تنش‌های محیطی در علوم زراعی

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

پاسخ فیزیولوژیکی برخی ژنوتیپ های جو زراعی (Hordeum vulgare) به تنش گرد و غبار

اکرم عباس منش؛ آرش فاضلی؛ رضا حقی دره ده

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 173-191

https://doi.org/10.22077/escs.2024.6978.2251

چکیده

جو (Hordeum vulgare) یکی از گیاهان خانواده گرامینه و چهارمین محصول غلات می‌باشد. این گیاه در مواجهه با تنشهای غیرزنده نسبتا ً متحمل است. تنش‌های غیر‌زیستی ، از طرق مختلف بر موجودات زنده تأثیر می‌گذارند. یکی از تنشهای غیر زیستی که اخیراً در ایران تأثیرات منفی چشمگیری روی رشد و عملکرد گیاهان میگذارد، گرد و غبار است که اثرات مخربی روی رشد، ... بیشتر جو (Hordeum vulgare) یکی از گیاهان خانواده گرامینه و چهارمین محصول غلات می‌باشد. این گیاه در مواجهه با تنشهای غیرزنده نسبتا ً متحمل است. تنش‌های غیر‌زیستی ، از طرق مختلف بر موجودات زنده تأثیر می‌گذارند. یکی از تنشهای غیر زیستی که اخیراً در ایران تأثیرات منفی چشمگیری روی رشد و عملکرد گیاهان میگذارد، گرد و غبار است که اثرات مخربی روی رشد، تولید و بسیاری از فرایندهای متابولیک گیاه دارد. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر گرد و غبار روی برخی صفات فیزیولوژیک ژنوتیپ‌های مختلف جو می‌باشد. به این منظور آزمایشی در سال زراعی 1402- 1401 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام صورت گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل گرد و غباردر 2 سطح (اعمال گرد و غبارو بدون اعمال گردوغبار) و ده ژنوتیپ‌ مختلف جو بودند. پاشش گردوخاک در مرحله گیاهچه‌ای صورت گرفت. سپس 10 روز پس از اعمال گردوغبار، صفات فیزیولوژیکی از جمله محتوای کلروفیل برگ، غلظت پروتئین محلول در برگ، میزان پرولین برگ و کربوهیدرات‌های محلول در برگ اندازه‌گیری شدند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ × گرد و غبار بر محتوی کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید، نشت یونی، RWC، پرولین، کاتالاز، قند در سطح یک درصد معنیدار بود، این در حالی بود که گرد و غبار اثر معنیداری بر مقدار پروتئین نداشت. گرد و غبار سبب کاهش کلروفیل، نشت یونی، محتوای نسبی آب و پروتئین و افزایش پرولین، کاتالاز و قندهای محلول شده است. تأثیر تنش گرد و غبار روی کلیهی صفات در ژنوتیپ‌های مختلف به یک نسبت نبوده و در برخی صفات برخی ژنوتیپ‌ها بیشتر متأثر بوده است. نتایج کلی نشان داد که ژنوتیپ HOR6964 تحمل بالاتری به تنش گرد و غبار نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها دارد.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

تحلیل روابط برخی صفات با عملکرد دانه در کلزا جهت بهبود غیرمستقیم آن تحت شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل

پروانه قلی زاده سرچشمه؛ جلال صبا؛ حسن امیری اوغان؛ فرید شکاری؛ امیر قلی زاده

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 193-209

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7001.2252

چکیده

به‌منظور بررسی روابط بین عملکرد و صفات فنولوژیک و زراعی و تعیین روابط بین این صفات در ژنوتیپ‌های بهاره کلزا هفت لاین با پنج تستر در سال 98-1397 تلاقی داده شدند. دورگ‌ها به‌همراه 12 والد در شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل ارزیابی شدند. نتایج همبستگی صفات در شرایط نرمال نشان داد عملکرد دانه با صفات تعداد خورجین در بوته، تعداد خورجین ... بیشتر به‌منظور بررسی روابط بین عملکرد و صفات فنولوژیک و زراعی و تعیین روابط بین این صفات در ژنوتیپ‌های بهاره کلزا هفت لاین با پنج تستر در سال 98-1397 تلاقی داده شدند. دورگ‌ها به‌همراه 12 والد در شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل ارزیابی شدند. نتایج همبستگی صفات در شرایط نرمال نشان داد عملکرد دانه با صفات تعداد خورجین در بوته، تعداد خورجین در شاخه‌های فرعی، قطر ساقه در ارتفاع 20 سانتی‌متری، تعداد دانه در خورجین و تعداد شاخه‌های فرعی دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار بود. در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، صفات تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین و قطر خورجین، دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار و روز تا شروع گلدهی دارای همبستگی منفی و معنی‌دار با عملکرد دانه بودند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه مسیر در هر دو شرایط آزمایش، صفات تعداد خورجین در بوته، وزن هزاردانه، تعداد دانه در خورجین و ارتفاع اولین خورجین از سطح زمین دارای اثرات مستقیم مثبت و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک دارای اثرت مستقیم منفی بر روی عملکرد دانه بودند. همچنین، طول ساقه اصلی در شرایط آبیاری نرمال و تعداد خورجین در شاخه‌های فرعی در شرایط تنش خشکی آخر فصل دارای اثرات مستقیم منفی بر روی عملکرد دانه بودند. با این‌حال، تمام این اثرات مستقیم منفی توسط اثرات غیرمستقیم مثبت از طریق سایر صفات خنثی شده و غیرمعنی‌دار شدن ضرایب همبستگی صفات مزبور با عملکرد دانه را موجب گردید. به‌طورکلی، در هر دو شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی انتهای فصل، تعداد خورجین در بوته و تعداد دانه در خورجین سهم بالایی از تغییرات کل را در بر داشته و مؤثرترین صفات بر عملکرد دانه بودند. از این‌رو، با توجه به اینکه این صفات وراثت‌پذیری بیشتری نسبت به عملکرد دانه دارند، گزینش در جهت افزایش آنها می‌تواند برای بهبود غیرمستقیم عملکرد دانه در برنامه‌های به‌نژادی قابل توصیه باشد.

تنش شوری

بررسی عملکرد و شاخص‏های تحمل به تنش شوری در ارقام و لاین‏های امیدبخش گندم نان تحت شرایط گلخانه

مجید رجایی؛ سیروس طهماسبی؛ منوچهر دستفال

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 211-227

https://doi.org/10.22077/escs.2024.6992.2253

چکیده

اصلاح ارقام متحمل به شوری از راهکارهای مناسب جهت کاهش اثرات شوری است. این پژوهش به‌منظور تعیین متحمل‏ترین ژنوتیپ‏های گندم به سطوح مختلف شوری انجام گردید. آزمایش فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط نور و دمای طبیعی محیط در گلخانه انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل ژنوتیپ‏های سیستان، نارین، برات، سارنگ، شوش، ... بیشتر اصلاح ارقام متحمل به شوری از راهکارهای مناسب جهت کاهش اثرات شوری است. این پژوهش به‌منظور تعیین متحمل‏ترین ژنوتیپ‏های گندم به سطوح مختلف شوری انجام گردید. آزمایش فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط نور و دمای طبیعی محیط در گلخانه انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل ژنوتیپ‏های سیستان، نارین، برات، سارنگ، شوش، آینه، سحر، مهرگان، Ms-90-15، Ms-92-8، Ms-93-5،Ms-93-6،Ms-93-14، Ms-93-16 و S-94-12 و آب با شورهای 1، 10 و 16 دسی ‏زیمنس بر متر بودند. کمترین محتوای سدیم برگ، نشت یونی و بیشترین پتاسیم برگ در ارقام مهرگان و سارنگ مشاهده شد. در شوری ملایم، S-94-12 و MS-92-8 به ترتیب کمترین و بیشترین درصد کاهش عملکرد دانه را نسبت به محیط بدون شوری داشتند. برای شوری شدید چنین مقادیری در مهرگان و MS-93-6 مشاهده شد. بررسی روابط بین ژنوتیپ‌ها با استفاده از روش تجزیه بای‌پلات و شاخص‌های تحمل به شوری نشان داد که شاخص‌های MP، GMP، HM و STI همبستگی مثبت و معنی‏داری با عملکرد گندم در تمام سطوح دارند. کاربرد آب شور 10 دسی‌زیمنس بر متر باعث کاهش عملکرد دانه ژنوتیپ‏های سیستان، نارین، Ms-90-15، Ms-92-8، Ms-93-5،Ms-93-6،Ms-93-14 و Ms-93-16، برات، سارنگ، شوش، آینه، سحر، مهرگان و ‌S-94-12 به ترتیب به میزان 32.6، 36.2، 24، 40.5، 29.8، 32.5، 32.3، 26، 27.3، 30.5، 36.6، 21.7، 26.8، 30.2 و 15.6 درصد در مقایسه با شاهد گردید. این مقادیر برای شوری 16 دسی‌زیمنس بر متر به ترتیب 47.3، 56.3، 47.8، 50.6، 57، 65.4، 56.2، 50.2، 51.2، 50.5، 46.6، 50.8، 47.3، 43.4 و 48.8 درصد بود. بر اساس شاخص‌های تحمل به تنش و شاخص انتخاب SIIG، ژنوتیپ‏های مهرگان، سارنگ، برات و S-94-12، عملکرد بهتری تحت شرایط شور داشتند. علت این امر می‌تواند سازگاری بیشتر این ارقام به شرایط اقلیمی منطقه در مقایسه با سایر ارقام موردبررسی باشد.

تنش خشکی

پاسخ خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا (Brassica napus L.) رقم نیما به محلول پاشی اسید های آمینه در شرایط تنش خشکی

اسماعیل فیاض؛ علی سروش زاده؛ علی حیدرزاده

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 229-249

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7036.2256

چکیده

کلزا همانند بسیاری از گیاهان زراعی تحت تأثیر تنش خشکی قرار می‌گیرد. هدف تحقیق مطالعه پاسخ خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا رقم نیما به محلول پاشی اسید های آمینه در شرایط تنش خشکی است. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‏های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری از ... بیشتر کلزا همانند بسیاری از گیاهان زراعی تحت تأثیر تنش خشکی قرار می‌گیرد. هدف تحقیق مطالعه پاسخ خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا رقم نیما به محلول پاشی اسید های آمینه در شرایط تنش خشکی است. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‏های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله 50 درصدگل‌دهی و قطع آبیاری از مرحله خورجین‌دهی) و محلول‌پاشی در پنج سطح (بدون محلول‌پاشی، محلول‏پاشی صفر (آب مقطر)، یک، دو و سه گرم اسیدهای آمینه تجاری پروآمین در لیتر ) در سه مرحله طویل شدن ساقه، مرحله ظهور گل‌آذین و مرحله گلدهی بود. نتایج نشان داد برهمکنش تنش خشکی و محلول‏پاشی روی درصد و عملکرد روغن، کلروفیل کل، آنتوسیانین، فلاونوئید، پرولین، فنل کل، شاخص سطح برگ، SPAD و عملکرد بیولوژیک تأثیر معنی‌داری گذاشت. بیشترین شاخص سطح برگ (52/3)، عملکرد بیولوژیک (25955 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (4514 کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن (3/43%) در شرایط آبیاری کامل و محلول‌پاشی دو گرم اسیدآمینه در لیتر بدست آمد. همچنین، بیشترین مقدار آنتوسیانین (093/0 میکرومول بر گرم وزن تر برگ)، فلاونوئید (64/1 میکرومول بر گرم وزن تر برگ) و پرولین (2/238 میکرومول بر گرم وزن تر برگ) در شرایط قطع آبیاری از مرحله گل‎‌دهی و محلول‏پاشی دو گرم اسیدهای آمینه در لیتر بدست آمد. همچنین، کاربرد دو گرم اسید آمینه در لیتر بیشترین عملکرد روغن (1925 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق تأثیر مثبت کاربرد برگی اسیدهای آمینه، روی صفات بیوشیمایی و عملکرد دانه و روغن با محلول‏پاشی دو گرم اسیدآمینه در لیتر در هر سه رژیم آبیاری (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله گلدهی و قطع آبیاری از مرحله خورجین‌دهی) مشاهده شد. لذا محلول‌پاشی دو گرم اسیدآمینه در لیتر برای افزایش عملکرد روغن و دانه در زراعت کلزا توصیه می‏شود.

تنش خشکی

بررسی تأثیر نیترات روی بر پارامترهای کلروفیل سبزینه و صفات بیوشیمیایی گیاه بالنگو (.Lallemantia iberica L) تحت تأثیر رژیم های مختلف آبیاری

لیلا اکبری؛ زینب چقاکبودی

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 251-262

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7061.2257

چکیده

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های موجود در کشت گیاهان زراعی و باغی در جهان تنش خشکی است که سبب بروز اختلالات متابولیسمی و کاهش عملکرد می‌گردد. در این میان عنصر روی به عنوان یکی از عوامل کاهش دهنده اثرات تنش خشکی حائز اهمیت است. پارامترهای کلروفیل فلورسانس از مهم‌ترین فاکتورها برای تعیین ظرفیت فتوسنتزی در طول زندگی گیاهان می‌باشد. بدین ... بیشتر یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های موجود در کشت گیاهان زراعی و باغی در جهان تنش خشکی است که سبب بروز اختلالات متابولیسمی و کاهش عملکرد می‌گردد. در این میان عنصر روی به عنوان یکی از عوامل کاهش دهنده اثرات تنش خشکی حائز اهمیت است. پارامترهای کلروفیل فلورسانس از مهم‌ترین فاکتورها برای تعیین ظرفیت فتوسنتزی در طول زندگی گیاهان می‌باشد. بدین منظور، آزمایشی با هدف مقایسه میزان مقاومت به سطوح مختلف تنش رطوبتی، ارزیابی برخی از شاخص های فیزیولوژیکی و ارزیابی کارکرد فتوسیستم ΙΙ با استفاده از پارامترهای فلورسانس کلروفیل و برخی خصوصیات بیوشمیایی انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملاً تصادفی، فاکتور اول شامل سه سطح تنش خشکی (75، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی) و فاکتور دوم سه سطح نیترات روی (0، 5 و 10 میلی‌گرم در لیتر) بر روی گیاه بالنگو انجام شد. در نتایج مقایسه میانگین با افزایش سطوح تنش خشکی و اعمال محلول پاشی با نیترات روی روند کاهشی در میزان Pi و Fv/Fm در سطوح مختلف تنش مشاهده نشد. بیشترین تأثیر در محلول پاشی مربوط به مقدار ده میلی‌گرم بر لیتر نیترات روی در سطوح مورد بررسی بود. هم چنین در سطوح مختلف تنش خشکی محلول پاشی با استفاده از نیترات روی سبب تغییر معنی‌دار در میزان فنول (13.50 میلی-گرم در لیتر)، قند محلول (94.15 میلی‌گرم در لیتر)، فلاوونوئید (8.49 میکروگرم در لیتر) و محتوای آنتوسیانین (0.138 میکروگرم در لیتر) گردید. با توجه به نمودارهای به دست آمده و پارامترهای مورد بررسی در طول دوره تنش می‌توان گفت، محلول پاشی با نیترات روی به عنوان یکی از عناصر ضروری در غلظت‌های مناسب می تواند به عنوان عامل مناسبی کاهش اثرات تنش در مراحل مختلف رشدی گیاه بالنگو برای مقابله با شرایط خشکی مؤثر باشد.

تنش خشکی

ارزیابی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های کتان روغنی (Linum usitatissimum L.) در واکنش به رژیم های کم‌آبیاری

محمد ولی پور؛ افراسیاب راهنما؛ پیمان حسیبی؛ علی منصفی

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 263-281

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7074.2258

چکیده

کم‌آبیاری یک راهبرد مهم صرفه‌جویی مصرف آب آبیاری است که راندمان مصرف آب را افزایش می‌دهد. به‌منظور ارزیابی واکنش صفات مورفولوژیکی و عملکرد ژنوتیپ‌های کتان روغنی به رژیم‌های کم‌آبیاری، آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1402-1401 در دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا ... بیشتر کم‌آبیاری یک راهبرد مهم صرفه‌جویی مصرف آب آبیاری است که راندمان مصرف آب را افزایش می‌دهد. به‌منظور ارزیابی واکنش صفات مورفولوژیکی و عملکرد ژنوتیپ‌های کتان روغنی به رژیم‌های کم‌آبیاری، آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1402-1401 در دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. چهار رژیم ‌آبیاری شامل آبیاری مطلوب (آبیاری در80-80-80-80 درصد ظرفیت زراعی)، کم‌آبیاری ملایم (آبیاری در60-70-70-60 درصد ظرفیت زراعی)، کم‌آبیاری متوسط (آبیاری در60-60-60-60 درصد ظرفیت زراعی) و کم‌آبیاری شدید (آبیاری در40-50-50-40 درصد ظرفیت زراعی) به عنوان عامل اصلی و چهار ژنوتیپ کتان روغنی (هندی، مجاری، اصفهان و کرمان) به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. رژیم‌های آبیاری مذکور به‌ترتیب در مراحل رشد رویشی، ساقه‌دهی، آغاز گلدهی و آغاز پر شدن دانه اعمال شدند. رژیم‌های کم‌آبیاری بسته به مرحلة رشدی گیاه و شدت تنش به‌طور متفاوتی باعث کاهش ویژگی‌های مورفولوژیکی و عملکرد دانه و روغن ژنوتیپ‌ها شد. به طوری که رژیم‌های کم‌آبیاری ملایم، متوسط و شدید به‌طور متوسط منجر به کاهش معنی‌دار عملکرد دانه به میزان 34، 39 و 49 درصد و عملکرد روغن به میزان 35، 40 و 52 درصد شدند. بین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه در واکنش به کم‌آبیاری تنوع ژنتیکی وجود داشت. عملکرد دانه در کم‌آبیاری شدید در مقایسه با آبیاری مطلوب در ژنوتیپ‌های هندی، مجاری، اصفهان و کرمان به میزان 56، 62، 46 و 32 درصد کاهش یافت. ژنوتیپ‌های اصفهان و کرمان در شرایط کم‌آبیاری با کمترین کاهش عملکرد دانه و روغن، پایداری عملکرد بالاتری داشتند. به طور کلی، اعمال کم‌آبیاری متوسط علی‌رغم کاهش 37 و 29 درصدی عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های اصفهان و کرمان، باعث کاهش 35 درصدی آب مصرفی و افزایش کارایی مصرف آب شد. لذا رژیم آبیاری60 درصد ظرفیت زراعی و ژنوتیپ‌های اصفهان و کرمان برای تولید پایدار کتان روغنی در مناطق نیمه‌خشک قابل‌توصیه هستند.

تنش خشکی

اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا

حمید اسماعیلی خان به ببین؛ محمدرضا داداشی؛ محمد تقی فیض بخش؛ فاطمه شیخ؛ علی نخزری مقدم

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 283-298

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7085.2260

چکیده

به‏منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. در این بررسی 9 لاین کم ‏تانن باقلا به همراه دو رقم شاهد مهتا و شادان در دو محیط تنش خشکی و آبیاری نرمال ... بیشتر به‏منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. در این بررسی 9 لاین کم ‏تانن باقلا به همراه دو رقم شاهد مهتا و شادان در دو محیط تنش خشکی و آبیاری نرمال مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که برهمکنش تنش خشکی × رقم بر صفات کلروفیل b، کلروفیل کل، پرولین، قند محلول، کاروتنوئید، تعداد شاخه در بوته و تعداد غلاف در سطح یک درصد و بر صفات کلروفیل a و وزن خشک دانه در بوته در سطح پنج درصد معنی‏دار بود. مقایسه میانگین برهمکنش تنش خشکی × رقم نشان داد در محیط نرمال رقم شادان و لاین‏های BPL4104، WRB1-3به ترتیب با 5100، 4950، 4750 کیلوگرم، بیشترین عملکرد دانه را در هکتار داشتند. همچنین در شرایط تنش خشکی لاین‏های FLIP03-07FB، WRB1-3 و رقم شادان به ترتیب به مقدار 500، 473 و 437 کیلوگرم عملکرد دانه بیشتر را در هکتار داشتند. در محیط نرمال به ترتیب رقم شادان به میزان 1.53، 0.46، 2 و 0.58 میلی‏گرم برگرم بیشترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید را داشتند و لاین FLIP03-07FB با9.47 میکرومول بر میلی ‏لیتر بیشترین پرولین و لاین ‏ S2008,033 به مقدار 16.1 میلی‏ گرم برگرم بیشترین قند محلول را دارا بودند. بیشترین تعداد دانه در غلاف (3.28) در محیط نرمال و کمترین تعداد دانه در غلاف (0.303) در محیط تنش خشکی به‌دست آمد. تنش خشکی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه باعث کاهش عملکرد دانه و افزایش مقادیر کاروتنوئید، پرولین و قند محلول در همه ارقام گردید. لاین‏های WRB1-3 و FLIP03-07FB در دو محیط بیشترین عملکرد دانه را داشتند، بنابراین کشت و توسعه آنها پس از حصول پایداری عملکرد دانه پیشنهاد می‎شود.

تنش خشکی

تاثیر اسید سالیسیلیک در بهبود خصوصیات فیزیولوژیک و زراعی لوبیاچیتی تحت تنش خشکی انتهای فصل

پریسا شیخ زاده؛ علی نریمان زاده؛ ناصر زارع

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 299-314

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7123.2261

چکیده

تنش خشکی یکی از مهمترین تنش‌های محیطی بوده که میزان رشد و عملکرد گیاهان زراعی را کاهش می‌دهد. مرحله گلدهی و پر شدن دانه لوبیا چیتی به‌تنش خشکی حساس بوده به‌طوری که وقوع تنش خشکی انتهای فصل می‌تواند خصوصیات زراعی و عملکردی لوبیاچیتی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. استفاده از مواد تعدیل کننده تنش مانند اسیدسالیسیلیک در کاهش اثرات منفی ... بیشتر تنش خشکی یکی از مهمترین تنش‌های محیطی بوده که میزان رشد و عملکرد گیاهان زراعی را کاهش می‌دهد. مرحله گلدهی و پر شدن دانه لوبیا چیتی به‌تنش خشکی حساس بوده به‌طوری که وقوع تنش خشکی انتهای فصل می‌تواند خصوصیات زراعی و عملکردی لوبیاچیتی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. استفاده از مواد تعدیل کننده تنش مانند اسیدسالیسیلیک در کاهش اثرات منفی تنش خشکی اهمیت زیادی دارد. به‌منظور بررسی تاثیر اسیدسالیسیلیک بر عملکرد و صفات فیزیولوژیک لوبیا چیتی تحت شرایط محدودیت آبی، آزمایشی به‌صورت اسپیلیت‌پلات در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گلدهی تا انتهای فصل رشد) و اسیدسالیسیلیک (صفر، 100 و 200 میلی‌گرم در لیتر) بود. نتایج نشان داد تنش خشکی سبب کاهش شاخص کلروفیل، ارتفاع بوته، شاخه فرعی، غلاف در بوته، وزن صد‌دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت نسبت به تیمار آبیاری کامل شد. همچنین در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، میزان مالون‌دی‌آلدهید، هدایت الکتریکی مواد نشت یافته و پراکسیدهیدروژن افزایش یافت. کاربرد 200 میلی‌گرم در لیتر اسیدسالیسیلیک، سبب افزایش شاخص کلروفیل، تعداد شاخه فرعی و تعداد غلاف در بوته به‌ترتیب درحدود 17.9، 44.03 و 18.4 درصد نسبت به تیمار شاهد شد. تحت شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری، محلول پاشی بوته‌های لوبیا چیتی با 200 میلی‌گرم در لیتر اسیدسالیسیلیک، به‎ترتیب سبب افزایش ارتفاع بوته (15.92و 9.8 درصد )، وزن صد‌دانه (17.8 و 12.8 درصد)، عملکرد دانه (27.3 و 20.4 درصد) و شاخص برداشت (13.5 و 10.7 درصد) و سبب کاهش هدایت الکتریکی به‌ترتیب در حدود 1.7 و 2.3 درصد و پراکسیدهیدروژن به ترتیب به میزان 28.9 و 81.9 درصد شد. به‌نظر می‌رسد کاربرد 200 میلی گرم در لیتر اسید سالیسیلیک می‌تواند با بهبود صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی ضمن جبران اثرات تنش خشکی موجب افزایش عملکرد دانه لوبیا چیتی شود.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

اثرات منطقه، تنش‌های خشکی، مس و اثرات متقابل آن‌ها بر برخی صفات بیوشیمیایی و عملکرد دانه گیاه شاه‌تره (.Fumaria parviflora Lam)

منصوره تشکری زاده؛ پوراندخت گلکار؛ محمدرضا وهابی

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 315-335

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7167.2263

چکیده

مس یک عنصر ضروری برای فرایندهای متابولیکی گیاه است و فقط در مقادیر کم، موردنیاز گیاه بوده و در مقادیر بالا سمی است. تنش خشکی نیز رشد طبیعی و روابط آبی در گیاه را مختل کرده و کارایی مصرف آب در گیاه را کاهش میدهد و سبب بروز انواع پاسخهای فیزیولوژیکی در گیاه میشود. در این مطالعه اثرات مستقل و ترکیبی غلظتهای مختلف عنصر مس (شاهد، ... بیشتر مس یک عنصر ضروری برای فرایندهای متابولیکی گیاه است و فقط در مقادیر کم، موردنیاز گیاه بوده و در مقادیر بالا سمی است. تنش خشکی نیز رشد طبیعی و روابط آبی در گیاه را مختل کرده و کارایی مصرف آب در گیاه را کاهش میدهد و سبب بروز انواع پاسخهای فیزیولوژیکی در گیاه میشود. در این مطالعه اثرات مستقل و ترکیبی غلظتهای مختلف عنصر مس (شاهد، 50، 150، 300 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) و سطوح مختلف تنش خشکی (شاهد، 50% و 75% بر اساس تخلیه درصد رطوبت خاک) به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در این مطالعه صفات عملکرد دانه، میزان مالون دی آلدهید، میزان کربوهیدراتهای محلول، پرولین، محتوای آنتوسیانین، محتوای کل فنل و فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه شاه‌تره (Fumaria Parviflora Lam.) اندازه‌گیری شد. بذر گیاه از چهار ناحیه با غلظتهای مختلف مس واقع در دو منطقه معدنی مس عسکری راور و مس رابر در استان کرمان برداشت شد. بروز تنش خشکی بر گیاهان تیمار شده با غلظت 50 میلیگرم در کیلوگرم مس باعث کاهش عملکرد دانه، محتوای آنتوسیانین و پرولین و در غلظت 150 میلیگرم در کیلوگرم باعث افزایش محتوای پرولین، کربوهیدراتهای محلول و آنتوسیانین و در غلظتهای 300 و 400 میلی گرم در کیلوگرم باعث افزایش محتوای پرولین، آنتوسیانین، فنل و فلاونوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان مالون دی آلدهید و کاهش میزان کربوهیدراتهای محلول شد. حضور توأم تنش خشکی متوسط و غلظتهای 50 و 150 میلیگرم در کیلوگرم مس برای گیاه شاه‌تره با استفاده از مکانیسمهای دفاعی قابل‌تحمل بودند. از بین نواحی موردمطالعه، نواحی 3 و 4 نسبت به غلظتهای بالای مس تحمل بیشتری داشتند و عملکرد دانه بهتری را نسبت به سایر نواحی نشان دادند. پیشنهاد میشود، برای کشت گیاه دارویی شاه‌تره در مناطق تحت تنش، بذر این گیاه از نواحی با غلظت بالای مس (3 و 4) جمع آوری شود.

تنش فلزات سنگین

تأثیر روش‌های کاربرد اسیدسالیسیلیک بر شاخص‌های جوانه‌زنی بذر و خصوصیات بیوشیمیایی گیاهچه‌های کینوا (.Chenopodium quinoa Willd) تحت تنش کادمیوم

فاطمه محمودی؛ پریسا شیخ زاده؛ ناصر زارع؛ بهروز اسماعیل پور

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، صفحه 337-356

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7202.2264

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر روش‌های مختلف کاربرد اسید‌سالیسیلیک بر شاخص‌های جوانه‌زنی بذر و خصوصیات بیوشیمیایی گیاهچه‌های کینوا تحت تنش کادمیوم، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه‌ی کاملاً تصادفی در چهار تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. تیمارها شامل کاربرد اسیدسالیسیلیک (پیش‌تیمار بذر و افزودن به بستر کاشت) و تنش ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر روش‌های مختلف کاربرد اسید‌سالیسیلیک بر شاخص‌های جوانه‌زنی بذر و خصوصیات بیوشیمیایی گیاهچه‌های کینوا تحت تنش کادمیوم، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه‌ی کاملاً تصادفی در چهار تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. تیمارها شامل کاربرد اسیدسالیسیلیک (پیش‌تیمار بذر و افزودن به بستر کاشت) و تنش کادمیوم در پنج سطح (صفر، 50، 100، 150 و 200 میلی‌گرم در لیتر) بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که با افزایش شدت تنش کادمیوم، صفات درصد جوانه‌زنی، میانگین سرعت جوانه‌زنی، شاخص همزمانی جوانه‌زنی، متوسط جوانه‌زنی روزانه، طول و وزن خشک گیاهچه و شاخص قدرت بذر کاهش یافتند و میانگین مدت جوانه‌زنی، زمان تا 50 درصد جوانه‌زنی، فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز افزایش یافتند. در بین روش‌های کاربرد اسید سالیسیلیک، پیش‌تیمار نمودن بذرها نسبت به روش اضافه کردن به بستر کاشت، صفات درصد جوانه‌زنی، میانگین سرعت جوانه‌زنی، شاخص همزمانی جوانه‌زنی، متوسط جوانه‌زنی روزانه، طول و وزن خشک گیاهچه و شاخص قدرت بذر، طول و وزن خشک گیاهچه، فعالیت آنزیم‌های کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز را به‌طور معنی‌داری افزایش داد. اما میانگین مدت جوانه‌زنی، زمان تا 50 درصد جوانه‌زنی را کاهش داد. پیش‌تیمار اسیدسالیسیلیک به هر دو روش در شرایط تنش کادمیوم، موجب افزایش معنی‌دار میزان فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی گیاهچه‌ها گردید. در شرایط تنش 200 میلی‌گرم در لیتر کادمیوم، پیش‌تیمار اسید سالیسیلیک فعالیت آنزیم کاتالاز را 11.27 درصد، فعالیت آنزیم پراکسیداز را 6.51 تا 9.69 درصد و فعالیت آنزیم پل فنل اکسیداز را در حدود 68.39 درصد نسبت به روش اضافه کردن به بستر کشت افزایش داد. در مجموع، پیش‌تیمار بذری اسید سالیسیلیک، در سطوح مختلف تنش کادمیوم از راه افزایش توان بذر و گیاهچه و افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانی بیشترین اثر مثبت را بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه‌های کینوا داشت.

بررسی جذب پتاسیم و کادمیوم در ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum L.) تحت تنش کادمیوم

دوره 9، شماره 2 ، مرداد 1395، ، صفحه 195-204

https://doi.org/10.22077/escs.2016.365

چکیده

آگاهی از اثرات مخرب کادمیوم بر مقدار پتاسیم در ارقام مختلف گندم، به‌عنوان محصولی راهبردی در تأمین امنیت غذایی کشور اهمیت دارد. هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت تغذیه‌ای پتاسیم در ارقام مختلف گندم تحت تنش کادمیوم بود. برای این منظور آزمایشی فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. تیمار‌های آزمایش شامل سه سطح کادمیوم (صفر (شاهد، ... بیشتر آگاهی از اثرات مخرب کادمیوم بر مقدار پتاسیم در ارقام مختلف گندم، به‌عنوان محصولی راهبردی در تأمین امنیت غذایی کشور اهمیت دارد. هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت تغذیه‌ای پتاسیم در ارقام مختلف گندم تحت تنش کادمیوم بود. برای این منظور آزمایشی فاکتوریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. تیمار‌های آزمایش شامل سه سطح کادمیوم (صفر (شاهد، Cd0)، 40 (Cd40) و 80 (Cd80) میلی‌گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک) و 14 رقم گندم (بهار، نیک نژاد، مرودشت، پارسی، سیوند، شیراز، روشن، پیشتاز، آزادی، شهریار، پیشگام، امید، الوند و نوید) بود. بیشترین و کمترین مقدار جذب پتاسیم در بخش هوایی در تیمار Cd40 نسبت به تیمار Cd0 به ترتیب در ارقام الوند (2/08 درصد) و بهار (0/81 درصد) مشاهده شد. در تیمار Cd80 بیشترین و کمترین مقدار پتاسیم بخش هوایی نسبت به تیمار Cd0 به ترتیب در ارقام شهریار (1/1 درصد) و پیشتاز (0/54 درصد) مشاهده شد. در تیمار Cd40 بیشترین و کم‌ترین مقدار جذب کادمیوم به ترتیب توسط رقم نیک نژاد (هفت میلی‌گرم بر کیلوگرم) و رقم پارسی (دو میلی‌گرم بر کیلوگرم) صورت گرفته بود. از طرفی در تیمار Cd80 بیشترین و کم‌ترین مقدار کادمیوم به ترتیب در بخش هوایی ارقام پیشگام (20 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و نوید (شش میلی‌گرم بر کیلوگرم) مشاهده شد. درمجموع، دو رقم نیک نژاد و پیشگام بیشترین قابلیت برداشت کادمیوم را داشتند، همچنین کمترین قابلیت برداشت کادمیوم در دو رقم پارسی و نوید مشاهده شد. از طرف دیگر ارقام الوند و شهریار بیشترین و ارقام بهار و پیشتاز کمترین مقدار پتاسیم در بخش هوایی را داشتند.

بررسی تنوع آللی برای نشانگرهای مرتبط با کیفیت فیزیکی و شیمیایی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی

دوره 13، شماره 3 ، مهر 1399، ، صفحه 667-682

https://doi.org/10.22077/escs.2019.2116.1524

چکیده

برنج منبع غذایی اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان بوده و نقش مهمی در تغذیه این جمعیت دارد. از آنجایی‌که برنج به‌صورت دانه کامل مصرف می‌شود کیفیت آن اهمیت ویژه‌ای دارد. در راستای بررسی کیفیت فیزیکی و شیمیایی دانه برنج، در سال زراعی 95-1394، 90 ژنوتیپ برنج در قالب طرح لاتیس در شرایط نرمال و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس کاشته ... بیشتر برنج منبع غذایی اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان بوده و نقش مهمی در تغذیه این جمعیت دارد. از آنجایی‌که برنج به‌صورت دانه کامل مصرف می‌شود کیفیت آن اهمیت ویژه‌ای دارد. در راستای بررسی کیفیت فیزیکی و شیمیایی دانه برنج، در سال زراعی 95-1394، 90 ژنوتیپ برنج در قالب طرح لاتیس در شرایط نرمال و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس کاشته شدند. دراین تحقیق صفات طول دانه، عرض دانه، محیط دانه، مساحت دانه، قطر معادل، خروج از مرکز، میزان آمیلوز، درصد پروتئین و درجه حرارت ژلاتینه شدن اندازه‌گیری شدند. نتایج سودمندی نشانگر-های ریز‌ماهواره بیانگر وجود 54 آلل چند شکل و همچنین به طور میانگین 4.9 آلل برای هر نشانگر بود که بیشترین تعداد آنها مربوط به نشانگرهای RM333 وRM589 با 7 آلل بود. تجزیه به مختصات اصلی نشانگر‌های SSR نشان داد که 10 مولفه اول توانستند 55.58 درصد از تغییرات را توجیه نمایند. تعیین الگو‌ی باندی ژنوتیپ‌های مورد مطالعه نشان داد که در شرایط نرمال برای صفات کیفی، ژنوتیپ‌های 216L،IR59673-93-2-3‌ و AZUCENA.BALA.225 دارای بیشترین میزان آمیلوز (به ترتیب با 25.8، 25.2 و 24.5) درصد بودند. نتایج حاصل از بررسی تجزیه ارتباط بین صفات اندازه-گیری شده با نشانگر‌های به کار رفته در این آزمایش نشان داد از میان 104 آلل موثر بر صفات مورد ارزیابی، درجه حرارت ژلاتینه شدن در شرایط نرمال تحت تأثیر سه آلل می‌باشد و صفات مقدار آمیلوز و میزان پروتئین هر دو تحت تأثیر دو آلل می‌باشد. آلل RM587-B کنترل کننده دو صفت درجه حرارت ژلاتینه شدن و میزان پروتئین در شرایط نرمال می‌باشد و معنی دار میباشد. در میان صفت‌های مرتبط با کیفیت دانه برنج در شرایط نرمال آلل RM587-B در کنترل صفات درجه حرارت ژلاتینه شدن و میزان پروتئین موثر بود. با توجه به نتایج بدست آمده از این ارزیابی می-توان از این صفات در برنامه‌های به‌نژادی استفاده کرد.

اثر کودهای زیستی و شیمیایی ‌بر عملکرد و کیفیت دانه ذرت در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 781-791

https://doi.org/10.22077/escs.2018.542.1332

چکیده

این تحقیق باهدف بررسی امکان استفاده از ازتوباکتر و ورمی کمپوست به‌عنوان کودهای زیستی به‌منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی در زراعت ذرت و در سال‌های 1392 و 1393 به مدت دو سال در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه انجام شد. تحقیق به‌صورت دو آزمایش در دو سایت به فاصله 10 متر از یکدیگر اجرا گردید. سایت‌ها شامل آبیاری کامل ... بیشتر این تحقیق باهدف بررسی امکان استفاده از ازتوباکتر و ورمی کمپوست به‌عنوان کودهای زیستی به‌منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی در زراعت ذرت و در سال‌های 1392 و 1393 به مدت دو سال در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه انجام شد. تحقیق به‌صورت دو آزمایش در دو سایت به فاصله 10 متر از یکدیگر اجرا گردید. سایت‌ها شامل آبیاری کامل و تنش خشکی بر اساس 65 درصد نیاز آبی گیاه بودند. هر آزمایش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار مصرف ازتوباکتر در بلوک‌های اصلی در دو سطح (مصرف و عدم مصرف) و کودهای شیمیایی و ورمی کمپوست در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. تیمارهای کودی دیگر شامل کود شیمیایی N.P.K در سه سطح (بدون مصرف، 50 درصد و مصرف 100 درصد کودهای شیمایی بر اساس آزمون خاک) و ورمی کمپوست در چهار سطح (صفر، 2، 4 و 6 تن در هکتار) بودند. نتایج نشان داد با استفاده از شش تن در هکتار ورمی کمپوست می‌توان تا 50 درصد مصرف کودهای شیمیایی را کاهش داد و عملکرد دانه در تیمار مصرف توأم شش تن در هکتار ورمی کمپوست و کودهای شیمیایی به میزان 50 درصد نیاز گیاه بر اساس آزمون خاک با تیمار مصرف کودهای شیمیایی به میزان 100 درصد نیاز گیاه تفاوت معنی‌داری نداشت. همچنین مصرف ورمی کمپوست کیفیت بذر ذرت را افزایش داد.

بررسی تحمل به شوری در مراحل مختلف رشدی در کلزا (Brassica napus) رقم طلایه

دوره 9، شماره 2 ، مرداد 1395، ، صفحه 185-193

https://doi.org/10.22077/escs.2016.364

چکیده

تنش شوری از مهم‌ترین تنش‌های محیطی، بسته به‌شدت و مرحله رشد موجب کاهش معنی‌دار رشد و تغییر در تجمع و توزیع یون‌ها در کلزا میشود. بدین منظور، در این پژوهش اثر سطوح متفاوت شوری آب آبیاری شامل: 4/0 (آب شهر به‌عنوان شاهد)، 4، 7 و 10 دسی زیمنس بر متر در مراحل متفاوت رشد شامل: 5 برگی، ساقه‌رفتن و گلدهی بر برخی ویژگی‌های مورفو-فیزیولوژیک ... بیشتر تنش شوری از مهم‌ترین تنش‌های محیطی، بسته به‌شدت و مرحله رشد موجب کاهش معنی‌دار رشد و تغییر در تجمع و توزیع یون‌ها در کلزا میشود. بدین منظور، در این پژوهش اثر سطوح متفاوت شوری آب آبیاری شامل: 4/0 (آب شهر به‌عنوان شاهد)، 4، 7 و 10 دسی زیمنس بر متر در مراحل متفاوت رشد شامل: 5 برگی، ساقه‌رفتن و گلدهی بر برخی ویژگی‌های مورفو-فیزیولوژیک کلزا رقم طلایه در محیط کنترل شده گلخانه در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال 1393 بررسی شد. نتایج نشان دادند که با افزایش سطح تنش شوری ارتفاع بوته، تعداد برگ، شاخص سطح برگ، وزن خشک شاخساره و ریشه، محتوای رطوبت شاخساره و ریشه و همچنین غلظت پتاسیم شاخساره و ریشه کاهش یافتند، ولی شاخص محتوای کلروفیل و غلظت سدیم شاخساره و ریشه افزایش نشان دادند. تأثیر منفی تنش شوری در همه سطوح، در مرحله 5 برگی بیشتر بود و با تأخیر در اعمال تنش شوری، تأثیر منفی آن کاهش یافت. به‌عنوان‌مثال، تنش شوری در بالاترین سطح خود در مراحل 5 برگی، ساقه‌رفتن و گلدهی به ترتیب با کاهش 78/0%، 50/7% و 26/5% در وزن خشک شاخساره و 61/8%، 14/2% و 21/0% در وزن خشک ریشه همراه بود. آستانه تحمل به شوری (50% کاهش عملکرد) برای کلزا رقم طلایه در مراحل 5 برگی، ساقه‌رفتن و گلدهی به ترتیب معادل 1/2، 2/9 و 7/5 دسی‌زیمنس بر متر برآورد شد. نتایج این آزمایش بیان کننده حساسیت بیشتر مراحل اولیه رشدی کلزا به شوری است و با افزایش سن گیاه تحمل به شوری افزایش مییابد.

ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های برنج در مرحله گیاهچه‌ای

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 205-216

https://doi.org/10.22077/escs.2016.216

چکیده

برنج از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و خشکییک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. اصلاح برای تحمل به خشکی می‌تواندیک روش مؤثر برای بهبود و پایداری عملکرد در مناطق کم‌آب باشد. به‌منظور بررسی تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی و به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در شرایط کشت هیدروپونیک در آزمایشگاه ... بیشتر برنج از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و خشکییک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. اصلاح برای تحمل به خشکی می‌تواندیک روش مؤثر برای بهبود و پایداری عملکرد در مناطق کم‌آب باشد. به‌منظور بررسی تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی و به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در شرایط کشت هیدروپونیک در آزمایشگاه اصلاح نباتات دانشگاه گنبدکاووس در سال 1391 به اجرا درآمد. ترکیب 22 ژنوتیپ برنج به همراه دو تیمار خشکی (شاهد و 5- بار) به‌صورت فاکتوریلبه‌عنوان تیمارهایموردبررسی در نظر گرفته شدند. خصوصیاتموردمطالعه شامل قطر ریشه، وزن ریشه، تعداد ریشه، طول ریشه، وزن ساقه، طول ساقه، زیست‌توده و کد ژنوتیپی (میزان تحمل نسبی ژنوتیپها به خشکی) بود. تجزیه واریانس نشان داد تفاوت بسیار معنی‌داری (0/01) بین ژنوتیپ‌ها ازنظر کلیه صفات وجود داشت. وجود اختلاف معنی‌دار میانگین صفات بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های موردمطالعه بود. در تجزیه خوشه‌ایبر اساس صفات گیاهچه‌ای، ژنوتیپ‌هایی که با رقم متحمل Bala در یک گروه قرار گرفتند گروه متحمل و ژنوتیپ‌هایی که با رقم نسبتاً حساس Azucena دسته‌بندی شدند، گروه حساس نامیده شدند. رگرسیون مرحله‌ای با در نظر گرفتن زیست‌توده به‌عنوان متغیر وابسته و سایر صفات به‌عنوان متغیرهای مستقل نشان داد که در شرایط تنش خشکی صفات وزن ساقه ووزن ریشه (0/61=R2) به ترتیب بیشترین تأثیر را بر صفت زیست‌توده داشتند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با توجه به وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های موردمطالعه، می‌توان از آن‌ها در جهت افزایش تحمل به خشکی در ارقام پر محصول برنج استفاده نمود.

پاسخ فیزیولوژیک ژنوتیپ‌های نخود به تنش شوری در شرایط مزرعه

حیدر فلیح؛ جعفر نباتی؛ احمد نظامی؛ محمد کافی؛ محمد جواد احمدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 فروردین 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7232.2266

چکیده

رشد گیاه نخود به‌شدت تحت تأثیر تنش شوری قرار می‌گیرد و عملکرد آن به‌طور محسوسی کاهش می‌یابد. ازاین‌رو شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل نخود کمک قابل‌توجهی در بهبود مقاومت گیاه و افزایش عملکرد در شرایط تنش می‌کند. این پژوهش در سال 1400-1399 باهدف مطالعه تحمل شوری ژنوتیپ‌های نخود به‌صورت آزمایش کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی ... بیشتر رشد گیاه نخود به‌شدت تحت تأثیر تنش شوری قرار می‌گیرد و عملکرد آن به‌طور محسوسی کاهش می‌یابد. ازاین‌رو شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل نخود کمک قابل‌توجهی در بهبود مقاومت گیاه و افزایش عملکرد در شرایط تنش می‌کند. این پژوهش در سال 1400-1399 باهدف مطالعه تحمل شوری ژنوتیپ‌های نخود به‌صورت آزمایش کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط مزرعه انجام شد. تنش شوری در دو سطح 6 و 9 دسی زیمنس بر متر و 0.5 دسی زیمنس بر متر (شاهد) به‌عنوان کرت اصلی و 9 ژنوتیپ‌ نخود به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. در ژنوتیپ‌های MCC52، MCC65، MCC77 و MCC92 تنش شوری محتوای رنگ‌دانه‌های گیاه را کاهش داد. افزایش مهار فعالیت رادیکال آزاد DPPH در ژنوتیپ‌های MCC12، MCC27، MCC28، MCC72، MCC92 و MCC108 در تنش شوری dS.m-1 9 مشاهده شد. فعالیت آنزیم کاتالاز در شوری dS.m-1 6 در اکثر ژنوتیپ‌های موردمطالعه افزایش و با افزایش سطح تنش به dS.m-1 9 کاهش یافت. بیشترین فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز نیز در شوری dS.m-1 6 در ژنوتیپ MCC29 مشاهده گردید. اعمال تنش شوری در سطح dS.m-1 9 محتوای سدیم در تمامی ژنوتیپ‌ها را افزایش داد. در بیش از 65 درصد ژنوتیپ‌های نخود اعمال تنش شوری dS.m-1 6، منجر به افزایش محتوای پتاسیم در گیاه شد، بااین‌حال تنش شوری dS.m-1 9 محتوای پتاسیم برگ را کاهش داد. وزن خشک گیاه در بالاترین سطح تنش در ژنوتیپ MCC72، 25% و در ژنوتیپ MCC108 بیشتر از سه برابر در مقایسه با تیمار شاهد افزایش یافت. در ژنوتیپ MCC108 نیز اعمال بالاترین سطح تنش وزن دانه در گیاه را تقریباً 73% درصد در مقایسه با تیمار شاهد افزایش داد. به‌طورکلی ازنظر تحمل شوری بین ژنوتیپ‌های نخود موردمطالعه تنوع بالایی وجود داشت که به نظر می‌رسد استفاده از آن‌ها در اصلاح تحمل تنش شوری گیاه نخود سودمند باشد.

ارزیابی کارآیی علف‌کش کلتودیم در کنترل خونی‌واش (Phalaris minor Retz) تحت سطوح مختلف آبیاری

حسین حمامی؛ میثم میرزایی نسب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 23 فروردین 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7240.2267

چکیده

شرایط محیط رشد گیاه مانند کاهش آب در دسترس گیاه بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه اثر گذاشته که می‌تواند منجر به تغییر کارآیی علف‌کش‌ها در کنترل علف‌های هرز شود. بنابراین، این آزمایش باهدف بررسی کارآیی کلتودیم در کنترل علف‌هرز خونی‌واش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1401 به‌صورت فاکتوریل بر پایه ... بیشتر شرایط محیط رشد گیاه مانند کاهش آب در دسترس گیاه بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه اثر گذاشته که می‌تواند منجر به تغییر کارآیی علف‌کش‌ها در کنترل علف‌های هرز شود. بنابراین، این آزمایش باهدف بررسی کارآیی کلتودیم در کنترل علف‌هرز خونی‌واش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1401 به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل غلظت علف‌کش کلتودیم در هفت سطح (صفر، 6.25، 12.5، 25، 50، 75 و 100 درصد توصیه شده در هکتار (120 گرم ماده موثره در هکتار)) و سطوح آبیاری در سه سطح رطوبتی خاک (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) با 3 تکرار انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که صفات اندازه‌گیری شده شامل وزن تازه و خشک اندام هوایی و ریشه تحت تاثیر معنی‌دار غلظت کلتودیم، سطوح رطوبتی خاک و همچنین اثر متقابل غلظت کلتودیم در سطوح رطوبتی خاک قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که با کاهش سطح رطوبتی خاک، میزان دز موثر 90 درصد بازدارنده در صفت‌های وزن تازه و خشک اندام هوایی و ریشه به ترتیب 4.64، 7.21، صفر و 13.72 درصد در سطح رطوبتی 75 درصد ظرفیت زراعی و 86.24، 17.04، 85.35 و 32.51 درصد در سطح رطوبتی 50 درصد ظرفیت زراعی افزایش را نشان داد. نتایج آزمایش نشان داد که سطح رطوبتی 50 درصد ظرفیت زراعی در مقایسه با 100 درصد ظرفیت زراعی به میزان زیادی مقدار کلتودیم مورد نیاز برای کنترل خونی‌واش را افزایش داد. به‌طوری‌که با توجه به مقدار پارامتر دز موثر 90 درصد برای وزن تازه اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تازه ریشه و وزن خشک ریشه به ترتیب 1.86، 1.17، 1.85، 1.33 برابر برای مشاهده نتایج مشابه با 100 درصد ظرفیت زراعی نیاز است. به عبارتی دیگر کارآیی کنترلی خونی‌واش توسط کلتودیم در شرایط کاهش رطوبت خاک به 50 درصد ظرفیت زراعی، به‌شدت کاهش می‌یابد.

تحمل به تنش آبی ژنوتیپ‌های ذرت در منطقه معتدله یاسوج

صدیقه صداقتی؛ رضا امیری فهلیانی؛ اسد معصومی اصل؛ مسلم بهمن کار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 فروردین 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7262.2268

چکیده

ذرت ( Zea mays L. ) یکی از محصولات راهبردی برای امنیت غذایی محسوب شده و برنامه‌ریزی جهت سازگاری با کم‌آبی برای پایداری تولید آن ضروری است. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد برخی از ژنوتیپ‌های ذرت جهت شناسایی ژنوتیپ‎های متحمل، تعداد ده ژنوتیپ شامل 201SC،380SC،400SC،410SC،700F و 600P و ژنوتیپ‌های امید بخش دزفول با کد‌های 1، 3، 4 و ... بیشتر ذرت ( Zea mays L. ) یکی از محصولات راهبردی برای امنیت غذایی محسوب شده و برنامه‌ریزی جهت سازگاری با کم‌آبی برای پایداری تولید آن ضروری است. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد برخی از ژنوتیپ‌های ذرت جهت شناسایی ژنوتیپ‎های متحمل، تعداد ده ژنوتیپ شامل 201SC،380SC،400SC،410SC،700F و 600P و ژنوتیپ‌های امید بخش دزفول با کد‌های 1، 3، 4 و 7 در دو آزمایش جداگانه تحت شرایط نرمال و تنش خشکی ( تأمین 60 درصد نیاز آبی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه یاسوج، دشت‌روم، در بهار سال 1401 ارزیابی گردید. نتایج نشان داد میانگین عملکرد و اجزای عملکرد ذرت در همه ژنوتیپ‌ها تحت شرایط تنش کاهش یافت. برش‌دهی اثر متقابل ژنوتیپ در رژیم آبیاری حاکی از آن بود که ژنوتیپ‌ 1 از نظر تعداد دانه روی بلال و وزن 200 دانه در قیاس با سایر ژنوتیپ‌ها برتری داشته و عملکرد دانه و عملکرد زیستی بیشتری را به خود اختصاص داده است. نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی بر اساس شاخص‌های تحمل، ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را در چهار دسته قرار داد و دو مولفه اول و دوم حدود 100 درصد تنوع داده‌ها را تبیین نمود. با توجه به اینکه ژنوتیپ‌های 1 ، 3 و400SC در منطقه A واقع شد و همچنین عملکرد دانه و اجزای عملکرد بالاتری را به خود اختصاص داده بودند، بنابراین برای کاشت در منطقه در شرایط بدون تنش و یا تنش تا 40% قابل توصیه است. همچنین در صورتی که محدودیت منابع آبی وجود نداشته باشد، ژنوتیپ‌های 4 و 410SC نیز مناسب کاشت در منطقه یا شرایط مشابه می‌باشند.

نقش بارورکننده‌های فسفر و الگوهای کاشت در کاهش تنش خشکی گیاه دارویی اسفرزه (Plantago ovata Forssk.)

میثم خاوری؛ محمود رمرودی؛ احمد قنبری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7211.2269

چکیده

به منظور ارزیابی نقش بارورکننده‌های فسفر و الگوهای کاشت در کاهش تنش خشکی گیاه دارویی اسفرزه، پژوهشی به صورت اسپلیت – فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مجتمع آموزشی و تفریحی بقیه الله الاعظم (عج) دانشگاه زابل در سال زراعی 99-1398 اجراء شد. عامل اصلی تحقیق شامل تنش خشکی در سه سطح، آبیاری بعد از 60 میلی‌متر (متداول)، ... بیشتر به منظور ارزیابی نقش بارورکننده‌های فسفر و الگوهای کاشت در کاهش تنش خشکی گیاه دارویی اسفرزه، پژوهشی به صورت اسپلیت – فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مجتمع آموزشی و تفریحی بقیه الله الاعظم (عج) دانشگاه زابل در سال زراعی 99-1398 اجراء شد. عامل اصلی تحقیق شامل تنش خشکی در سه سطح، آبیاری بعد از 60 میلی‌متر (متداول)، 120 و180 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (تنش شدید خشکی) و عامل فرعی ترکیب روش کاشت بذر (مسطح یا جوی و پشته) و انواع بارورکنندهای فسفره شامل 100 درصد کود سوپر فسفات تریپل، کود زیستی فسفات بارور 2، تلفیق کود زیستی فسفات بارور 2 و 50 درصد کود سوپر فسفات تریپل و عدم کاربرد کود (شاهد) بودند. نتایج نشان داد که بیش‌ترین طول سنبله، وزن سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، عملکرد دانه تک بوته، وزن خشک تک بوته و عملکرد پوسته از تیمار آبیاری متداول با کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و زیستی فسفره به‌دست آمد نتایج برهمکنش تنش خشکی و بارورکننده‌های فسفره نشان داد که بیش‌ترین عملکرد دانه در بوته با 2.721 گرم مربوط به تیمار آبیاری نرمال و استفاده ترکیبی بارور کننده‌ها در حالیکه کم‌ترین عملکرد دانه با 0.741 گرم مربوط به تیمار تنش شدید خشکی و عدم کاربرد بارور کننده‌های فسفره بود و بیش‌ترین پروتئین دانه (2.305 میلی‌گرم بر گرم وزن دانه) و درصد موسیلاژ (15.04) از تیمار تنش شدید خشکی با کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی و زیستی فسفره به‌دست آمد. درصد پوسته تحت تأثیر بارورکننده‌های فسفره و روش کاشت در سطوح مختلف آبیاری قرار گرفت استفاده از کودهای فسفره و روش کاشت جوی و پشته همراه با آبیاری بعد از 180 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر توانست درصد پوسته را در مقایسه به تیمار آبیاری نرمال و عدم کاربرد کود در روش کاشت مسطح 32 درصد اضافه کند.

واکنش برخی ویژگی‌های آفتابگردان (Helianthus annuus) روغنی و آجیلی تحت تأثیر دو رژیم‌ آبیاری

زهره فلاحتی؛ رضا امیری فهلیانی؛ مسعود دهداری؛ حمیدرضا خادم حمزه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 فروردین 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7267.2270

چکیده

کمبود آب، تولید گیاهان زراعی را در دنیا به شدت کاهش می‌دهد و خشکی اصلی‌ترین تنش غیرزیستی می‌باشد. به منظور بررسی برخی خصوصیات ژنوتیپ‌های آفتابگردان (Helianthus annuus) تحت تأثیر دو رژیم آبیاری، دو آزمایش جداگانه در شرایط بدون‌تنش (تأمین 100 درصد نیاز آبی) و تنش 50 درصدی (تأمین 50 درصد نیاز آبی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام ... بیشتر کمبود آب، تولید گیاهان زراعی را در دنیا به شدت کاهش می‌دهد و خشکی اصلی‌ترین تنش غیرزیستی می‌باشد. به منظور بررسی برخی خصوصیات ژنوتیپ‌های آفتابگردان (Helianthus annuus) تحت تأثیر دو رژیم آبیاری، دو آزمایش جداگانه در شرایط بدون‌تنش (تأمین 100 درصد نیاز آبی) و تنش 50 درصدی (تأمین 50 درصد نیاز آبی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. ژنوتیپ‌های روغنی لاکومکا، پروگرس، شمس، قاسم، گلسا، بیوتک و زرّین و ژنوتیپ‌های آجیلی شمشیری، کلّه‌قوچی و محلی اصفهان آفتابگردان مورد ارزیابی قرارگرفتند. در شرایط بدون‌تنش، ژنوتیپ‌های آجیلی از نظر قطر طبق تفاوتی نشان ندادند. از میان ژنوتیپ‌های روغنی، ژنوتیپ‌های قاسم و شمس از بالاترین قطر طبق برخوردار بودند، اگرچه با دیگر ژنوتیپ‌ها به استثنای ژنوتیپ زرّین اختلافی نشان ندادند. بر پایه نتایج تجزیه واریانس مرکب، اثر ژنوتیپ و رژیم آبیاری در سطح احتمال یک درصد بر تعداد دانه پر در طبق معنی‌دار گردید. با اعمال تنش، تعداد دانه پر در طبق نسبت به شرایط نرمال کاهش 20.03 درصدی نشان‌داد. از ژنوتیپ‌های روغنی، ژنوتیپ قاسم و از ژنوتیپ‌های آجیلی ژنوتیپ محلی اصفهان بیشترین تعداد دانه پر در طبق را نشان دادند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد درصد روغن دانه، وزن صددانه، عملکرد دانه و عملکرد زیستی آفتابگردان در سطح احتمال 1 درصد (P<0.01) تحت تأثیر برهم‌کنش ژنوتیپ در رژیم آبیاری قرار گرفتند. به‌طور کلی از بین ژنوتیپ‌های آجیلی، ژنوتیپ شمشیری و از بین ژنوتیپ‌های روغنی ژنوتیپ شمس نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها از عملکرد دانه و عملکرد زیستی بیشتری در هر دو حالت بدون‌تنش و تنش برخوردار بودند و بنابراین این ژنوتیپ‌ها به عنوان ژنوتیپ‌های پیشنهادی در شرایط محدودیت آبیاری و شرایط مشابه جهت کشت معرفی می‌شوند. همچنین، با توجه به نتایج حاصله می‌توان گفت که ارقام آجیلی نسبت به انواع روغنی در منطقه مورد بررسی از وضعیت بهتری در هر دو شرایط بدون‌تنش و تنش برخوردار بودند.

مطالعه خصوصیات بیوشیمیایی، عملکرد دانه و روغن گلرنگ (.Carthamus tinctorius L) در واکنش به محلول‌پاشی آمینواسید، آهن و اوره در شرایط قطع آبیاری در مرحله زایشی

سجاد ساعدی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ علی حیدرزاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7359.2274

چکیده

این آزمایش به منظور بررسی واکنش گلرنگ به محلول‏پاشی آهن، اوره و آمینواسیدها در شرایط تنش کم‏آبی در مرحله زایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل سه سطح رژیم‌‏ آبیاری (بدون قطع آبیاری (آبیاری مطلوب)، قطع آبیاری در مرحله ... بیشتر این آزمایش به منظور بررسی واکنش گلرنگ به محلول‏پاشی آهن، اوره و آمینواسیدها در شرایط تنش کم‏آبی در مرحله زایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل سه سطح رژیم‌‏ آبیاری (بدون قطع آبیاری (آبیاری مطلوب)، قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی تا انتهای فصل رشدی و قطع آبیاری در مرحله شروع پر شدن دانه تا انتهای فصل رشد) درکرت‌ اصلی و نه سطح تیمار محلول‌پاشی (محلول‌پاشی کلات آهن 6 درصد، محلول‌پاشی اوره یک درصد، محلول‌پاشی اسیدآمینه تجاری یک گرم در لیتر، محلول‌پاشی آهن 6 درصد+ اوره یک درصد، محلول‌پاشی آهن 6 درصد + آمینواسید تجاری یک گرم در لیتر، محلول‌پاشی اسیدآمینه تجاری یک گرم در لیتر + اوره یک درصد، محلول‌پاشی آهن 6 درصد + اوره یک درصد+ اسیدآمینه تجاری یک گرم در لیتر، محلول‌پاشی آب مقطر و بدون محلول‌پاشی) در کرت‌ فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بیشترین درصد روغن با 15.92 درصد از محلول‏پاشی آهن در شرایط قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه بدست آمد. همچنین، برهم‏کنش محلول‌پاشی و تنش کم ‏آبی تأثیر معنی ‏داری روی عملکرد دانه گلرنگ داشت و محلول‏پاشی تلفیقی آهن، اوره و آمینواسیدها باعث افزایش عملکرد گلرنگ شد. بیشترین مقدار عملکرد روغن از کاربرد تلفیقی آهن، اوره و آمینواسیدها در شرایط قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه با 359.08 کیلوگرم در هکتار تولید شد. بیشترین مقدار عملکرد دانه در شرایط عدم قطع آبیاری از کاربرد تلفیقی آمینواسیدها و اوره با 2333.33 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با توجه به نتایج این پژوهش و تأثیر تیمارهای مورد بررسی، کاربرد تلفیقی آهن، اوره و آمینواسیدها و قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه در کشت گلرنگ توصیه می‏شود.

بررسی پاسخ‌های بیوشیمیایی و فیزیولوژیک گیاه دارویی شاهی (Lepidium sativum) به محلول‌پاشی متیل‌جاسمونات و تنش کم‌آبی

محدثه شمس الدین سعید؛ رزیتا کبیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7287.2275

چکیده

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی برگی متیل‌جاسمونات بر برخی شاخص‌های فیزیولوژیکی و آنزیم-های آنتی‌اکسیدان گیاه دارویی شاهی (Lepidium sativum) تحت شرایط تنش کم‌آبی، آزمایشی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1402 انجام پذیرفت. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد برون‌زای متیل‌جاسمونات (0 (شاهد)، 50 و 100 میکرومولار) ... بیشتر به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی برگی متیل‌جاسمونات بر برخی شاخص‌های فیزیولوژیکی و آنزیم-های آنتی‌اکسیدان گیاه دارویی شاهی (Lepidium sativum) تحت شرایط تنش کم‌آبی، آزمایشی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1402 انجام پذیرفت. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد برون‌زای متیل‌جاسمونات (0 (شاهد)، 50 و 100 میکرومولار) و تنش کم‌آبی (100 و50 درصد ظرفیت زراعی) بودند. نتایج نشان داد که تنش کم‌آبی موجب کاهش معنی‌دار وزن خشک گیاه، مقدار پروتئین‌ و افزایش محتوی پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء و به دنبال آن نشت یونی گردید. اگرچه فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان شامل سوپر اکسید دیسموتاز، گایاکل پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز و کاتالاز و همچنین تنظیم کننده‌های اسمزی از‌جمله محتوی پرولین و قندهای محلول به ترتیب حدود 59.2، 74.3، 62.8، 62.7، 77.5 و 40.3 درصد در گیاهان تحت شرایط تنش کم‌آبی در مقایسه با شاهد بدون تنش کم‌آبی ، افزایش داشت اما مشخص نمود که مهار گونه‌های فعال اکسیژن خارج از توان گیاه شاهی بوده است. بنابراین کاهش محتوی مالون دی آلدئید (36.2 %) و نشت یونی (26.7 %) و افزایش 23.5 درصدی محتوی پروتئین از طریق القای مکانیسم‌های دفاعی گیاه از‌جمله افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و اسمولیت‌ها، تنها با محلول‌پاشی غلظت 100 میکرو‌مولار متیل‌جاسمونات در گیاه دارویی شاهی تحت شرایط تنش کم‌آبی موثر بوده است. بر اساس نتایج تحقیق حاضر میتوان چنین اظهار داشت که متیل‌جاسمونات به‌عنوان یک مولکول پیامرسان با افزایش توان آنتیاکسیدانهای آنزیمی (SOD، CAT، GPX و APX) و افزایش تنظیم کنندههای اسمزی (پرولین و قندهای محلول) در سلول، منجر به کاهش پراکسیداسیون لیپیدهای غشاء و کاهش مقدار مالون دی‌آلدئید تولیدی گردیده که به دنبال آن پایداری غشاء سلولی، کاهش نشت یونی و افزایش وزن خشک را تحت شرایط تنش کم‌آبی به همراه داشته است؛ بنابراین به نظر می‌رسد کاربرد غلظت 100 میکرو مولار متیل‌جاسمونات در گیاه شاهی میتواند در کاهش تنش کم‌آبی مفید باشد و نهایتاً گامی به‌سوی تحقق اهداف کشاورزی پایدار در کشور باشد.

بررسی بهره‌وری آب، خصوصیات فیزیولوژیک ، عملکرد دانه و روغن کاملینا (.Camelina sativa L) در شرایط کم‌آبی، کاربرد زئولیت و محلول‏ پاشی سرکه چوب

امیر محمد عابدی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ علی حیدرزاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7415.2276

چکیده

این آزمایش به منظور بررسی کاربردزئولیت طبیعی (کلینوپتیلولیت) و محلول‏پاشی سرکه چوب در شرایط تنش کم‏آبی روی بهره‏وری آب، خصوصیات فیزیولوژیک و عملکر روغن کاملیا به‏ صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس درسال زراعی02-1401 درسه تکرار اجرا شد. عوامل مورد ... بیشتر این آزمایش به منظور بررسی کاربردزئولیت طبیعی (کلینوپتیلولیت) و محلول‏پاشی سرکه چوب در شرایط تنش کم‏آبی روی بهره‏وری آب، خصوصیات فیزیولوژیک و عملکر روغن کاملیا به‏ صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل درقالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس درسال زراعی02-1401 درسه تکرار اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل رژیم ‏های آبیاری(آبیاری مطلوب، کم آبیاری ملایم، متوسط و شدید به ترتیب بعد از تخلیه 20، 40،60و 80درصد آب قابل استفاده و سپس آبیاری تا حد ظرفیت مزرعه) به‌عنوان فاکتور اصلی، زئولیت در دو سطح (0و8تن برهکتار) و سرکه چوب در چهار سطح (صفر، 5000، 10000، 15000 پی ‏پی ‏ام) که به منظور اثر بخشی بهینه‌تر، در چهار مرحله مختلف از رشد گیاه انجام شد به‌صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که رژیم‌های آبیاری، کاربرد زئولیت و سرکه چوب تأثیر معنی‌داری در سطح یک درصد برصفات عملکرد دانه، عملکردروغن، سرعت فتوسنتز و هدایت روزنه ای کاملینا دارند. بیشترین شاخص سطح برگ با 0.40 در تیمار آبیاری مطلوب، کاربرد زئولیت و محلول‌پاشی سرکه چوب با غلظت 5000 پی‌پی‌ام به دست آمد. بیشترین عملکرد دانه با 1396 کیلوگرم در هکتار در آبیاری مطلوب+کاربرد زئولیت+عدم کاربرد سرکه چوب تولید شد که با تیمار آبیاری مطلوب+کاربرد زئولیت+محلول‌پاشی 15000پی‌پی‌ام سرکه چوب در یک گروه آماری قرار داشت. همچنین، در تیمار کاربرد زئولیت و محلول‌پاشی15000پی‌پی‌ام سرکه چوب در شرایط آبیاری مطلوب با 450.69 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد روغن مشاهده شد. بالاترین بهره‌وری آب بر اساس عملکرد دانه (تولید 0.330 کیلوگرم دانه از هرمترمکعب آب) از تیمار کم‌آبیاری شدید، عدم کاربرد زئولیت و محلول‌پاشی سرکه چوب با غلظت 10000 پی‌پی‌ام بدست آمد. با توجه به نتایج این پژوهش، استفاده از زئولیت و محلول ‏پاشی 15000 پی‏ پی ‏ام به دلیل افزایش عملکرد به‌عنوان بهترین تیمار معرفی می‏شود. در شرایط کم ‏آبیاری ملایم و متوسط نیز کاربرد زئولیت و محلول‏ پاشی 15000پی ‏پی ‏ام و در کم ‏آبیاری شدید عدم کاربردزئولیت و محلول ‏پاشی10000 پی ‏پی ‏ام توصیه می‏شود.

بررسی و مقایسه شاخص های مختلف ترکیبی در گزینش ژنوتیپ‌های متحمل به تنش گرمایی در جو بدون پوشینه

حامد افلاطونی؛ امید سفالیان؛ حسن زالی؛ علی اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7448.2277

چکیده

به‌منظور ارزیابی تحمل به تنش گرمایی 17 ژنوتیپ امیدبخش جو بدون پوشینه به‌همراه سه ژنوتیپ شاهد، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب، طی سال زراعی 1402-1401 اجرا شد. به‌منظور اعمال تنش گرما، کاشت ژنوتیپ‌های مورد نظر در دو تاریخ کاشت مناسب منطقه (15 آذر) و کشت دیرهنگام (19 دی) انجام شد. نتایج ... بیشتر به‌منظور ارزیابی تحمل به تنش گرمایی 17 ژنوتیپ امیدبخش جو بدون پوشینه به‌همراه سه ژنوتیپ شاهد، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب، طی سال زراعی 1402-1401 اجرا شد. به‌منظور اعمال تنش گرما، کاشت ژنوتیپ‌های مورد نظر در دو تاریخ کاشت مناسب منطقه (15 آذر) و کشت دیرهنگام (19 دی) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه نشان داد که اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد بین ژنوتیپ‌ها در هر دو شرایط تنش گرمایی و بدون‌تنش وجود دارد. تنش گرمایی باعث 8/24 درصد کاهش عملکرد دانه در ژنوتیپ‌های مورد بررسی شده بود. برمبنای بای‌پلات تجزیه به مولفه‌های اصلی که 8/99 درصد تغییرات ارتباط بین شاخص‌ها را بیان نموده است شاخص‌های مختلف در سه گروه و ژنوتیپ‌ها در چهار گروه قرار گرفتند. بر مبنای شاخص‌ انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (SIIG)، شاخص تحلیل عاملی و طراحی ایدئوتیپ (FAI-BLUP) و ترکیب شاخص‌های معنی‌دار (CSI)، ژنوتیپ‌های 10، 16 و 9 به‌ترتیب با بیشترین این شاخص‌ها و کمترین مقدار شاخص فاصله ژنوتیپ-ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI) جزء ژنوتیپ‌های متحمل به گرما بودند. در مجموع نتایج نشان داد با انتخاب شاخص‌هایی که همبستگی معنی‌داری با عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش و بدون‌تنش دارند و ادغام آنها با استفاده از شاخص‌های ترکیبی، کارایی گزینش افزایش می‌یابد. از طرفی نتایج شاخص‌های ترکیبی FAI-BLUP، SIIG، MGIDI و CSI در انتخاب ژنوتیپ‌های برتر کاملاً مشابه بود و برتری خاصی نسبت به یکدیگر نداشتند. همچنین بر اساس نتایج شاخص‌های ترکیبی، به-ترتیب ژنوتیپ‌های 10، 16 و 9 جزء ژنوتیپ‌های جو برتر از نظر تحمل به تنش گرمای انتهای فصل بودند.

مشاهده مقاله

اثر زئولیت در کاهش تنش خشکی بر گیاه توت روباه (.Sanguisorba minor)

زهرا زمانی؛ رضا تمرتاش؛ مهدی قاجار سپانلو؛ زینب جعفریان جلودار

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 تیر 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7526.2282

چکیده

تنش خشکی همواره یکی از مشکلات اساسی کشاورزی و عامل مهمی در کاهش عملکرد گیاهان به‌شمار می‌رود. لذا استفاده از زئولیت از طریق افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک می تواند اثر سوء تنش خشکی را تعدیل نماید. ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ اثر زئولیت در کاهش تنش خشکی بر گیاه توت روباه آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه ... بیشتر تنش خشکی همواره یکی از مشکلات اساسی کشاورزی و عامل مهمی در کاهش عملکرد گیاهان به‌شمار می‌رود. لذا استفاده از زئولیت از طریق افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک می تواند اثر سوء تنش خشکی را تعدیل نماید. ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ اثر زئولیت در کاهش تنش خشکی بر گیاه توت روباه آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه دانشکده منابع طبیعی ساری اجرا شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (20 (به عنوان شاهد)، 40 و 60 درصد تخلیه زراعی و مقادیر زئولیت در سه سطح صفر، 2 و4 درصد وزنی در هر کیلوگرم خاک به عنوان عامل فرعی درنظر گرفته شده و بر ﮔﯿﺎﻫﮏ‌ﻫﺎی ﺗﻮت روﺑﺎه اعمال شدند. در‌نهایت داده‌های به‌دست آمده در نرم افزار SPSS مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مشخصات رویشی گیاه Sanguisorba minor بیانگر آن بود که اثر خشکی و زئولیت بر همه متغیرهای مورد بررسی به جز وزن خشک اندام هوایی معنی دار بوده است. همچنین نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان داد در هر سطح از تخلیه ظرفیت زراعی، با افزایش مقدار زئولیت، صفات مورد نظر افزایش یافته اند. نتایج حاصل از ضریب همبستگی میان صفات اندازه‌گیری شده نیز نشان داد که بین تمامی صفات همبستگی بالایی (r≥0.8)در سطح یک درصد وجود دارد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد توت روباه گیاهی نسبتا مقاوم به تنش خشکی می باشد و افزودن زئولیت به محیط کشت این گیاه در شرایط کم‌آبی می‌تواند تنش خشکی وارد شده بر گیاه را تعدیل نماید به طوری که گیاه در شرایط 40 درصد تخلیه ظرفیت زراعی توام با مقدار 4 درصد وزنی زئولیت همچنان به رشد مطلوب خود ادامه داده است. از طرفی با توجه به سازگاری زئولیت با طبیعت و قیمت مقرون به صرفه، استفاده از آن در شرایط کم آبی توصیه می گردد.

ارزیابی واکنش لاین‌های ذرت (.Zea mays L) به کمبود روی با استفاده از شاخص‌های تحمل تنش

مریم هراتی؛ نفیسه مهدی نژاد؛ رضا درویش زاده؛ براتعلی فاخری؛ میترا جباری؛ سرور ارژنگ

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 تیر 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7581.2284

چکیده

این مطالعه به‌منظور ارزیابی تحمل به کمبود روی ژنوتیپ‌های ذرت و انتخاب مناسب‌ترین شاخص‌ها برای غربال ژنوتیپ‌های متحمل به کمبود روی انجام شد. در این آزمایش 93 ژنوتیپ ذرت در قالب طرح آلفا لاتیس در شرایط بهینه و کمبود روی با دو تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در 2 سال زراعی مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس عملکرد دانه ... بیشتر این مطالعه به‌منظور ارزیابی تحمل به کمبود روی ژنوتیپ‌های ذرت و انتخاب مناسب‌ترین شاخص‌ها برای غربال ژنوتیپ‌های متحمل به کمبود روی انجام شد. در این آزمایش 93 ژنوتیپ ذرت در قالب طرح آلفا لاتیس در شرایط بهینه و کمبود روی با دو تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در 2 سال زراعی مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس عملکرد دانه ژنوتیپ‌های ذرت در شرایط بهینه و کمبود روی، ده شاخص گزینش برای تحمل به کمبود روی شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین بهره‌وری (MP)، شاخص میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص تحمل غیرزیستی (ATI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص مقاومت به تنش خشکی (DI)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل به تنش تغییر یافته در شرایط نرمال (MPSTI)، شاخص تحمل به تنش تغییر یافته در شرایط تنش (MSSTI) محاسبه شدند. نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی گسترده‌ای در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از لحاظ عملکرد دانه و شاخص‌های تحمل وجود دارد. شاخص‌های MP، GMP، STI و HM بالاترین میزان همبستگی مثبت و معنی‌دار را با عملکرد دانه در هر دو شرایط بهینه و کمبود روی نشان دادند. بر اساس نمودار سه‌بعدی ژنوتیپ‌های متحمل به کمبود روی با عملکرد بالا در هر دو شرایط بهینه و کمبود روی تفکیک شدند. بر اساس نتایج، ژنوتیپ‌های Ma004, Ma027, Ma028, Ma038, Ma045, Ma083, Ma091, Ma105, Ma115 به‌عنوان ژنوتیپ‌های ذرت متحمل به کمبود روی که فقط در شرایط کمبود روی عملکرد بالایی دارند جهت استفاده در برنامه‌های به‌نژادی در راستای بهبود و تحمل به کمبود روی معرفی می‌شوند.

نقش دما در میزان تحمل به تنش خشکی بذرهای کنار رملیک (.Ziziphus nummularia L) اکوتیپ هفتکل در مرحله جوانه‌زنی

فاطمه پیرمرادی؛ عبدالمهدی بخشنده؛ سید امیر موسوی؛ محمد حسین قرینه؛ علی مشتطی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 تیر 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7584.2285

چکیده

گیاه کنار رملیک (Ziziphus nummularia L.) گیاهی با ارزش و مستعد کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک است. این مطالعه با هدف بررسی اثر همزمان دما و تنش خشکی بر جوانه‌زنی بذر کنار رملیک انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل دماهای جوانه‌زنی (5، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سلسیوس) و سطوح تنش خشکی (0.2-، 0.4-، 0.6-، 0.8-، 1-، 1.2-، 1.4- مگاپاسکال) ... بیشتر

اثر کاربرد برگی ﮐﻮد اوره بر ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﺎﻣﻠﯿﻨﺎ (.Camelina sativa L) در رژیم‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺑﯿﺎری

کیمیا مومنی شیجانی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ علی حیدرزاده؛ امیر محمد عابدی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 تیر 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7589.2286

چکیده

به‌منظور ارزیابی کاربرد برگی ﮐﻮد اوره روی ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﺎﻣﻠﯿﻨﺎ در رژیم‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ آبیاری، این آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده، در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عوامل بررسی شده شامل رژیم‏های آبیاری (آبیاری مطلوب، تنش آبی ملایم، تنش آبی متوسط و تنش آبی شدید به ترتیب آبیاری بعد از تخلیه ... بیشتر به‌منظور ارزیابی کاربرد برگی ﮐﻮد اوره روی ﻋﻤﻠﮑﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮐﺎﻣﻠﯿﻨﺎ در رژیم‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ آبیاری، این آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده، در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عوامل بررسی شده شامل رژیم‏های آبیاری (آبیاری مطلوب، تنش آبی ملایم، تنش آبی متوسط و تنش آبی شدید به ترتیب آبیاری بعد از تخلیه 20، 40، 60 و 80 درصد آب قابل استفاده) به‌عنوان عامل اصلی و عامل فرعی شامل کاربرد کود نیتروژن از منبع اوره به صورت محلول‌پاشی در شش سطح (1%، 2%، 3%، 4% و محلول‌پاشی آب مقطر و عدم محلول‌پاشی) بود. نتایج این پژوهش مشخص کرد که ارتفاع بوته و عملکرد کاه در شرایط آبیاری مطلوب بیشترین مقادیر را نشان دادند، در حالی که در شرایط تنش آبی ملایم، متوسط و شدید، این مقادیر کاهش یافت. در شرایط تنش آبی ملایم، متوسط و شدید، به ترتیب 10.00، 15.00 و 17.50 درصد کاهش وزن هزار دانه نسبت به آبیاری مطلوب مشاهده شد. عملکرد دانه در شرایط تنش آبیاری ملایم، متوسط و شدید نسبت به شاهد (آبیاری مطلوب) به ترتیب 12.83، 29.05 و 47.52 درصد کاهش داشت. همچنین، محلول‌پاشی 2 درصد اوره بالاترین عملکرد کاه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه را ثبت کرد. از طرفی، محلول‌پاشی اوره 1، 2، 3 و 4 درصد نسبت به شاهد (عدم محلول‌پاشی) به ترتیب 18.23، 27.95، 16.30 و 11.74 درصد عملکرد دانه را افزایش داد. در شرایط تنش آبی ملایم، متوسط و شدید، کلروفیل کل نسبت به آبیاری مطلوب به ترتیب 19.10، 40.21 و 52.71 درصد نسبت کاهش یافت. نتایج نشان داد که محلول‌پاشی اوره می‌تواند بهبودهای قابل توجهی در خصوصیات فیزیولوژیک، عملکردی کاملینا ایجاد کند.

تعداد دوره‌ها	18
تعداد شماره‌ها	53
تعداد مقالات	857
تعداد نویسندگان	1,926
تعداد مشاهده مقاله	946,376
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	687,833
نسبت مشاهده بر مقاله	1104.29
نسبت دریافت فایل بر مقاله	802.61
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,377
درصد پذیرش	35
متوسط زمان تا اولین اقدام (روز)	1
متوسط زمان داوری (روز)	15
متوسط زمان پذیرش (روز)	90
متوسط زمان انتشار (بعد از پذیرش) (روز)	110
تعداد پایگاه های نمایه شده	17

دوره 18 (1404)

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان