تنش‌های محیطی در علوم زراعی

تنش خشکی

ارزیابی برخی صفات فیزیولوژیک و عملکرد کینوا (.Chenopodium quinoa Wild) تحت تأثیر رژیم‌های مختلف آبیاری

لایق مرادی؛ ابراهیم روحی؛ فرزاد حسین پناهی؛ عادل سی و سه مرده

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 847-863

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4092.1964

چکیده

کمبود آب یکی از انواع تنش‌های غیر زنده می‌باشد که تأثیرات منفی زیادی روی رشد و عملکرد محصولات زراعی دارد. شناخت سازوکارهای اثر تنش خشکی بر گیاه نقش مهمی در مدیریت رژیم‌های مختلف آبیاری به منظور مقابله با شرایط نامساعد محیطی و همچنین بهبود مدیرت عملکرد محصولات زراعی ایفا‌می‌کند. کینوا به عنوان محصولی که دارای ارزش غذایی بالایی ... بیشتر کمبود آب یکی از انواع تنش‌های غیر زنده می‌باشد که تأثیرات منفی زیادی روی رشد و عملکرد محصولات زراعی دارد. شناخت سازوکارهای اثر تنش خشکی بر گیاه نقش مهمی در مدیریت رژیم‌های مختلف آبیاری به منظور مقابله با شرایط نامساعد محیطی و همچنین بهبود مدیرت عملکرد محصولات زراعی ایفا‌می‌کند. کینوا به عنوان محصولی که دارای ارزش غذایی بالایی می‌باشد در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است. به منظور بررسی تأثیر دور و میزان آبیاری بر صفات فیزیولوژیک و عملکرد کینوا آزمایشی در سال 1398 به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان واقع در دهگلان اجرا شد. در این آزمایش چهار دور مختلف آبیاری شامل 4، 8، 12 و 16 روز آبیاری به عنوان فاکتور اول و چهار سطح آبیاری شامل آبیاری کامل (صد درصد نیاز آبی گیاه)، 75 درصد، 50 درصد و 25 درصد نیازآبی گیاه به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از مطالعه نشان داد تاثیر دور آبیاری و سطوح آبیاری روی محتوای نسبی آب برگ، شاخص پایداری غشا، محتوای کاروتنوئید، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه، شاخص برداشت و محتوای پروتئین دانه معنی‎‌‌دار شد. همچنین اثرمتقابل دور آبیاری و سطوح آبیاری روی محتوای کلروفیلa، کلروفیل b، کلروفیل کل و کارآیی مصرف آب عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی‌دار شد. بیش‌ترین عملکرد دانه در دور آبیاری 4 و 8 روز یکبار به ترتیب میزان 1790.7 و 1729 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد. آبیاری به میزان 50 و 25 درصد نیاز آبی گیاه باعث افت 26 و 56.47 درصدی عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد گردید. با توجه به اینکه آبیاری به میزان 75 درصد نیاز آبی گیاه عملکرد دانه را نسبت به شرایط شاهدکاهش نداد لذا می‌توان از این تیمار جهت آبیاری گیاه استفاده نمود.

تنش خشکی

بررسی خصوصیات عملکرد، کیفیت علوفه و کارآیی مصرف آب سورگوم علوفه‌ای ( Sorghum bicolor L. Moench) در پاسخ به سطوح مختلف تنش خشکی و نیتروژن

علی فرهادی؛ فرزاد پاک‌نژاد؛ فرید گل زردی؛ محمد نبی ایلکایی؛ فیاض آقایاری

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 865-879

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4115.1971

چکیده

به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش خشکی و کود نیتروژن بر تولید ماده خشک و پروتئین، کارآیی مصرف آب و همچنین ویژگی‌های کیفی علوفه سورگوم، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج طی سال زراعی 1397 اجرا شد. تنش خشکی در سه سطح (بدون تنش، تنش متوسط و شدید؛ به‌ترتیب شامل تأمین 100، 75 و 50 درصد کمبود ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر سطوح مختلف تنش خشکی و کود نیتروژن بر تولید ماده خشک و پروتئین، کارآیی مصرف آب و همچنین ویژگی‌های کیفی علوفه سورگوم، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج طی سال زراعی 1397 اجرا شد. تنش خشکی در سه سطح (بدون تنش، تنش متوسط و شدید؛ به‌ترتیب شامل تأمین 100، 75 و 50 درصد کمبود رطوبت خاک) به‌عنوان عامل اصلی و مصرف کود نیتروژن از منبع اوره در چهار سطح (0، 150، 300 و 450 کیلوگرم در هکتار) به‌عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیش‌ترین عملکرد ماده خشک و پروتئین (به‌ترتیب 40.03 و 3.48 تن در هکتار) و حداکثر ارتفاع بوته (224 سانتی‌متر) با آبیاری کامل و مصرف 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به‌دست آمد، درحالی‌که حداکثر کارآیی مصرف آب برای تولید ماده خشک و پروتئین (به‌ترتیب 6.793 و 60.672 کیلوگرم بر مترمکعب) تحت تنش متوسط و با مصرف 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل گردید. با افزایش مصرف کود نیتروژن از صفر به 450 کیلوگرم در هکتار تحت شرایط آبیاری کامل، تنش متوسط و تنش شدید، عملکرد ماده خشک به‌ترتیب 167، 181 و 101 درصد، عملکرد پروتئین به‌ترتیب 238، 284 و 174 درصد، محتوی پروتئین علوفه به‌ترتیب 27، 36 و 39 درصد و ارزش نسبی علوفه به‌ترتیب 8، 6 و 2- درصد افزایش یافت. به‌طورکلی به‌منظور دستیابی به حداکثر کمیت و کیفیت علوفه و بالاترین کارآیی مصرف آب در شرایط آبیاری مطلوب و تنش متوسط مصرف 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و در شرایط تنش شدید مصرف 300 کیلوگرم نیتروژن در هکتار قابل‌توصیه خواهد بود.

تنش خشکی

اثر تیمارهای آلکازت، آبیاری تکمیلی و نیتروژن بر کمیت و کیفیت گندم (.Triticum aestivum L)

عاطفه هاشم آبادی؛ علی نخ زری مقدم؛ مهدی زارعی؛ زینب اورسجی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 881-892

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4129.1972

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر کود بیولوژیک آلکازت، آبیاری تکمیلی و نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و پروتئین گندم، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس طی سال زراعی 96-1395 اجرا شد. عامل کود بیولوژیک آلکازت در دو سطح شامل عدم مصرف و مصرف 100 گرم در هکتار به‌صورت بذرمال، ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر کود بیولوژیک آلکازت، آبیاری تکمیلی و نیتروژن بر عملکرد، اجزای عملکرد و پروتئین گندم، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس طی سال زراعی 96-1395 اجرا شد. عامل کود بیولوژیک آلکازت در دو سطح شامل عدم مصرف و مصرف 100 گرم در هکتار به‌صورت بذرمال، آبیاری تکمیلی در دو سطح عدم آبیاری و آبیاری در مرحله پر شدن دانه و مصرف نیتروژن در چهار سطح عدم مصرف و مصرف 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج نشان داد که کود بیولوژیک آلکازت باعث افزایش ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد و عملکرد پروتئین شد. آبیاری تکمیلی وزن 1000 دانه و عملکرد دانه را افزایش داد (به‌ترتیب به 37.35 گرم و 4881 کیلوگرم در هکتار رسیدند). آبیاری تکمیلی عملکرد پروتئین را افزایش داد اما درصد پروتئین را کاهش داد. نیتروژن نیز باعث افزایش ارتفاع بوته، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین شد. بیشترین عملکرد دانه به تیمار مصرف 150 کیلوگرم نیتروژن با 5364 کیلوگرم در هکتار مربوط بود. بالاترین درصد پروتئین و عملکرد پروتئین به ترتیب با 15.45 درصد و 831.8 کیلوگرم در هکتار به تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن تعلق داشت. درمجموع، آبیاری تکمیلی بر مراحل زایشی مؤثر بود. آلکازت تأثیر کمتری بر عملکرد دانه و عملکرد پروتئین نسبت به آبیاری داشت و مصرف نیتروژن هم بر اکثر صفات ازجمله عملکرد دانه، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین مؤثر بود.

تنش خشکی

تأثیر تاریخ کاشت و سطوح آبیاری بر خصوصیات آنزیمی، عملکرد و اجزای عملکرد چغندرقند (.Beta vulgaris L)

محمد چهارمحالی؛ یوسف سهرابی؛ حسن ابراهیمی کولائی؛ مهدی حسنی؛ حامد منصوری؛ حمزه حمزه

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 893-906

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4110.1973

چکیده

با هدف بررسی تأثیر تاریخ کاشت و سطوح آبیاری بر خصوصیات آنزیمی و عملکرد و اجزای عملکرد قند ارقام چغندرقند، پژوهشی در سال ۱۳۹۵در مرکز تحقیقات کشاورزی همدان اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تاریخ کاشت به عنوان کرت اصلی (25 اردیبهشت و هشت تیرماه)، آبیاری در دو سطح ... بیشتر با هدف بررسی تأثیر تاریخ کاشت و سطوح آبیاری بر خصوصیات آنزیمی و عملکرد و اجزای عملکرد قند ارقام چغندرقند، پژوهشی در سال ۱۳۹۵در مرکز تحقیقات کشاورزی همدان اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تاریخ کاشت به عنوان کرت اصلی (25 اردیبهشت و هشت تیرماه)، آبیاری در دو سطح به عنوان کرت فرعی (100 و ۷۵ درصد نیاز آبی گیاه) و نوع رقم (هیبریدهای 33868، 33872 و رقم آریا) به عنوان کرت فرعی- فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد سطح آبیاری 75 درصد نیاز آبی گیاه در مقایسه با سطح 100 درصد (آبیاری کامل)، محتوی پراکسید هیدروژن، پراکسیداسیون لیپیدی غشاء، میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز و مقدار فعالیت سوپراکسید دسموتاز را به ترتیب 14.83، 25، 17.38 و 26 درصد افزایش و محتوی کلروفیلa، کلروفیل b و محتوی کارتنوئید را به ترتیب 15، 12 و 14 درصد کاهش داد، همچنین مقدار فعالیت سوپراکسید دسموتاز و عملکرد ریشه در تاریخ کاشت 25 اردیبهشت به ترتیب 33 و 26 درصد بیشتر از تاریخ کاشت هشت تیرماه بود. عملکرد ریشه در دو هیبرید 33868 و 33872 نسبت به آریا بالاتر بود. نتایج همچنین نشان داد اختلاف بین تاریخ کاشت 25 اردیبهشت و هشت تیر در دو هیبرید 33868 و 33872 از لحاظ عیار قند، عملکرد قند سفید و راندمان مصرف آب معنی‌دار نبود، همچنین تاریخ کشت هشت تیر درصد قند سفید را در هر دو هیبرید افزایش داد. در نهایت دو هیبرید 33868 و 33872 بالاترین مقدار راندمان آب مصرفی را در تیمار تأمین 75 درصد آب مورد نیاز کسب کردند. بنابراین در شرایطی که احتمال تأخیر در کشت چغندر قند وجود دارد کاشت دو هیبرید 33868 و 33872 در تیمار ۷۵ درصد نیاز آبی گیاه قابل توصیه است.

تنش خشکی

تاثیر سرکه چوب و بیوچار بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا در شرایط تنش کمبود آب

سارا امینی پاک سلطانی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ کمال سادات اسیلان

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 907-920

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4142.1977

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر بیوچار و سرکه چوب در تغذیه گیاه سویا به‌عنوان گیاهی پراهمیت در زمینه تولید روغن و پروتئین مورد نیاز انسان است، که از این طریق تأثیر این دو تیمار بر مقاومت گیاه به تنش خشکی به‌عنوان تنش مطرح محیطی در ایران شناخته شود. به این ‌منظور آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی ... بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر بیوچار و سرکه چوب در تغذیه گیاه سویا به‌عنوان گیاهی پراهمیت در زمینه تولید روغن و پروتئین مورد نیاز انسان است، که از این طریق تأثیر این دو تیمار بر مقاومت گیاه به تنش خشکی به‌عنوان تنش مطرح محیطی در ایران شناخته شود. به این ‌منظور آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در طول فصل زراعی 1398 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی تربیت مدرس انجام شد. عامل اصلی این آزمایش شامل چهار رژیم آبیاری (تنش کمبود آب شدید، متوسط و ملایم و آبیاری مطلوب) و عامل فرعی شامل مواد ضد تنش یعنی سه غلظت سرکه چوب (غلظت‌های ppm5000، ppm10000 وppm 15000) و یک سطح بیوچار (5 تن در هکتار) و تیمار شاهد (بدون مواد ضد تنش) بودند. تنش کمبود آب در اوایل گلدهی گیاه اعمال شد. نتایج نشان داد تنش کمبود آب باعث کاهش معنی‌داری بر صفات ارتفاع، سطح برگ، تعداد غلاف در بوته، عملکردهای بیولوژیک، دانه، کاه، روغن و وزن هزار دانه شد. به‌طورکلی تیمار کودی (شامل سطوح سرکه چوب و بیوچار) در جدول آنالیز واریانس برای صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف و عملکرد کاه معنی‌دار نبود، اما بر سایر صفات اثر معنی‌داری داشت. ترکیب تیماری روی سطح برگ و عملکردهای بیولوژیک، دانه و روغن در سطح 1% معنی‌دار بود. به‌طورکلی استفاده از بیوچار در شرایط مطلوب آبیاری و سرکه چوب در شرایط تنش کمبود آب موجب بهبود عملکرد و اجزای عملکرد گیاه به تنش شده است.

تنش شوری

بررسی افزایش عملکرد گندم (رقم نارین) با باکتری‌های جداسازی شده از ریزوسفر (Atriplex lentiformis، Seidlitzea rosmarinus و Halostachys belangeriana) تحت تنش شوری

اصغر مصلح آرانی؛ علیرضا امینی حاجی آباد؛ سمیه قاسمی؛ محمد هادی راد

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 921-934

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4167.1979

چکیده

این پژوهش با هدف افزایش مقاومت به شوری گندم با استفاده از باکتری‌های محرک رشد گیاه مقاوم به شوری جداسازی شده از ریزوسفر گیاهان شورپسند آتریپلکس، اشنان و سنبله نمکی طراحی و اجرا گردید. صفات محرک رشد گیاه باکتری‌ها در شرایط غیر شور و مقاومت به شوری باکتری‌های جداسازی شده از ریزوسفر گیاهان مذکور بررسی گردید. باکتری‌های برتر به لحاظ ... بیشتر این پژوهش با هدف افزایش مقاومت به شوری گندم با استفاده از باکتری‌های محرک رشد گیاه مقاوم به شوری جداسازی شده از ریزوسفر گیاهان شورپسند آتریپلکس، اشنان و سنبله نمکی طراحی و اجرا گردید. صفات محرک رشد گیاه باکتری‌ها در شرایط غیر شور و مقاومت به شوری باکتری‌های جداسازی شده از ریزوسفر گیاهان مذکور بررسی گردید. باکتری‌های برتر به لحاظ صفات محرک رشد شامل Bacillus safensis، Bacillus pumilus و Zhihengliuella halotolerans شناسایی و به بذر گندم آغشته و پس از کشت گلدانی در گلخانه با آب آبیاری با شوری 0.2 دسیزیمنس بر متر به عنوان شاهد و شوری های 4، 8 و 16 دسی زیمنس بر متر آبیاری گردید. در پایان دوره رشد، برخی شاخص های رویشی و زایشی گندم اندازه گیری شد. شوری باعث کاهش بیومس کل (وزن ریشه + بخش هوایی)، طول سنبله، وزن سنبله، تعداد سنبلچه، تعداد گلچه، تعداد بذر و وزن بذر بر پایه گندم، درصد آمیلوز و درصد آمیلوپکتین بذر شد ولی باکتری‌ها باعث افزایش شاخص های مذکور شدند. مقدار بیوماس گندم در شوری 4 دسی زیمنس بر متر و در تیمار آغشته شده با باکتری B. safensis برابر با 1.38 گرم اندازه گیری شد که نسبت به شاهد و دو باکتری دیگر به طور معنی داری بیشتر بود. مقدار وزن بذر/پایه در شوری 4 دسیزیمنس بر متر آغشته شده با باکتری B. safensis برابر با 0.37 گرم به دست آمد که نسبت به شاهد بدون باکتری و باکتری Z. halotolerans به طور معنیداری بیشتر بود. بیشترین مقدار آمیلوز در تلقیح بدون شوری با باکتری B. pumilus به مقدار 13.67 درصد، بیشترین مقدار آمیلوپکتین و K/Na به ترتیب برابر با 33.8 درصد و 8.8 در تلقیح بدون شوری Z. halotoleran به دست آمد که نسبت به شاهد تفاوت معنیداری داشت نتایج نشان داد که ریزوسفر گیاهان مرتعی شورپسند میتواند منبع مناسبی برای جداسازی باکتری‌های مقاوم به شوری جهت بهبود مقاومت گندم به شوری باشد.

تنش شوری

ارزیابی مورفولوژیکی و بیوشیمیایی تحمل به شوری ارقام جو در مناطق مرکزی ایران

سید سعید صحافی؛ سید محسن موسوی نیک؛ سید علی طباطبایی؛ سید کاظم صباغ؛ سید احمد قنبری

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 935-952

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4054.1981

چکیده

یکی از بزرگترین چالش‌های کشاورزی، تنش‌های محیطی بخصوص تنش خشکی و شوری و تاثیر آن در تامین امنیت غذایی است. این آزمایش با هدف انتخاب رقم متحمل به تنش شوری جو و شناسائی سازوکارهای تحمل در ارقام جدید و قدیمی جو انجام گردید. آزمایش در طی دو سال 97-1395 در منطقه میلشبار اردکان واقع در استان یزد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 9 رقم جو شش ردیفه ... بیشتر یکی از بزرگترین چالش‌های کشاورزی، تنش‌های محیطی بخصوص تنش خشکی و شوری و تاثیر آن در تامین امنیت غذایی است. این آزمایش با هدف انتخاب رقم متحمل به تنش شوری جو و شناسائی سازوکارهای تحمل در ارقام جدید و قدیمی جو انجام گردید. آزمایش در طی دو سال 97-1395 در منطقه میلشبار اردکان واقع در استان یزد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 9 رقم جو شش ردیفه شامل ارقام نیک، مهر، خاتم، ریحان، گوهران، نصرت، موروکو، افضل و فجر 30 بود که در سه سطح شوری آب آبیاری شامل 4، 10 و 14 دسی‌زیمنس بر متر بصورت طرح آزمایشی اسپلیت پلات مورد ارزیابی قرار گرفتند . صفات مورد بررسی شامل عملکرد و اجزای عملکرد و همچنین میزان سدیم و پتاسیم، آنزیم‌های اکسید کننده و رنگیزه‌های فتوسنتزی بود. نتایج آزمایش نشان داد که تیمار شوری بر روز تا سبز شدن، روز تا پنجه زنی و عملکرد دانه تاثیر معنی‌داری داشت. تنش شوری باعث کاهش اجزای عملکرد دانه گردید ولی این کاهش معنی‌دار نبود. تاثیر رقم بر فنولوژی گیاه و روز تا سبز شدن، پنجه‌زنی و رسیدگی معنی‌دار بود ولی بر عملکرد و اجزای عملکرد غیر معنی‌دار گردید. بررسی نتایج اثر متقابل نشان داد که اثر متقابل سال× شوری بر اجزای عملکرد دانه معنی‌دار گردید و همچنین اثر متقابل سال ×رقم بر وزن هزار دانه و عملکرد دانه و سال × شوری × رقم بر عملکرد دانه معنی‌دار شد. با افزایش تنش شوری میزان یون‌های سدیم در اندام‌های هوایی افزایش و میزان پتاسیم کاهش داشت بنابراین با افزایش شوری نسبت پتاسیم به سدیم کاهش پیدا کرد. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می‌رسد که ارقام متحمل علاوه بر دارا بودن پتانسیل بالای تولید بایستی دارای مکانیسم‌های جذب بالای پتاسیم و بیان ژنی بالا برای تولید آنزیم‌های محافظت کننده از تنش اکسیداتیو باشند تا بتوانند شوری‌های کم تا متوسط را تحمل نمایند.

تنش شوری

اثر ورمی‌کمپوست، هیومیک ‌اسید و فلاوباکتریوم بر عملکرد، شاخص‌های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیک تریتیکاله در شرایط شوری خاک

سارا محمدی کله سرلو؛ رئوف سیدشریفی؛ حامد نریمانی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 953-974

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4179.1982

چکیده

به‌منظور بررسی تاثیر ورمی‌کمپوست، هیومیک اسید و فلاوباکتریوم بر عملکرد، شاخص‌های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیک تریتیکاله در شرایط شوری خاک، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 99-1398 اجرا شد. فاکتورهای ... بیشتر به‌منظور بررسی تاثیر ورمی‌کمپوست، هیومیک اسید و فلاوباکتریوم بر عملکرد، شاخص‌های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیک تریتیکاله در شرایط شوری خاک، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 99-1398 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل شوری در سه سطح (عدم اعمال شوری به‌عنوان شاهد، شوری 50 و 100 میلی‌مولار) با استفاده از نمک NaCl، کاربرد کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد کودهای زیستی به‌عنوان شاهد، کاربرد ورمی‌کمپوست، تلقیح بذر با فلاوباکتریوم، کاربرد توام ورمی‌کمپوست و فلاوباکتریوم) و محلول‌پاشی هیومیک اسید (محلول‌پاشی با آب به‌عنوان شاهد و محلول‌پاشی دو گرم در لیتر هیومیک اسید) بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که کاربرد توام ورمی‌کمپوست، فلاوباکتریوم و هیومیک اسید در شرایط عدم اعمال شوری، فلورسانس حداکثر (22.53 درصد)، فلورسانس متغیر (94.69 درصد)، عملکرد کوانتومی (58.88 درصد)، شاخص کلروفیل (28.91 درصد)، شاخص نیتروژن (3.88 درصد)، محتوای نسبی آب (50.48 درصد) و عملکرد دانه (69.56 درصد) را نسبت به عدم کاربرد کودهای زیستی و محلول‌پاشی هیومیک اسید تحت شرایط شوری 100 میلی‌مولار خاک، افزایش داد. عدم کاربرد کودهای زیستی و محلول‌پاشی هیومیک اسید در شرایط شوری 100 میلی‌مولار موجب افزایش هدایت الکتریکی و فلورسانس حداقل (F0) برگ پرچم شد. به‌نظر می‌رسد کاربرد کودهای زیستی و هیومیک اسید می‌تواند با بهبود فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیکی، عملکرد تریتیکاله در شرایط شوری را، افزایش دهد.

تنش شوری

تأثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه دانه (.Nigella sativa L) تحت شرایط تنش شوری

فاطمه آزادی؛ اکرم حاتمی؛ هادی سالک معراجی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 975-990

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4181.1984

چکیده

شوری به‌عنوان یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده سبب کاهش رشد، نمو و عملکرد گیاهان شده و کاربرد تنظیم کننده‌های رشد، یکی از راهکارهای مفید جهت کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاهان می‌باشد. به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح ... بیشتر شوری به‌عنوان یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده سبب کاهش رشد، نمو و عملکرد گیاهان شده و کاربرد تنظیم کننده‌های رشد، یکی از راهکارهای مفید جهت کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاهان می‌باشد. به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل شوری در پنج سطح 0، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر محلول‌پاشی سیتوکینین در سه غلظت صفر، 100 و 200 میکرومولار بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که شوری بر تمام صفات مورد بررسی اثر معنی‌داری داشت. تنش شوری، نشت یونی و پرولین را افزایش و سایر صفات را کاهش داد. بیشترین عملکرد دانه با 2.24 گرم در بوته در تیمار شاهد و کمترین آن با 0.81 گرم در بوته در غلظت 12 دسی‌زیمنس شوری بدست آمد. سیتوکینین بر تمام صفات مورد بررسی به‌جز کلروفیل a، پرولین و تعداد کپسول در بوته اثر معنی‌داری داشت. محلول‌پاشی سیتوکینین سبب کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاه سیاه‌دانه گردید و غلظت 100 میکرومولار نسبت به غلظت 200 میکرومولار سیتوکینین از کارایی بالاتری برخوردار بود. کم‌‌ترین عملکرد دانه (1.51 گرم در بوته) در تیمار عدم کاربرد سیتوکینین و بیشترین عملکرد دانه (1.83 گرم در بوته) در غلظت 200 میکرومولار سیتوکینین مشاهده شد. محلول‌پاشی سیتوکینین روی تمام صفات موفوفیزیولوژیکی مورد مطالعه در شرایط تنش شوری اثر گذار بود. در شرایط تنش شوری، کاربرد سیتوکینین فقط بر تعداد دانه در کپسول اثرگذار بود و بر عملکرد و سایر صفات مرتبط با عملکرد اثر معنی‌داری نداشت. نتایج بدست آمده نشان داد که محلول‌پاشی سیتوکینین در شرایط تنش شوری ممکن است سبب بهبود برخی صفات شود ولی این امر به‌منزله افزایش قطعی عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط تنش شوری نبوده و ممکن است تغییری در عملکرد دانه حاصل نشود.

تنش خشکی

بررسی اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر برخی خصوصیات زراعی آفتابگردان آجیلی

عباس رضایی زاد؛ شراره آرمان؛ کمال سادات اسیلان؛ سیروس منصوری فر

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 991-1003

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4177.1985

چکیده

مطالعه حاضر به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر عملکرد و سایر خصوصیات زراعی توده محلی آفتابگردان آجیلی در قالب آزمایش کرتهای یک‌بار خردشده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در مزرعه زارعین استان کرمانشاه اجرا شد. تنش خشکی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح بدون تنش، تنش متوسط و تنش شدید و فاصله بوته روی ... بیشتر مطالعه حاضر به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر عملکرد و سایر خصوصیات زراعی توده محلی آفتابگردان آجیلی در قالب آزمایش کرتهای یک‌بار خردشده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در مزرعه زارعین استان کرمانشاه اجرا شد. تنش خشکی به‌عنوان عامل اصلی در سه سطح بدون تنش، تنش متوسط و تنش شدید و فاصله بوته روی ردیفهای کشت 60 سانتیمتری به‌عنوان عامل فرعی شامل سه سطح 20، 40 و 60 سانتیمتر بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تنش خشکی به‌طور معنیداری باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد روز تا رسیدگی، قطر ساقه، تعداد دانه در طبق و عملکرد دانه و از طرف دیگر سبب افزایش تعداد روز تا گلدهی شد. تراکم بر همه صفات موردبررسی به‌جز ارتفاع بوته و تعداد برگ معنیدار بود. با افزایش تراکم، قطر ساقه، قطر طبق، تعداد و وزن دانه در طبق و وزن هزار دانه کاهش و درصد پوکی و تعداد روز تا گلدهی افزایش یافت. مقایسه میانگین دادهها نشان داد که تنش شدید باعث کاهش 5/39 درصدی عملکرد دانه نسبت به شرایط بدون تنش شد. نتایج نشان داد که کاهش فاصله بوته ها از هم به‌صورت خطی باعث افزایش عملکرد دانه نشد به‌طوری‌که عملکرد دانه در فاصله بوته 40 سانتیمتر با 4344 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 21.2 و 16.6 درصد بیشتر از فاصله بوته 60 و 20 سانتیمتر بود. به‌طورکلی با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در منطقه موردمطالعه میتوان فاصله بوته 40 سانتیمتر و تنش خشکی متوسط قبل از رسیدن به مرحله رشد زایشی را برای حصول عملکرد مناسب در آفتابگردان آجیلی توصیه کرد.

بیوتکنولوژی و تنش های محیطی

بررسی گستره ژنومی خانواده ژنی CIPK در گیاه هالوفیت آلوروپوس لیتورالیس (.Aeluropus littoralis L)

مژده عرب؛ حمید نجفی زرینی؛ قربانعلی نعمت زاده؛ سیدحمیدرضا هاشمی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1005-1021

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4183.1986

چکیده

شبکه سیگنالینگ CBL-CIPK یکی از مهم‌ترین سیستم‌های انتقال سیگنال در گیاهان بوده که سیگنال‌های کلسیم ناشی از تنش‌های محیطی مختلف را رمزگشایی می‌کند. پروتئین‌های متصل به یون کلسیم به‌عنوان مولکول‌های حسگر عمل نموده و با دریافت سیگنال‌های یون کلسیم سلولی، وظیفه هدایت پیام را به آبشارهای ژنی پایین‌دست بر عهده دارند. تحمل بالقوه تنش‌های ... بیشتر شبکه سیگنالینگ CBL-CIPK یکی از مهم‌ترین سیستم‌های انتقال سیگنال در گیاهان بوده که سیگنال‌های کلسیم ناشی از تنش‌های محیطی مختلف را رمزگشایی می‌کند. پروتئین‌های متصل به یون کلسیم به‌عنوان مولکول‌های حسگر عمل نموده و با دریافت سیگنال‌های یون کلسیم سلولی، وظیفه هدایت پیام را به آبشارهای ژنی پایین‌دست بر عهده دارند. تحمل بالقوه تنش‌های غیرزنده خصوصاً تنش شوری و قرابت آن به غلات، انگیزه اصلی بسیار از محققین برای مطالعه مکانیسم‌های مولکولی گونه هالوفیت Aeluropus littoralis است. در این تحقیق با توجه به در دسترس قرار گرفتن توالی ژنومی این گیاه، شناسایی این‌سیلیکو اعضای خانواده ژنی AlCIPK و ارزیابی پاسخ‌های بیانی آن‌ها در برابر تنش‌ شوری مدنظر قرار گرفت. بر مبنای همولوژی با ژن‌های آرابیدوپسیس، 20 ژن CIPK در ژنوم A. littoralis شناسایی شد. تجزیه‌وتحلیل جانمایی پروتئین‌ها نشان داد که این پروتئین‌ها در بخش‌های مختلف سلولی فعال هستند. درخت فیلوژنتیک بر مبنای توالی پروتئینی 20 AlCIPK، 26 AtCIPK و 33 OsCIPK، نشان داد که 79 CIPK موردبررسی از رابطه ارتولوژیکی قوی برخوردارند. آنالیز فیلوژنتیکی بر اساس تجزیه‌وتحلیل ساختار اگزون / اینترون، همه AlCIPK‌ها را به دو گروه کم-اینترون و غنی- اینترون تقسیم نمودند. الگوهای بیان متمایز اعضای خانواده ژنی AlCIPK انشقاق عملکردی و ساختاری این ژن‌ها را در طی تکامل تأیید می‌کند. یافته‌های این بررسی ضمن ارائه برخی خصوصیات عملکردی خانواده ژنی سنسورهای کلسیم، اطلاعات پایه‌ای را برای تحقیقات آتی در مورد کارکرد بیولوژیکی این ژن‌ها فراهم می‌سازد.

تنش خشکی

تاثیر محرک‌های رشد گیاهی در افزایش تحمل گیاه کلزا (.Brassica napus L) به تنش خشکی

محمد پسندیده؛ مجید رجایی؛ حسین زینل زاده تبریزی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1023-1035

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4209.1988

چکیده

تنش خشکی یکی از عمده‌ترین عوامل محدودکننده رشد کلزا در ایران می‌باشد. در کشاورزی نوین، استفاده از محرک‌های رشد گیاه، یکی از راهکارهای مقابله با اثرات تنش خشکی است. به منظور مقایسه اثرات محرک‌های رشد بر عملکرد کلزا در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 98-1397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی مغان انجام شد. آزمایش به صورت کرت‌های خردشده ... بیشتر تنش خشکی یکی از عمده‌ترین عوامل محدودکننده رشد کلزا در ایران می‌باشد. در کشاورزی نوین، استفاده از محرک‌های رشد گیاه، یکی از راهکارهای مقابله با اثرات تنش خشکی است. به منظور مقایسه اثرات محرک‌های رشد بر عملکرد کلزا در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 98-1397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی مغان انجام شد. آزمایش به صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی، شامل آبیاری کامل و تنش در کرت اصلی و کرت فرعی نیز شامل شش تیمار؛ شاهد؛ محلول‏ پاشی اسیدآمینه؛ کاربرد کود آبیاری اسیدهیومیک؛ محلول‏ پاشی اسیدفولویک‌؛ محلول‌پاشی عصاره جلبک دریایی و مصرف توأم اسیدآمینه، اسید فولویک و اسید هیومیک بودند. نتایج نشان داد که تأثیر کاربرد محرک‌های رشد در شرایط تنش و بدون تنش خشکی می‌تواند کاملاً متفاوت بوده و می‌توان با کاربرد اسیدهای آلی، اثرات تنش را کاهش داد. در شرایط آبیاری کامل، به ترتیب تیمارهای مصرف توأم محرک‌های رشد> اسید هیومیک> اسید فولویک> عصاره جلبک دریایی> اسیدآمینه با افزایش 22.7، 14.3، 6.4، 6.3 و 3.4 درصدی نسبت به تیمار شاهد، بیشترین اثربخشی را در افزایش عملکرد داشتند. در شرایط تنش خشکی، بیشترین افزایش عملکرد به‏ترتیب مربوط به تیمارهای مصرف توأم محرک‌های رشد> اسیدآمینه> عصاره جلبک دریایی> اسید فولویک> اسید هیومیک به ‏ترتیب با افزایش 31.9، 21.3، 15.9، 11.9 و 11.1 درصدی نسبت به تیمار شاهد بود. به‌طور کلی‌، می‌توان نتیجه گرفت که با مصرف توأم محرک‌های رشد گیاهی، از جمله، اسیدآمینه، اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی، در سه مرحله رشدی آبیاری دوم، خروج از رزت و شروع گلدهی، ضمن بهبود عملکرد کلزا، مقاومت آن را به تنش خشکی افزایش داد.

تنش خشکی

بررسی باکتری سودوموناس بر برخی صفات مورفو-فیزیولوژیک دو رقم سیب‌زمینی (.Solanum tuberosum L) در فواصل مختلف آبیاری

سیده محدثه قاضی زاده؛ محمدرضا عامریان؛ حمید رضا اصغری؛ هادی اسدی رحمانی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1037-1057

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4225.1990

چکیده

استفاده از کودهای بیولوژیک می‌تواند به‌عنوان راه‌کار مناسب برای افزایش مقاومت به خشکی در گیاهان زراعی مدنظر قرار گیرد. به‌منظور بررسی باکتری سودوموناس بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک دو رقم سیب‌زمینی در فواصل مختلف آبیاری در مزرعه‎ی تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود واقع در منطقه بسطام در سال 1389 اجرا شد. آزمایش در قالب اسپیلیت‌پلات ... بیشتر استفاده از کودهای بیولوژیک می‌تواند به‌عنوان راه‌کار مناسب برای افزایش مقاومت به خشکی در گیاهان زراعی مدنظر قرار گیرد. به‌منظور بررسی باکتری سودوموناس بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک دو رقم سیب‌زمینی در فواصل مختلف آبیاری در مزرعه‎ی تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود واقع در منطقه بسطام در سال 1389 اجرا شد. آزمایش در قالب اسپیلیت‌پلات فاکتوریل و تیمارها شامل دور ‎آبیاری در سه سطح (7، 10 و 14 روزه) به‌عنوان عامل اصلی و باکتری سودوموناس فلورسنس در دو سطح (عدم تلقیح و تلقیح) و رقم در دو سطح (ساوالان و اگریا) به‌عنوان عامل فرعی با سه تکرار اجرا گردید. نتایج نشان داد که بیشترین تجمع ماده خشک اندام‌های هوایی در دور آبیاری 7 روزه و تلقیح با باکتری مشاهده شد. تلقیح با باکتری سودوموناس باعث افزایش 12.66 درصدی تعداد غده در مترمربع گردید، هم‌چنین اثر متقابل رقم ساوالان و دور آبیاری 7 روزه بیشترین تعداد غده با میانگین 166.39 غده در مترمربع را حاصل کرد. کاربرد تلقیح باکتری نسبت به عدم تلقیح باکتری باعث افزایش کلروفیل a به میزان 9.3 درصدی گردید. کلروفیل b و کل در تیمارهای اصلی دور آبیاری 7 روزه و رقم اگریا بیشترین محتوی کلروفیل را دارا بودند. دور آبیاری 14 روزه بیشترین میزان پتاسیم به میزان 2.06 درصد حاصل کرد. کاربرد تلقیح باکتری و عدم تلقیح در دور آبیاری 14 روزه بیشترین میزان پرولین سبب گردیدند. تلقیح با باکتری باعث افزایش 22.85 درصد عملکرد نهایی غده شد، هم‌چنین رقم ساوالان در دور آبیاری 7 روزه نسبت به دور آبیاری 14 روزه باعث افزایش 110.09 درصدی عملکرد نهایی غده شد. افزایش صفات مورفولوژیک، کلروفیل، تعداد غده و عملکرد نهایی غده در دور آبیاری 7 روزه مشاهده شد و تلقیح با باکتری باعث افزایش اثربخشی این صفات گردید. هم‌چنین در دور آبیاری 14 روزه با تولید اسمولیت‌های سازگار (پرولین و پتاسیم) باعث بهبود تحمل به تنش خشکی گردید.

تنش خشکی

بررسی تاثیر تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی بر عملکرد کمی و کیفی کینوا تحت تنش خشکی

اعظم یزدانپور؛ محمود سلوکی؛ مهدی دهمرده؛ عیسی خمری

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1059-1072

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4231.1991

چکیده

خشکی از مهم‌ترین تنش‌های غیر زیستی بوده که رشد گیاهان را در نواحی خشک و نیمه‏خشک ازجمله ایران محدود می‌کند. جهت بررسی تأثیر کودهای دامی و شیمیایی در شرایط تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیک گیاه کینوا، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده کشاورزی ... بیشتر خشکی از مهم‌ترین تنش‌های غیر زیستی بوده که رشد گیاهان را در نواحی خشک و نیمه‏خشک ازجمله ایران محدود می‌کند. جهت بررسی تأثیر کودهای دامی و شیمیایی در شرایط تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیک گیاه کینوا، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل واقع در شهرستان زهک در سال زراعی 1398 اجرا گردید. عامل اصلی ‌ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ با سه ‌سطح ﺷﺎﻣﻞ: آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله‌ گلدهی و قطع آبیاری در مرحله ‌پر شدن دانه‌‌ها و عامل فرعی شامل: کود آلی (گاوی) با سه ‌سطح (شاهد، 10 و 20 تن در هکتار) و عامل فرعی فرعی شامل کود پتاسیم با سه ‌سطح (شاهد، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار اثر تنش خشکی، کود دامی، پتاسیم و برهمکنش آن‌ها بر اکثر صفات موردبررسی بود. بیشترین میزان عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت با مصرف هم‌زمان کود دامی، پتاسیم در مرحله‌ی آبیاری کامل به دست آمد. بیشترین میزان پروتئین دانه و کربوهیدرات برگ تحت شرایط تنش خشکی به دست آمد. همچنین کاربرد کود دامی سبب افزایش معنی‌دار میزان پروتئین دانه و کربوهیدرات برگ شد. نتایج نشان داد که کاربرد توأم کود دامی و پتاسیم در شرایط آبیاری کامل سبب بهبود ویژگی‌های کمی و کیفی کینوا گردید.

تنش خشکی

اثر پرایمینگ بذر و محلول‌پاشی تنظیم کننده‌های رشد بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد دانه و روغن گلرنگ تحت تنش کم آبی

مژگان حیدری؛ حمید رضا توحیدی مقدم؛ فرهاد قوشچی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ پورنگ کسرایی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1073-1089

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4216.1992

چکیده

به‌منظور بررسی اثر پرایمینگ و محلول‌پاشی تنظیم کننده‌های رشد بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد دانه روغن گلرنگ پدیده تحت تنش کم آبی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به‌صورت کشت پاییزه طی سال زراعی‌ 97-1396 به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عوامل ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر پرایمینگ و محلول‌پاشی تنظیم کننده‌های رشد بر تغییرات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد دانه روغن گلرنگ پدیده تحت تنش کم آبی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به‌صورت کشت پاییزه طی سال زراعی‌ 97-1396 به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری کامل (قطع آبیاری تا تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده)، کم آبیاری متوسط (قطع آبیاری تا تخلیه 45 درصد آب قابل استفاده)، کم آبیاری شدید (قطع آبیاری تا تخلیه 65 درصد آب قابل استفاده)) در مرحله گلدهی تا پایان دوره رشد در کرت‌های اصلی و پنج سطح پرایمینگ بذر و محلول‌پاشی بوته‌ها (آب خالص، جیبرلیک اسید، سالیسیلیک اسید، آسکوربیک اسید، هیومیک اسید) به همراه یک تیمار شاهد (بدون پرایمینگ و محلول‌پاشی) به عنوان کرت‌های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که با کاهش آبیاری تا سطح کم آبی شدید عملکرد و روغن دانه به ترتیب کاهش 41.31 و 43.46 درصدی و معنی‌داری (P<0.01) نسبت به آبیاری مطلوب داشت. همچنین با کاهش آب آبیاری تا سطح کم آبی متوسط، مقدار مالون دی آلدهید افزایش 15.92 درصدی و معنی‌داری نسبت به آبیاری مطلوب داشت. با پرایمینگ و محلول‌پاشی تنظیم کننده‌های رشد، ارتفاع، کلروفیل کل، عملکرد و روغن دانه افزایش و مالون دی‌آلدهید کاهش معنی‌داری (P<0.01) داشت. بر اساس نتایج کلی، تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد و درصد روغن دانه گلرنگ تأثیر منفی داشت. با پرایمینگ توسط آب خالص هر چند صفات فیزیولوژیکی و عملکرد بهبود یافت اما تفاوت معنی‌داری با تیمار شاهد نداشت. محلول‌پاشی تنظیم کننده‌های رشد با افزایش مقدار کلروفیل کل و بهبود رشد نقش مهمی در افزایش عملکرد داشت.

تنش گرما

ارزیابی تحمل گرمای پایان فصل ژنوتیپ‌های جو با شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش

خدیجه قمی؛ بابک ربیعی؛ حسین صبوری؛ ابراهیم غلامعلی پورعلمداری

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1091-1108

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4207.1993

چکیده

با توجه به اینکه تنش گرما به‌ویژه گرمای پایان فصل گسترده‌ترین نوع تنش گرمایی در جهان، مخصوصا در مناطق نیمه‌گرمسیری به‌شمار می‌رود و به‌عنوان یک محدودیت بزرگ در تولید عملکرد پایدار محصولات زراعی از جمله جو است، از این‌رو شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به گرما، راهکار ارزشمندی در مقابله با این تنش است. این تحقیق به‌منظور ارزیابی تحمل ... بیشتر با توجه به اینکه تنش گرما به‌ویژه گرمای پایان فصل گسترده‌ترین نوع تنش گرمایی در جهان، مخصوصا در مناطق نیمه‌گرمسیری به‌شمار می‌رود و به‌عنوان یک محدودیت بزرگ در تولید عملکرد پایدار محصولات زراعی از جمله جو است، از این‌رو شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به گرما، راهکار ارزشمندی در مقابله با این تنش است. این تحقیق به‌منظور ارزیابی تحمل به گرمای پایان فصل و شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل جو با استفاده از شاخص‌های تحمل به تنش در سال زراعی 95-1394 در مزرعه پژوهشی دانشگاه گنبد کاووس انجام شد. مواد گیاهی آزمایش، 120 ژنوتیپ جو بودند که در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو تکرار در دو شرایط بدون تنش و تنش گرما ارزیابی شدند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط بدون تنش مربوط به ژنوتیپ Torsh و در شرایط تنش مربوط به ژنوتیپ Line143-2 بود. مقایسه شاخص‌ها نیز نشان داد که شاخص‌های YI، STI، GMP و MP بیشترین همبستگی معنی‌دار با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش را داشتند و شاخص‌های برتر این آزمایش برای غربال ژنوتیپ‌های متحمل به گرما بودند. تجزیه خوشه‌ای بر اساس شاخص‌ها و عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش، ژنوتیپ‌های مورد بررسی را به سه گروه تقسیم کرد. در مجموع، نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مولفه‌های اصلی نشان داد که ژنوتیپ‌های Torsh، Zarjo و Shori4 بیشترین تحمل و ژنوتیپ‌های Line105-2، Nosrat، Line98-2 و Fajr30 کمترین تحمل به تنش گرما را داشتند.

تنش خشکی

ارزیابی ژنوتیپ‌های مختلف چغندر قند (.Beta vulgaris L) از لحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانت تحت شرایط نرمال و تنش کم‌آبی

ظاهر نجاری؛ اسمعیل نبی زاده؛ حیدر عزیزی؛ کیوان فتوحی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1109-1126

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4238.1994

چکیده

با هدف ارزیابی ژنوتیپ های مختلف چغندرقند ازلحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی، 18 رقم تجاری داخل و خارجی تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 97-1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورداستفاده اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. در این ... بیشتر با هدف ارزیابی ژنوتیپ های مختلف چغندرقند ازلحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی، 18 رقم تجاری داخل و خارجی تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 97-1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورداستفاده اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه دور آبیاری در دو سطح (نرمال برحسب 90 میلی‌متر تبخیر و تنش خشکی بعد از مرحله 10 برگی چغندرقند بر اساس 200 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) در کرت‌های اصلی و 18 رقم چغندرقند به کرت‌های فرعی قرار گرفتند. در این مطالعه صفات عملکرد ریشه، درصد استحصال قند، گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین اندازه‌گیری شدند، نتایج نشان داد تنش کمآبی در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال عملکرد ریشه را 17.38 درصد کاهش داد، درحالی‌که محتوی گایکول پراکسیداز، پلیفنل اکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین تحت شرایط کمآبی به ترتیب 118.86، 82.1، 103.61 و 113.92 درصد در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال افزایش نشان داد. میانگین ژنوتیپها ازنظر عملکرد ریشه نشان داد ژنوتیپ شماره 10 با متوسط 85.77 تن در هکتار در شرایط آبیاری نرمال و 72.14 تن در هکتار در شرایط تنش کم‌آبی بالاترین عملکرد ریشه را به خود اختصاص داد. تحت شرایط آبیاری نرمال بالاترین مقدار فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، سوپر اکسید دیسموتاز و محتوی پرولین به ترتیب به ژنوتیپهای 21، 15، 4 و 13 اختصاص داشت. درحالی‌که تحت شرایط تنش کم‌آبی بالاترین مقدار صفات مذکور به ترتیب در ارقام 10، 20، 19 و 3 ثبت شد. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون در شرایط آبیاری نرمال صفات درصد استحصال قند و پرولین با تبین 80 درصد و در شرایط تنش کم‌آبی محتوی پرولین، گایاکول پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز با تبیین 66.3 درصد از تغییرات عملکرد ریشه به‌عنوان مؤثرترین صفات بر عملکرد ریشه شناسایی شدند.

تنش شوری

مطالعه تحمل به شوری گیاهان باززایی شده از ریشه تنباکو (.Nicotiana rustica L)

فریبا سادات فاتحی؛ علی اکبر احسانپور

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1127-1141

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4223.1995

چکیده

در شرایط تنش، گونه های فعال اکسیژن (ROS) در برگ ها تجمع پیدا می کند و به اکسیداسیون ترکیبات مهم سلولی مثل پروتئین، کلروفیل، لیپید و اسیدهای نوکلئیک منجر می شود. در این پژوهش گیاهان باززایی شده از ریشه تنباکو و گیاهان غیرباززایی شده به مدت 4هفته در محیطMS حاوی غلظت های صفر، 100، 200 میلی مولارNaCl رشد داده شدند و سپس شاخص های رشد از جمله وزن تر ... بیشتر

تنش فلزات سنگین

تاثیر تنش کادمیوم بر رنگیزه‌های فتوسنتزی و متابولیت‌های ثانویه گاوزبان اروپایی (.Borago officinalis L)

پریسا شیخ زاده؛ ناصر زارع؛ شهربانو ابوطالبی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1143-1160

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4245.1996

چکیده

کادمیوم یکی از آلاینده‌های مهم محیط‌زیست است که به‌عنوان یک نگرانی عمده زیست‌محیطی در سراسر جهان اثرات بازدارنده‌ای بر رشد گیاهان دارد. در این پژوهش تأثیر کادمیوم بر رنگیزههای فتوسنتزی، صفات فیزیولوژیکی و متابولیکی برگ گاوزبان اروپایی در شرایط هیدروپونیک موردبررسی قرار گرفت. گیاهچه‌های گاوزبان اروپایی در مرحله 7-6 برگی به ... بیشتر کادمیوم یکی از آلاینده‌های مهم محیط‌زیست است که به‌عنوان یک نگرانی عمده زیست‌محیطی در سراسر جهان اثرات بازدارنده‌ای بر رشد گیاهان دارد. در این پژوهش تأثیر کادمیوم بر رنگیزههای فتوسنتزی، صفات فیزیولوژیکی و متابولیکی برگ گاوزبان اروپایی در شرایط هیدروپونیک موردبررسی قرار گرفت. گیاهچه‌های گاوزبان اروپایی در مرحله 7-6 برگی به محیط کشت ‌‌هیدروپونیک حاوی غلظتهای مختلف کادمیوم (صفر، 81، 162، 243 و 324 میکرومولار) منتقل شدند و بعد از 12، 24، 48، 72 و 108 ساعت اعمال تنش، نمونه‌برداری و اندازه‌گیری صفات انجام گرفت. نتایج نشان داد میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، شاخص سبزینگی، فلورسانس کلروفیل و فعالیتهای متابولیکی برگ گیاه دارویی گاوزبان اروپایی به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تنش کادمیوم قرار گرفت. با افزایش غلظت کادمیوم و مدت‌زمان تیماردهی، میزان تجمع این عنصر در برگ‌های گاوزبان اروپایی افزایش یافت. تیمار کادمیوم باعث کاهش میزان کلروفیل a و b، کلروفیل کل، کارتنوئیدها در همه زمانهای نمونه‌برداری نسبت به تیمار شاهد گردید. حداکثر کارایی کوانتومی فتوسیستم II و شاخص سبزینگی نیز با افزایش غلظت کادمیوم و مدت‌زمان اعمال تنش کادمیوم، کاهش یافت به‌طوری‌که کمترین مقدار این صفات مربوط به 108 ساعت پس از اعمال تنش با 324 میکرومولار کادمیوم بود. با افزایش شدت تنش کادمیوم، میزان متابولیت‌های ثانویه شامل آنتوسیانین، فنل، فلاونوئید کل و میزان قندهای محلول در برگ‌ها افزایش یافت. بیشترین مقدار این متابولیت‌های ثانویه مربوط به 108 ساعت پس از تیمار با غلظت 324 میکرومولار کادمیوم بود. به‌طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد که افزایش غلظت و مدت‌زمان اعمال تنش کادمیوم از طریق کاهش میزان رنگیزه‌ها فتوسنتزی و افزایش میزان فلورسانس کمینه کلروفیل بر فتوسنتز گیاه تأثیر منفی می‌گذارد و از طرف دیگر تجمع کادمیوم در برگ‌های گاوزبان اروپایی موجب افزایش میزان متابولیت‌های ثانویه در این گیاه می‌گردد.

ارزیابی شاخص های تحمل تنش خشکی در ژنوتیپ های لوبیاچیتی

بهروز اسدی؛ سیدمحسن سیدی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، صفحه 1161-1167

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4180.1983

چکیده

به منظور ارزیابی شاخص‌های تحمل تنش خشکی در ژنوتیپ های لوبیا چیتی ، آزمایشی در دو محیط بدون تنش و تنش‌خشکی در سال 1396 در مزرعه تحقیقاتی پردیس تحقیقات و آموزش لوبیا خمین اجرا گردید. 24 ژنوتیپ لوبیا چیتی به همراه رقم شاهد‌ غفار (در مجموع 25 ژنوتیپ) در قالب طرح لاتیس با دو تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. میان ژنوتیپ‌های لوبیا چیتی در شرایط ... بیشتر

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

دوره و شماره: دوره 15، شماره 4، سیاست دسترسی آزاد، دی 1401، صفحه 847-1167

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده