهی در حفظ محتوای رطوبت نسبی، حفظ محتوای کلروفیل و حفظ پایداری غشا، در سطوح مختلف تنش، داشت. همچنین اکوتیپ تبریز با دارا بودن محتوای رطوبت نسبی، کارتنوئید و پرولین کمتر، دارای بیشترین نشت الکترولیتی غشا بود و از لحاظ از دست دادن محتوای رطوبت نسبی، محتوای کلروفیل و پایداری غشا در سطوح مختلف تنش، نسبت به سایر اکوتیپ‏ها حساس‏ترین اکوتیپ شناسایی شد. بنابرین می‏توان نتیجه گرفت که پارامترهای فیزیولوژیک اندازه ‏گیری شـده تحـت تنش خشکی می‏توانند بـه عنـوان معیـاری در جهـت شناسایی اکوتیپ‏های متحمل و حساس به کار روند.

تنش خشکی

بررسی تلقیح ازتوباکتر و قطع آبیاری بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ارقام کلزا

مسعود غلامی؛ سید عطاالله سیادت؛ احمد کوچک زاده؛ محمد رضا مرادی تلاوت؛ مسعود رفیعی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 375-392

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3740.1908

چکیده

به‌منظور ارزیابی عملکرد دانه و محتویات سلولی کلزا در تلقیح با ازتوباکتر و قطع آبیاری، آزمایشی در سال زراعی 96-1395، به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارها شامل قطع آبیاری از مراحل 30 درصد گل‌دهی و 30 درصد خورجین‌دهی و آبیاری مطلوب، تلقیح بذور با ازتوباکترکروکوکوم سویه‌های 63، 70 و بدون تلقیح و ارقام کلزا ... بیشتر به‌منظور ارزیابی عملکرد دانه و محتویات سلولی کلزا در تلقیح با ازتوباکتر و قطع آبیاری، آزمایشی در سال زراعی 96-1395، به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارها شامل قطع آبیاری از مراحل 30 درصد گل‌دهی و 30 درصد خورجین‌دهی و آبیاری مطلوب، تلقیح بذور با ازتوباکترکروکوکوم سویه‌های 63، 70 و بدون تلقیح و ارقام کلزا شامل نپتون، اکتان و اکاپی (شاهد) بودند. اثر قطع آبیاری بر عملکرد، پرولین، قندهای محلول، پروتئین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و رنگیزه‌های فتوسنتزی معنی‌دار شد. اثر ازتوباکتر بر همه صفات مزبور غیر از عملکرد و پرولین معنی‌دار گردید. ارقام کلزا از نظر عملکرد، قندهای محلول، آنزیم کاتالاز و کلروفیل b و کلروفیل کل متفاوت بودند اما در تجمع پرولین، پروتئین، آنزیم پراکسیداز، کاروتنوئید، کلروفیل a و نسبت کلروفیل a/b اختلاف نداشتند. بیشترین میزان پرولین، قندهای محلول، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در قطع آبیاری از 30 درصد گل‌دهی و بیشترین پروتئین و رنگیزه‌های فتوسنتزی از آبیاری مطلوب به‌دست آمد. ازتوباکتر باعث افزایش پروتئین، کلروفیل و کاروتنوئید گردید. ارقام هیبرید اکتان و نپتون از نظر آنزیم کاتالاز و کلروفیل نسبت به رقم اکاپی برتر بودند اما رقم اکاپی از نظر قندهای محلول نسبت به ارقام هیبرید اکتان و نپتون برتری داشت. بیشترین عملکرد دانه با 4559 کیلوگرم در هکتار از آبیاری مطلوب به‌دست آمد. با قطع آبیاری از مراحل 30 درصد خورجین‌دهی و 30 درصد گل‌‌دهی عملکرد دانه به‌ترتیب 5.99 درصد و 23.65 درصد کاهش داشت. ارقام هیبرید اکتان و نپتون با عملکرد دانه 4584 و 4290 کیلوگرم در هکتار نسبت به رقم اکاپی، به‌ترتیب 24.7 و 19.6 درصد برتر بودند. در نتیجه قطع آبیاری باعث کاهش عملکرد و رنگیزه‌های فتوسنتزی شد اما محتویات سلولی و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان را افزایش داد. چون ازتوباکتر، قندهای محلول، پروتئین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، رنگیزه‌ها و تا حدودی عملکرد را افزایش داد، می‌تواند برای بهبود تغذیه کلزا استفاده شود.

تنش خشکی

اثر تنش خشکی و باکتری های ریزوسفری ارتقادهنده رشد گیاه بر خصوصیات اگرومرفولوژیک بادرنجبویه (.Melissa officinalis L)

نیلوفر نیکبخت؛ عبدالرزاق دانش شهرکی؛ مهرآنا کوهی دهکردی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 393-405

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3786.1915

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش خشکی و تلقیح گیاه با باکتری‌های ریزوسفری، بر خصوصیات اگرومرفولوژیک بادرنجبویه آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال 1398 انجام شد. تنش کمبود آب در سه سطح (آبیاری کامل، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و تلقیح با باکتری‌های محرک رشد در 5 سطح (شاهد ... بیشتر به منظور بررسی اثر تنش خشکی و تلقیح گیاه با باکتری‌های ریزوسفری، بر خصوصیات اگرومرفولوژیک بادرنجبویه آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال 1398 انجام شد. تنش کمبود آب در سه سطح (آبیاری کامل، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و تلقیح با باکتری‌های محرک رشد در 5 سطح (شاهد (عدم تلقیح باکتریایی)، تلقیح با باکتری‌های Azospirillum lipoferum، Bacillus sp. strain A، Bacillus amyloliquefaciens و Streptomyces rimosus) به ترتیب به عنوان فاکتورهای اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تحقیق نشان داد اثر باکتری و تنش خشکی بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌های اصلی، تعداد شاخه‌های فرعی، وزن‌خشک برگ، وزن‌خشک ساقه، سطح برگ، درصد اسانس، عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس معنی‌دار بود. افزایش شدت تنش منجر به کاهش در تمام صفات مورد بررسی شد درحالی که تلقیح گیاهان با باکتری‌ها نقش مهمی در افزایش این صفات نسبت به شاهد نشان داد و کمترین مقادیر در تیمارهای بدون تلقیح مشاهده شد. با توجه به نتایج این آزمایش به منظور بهبود خصوصیات آگرومورفولوژیک و عملکرد کمی و کیفی بادرنجوبه در شرایط آبیاری کامل و روش‌های کم آبیاری، تلقیح گیاه با باکتری‌های B. amyloliquefaciens ، A. lipoferum و S. rimosus توصیه می‌شود.

تنش خشکی

برهم کنش همزیستی میکوریزایی و محلول پاشی آهن و روی بر برخی ویژگی های کمی و کیفی ماش تحت رژیم‌های مختلف آبیاری

ماجده عباسی؛ عباس ملکی؛ محمد میرزایی حیدری؛ محمود رستمی نیا

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 407-426

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3757.1912

چکیده

گیاه زراعی ماش بشدت از تنش خشکی آسیب می‌بیند، دراین‌بین ریزمغذی‌ها مانند نانو کودهای آهن و روی می‌تواند اثر سوء تنش خشکی را کاهش دهد. لذا این بررسی با هدف مطالعه تأثیر همزیستی میکوریزا و نانو کودهای آهن و روی بر عملکرد کمی و کیفی و جذب عناصر ماش تحت رژیم‌های مختلف آبیاری انجام شد. این آزمایش در سال 1396 در دو منطقه مهران و ملکشاهی اجرا ... بیشتر گیاه زراعی ماش بشدت از تنش خشکی آسیب می‌بیند، دراین‌بین ریزمغذی‌ها مانند نانو کودهای آهن و روی می‌تواند اثر سوء تنش خشکی را کاهش دهد. لذا این بررسی با هدف مطالعه تأثیر همزیستی میکوریزا و نانو کودهای آهن و روی بر عملکرد کمی و کیفی و جذب عناصر ماش تحت رژیم‌های مختلف آبیاری انجام شد. این آزمایش در سال 1396 در دو منطقه مهران و ملکشاهی اجرا گردید. آزمایش به‌صورت اسپلیت- فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح بدون تنش، تنش متوسط و تنش شدید کم‌آبی که به ترتیب در سطوح مذکور آبیاری پس از 60، 90 و 120 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر انجام شد. عامل فرعی شامل کودهای نانو در چهار سطح (بدون کود، نانو کلات روی، نانو کلات آهن و کاربرد توأم نانو کلات روی و آهن) با کاربرد قارچ میکوریز آربوسکولار در دو سطح (شاهد و تلقیح با قارچ) که به‌صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی قرار گرفت. تجزیه آماری با نرم‌افزار SAS بررسی شد. اثر دوگانه (آبیاری× میکوریز) و اثر متقابل سه‌گانه بر عملکرد دانه معنی‌دار گردید. عملکرد دانه ماش در گیاهان منطقه ملکشاهی بیشتر از گیاهان منطقه مهران بود. کاربرد نانوکودهای آهن و روی باعث افزایش عملکرد دانه ماش در هر دو منطقه مهران و ملکشاهی گردید. بیشترین عملکرد دانه در تیمار تنش کم‌آبی متوسط و مصرف توأم نانو کود آهن و روی در منطقه ملکشاهی به مقدار 1184 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. درمجموع تنش خشکی منجر به کاهش عملکرد و اجزاء عملکرد ماش شد اما مصرف نانوکودها آهن و روی و قارچ میکوریزا چه به‌صورت جداگانه و چه به شکل توأم منجر به بهبود عملکرد و اجزاء عملکرد دانه گردید.

تنش خشکی

ارزیابی کاربرد کیتوزان بر ویژگی‌های رشدی، بیوشیمیایی و میزان اسانس مرزه تحت سطوح مختلف رطوبت خاک

عادل علیزاده؛ محمد مقدم؛ احمد اصغرزاده؛ محمد محمودی سورستانی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 427-442

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3855.1928

چکیده

تنش‌های محیطی مهم‌ترین عامل در کاهش عملکرد محصولات به شمار می‌روند و تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد در گیاهان محسوب می‌شود. به منظور بررسی اثر محلول‌پاشی کیتوزان بر خصوصیات رشدی، بیوشیمیایی و میزان اسانس مرزه (Satureja hortensis L.) تحت سطوح مختلف رطوبت خاک، این پژوهش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 2 فاکتور و ... بیشتر تنش‌های محیطی مهم‌ترین عامل در کاهش عملکرد محصولات به شمار می‌روند و تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد در گیاهان محسوب می‌شود. به منظور بررسی اثر محلول‌پاشی کیتوزان بر خصوصیات رشدی، بیوشیمیایی و میزان اسانس مرزه (Satureja hortensis L.) تحت سطوح مختلف رطوبت خاک، این پژوهش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 2 فاکتور و در 3 تکرار در سال 98-1399 در گلخانه‌های تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتور اول سطوح مختلف رطوبت خاک (30، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی) و فاکتور دوم سطوح مختلف محلول‌پاشی کیتوزان (شاهد آب، شاهد اسید استیک، 0.5، 1 و 2 گرم در لیتر) بود. صفات مورد بررسی شامل خصوصیات رشدی، زیست توده تر و خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای نسبی آب برگ، نشت الکترولیت، میزان پرولین، مالون‌دی‌آلدهید، هیدروژن‌پراکسید و اسانس بودند. براساس نتایج به‌دست آمده با کاهش رطوبت خاک، شاخص‌های رشدی و محتوای نسبی آب برگ گیاه به‌طور معنی‌داری کاهش یافتند و در مقابل بر میزان نشت الکترولیت، پرولین، مالون‌دی‌آلدئید، هیدروژن‌پراکسید و میزان اسانس گیاه افزوده شد. به‌طوریکه بیشترین میزان هیدروژن‌پراکسید (0.24 میلی‌گرم بر گرم وزن تر برگ) در پایین‌ترین سطح رطوبت خاک (30 درصد ظرفیت زراعی) مشاهده شد. به‌طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که کاربرد 0.5 گرم در لیتر کیتوزان باعث بهبود تحمل گیاه مرزه در شرایط تنش خشکی گردید؛ بطوریکه کاربرد این غلظت از کیتوزان به‏ترتیب سبب کاهش 8.86 و 23.77 درصدی نشت الکترولیت و هیدروژن‌پراکسید در بالاترین سطح تنش شد. همچنین کاربرد 0.5 گرم در لیتر کیتوزان در بالاترین سطح از تنش منجر به افزایش میزان ارتفاع گیاه (2.78 درصد)، زیست توده تر اندام هوایی (60.18 درصد) و ریشه (118.18 درصد) و محتوای نسبی آب برگ (18.6 درصد) در مقایسه با شاهد گردید.

تنش خشکی

بررسی توان پالایش فلز کادمیوم توسط چند گونه گیاهی و بیوچار در شرایط تنش خشکی

فاطمه کهنسال واجارگاه؛ فرزاد پاکنژاد؛ محبوبه مظهری؛ علی خان میرزایی؛ داوود حبیبی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 443-458

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3783.1913

چکیده

به منظور بررسی توان پالایش فلز کادمیوم توسط چند گونه گیاهی و بیوچار در شرایط تنش خشکی آزمایشی در سال های 1397 – 1396 به صورت دوساله در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار بود. فاکتورهای آزمایش شامل نمک کلرید کادمیوم در چهار سطح (شاهد، 10 ... بیشتر به منظور بررسی توان پالایش فلز کادمیوم توسط چند گونه گیاهی و بیوچار در شرایط تنش خشکی آزمایشی در سال های 1397 – 1396 به صورت دوساله در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار بود. فاکتورهای آزمایش شامل نمک کلرید کادمیوم در چهار سطح (شاهد، 10 میلی گرم بر کیلوگرم ، 20 میلی گرم بر کیلوگرم ، 30 میلی گرم بر کیلوگرم)، بیوچار در سه سطح (شاهد، بیوچار در زمان کشت سال اول، بیوچار بعد از برداشت سال اول و در زمان کشت سال دوم)، 3 گونه گیاه زراعی (شبدر، یونجه، کلزا) و تنش خشکی (شاهد، 40 درصد تخلیه رطوبت قابل دسترس ، 60 درصد تخلیه رطوبت قابل) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات متقابل سه گانه کادمیوم، گونه گیاه زراعی، تنش خشکی برای همه صفات مورد بررسی و اثرات متقابل سه گانه کادمیوم، گونه گیاه زراعی، بیوچار فقط برای صفات سنجش عنصر فلزی، ضریب تجمع، ضریب استخراج با سطح احتمال یک درصد معنیدار شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میانگین میزان کادمیوم در اندام هوایی(2.68 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گیاه) که نشاندهنده افزایش 99.96 درصدی نسبت به تیمار شاهد و ریشه (1.78 میلیگرم در کیلوگرم وزن خشک گیاه) که نشاندهنده افزایش 99.43 درصدی نسبت به تیمار شاهد بود، مربوط به تیمار کلزا در سطح کادمیوم 30 میلی گرم بر کیلوگرم و در شرایط تنش خشکی 60 درصد تخلیه رطوبت قابل دسترس بود. بیشترین میانگین سنجش عنصر فلزی، ضریب تجمع و ضریب استخراج نیز مربوط به گیاه کلزا بود. نتایج این تحقیق نشان دهنده این مطلب بود که گیاه کلزا دارای قدرت جذب و انتقال بیشتر فلز کادمیوم نسبت به شبدر و یونجه بود.

تنش خشکی

مدل هیدروتایم: شاخصی برای ارزیابی تحمل به تنش خشکی ژنوتیپ‌های مختلف کینوا در مرحله جوانه‌زنی

ساعد حمیدی؛ فرشید قادری فر؛ آسیه سیاهمرگوئی؛ بنیامین ترابی؛ مهدی بهروج

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 459-469

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3785.1914

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر جوانه‌زنی بذر ژنوتیپ‌های مختلف کینوا (Chenopodium quinoa Willd) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1398 طراحی و انجام شد. در این مطالعه پاسخ جوانه‌زنی بذرهای ژنوتیپ‌های مختلف کینوا (تی‌تی‌کاکا، ردکارینا، جی زا1، کیو12، ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر جوانه‌زنی بذر ژنوتیپ‌های مختلف کینوا (Chenopodium quinoa Willd) آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1398 طراحی و انجام شد. در این مطالعه پاسخ جوانه‌زنی بذرهای ژنوتیپ‌های مختلف کینوا (تی‌تی‌کاکا، ردکارینا، جی زا1، کیو12، کیو21، کیو22، کیو26، کیو29 و کیو 31) به خشکی (صفر، 0.4-، 0.8-، 1.2- و 1.6- مگاپاسکال) با استفاده از مدل هیدروتایم کمی‎سازی شد. نتایج نشان داد که همه ژنوتیپ ها تا پتانسیل 0.4- مگاپاسکال دارای جوانه‌زنی بالایی بودند و به‌طور میانگین درصد جوانه‌زنی آن‌ها بالای 90 درصد بود؛ اما با منفی‌تر شدن پتانسیل آب، اختلاف بین ژنوتیپ‌ها ازلحاظ درصد جوانه‌زنی افزایش یافت. بر اساس مدل هیدروتایم بین ژنوتیپ‌های مختلف کینوا ازنظر پتانسیل آب ‌پایه برای 50 درصد جوانه‌زنی (ψb50)، ضریب هیدروتایم (θH) و یکنواختی جوانه‌زنی (σψb) اختلاف معنی‌داری وجود داشت. مقدار عددی پارامتر ψb50 از 1.62- در ژنوتیپ رد کارینا تا 1.97- در ژنوتیپ کیو29 در نوسان بود. این امر نشان می‌دهد که این گیاه در مرحله جوانه‌زنی به خشکی متحمل است. کمترین و بیشترین ضریب هیدروتایم در ژنوتیپ‌های ردکارینا و کیو29 به ترتیب با 17.09 و 25.07 مگاپاسکال در ساعت (با میانگین 21.36 مگاپاسکال در ساعت) و کمترین یکنواختی جوانه‌زنی نیز در ژنوتیپ کیو29 (0.41 مگاپاسکال) و بیشترین آن در ژنوتیپ کیو12 (0.23 مگاپاسکال) مشاهده شد. به‌طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که بذرهای این گیاه سرعت جوانه‌زنی بالایی داشته و از تحمل بالایی به تنش خشکی در مرحله جوانه‌زنی برخوردارند؛ این امر شانس استقرار سریع‌تر کینوا در شرایط کمبود آب را افزایش می‌دهد. همچنین توانایی تحمل به خشکی در مرحله جوانه‌زنی کینوا، نیاز به مصرف آب در این مرحله را کمتر می‌کند که این امر می‌تواند در تدوین برنامه‌های مدیریتی که منجر به افزایش کارایی مصرف آب می‌شود، بسیار مفید و کاربردی باشد.

تنش شوری

مقایسه شاخص‌های انتخاب در هیبریدهای ذرت علوفه‌ای (.Zea mays L) تحت شرایط تنش و بدون تنش شوری

حمیدرضا عثمانی رودی؛ براتعلی فاخری؛ محمود سلوکی؛ سعید خاوری خراسانی؛ نفیسه مهدی نژاد

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 471-484

https://doi.org/10.22077/escs.2021.2891.1898

چکیده

عملکرد صفت پیچیده‌ای است که وراثت‌پذیری پایینی دارد به همین دلیل گزینش بر اساس شاخص انتخاب یکی از روش‌های مؤثر جهت گزینش غیرمستقیم برای بهبود عملکرد است. به‌منظور بررسی شاخص‌های انتخاب برای بهبود عملکرد ذرت، آزمایشی با 14 هیبرید سینگل‌کراس ذرت علوفه‌ای (شامل 12 هیبرید امیدبخش و 2 رقم هیبرید سینگل‌کراس تجاری 704 و 715 به‌عنوان شاهد) ... بیشتر عملکرد صفت پیچیده‌ای است که وراثت‌پذیری پایینی دارد به همین دلیل گزینش بر اساس شاخص انتخاب یکی از روش‌های مؤثر جهت گزینش غیرمستقیم برای بهبود عملکرد است. به‌منظور بررسی شاخص‌های انتخاب برای بهبود عملکرد ذرت، آزمایشی با 14 هیبرید سینگل‌کراس ذرت علوفه‌ای (شامل 12 هیبرید امیدبخش و 2 رقم هیبرید سینگل‌کراس تجاری 704 و 715 به‌عنوان شاهد) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار در دو شرایط شور و غیر شور و در ایستگاه‌های تحقیقات کشاورزی طرق مشهد و عباس‌آباد تنگلشور در سال 1396 اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس آماری مرکب حاکی از وجود تفاوت بسیار معنی‌دار بین دو محیط شور و غیر شور به لحاظ اغلب صفات موردبررسی بود (p≤0.01). از رگرسیون گام‌به‌گام برای کاهش داده‌های اندازه‌گیری شده و محاسبه شاخص‌های انتخاب استفاده شد. صفات عملکرد علوفه‌تر، عملکرد علوفه خشک، تعداد کل برگ، تعداد بلال، ارتفاع بوته و تعداد روز تا گرده‌افشانی از مدل رگرسیونی انتخاب شدند. بر اساس این نتایج، در شرایط بدون تنش جمعاً 77.84 درصد و در شرایط تنش شوری 76.90 درصد از تغییرات مربوط به عملکرد را توجیه و در محاسبه شاخص‌های گزینش مورداستفاده قرار گرفتند. کارایی نسبی گزینش و بهره مورد انتظار در شاخص‌های بهینه نسبت به پسک-بیکر بیشتر بود. بیشترین مقدار کارایی نسبی گزینش در شرایط بدون تنش در شاخص شماره 5 (هیبریدهای شماره 3، 5، 2، 8 و 6) و در شرایط تنش شوری در شاخص شماره 4 (هیبریدهای شماره 13، 3، 4، 10 و 8) برآورد شد. به‌علاوه در هر دو شرایط بدون تنش و تنش شوری ژنوتیپ شماره 2 توسط بیشتر شاخص‌های گزینشی موردمطالعه به‌عنوان برترین ژنوتیپ گزینش شد.

تنش شوری

مقایسه فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، تنطیم کننده‌های اسمزی و رنگیزه‌های فتوسنتزی دو رقم جو در منطقه سیستان تحت تنش شوری

لیلا فهمیده؛ ایوب مزارعی؛ شهین مددی؛ پریسا پهلوان

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 485-499

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3289.1919

چکیده

با توجه به افزایش روز افزون شوری آب و خاک و خسارت ناشی از آن بر تولیدات گیاهی، بررسی اثرات شوری بر گیاهان زراعی امری مهم می‌باشد. مطالعه تغییرات فیزیولوژیکی در شرایط تنش، راهکار مناسبی است که می‌تواند به شناسایی فاکتورهای موثر در تحمل به تنش شوری و انتخاب ارقام متحمل کمک نماید. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی و مقایسه رنگیزه‌های فتوسنتزی، ... بیشتر با توجه به افزایش روز افزون شوری آب و خاک و خسارت ناشی از آن بر تولیدات گیاهی، بررسی اثرات شوری بر گیاهان زراعی امری مهم می‌باشد. مطالعه تغییرات فیزیولوژیکی در شرایط تنش، راهکار مناسبی است که می‌تواند به شناسایی فاکتورهای موثر در تحمل به تنش شوری و انتخاب ارقام متحمل کمک نماید. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی و مقایسه رنگیزه‌های فتوسنتزی، تغییرات میزان آب برگ، تنظـیم‌کننـده‌هـای اسـمزی و فعالیـت آنـزیم‌هـای آنتـی‌اکـسیدان دو رقم جو در منطقه سیستان (ارقام نومار و نیمروز) تحت شرایط تنش شوری (صفر (شاهد)، 150 و 300 میلی‌مولار NaCl) بود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد اثر رقم، تنش شوری و برهمکنش رقم و تنش شوری در سطح احتمال یک درصد بر تمامی صفات مورد بررسی معنی‌دار شد. با توجه به نتایج اثرات متقابل مشخص شد که تنش شوری در هر دو رقم جو، سبب کاهش صفات فیزیولوژیکی چون رنگیزه‌های فتوسنتزی، محتوی نسبی آب برگ، پروتئین و افزایش محتوی کربوهیدرات، پرولین، کاروتنوئید و آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی شد، به طوری که در شرایط نرمال رقم نومار نسبت به رقم نیمروز بیشترین میزان کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئید، محتوی نسبی آب برگ، پروتئین و پرولین داشته است، همچنین در شوری 300 میلی‌مولار هم بیشترین میزان آنزیم‌های آسکوربات ‌پراکسیداز، پلی‌فنول اکسیداز ،کاتالاز، پروتئین، رنگیزه‌های فتوسنتزی مربوط به رقم نومار بود، در حالی که بیشترین میزان کربوهیدرات و کاروتنوئید در شوری 300 میلی‌مولار مربوط به رقم نیمروز بود. در مجموع، بر اساس یافته‌های این تحقیق، رقم نومار نسبت به رقم نیمروز واکنش بهتری تحت تنش شوری داشت.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

پاسخ بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاه کینوا به کاربرد سطوح مختلف نیتروژن و شوری آب آبیاری

پیوند پاپن؛ عبدالامیر معزی؛ مصطفی چرم؛ افراسیاب راهنما

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 501-515

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3846.1923

چکیده

به منظور بررسی اثرات کاربرد نیتروژن و آبیاری با زهاب مزارع نیشکر بر عملکرد دانه و ویژگی های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه کینوا (رقم گیزاوان) شامل محتوای نسبی آب برگ، شاخص کلروفیل، فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، غلظت پرولین و عملکرد دانه آزمایشی مزرعه‌ای در سال زراعی 98-1397 به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل ... بیشتر به منظور بررسی اثرات کاربرد نیتروژن و آبیاری با زهاب مزارع نیشکر بر عملکرد دانه و ویژگی های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی گیاه کینوا (رقم گیزاوان) شامل محتوای نسبی آب برگ، شاخص کلروفیل، فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، غلظت پرولین و عملکرد دانه آزمایشی مزرعه‌ای در سال زراعی 98-1397 به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش چهار سطح کود نیتروژن (صفر، 75، 150، 225 کیلوگرم در هکتار) از منبع کود اوره به عنوان فاکتور اصلی و سه سطح آب آبیاری شامل شاهد (آب کارون با میانگین شوری 2.5 دسی زیمنس بر متر) و آبیاری یک در میان (کارون – زهاب نیشکر) و آبیاری با زهاب نیشکر (با میانگین شوری 7.5 دسی زیمنس بر متر) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد شوری باعث کاهش معنی دار محتوای نسبی آب برگ، شاخص کلروفیل، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی و افزایش معنی دار فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و نیز مقدار پرولین گردید. اما نیتروژن باعث افزایش معنی دار این صفات شد. تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار همراه با آبیاری یک در میان باعث حداکثر مقدار شاخص کلروفیل (44.81) و عملکرد دانه (2546 کیلوگرم در هکتار) گردید و بیشترین عملکرد بیولوژیکی گیاه (7468 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و آبیاری یک در میان مشاهده شد. بیشترین مقدار پرولین مربوط به تیمار 225 کیلوگرم کود اوره در هکتار با آبیاری زهاب (0.95 میلی‌گرم بر گرم وزن تر گیاهی) بود. نتایج این مطالعه تائیدی است بر این فرضیه، که با مصرف کود نیتروژن کافی می توان تا حدی از بروز اثرات زیان بار شوری بر گیاه کم نمود.

تنش شوری

تعیین حد آستانه تحمل به تنش شوری و برخی ویژگی‌های کمی و فیزیولوژیکی گیاه کاسنی (.Cichorium intybus L)

رستم یزدانی بیوکی؛ حسین بیرامی؛ مهدی کریمی؛ محمد حسین بناکار؛ ولی سلطانی گردفرامرزی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 517-527

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3794.1918

چکیده

گیاهان دارویی از جمله گیاه کاسنی از گیاهان اقتصادی و ارزشمند بوده که لازم است نسبت به ارزیابی تحمل به تنش این گیاه مطالعات کافی صورت گیرد. به این منظور جهت مطالعه تحمل به شوری گیاه کاسنی آزمایشی به‌صورت طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار به‌صورت گلدانی در گلخانه مرکز ملی تحقیقات شوری در سال زراعی 99-1398 انجام شد. تیمارهای پنج سطح شوری آب آبیاری ... بیشتر گیاهان دارویی از جمله گیاه کاسنی از گیاهان اقتصادی و ارزشمند بوده که لازم است نسبت به ارزیابی تحمل به تنش این گیاه مطالعات کافی صورت گیرد. به این منظور جهت مطالعه تحمل به شوری گیاه کاسنی آزمایشی به‌صورت طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار به‌صورت گلدانی در گلخانه مرکز ملی تحقیقات شوری در سال زراعی 99-1398 انجام شد. تیمارهای پنج سطح شوری آب آبیاری شامل آب شهر (شاهد)، 3، 6، 9 و 12 دسی‌زیمنس بر متر بود. تیمارهای شوری از طریق رقیق‌سازی آب‌شور منطقه اطراف اردکان با آب شرب تهیه شد و بعد از سبز شدن گیاه به مدت 8 ماه بر گیاهان اعمال شد. سپس به‌منظور برآورد آستانه تحمل به تنش شوری و کاهش 50 درصد عملکرد از مدل موس-هافمن استفاده شد. در انتهای آزمایش برخی صفات کمی گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که اعمال سطوح شوری به‌طوری معنی‌داری سبب کاهش تمامی ویژگی‌های موردبررسی شد. به‌طوری‌که افزایش شوری از تیمار شاهد تا شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر سبب کاهش 50 درصد ارتفاع بوته، 59 درصد وزن خشک اندام هوایی، 76 درصد وزن خشک ریشه و 72 درصد تعداد آکن در بوته شد. همچنین با افزایش شوری از تیمار شاهد تا شوری 9 دسی‌زیمنس بر متر سبب کاهش 9.68 درصد محتوای آب نسبی و افزایش نشت یونی گیاه به میزان 37.47 درصد شد. افزایش شوری از شاهد تا 12 دسی‌زیمنس بر متر تأثیر معنی‌داری بر کاهش نسبت پتاسیم به سدیم به میزان 96 درصد داشت. کاهش 50 و 100 درصد عملکرد ریشه کاسنی به ترتیب در شوری 5.91 و 14.66 دسی‌زیمنس بر متر حاصل شد. به‌طورکلی با توجه به نتایج به‌دست‌آمده به نظر می‌رسد گیاه کاسنی تحمل بالایی نسبت به شوری ندارد.

تنش شوری

بررسی اثر غلظت‌های مختلف اسید سالیسیلیک بر خصوصیات جوانه‌زنی دو ژنوتیپ گیاه کینوا (. Chenopodium quinoa willd) تحت تنش شوری در شرایط آزمایشگاهی

شکوفه غلامی؛ طیبه رستمی؛ خدیجه احمدی؛ محمود باقری

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 529-539

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3257.1854

چکیده

به دلیل توسعه زمین‌های شور و کاهش زمین‌های کشاورزی مطلوب برای کشت، شناسایی گیاهان دارویی مقاوم به شوری و یا عواملی که بتواند اثر شوری را کاهش دهند دارای اهمیت بالایی می‌باشند. جهت بهبود استقرار گیاهچه و افزایش کارایی گیاهان در مزارع از پرایمینگ بذر استفاده می‌شود. اسید سالیسیلیک نقش مهمی در پاسخ به تنش‌های زنده و غیر زنده ایفا ... بیشتر به دلیل توسعه زمین‌های شور و کاهش زمین‌های کشاورزی مطلوب برای کشت، شناسایی گیاهان دارویی مقاوم به شوری و یا عواملی که بتواند اثر شوری را کاهش دهند دارای اهمیت بالایی می‌باشند. جهت بهبود استقرار گیاهچه و افزایش کارایی گیاهان در مزارع از پرایمینگ بذر استفاده می‌شود. اسید سالیسیلیک نقش مهمی در پاسخ به تنش‌های زنده و غیر زنده ایفا می‌کند. به منظور بررسی اثر پیش تیمار اسید سالیسیلیک بر شاخص‌های جوانه‌زنی گیاه کینوا تحت تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد در سال 1398 انجام گرفت. فاکتورهای آزمایشی شامل اسید سالیسیلیک در چهار سطح (0، 0.5، 1 و 1.5 میلی مولار) و تنش شوری. ناشی از کلرید سدیم درچهار سطح (0، 5، 10، 15 دسی زیمنس بر متر) و ارقام گیاه کینوا رقم Giza1 و Titicaca بودند. نتایج نشان داد که افزایش تنش شوری، کاهش محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی و خصوصیات جوانه‌زنی بذر را در پی داشت. در شرایط تنش شوری با افزایش تنش روند درصد جوانه‌زنی کاهشی شده به طوری که کمترین درصد جوانه‌زنی در تنش شوری 15 دسی‌زیمنس بر متر مشاهده شد. کاربرد اسید سالیسیلیک در شرایط تنش شوری روندی مثبت در وضعیت درصد جوانه‌زنی داشت به طوری که در سطوح مختلف شوری کاربرد 1 میلی‌مولار اسید سالسیلیک بیشترین تاثیر را در درصد جوانه‌زنی نشان داد. و در غلظت‌های پایین‌تر از 1 میلی‌مولار این روند کاهشی شد. بیشترین شاخص طولی و شاخص وزنی بنیه گیاهچه در غلظت 1 میلی‌مولار اسید سالیسلیک و عدم تنش شوری مشاهده شد. با افزایش غلظت اسید سالیسلیک محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی روندی افزایشی را نشان دادند. براساس این نتایج، با اعمال پرایمینگ بذر با اسید سالیسلیک، می‌توان استقرار گیاه را در شرایط تنش شوری بهبود داد.

شناسایی مسیرها و ژنهای دارای بیان افتراقی در تنش سرما در نیشکر، با استفاده از شاخصهای مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و آنالیز RNA-seq

محمود فولادوند؛ آسا ابراهیمی؛ مهدی رهایی؛ ,وحید شریعتی جونی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 541-550

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3815.1920

چکیده

با توجه به حساسیت نیشکر به سرما، به‌منظور شناسایی مسیرها و ژن‌های دارای بیان افتراقی در ارقام نیشکر در هنگام تنش سرما و استفاده از آن‌ها در برنامه اصلاح نبات نیشکر، پس از وقوع سرمای 1.2- درجه سانتی گراد در دی‌ماه 1394، تعداد 454 رقم نیشکر با استفاده از شاخص‌های مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و آنالیز RNA-seq، در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات نیشکر ... بیشتر با توجه به حساسیت نیشکر به سرما، به‌منظور شناسایی مسیرها و ژن‌های دارای بیان افتراقی در ارقام نیشکر در هنگام تنش سرما و استفاده از آن‌ها در برنامه اصلاح نبات نیشکر، پس از وقوع سرمای 1.2- درجه سانتی گراد در دی‌ماه 1394، تعداد 454 رقم نیشکر با استفاده از شاخص‌های مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و آنالیز RNA-seq، در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات نیشکر خوزستان موردبررسی قرار گرفت. در مرحله اول با استفاده از شاخص‌های مورفولوژیکی، ارقام متحمل و حساس در برابر سرما، انتخاب شدند. در مرحله دوم در سال 1395، پس از تنش سرما، شاخص‌های بیوشیمیایی از قبیل پرولین و مالون دی آلدئید، در ارقام متحمل افزایش بیشتری پیدا کرد و بر این اساس دو رقم BR00-01 و TUC66-107 به ترتیب به‌عنوان متحمل‌ترین و حساس‌ترین رقم نسبت به سرما شناسایی شدند. سپس این ارقام در سردخانه تحت تنش دمای 2- درجه سانتی گراد به مدت 12 ساعت قرار گرفتند. در مرحله سوم، استخراج RNA، توالییابی به روش RNA-seq و ساخت کتابخانه cDNA انجام گردید. سپس آنالیز بیان و تفسیر ژن‌های دارای بیان افتراقی انجام گردید. نتایج بررسی واکنش مورفولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام نیشکر به تنش سرما نشان داد ارقامی که در مرحله مورفولوژیکی میزان تحمل بیشتری به تنش سرما دارند، همین ارقام در مرحله بررسی بیوشیمیایی نیز ازنظر میزان پرولین و MDA در سطح بالاتری نسبت به ارقام حساس قرار می‌گیرند. در بررسی مولکولی نیز در هنگام تنش سرما، مسیرهای بیوسنتز فعال شامل بیوسنتز آرژنین، اسیدهای آمینه پرولین، فنیل پروپانوئید، ریبوفلاوین و مسیر پیام‌رسان MAPK شناسایی شدند که در هنگام تنش سرما، بیان ژن‌های تنظیم‌کننده آن‌ها، در رقم مقاوم افزایش بیان بیشتری نسبت به رقم حساس داشت. همچنین ژن PR1 در مسیر پیام‌رسان MAPK شناسایی گردید که با کاهش دما، در رقم مقاوم افزایش بیان بیشتری نسبت به رقم حساس از خود نشان داد.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

بررسی تنش یخ زدگی بر عملکرد، اجزاء عملکرد و تعدادی از صفات بیوشیمیایی در ژنوتیپ های کلزا

اکبر عبدالهی حصار؛ امید سفالیان؛ بهرام علیزاده؛ علی اصغری؛ حسن زالی

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1401، صفحه 551-563

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3738.1903

چکیده

تنش سرما و یخ‌زدگی یکی از عوامل محیطی است که بر میزان تولید محصول و سایر صفات مهم آگرونومیکی در بسیاری از گونه‌های گیاهی تاثیرگذار است. کلزا به تنش یخ‌زدگی حساس است و تا 70 درصد کاهش عملکرد نشان می‌دهد. این پژوهش به منظور شناسایی ژنوتیپ‌های مقاوم به تنش یخ-زدگی، ارزیابی اثرات تنش یخ‌زدگی بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد و همچنین صفات ... بیشتر تنش سرما و یخ‌زدگی یکی از عوامل محیطی است که بر میزان تولید محصول و سایر صفات مهم آگرونومیکی در بسیاری از گونه‌های گیاهی تاثیرگذار است. کلزا به تنش یخ‌زدگی حساس است و تا 70 درصد کاهش عملکرد نشان می‌دهد. این پژوهش به منظور شناسایی ژنوتیپ‌های مقاوم به تنش یخ-زدگی، ارزیابی اثرات تنش یخ‌زدگی بر روی عملکرد و اجزاء عملکرد و همچنین صفات فیزیولوژیک به منظور شناسایی و اصلاح صفات متاثر از تنش مذکور طراحی و اجرا گردید. آزمایش بر روی 24 ژنوتیپ کلزای زمستانه و دو تاریخ کشت متفاوت به صورت کشت نرمال و کشت تاخیری در قالب طرح کرت‌های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 98- 1397 در اراضی کشاورزی شهر تیکمه داش از توابع استان آذربایجان شرقی اجرا شد. اثرات تنش یخ‌زدگی برای سه صفت تعداد غلاف در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد در سطح احتمال 1% معنی‌دار شد. میانگین مربعات ژنوتیپ‌ها برای دو صفت تعداد دانه در غلاف و عملکرد در سطح احتمال 1% معنی‌دار شده است. میانگین مربعات تنش از نظر میزان کلروفیل b، پرولین، قندهای محلول، نشت الکترولیت، مالون‌دی‌آلدهید و سوپراکسید دیسموتاز در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار شد. همچنین در بین ژنوتیپ‌ها نیز از نظر صفات فوق الذکر در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی‌دار وجود داشت. لاین KS7 دارای بیشترین میانگین عملکرد و کمترین آن مربوط به لاین L62 می‌باشد. هم در شرایط تنش و هم در شرایط بدون تنش میزان عملکرد کل همبستگی مثبت و معنی‌داری با تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه به عامل‌ها 4 عامل برای هر یک از شرایط بدون تنش و تنش یخ‌زدگی شناسایی شد که در حالت بدون تنش 77.52 درصد از کل واریانس و در حالت تنش یخ‌زدگی 81.06 درصد از کل واریانس را توجیه نمودند.

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

دوره و شماره: دوره 15، شماره 2، سیاست دسترسی آزاد، تیر 1401، صفحه 287-564

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده