نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زراعت، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران

2 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران

4 دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، دانشگاه تهران

چکیده

به‌منظور بررسی رژیم آبیاری و تراکم کاشت بر برخی از ویژگی‌های زراعی نخود، آزمایشی به‌صورت کرت­های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج)، در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. رژیم آبیاری به­عنوان عامل اصلی در هشت سطح شامل A1: آبیاری کامل در تمام مرحله رشدی، A2: آبیاری کامل تا مرحله دانه ­بندی و سپس قطع آبیاری، A3: آبیاری کامل تا مرحله غلاف دهی و سپس قطع آبیاری، A4: آبیاری کامل تا مرحله گلدهی و سپس قطع آبیاری، A5: کم‌آبیاری (50 درصد آبیاری کامل) در تمام مرحله رشدی، A6: کم‌آبیاری تا مرحله دانه ­بندی و سپس قطع آبیاری، A7: کم‌آبیاری تا مرحله غلاف دهی و سپس قطع آبیاری، A8: کم‌آبیاری تا مرحله گلدهی و سپس قطع آبیاری و تراکم در سه سطح (30، 40 و 50 بوته در مترمربع) به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج کلی نشان داد که افزایش سطوح تنش خشکی منجر به کاهش صفات موردمطالعه و درنهایت عملکرد دانه نخود (رقم ILC 48) شد؛ همچنین افزایش تراکم تا 40 بوته در مترمربع، باعث افزایش مقدار ماده خشک تولیدی در واحد سطح و درنهایت بهبود اجزاء عملکرد و عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (2892 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (52 درصد) در تیمار آبیاری کامل در تمام مراحل رشدی و کمترین میزان آن‌ها (1075 کیلوگرم در هکتار و 40.043 درصد)، در تیمار کم‌آبیاری تا مرحله گلدهی و سپس قطع آبیاری به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Alizadeh, A., 2004. Soil, water, plant relationship (4th Ed.). University of Emam Reza Press, 470p [In Persian].
Armand, N., Amiri, H., Ismaili, A., 2016. Interaction of methanol spray and water‐deficit stress on photosynthesis and biochemical characteristics of Phaseolus vulgaris L. cv. Sadry. Photochemistry and Photobiology. 92, 102-110. https://doi.org/10.1111/php.12548. Epub 2015 Dec 29.
Barzali, M., 2018. Studying of plant density and supplemental irrigation effects on chickpea (Cicer arietinum L.) yield under rainfed condition in east of Golestan. Dryland Legume.1, 16- 28. [In Persian with English Summary].
Bayat. A.A., Sepehri, A., Ahmadvand, G., Dorri, H.R., 2010. Effect of water deficit stress on yield and yield components of pinto bean (Phaseolus vulgaris L.) genotypes. Iranian Journal of Crop Sciences. 12(1), 42- 54 [In Persian with English Summary].
Behboudian, M.H., Ma, Q., Turner, N.C., Palta, J.A., 2001. Reactions of chickpea to water stress: yield and seed composition. Journal of the Science of Food and Agriculture. 81, 1288-1291. https://doi.org/10.1002/jsfa.939.
Boomsma, C.R., Vyn, T.J., 2008. Maize drought tolerance: potential improvements through arbuscular mycorrhizal symbiosis?. Field Crops Research. 108, 14-31. https://doi.org/10.1016/j.fcr.2008.03.002
Boutraa, T., Sanders, F.E., 2001. Influence of water stress on grain yield and vegetative growth of two cultivars of bean (Phaseolus vulgaris L.). Journal of Agronomy and Crop Science. 187, 251-257. https://doi.org/10.1046/j.1439-037X.2001.00525.x
Emam, Y., Shekoofa, A., Salehi, F., Jalali, A.H., 2010. Water stress effects on two common bean cultivars with contrasting growth habits. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Sciences. 9, 495-499. https://doi.org/10.1080/03650340.2010.530256
Fallah, S., Ehsanzadeh, P., Daneshvar, M., 2005. Grain yield and yield components in three chickpea genotypes under dryland conditions with and without supplementary Irrigation at different plant densities in Khorram-Abad, Lorestan. Iranian Journal of Agricultural Sciences. 36(3), 719-731. [In Persian with English Summary].
FAOSTAT data., 2018. http://www.fao.org/ faostat/en/#data/QC. Last updated June 15, 2020
Ganjeali, A., Nezami, A., 2008. Ecophysiology and yield barriers in pulse crops. In: Parsa, M., Bagheri A. (eds.), Pulses. Jehad Daneshgahi Mashhad Publisher, 522p. [In Persian].
Jalilian, J., Modarres Sanavy, S.A.M., Sabbaghpour, S.H., 2005. The effect of density and supplemental irrigation on yield, yield components and protein content of four chickpea (Cicer aritinum) cultivars under dry land condition. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. 12, 1-9. [In Persian with English Summary].
Khajehpour, M.R., 2008. Principles and foundations of agriculture. Jihad University Publishing Center, Isfahan Industrial Branch. 398p. [In Persian].
Molina, J.C., Moda-Cirino, V., Júnior, N.D.S.F., de Faria, R.T., Destro, D., 2001. Response of common bean cultivars and lines to water stress. Crop Breeding and Applied Biotechnology. 1(4), 363-372. http://dx.doi.org/10.1590/1984-70332018v18n1c16
Mousavi, S.K., Pezeshkpour, A., Khorgami, A., Noori, M.N., 2010. Effects of supplemental irrigation and crop density on yield, and yield components of Kabuli chickpea cultivars. Iranian Journal of Field Crops Research. 7, 657-672. [In Persian with English Summary].
Naim, A.H., Awadelkaraim, A.H., Sershen, F.E., Ahmed, F., 2017. Effect of irrigation regime and plant density on chickpea (Cicer arietinum L.) yield in the semi-arid environment of Sudan. Asian Journal of Plant Science and Research. 7(6), 142-151.
Nayyar, H., Sigh, S., Kaur, S., Kumar, S., Upadhyaya, H.D., 2006. Differential sensitivity of macrocarpa and microcarpa types of chickpea (Cicer arietinum L.) to water stress: Association of contracting stress response with oxidative injury. Integrative Plant Biology. 48, 1318-1329. https://doi.org/10.1111/j.1744-7909.2006.00350.x
Pang, J., Turner, N. C., Khan, T., Du, Y. L., Xiong, J. L., Colmer, T. D., ... and Siddique, K. H., 2017. Response of chickpea (Cicer arietinum L.) to terminal drought: leaf stomatal conductance, pod abscisic acid concentration, and seed set. Journal of Experimental Botany. 68, 1973-1985. https://doi.org/10.1093/jxb/erw153
Raei, Y., Demaghsi, N. and Seyed Sharifi, R., 2008. Effect of different levels of irrigation and plant density on grain yield and its components in chickpea (Cicer arietinum L.) deci type cv. Kaka. Iranian Journal of Crop Sciences. 9, 371-381. [In Persian with English Summary].
Rahbarian, R., Khavari-Nejad, R., Ganjeali, A., Bagheri, A., Najafi, F., 2011. Drought stress effects on photosynthesis, chlorophyll fluorescence and water relations in tolerant and susceptible chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes. Acta Biologica Cracoviensia. Series Botanica. 53, 47-56. https://doi.org/10.2478/v10182-011-0007-2
Terzi, R., Sağlam, A., Kutlu, N., Nar, H., Kadioğlu, A., 2010. Impact of soil drought stress on photochemical efficiency of photosystem II and antioxidant enzyme activities of Phaseolus vulgaris cultivars. Turkish Journal of Botany. 34, 1-10. https://doi.org/10.3906/bot-0905-20
Thangwana, N.M., Ogola, J.B.O., 2012. Yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum): Response to genotype and planting density in summer and winter sowings. Journal of Food, Agriculture and Environment.10, 710-715.
Toker, C., Canci, H., Yildirim, T., 2007. Evaluation of perennial wild Cicer species for drought resistance. Genetic resources and crop evolution. 54, 1781-1786. https://doi.org/10.1007/s10722-006-9197-y
Zhang, H., Pala, M., Oweis, T., Harris, H., 2000. Water use and water-use efficiency of chickpea and lentil in a Mediterranean environment. Australian Journal of Agricultural Research. 51, 295-304. https://doi.org/10.1071/AR99059