تنش‌های محیطی در علوم زراعی

اثر محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید و کود ورمی کمپوست بر شاخص‌های فیزیولوژیکی و کیفی دو رقم فلفل شیرین (.Capsicum annuum L) تحت تنش سرما

سیده سمیرا حسینی؛ سید حسین نعمتی؛ حسین آروئی؛ احمد نظامی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 871-885

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3839.1976

چکیده

فلفل شیرین از مناطق گرمسیری منشأ می‌گیرد و حساس به سرما است؛ بنابراین شناخت مکانیسم دفاعی گیاه فلفل در مقابل دمای کم ضروری است. در این مطالعه اثر محلول‌پاشی سالیسیلیک‌ اسید و کود آلی ورمی کمپوست روی ارقام مختلف فلفل شیرین تحت تنش سرما موردبررسی قرار گرفت. آزمایش بهصورت اسپیلیت‌پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی ... بیشتر فلفل شیرین از مناطق گرمسیری منشأ می‌گیرد و حساس به سرما است؛ بنابراین شناخت مکانیسم دفاعی گیاه فلفل در مقابل دمای کم ضروری است. در این مطالعه اثر محلول‌پاشی سالیسیلیک‌ اسید و کود آلی ورمی کمپوست روی ارقام مختلف فلفل شیرین تحت تنش سرما موردبررسی قرار گرفت. آزمایش بهصورت اسپیلیت‌پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 97- 1396 در محیط گلخانه‌ای واقع در مشهد اجرا شد. عامل اصلی تیمار دمایی در دو سطح {دماهای 2± 9 درجه سلسیوس (تنش سرما) و 2±23 درجه سلسیوس (شاهد)} و عامل فرعی شامل دو رقم فلفل شیرین {California wonder (سبز)، Roxcy (زرد)}، سالیسیلیک اسید (صفر-200-300 میکرومول) و ورمی کمپوست (20 درصد حجمی) بود. نتایج نشان داد که تنش سرما باعث تغییرات برخی خصوصیات فیزیولوژیک و کاهش عملکرد میوه گردید. حداکثر درصد ماده خشک (17.2%) و اسیدیته قابل تیتراسیون (13.6%) در تیمار عدم تنش سرمایی و مواد جامد محلول (03/5 بریکس)، کربوهیدرات‌ها (mg.g-1 174.5) و فعالیت آنتی‌اکسیدانی (90.3%) در تیمار تنش سرمایی حاصل گردید. بیشترین عملکرد میوه در بوته (740 گرم در بوته) در تیمار تأثیر متقابل عدم تنش سرمایی و محلول‌پاشی سالیسیلیک‌ اسید μmol 300 به دست آمد. بیشترین مقدار فلاونوئید (mg.100g-1 FW 159.4) در تیمار سالیسیلیک‌ اسید μmol 200 حاصل شد. همچنین بیشترین مقدار بتاکاروتن (mg kg-1 346.4)، لیکوپن (mg kg-1 152.9) و ویتامین ث (mg.100 g-1 142.52) در تیمار سالیسیلیک اسید μmol 300 مشاهده شد. با توجه به نتایج می‌توان اظهار داشت تنش‌های سرمایی تأثیرات نامطلوبی بر شاخص‌های کیفی و عملکرد فلفل شیرین در محیط گلخانه می‌گذارد و کاربرد محلول‌پاشی سالیسیلیک‌ اسید در بعضی از صفات اثرات سوء تنش سرما را تعدیل کرد.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

تجزیه میانگین نسل‎ها برای برخی صفات زراعی در دو تلاقی گندم نان تحت دو شرایط رطوبتی مختلف

رضا امیری؛ صحبت بهرامی نژاد؛ کیانوش چقامیرزا

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 887-904

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5120.2110

چکیده

به منظور فهم چگونگی کنترل عمل ژن در صفات زراعی گندم، شش نسل اصلی از دو جمعیت اصلاحی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو شرایط نرمال و تنش خشکی با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل‎ها، در دانشگاه رازی در سال زراعی 95-1394 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس وزنی نشان داد که اختلاف معنی ‎داری بین نسل‎های مختلف از نظر اکثر ... بیشتر به منظور فهم چگونگی کنترل عمل ژن در صفات زراعی گندم، شش نسل اصلی از دو جمعیت اصلاحی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو شرایط نرمال و تنش خشکی با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل‎ها، در دانشگاه رازی در سال زراعی 95-1394 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس وزنی نشان داد که اختلاف معنی ‎داری بین نسل‎های مختلف از نظر اکثر صفات تحت هر دو شرایط وجود دارد. اغلب اثرات ژنی شامل افزایشی، غالبیت و اپیستازی در تبیین وراثت اکثر صفات نقش داشتند. در هر دو تلاقی، در خصوص اکثر صفات، اثر غالبیت بزرگتر و معنی‎دار بود. از این‏رو، گزینش در نسل‎های پیشرفته و نیز استفاده از روش بالک – شجره ‎ای برای بهبود این صفات در جمعیت حاصل از این دو تلاقی پیشنهاد می‎شود. البته، با توجه به نقش بیشتر ژن‎های با اثر افزایشی در تبیین صفات تعداد سنبله در بوته و قطر ساقه اصلی در تلاقی مرودشت × سیستان و صفات وزن سنبله‎ ها در بوته و طول ریشک تحت شرایط تنش در تلاقی مرودشت × نورستار، استفاده از گزینش دوره‎ای برای تجمیع این ژن‎ها و سپس انتخاب لاین‎های با خصوصیات زراعی مطلوب قابل توصیه است. مدل کنترل ژنتیکی اغلب صفات، در هر دو شرایط تقریباً مشابه بود و چندان تحت تأثیر تنش خشکی قرار نگرفت. طبق نتایج تجزیه واریانس حاصل از روش رگرسیونی، مقدار R2 برای همه صفات در این مطالعه بزرگتر از 0.81 بود که حاکی از توجیه تنوع فنوتیپی توسط مدل مربوطه می‎باشد. بالاترین وراثت‎پذیری عمومی، برای وزن صد دانه (0.67) در شرایط نرمال در تلاقی مرودشت × سیستان و برای صفات ارتفاع بوته اصلی (نرمال: 0.76 و تنش: 0.67) و طول پدانکل (نرمال: 0.72 و تنش: 0.67) در تلاقی مرودشت × نورستار و بالاترین وراثت‎پذیری خصوصی برای وزن صد دانه (0.41) در شرایط تنش در تلاقی مرودشت × سیستان برآورد گردید.

تنش خشکی

تأثیر محلول‌پاشی با کیتوزان و هیومیک‌اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان تحت تنش خشکی آخر فصل

علیرضا جهانبانی؛ رسول اصغری زکریا؛ وحید اشرفی؛ معرفت قاسمی کلخوران؛ رضا شهریاری

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 905-918

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5127.2111

چکیده

این آزمایش به منظور مطالعه‌ی اثر محلول‌پاشی کیتوزان و هیومیک‌اسید روی بهبود تحمل خشکی ژنوتیپ‌های گندم به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کرت اصلی شامل تیمارهای آبیاری در دو سطح (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله سنبله‌‌دهی)، کرت‌های فرعی شامل سه ژنوتیپ گندم شامل میهن، CD-93-9 و CD-93-10 ... بیشتر این آزمایش به منظور مطالعه‌ی اثر محلول‌پاشی کیتوزان و هیومیک‌اسید روی بهبود تحمل خشکی ژنوتیپ‌های گندم به صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کرت اصلی شامل تیمارهای آبیاری در دو سطح (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله سنبله‌‌دهی)، کرت‌های فرعی شامل سه ژنوتیپ گندم شامل میهن، CD-93-9 و CD-93-10 و کرت‌های فرعی فرعی شامل سطوح محلول‌پاشی هیومیک‌اسید و کیتوزان (صفر، دو ‌گرم در لیتر هیومیک‌اسید، سه میلی‌لیتر در لیتر کیتوزان و ترکیب همزمان دو گرم در لیتر هیومیک‌اسید و سه میلی‌لیتر در لیتر کیتوزان) بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل رقم × تنش × محلول‌پاشی در همه صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله، طول سنبله و عملکرد دانه، غیر از تعداد پنجه در بوته و وزن هزار دانه معنی‌دار بود. در مورد تعداد پنجه در بوته اثر متقابل رقم × محلول‌پاشی و برای وزن هزار دانه اثر متقابل رقم × تنش و تنش × محلول‌پاشی معنی‌دار به دست آمد. هر چند تفاوت‌هایی در پاسخ ژنوتیپ‌های گندم به محلول‌پاشی در دو شرایط تنش و بدون تنش وجود داشت، ولی در اغلب صفات مانند تعداد پنجه‌، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه بهترین نتیجه با مصرف همزمان کیتوزان و هیومیک اسید به دست آمد. همچنین، چه در شرایط بدون تنش و چه در شرایط تنش بیشترین عملکرد دانه ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در محلول‌پاشی همزمان با کیتوزان و هیومیک‌اسید به‌‌ دست آمد. در کل می‌توان نتیجه‌گیری کرد که ترکیب کیتوزان و هیومیک‌اسید (دو ‌گرم در لیتر هیومیک‌اسید و سه میلی‌لیتر در لیتر کیتوزان) به‌طور معنی‌داری بهترین نتایج را در افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گندم نسبت به تیمار شاهد در هر دو شرایط عدم تنش و تنش خشکی آخر فصل ارائه داد.

بیوتکنولوژی و تنش های محیطی

بررسی بیان ژن‌های مایوزین تحت تنش خشکی در برگ و غده سیب‌زمینی

عباس سعیدی؛ زهرا حاجی برات

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 919-929

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5171.2114

چکیده

سیب‌زمینی یکی از اقتصادی‌ترین محصولات زراعی است که در مناطق مختلف جهان کشت شده و مورد مصرف بشر قرار می‌گیرد. تنش خشکی حفظ ساختار و یکپارچگی غشاهای بیولوژیک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در سلول‌های گیاهی، جابجایی اندامک‌ها، موقعیت و ارتباطات برای حفظ عملکرد سلولی حیاتی است و توسط نقل و انتقالات داخل سلولی تنظیم می‌شوند. حرکت جهت‌دار ... بیشتر سیب‌زمینی یکی از اقتصادی‌ترین محصولات زراعی است که در مناطق مختلف جهان کشت شده و مورد مصرف بشر قرار می‌گیرد. تنش خشکی حفظ ساختار و یکپارچگی غشاهای بیولوژیک را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در سلول‌های گیاهی، جابجایی اندامک‌ها، موقعیت و ارتباطات برای حفظ عملکرد سلولی حیاتی است و توسط نقل و انتقالات داخل سلولی تنظیم می‌شوند. حرکت جهت‌دار پروتئین‌های حرکتی در امتداد اسکلت سلولی یکی از تنظیم‌کننده‌های کلیدی نقل و انتقالات در درون‌سلول می‌باشد. مایوزین‌ها دسته‌ای از پروتئین‌ها هستند که از توانایی جابجایی درون و بین‌سلولی برخوردارند و امکان ترمیم نواحی غشایی آسیب‌دیده تحت تنش خشکی را در گیاهان امکان‌پذیر می‌کنند. اکثر گیاهان یک سیستم اکتین-مایوزین منحصر به فرد را برای انتقال درون‌سلولی ایجاد کرده‌اند. اما مطالعات کمی بر روی خانواده ژنی مایوزین در گیاهان مخصوصا در سیب‌زمینی انجام شده‌است. در این مطالعه با استفاده از برنامه‌های بیوانفورماتیک، ژن‌های مایوزین در گیاه سیب‌زمینی شناسایی شد. در این راستا، الگوی بیان دو ژن مایوزین (StMyoXI-F و StMyoXI-B) در اندام‌های مختلف (ریشه، ساقه، برگ و غده) با روش Real-time PCR بررسی شد. بیان ژن StMyoXI-F در برگ و غده تحت تنش خشکی بترتیب افزایش معنی‌دار 6 و 8 برابری را نسبت به شرایط کنترل نشان داد. ژن StMyoXI-F تحت شرایط کنترل در برگ و ساقه به میزان 4 و 3 برابر افزایش بیان نسبت به ژن مرجع نشان داد. بیان نسبی ژن StMyoXI-B در برگ و ساقه تحت شرایط بدون تنش حدود 5 و 10 برابر افزایش نسبت به ژن مرجع نشان داد. براساس نتایج بدست‌آمده به نظر میرسد که این دو ژن احتمالا در توسعه ساقه تاثیر زیادی نداشته ولی در توسعه ریشه، برگ و غده تاثیر زیادی داشته اند. بدین منظور این دو ژن مایوزین میتوانند کاندیدای مناسبی برای اصلاح و دست‌ورزی گیاهان در افزایش عملکرد سیب‌زمینی تحت تنش خشکی باشند.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

بررسی پاسخ به گزینش مستقیم و غیر مستقیم صفات زراعی و مراحل زایشی در شرایط تنش کم‌آبی در سویا (.Glycine max L)

حمید رضا بابائی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 931-948

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5191.2118

چکیده

کارائی گزینش مستلزم شناخت کامل و دقیق مولفه‌های ژنتیکی صفات زراعی در جمعیت‌های اصلاحی است. با هدف بررسی مولفه‌های ژنتیکی صفات زراعی و زایشی، در سال 1392 در کرج، 50 ژنوتیپ سویا در دو محیط نرمال و تنش خشکی در قالب دو طرح بلوک‌های کامل تصادفی کشت گردید. در طول مراحل رشد، مراحل زایشی و پس از رسیدن محصول صفات زراعی ارزیابی و ثبت گردید. بر ... بیشتر کارائی گزینش مستلزم شناخت کامل و دقیق مولفه‌های ژنتیکی صفات زراعی در جمعیت‌های اصلاحی است. با هدف بررسی مولفه‌های ژنتیکی صفات زراعی و زایشی، در سال 1392 در کرج، 50 ژنوتیپ سویا در دو محیط نرمال و تنش خشکی در قالب دو طرح بلوک‌های کامل تصادفی کشت گردید. در طول مراحل رشد، مراحل زایشی و پس از رسیدن محصول صفات زراعی ارزیابی و ثبت گردید. بر اساس نتایج حاصله اغلب مولفه‌های ژنتیکی در دو محیط نرمال و تنش مشابه بود. اکثر ژنوتیپ‌ها زودرس و متعلق به گروه رسیدن 1 بودند. در بین خصوصیات مراحل زایشی بیشترین و کمترین میزان پیشرفت ژنتیکی در محیط نرمال 21.40 و 3.95 درصد و در محیط تنش 21.9 و 7.3 درصد به‌ترتیب مربوط به روز تا شروع پر شدن دانه و طول نسبی مراحل زایشی بود. در محیط نرمال بیشترین پیشرفت ژنتیکی 0.52 مربوط به تعداد غلاف در بوته و تعداد شاخه فرعی و کمترین پیشرفت ژنتیکی 0.14 مربوط به تعداد گره در ساقه بود. در محیط تنش نیز بیشترین و کمترین پیشرفت ژنتیکی 104/0 و 14/0 به‌ترتیب مربوط به تعداد غلاف در بوته و تعداد گره در ساقه بود. در بین صفات زراعی در شرایط نرمال بیشترین مقادیر پاسخ به گزینش غیرمستقیم عملکرد دانه به میزان 1.6 و 1.41 گرم به ترتیب از طریق وزن صد دانه و تعداد دانه در بوته و در شرایط تنش به میزان 1.04، 0.89 و 0.87 از طریق تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه بدست آمد. همچنین بر اساس شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل، پنج ژنوتیپ در گروه متحمل، هفت ژنوتیپ در گروه نیمه متحمل، 11 ژنوتیپ در گروه نیمه حساس و 27 ژنوتیپ در گروه حساس قرار گرفتند. ژنوتیپ‌های Roanak، Kabalovskaja و TMS به‌ عنوان متحمل‌ترین و AGS 363، Hermen وKuban به عنوان حساس‌ترین ژنوتیپ‌ها شناخته شدند.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

غربالگری لاین‌های ذرت (.Zea mays L) با استفاده از شاخص‌های گزینش برای تحمل به تنش شوری

سرور ارژنگ؛ رضا درویش زاده؛ هادی علی پور

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 949-967

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5194.2120

چکیده

عوامل تنش‌زای غیرزیستی از جمله تنش شوری، موجب کاهش عمده عملکرد ذرت به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌شود. کاربرد شاخص‌های گزینش برای تحمل به تنش شوری، راهکار مؤثری جهت غربالگری ژنوتیپ‌های متحمل ذرت در راستای برنامه‌های به‌نژادی این محصول می‌باشد. بدین منظور، ارزیابی ۸۶ لاین ذرت تحت شرایط نرمال و تنش شوری (dSm-1 ۸) در قالب طرح بلوک‌های ... بیشتر عوامل تنش‌زای غیرزیستی از جمله تنش شوری، موجب کاهش عمده عملکرد ذرت به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌شود. کاربرد شاخص‌های گزینش برای تحمل به تنش شوری، راهکار مؤثری جهت غربالگری ژنوتیپ‌های متحمل ذرت در راستای برنامه‌های به‌نژادی این محصول می‌باشد. بدین منظور، ارزیابی ۸۶ لاین ذرت تحت شرایط نرمال و تنش شوری (dSm-1 ۸) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلدانی طی سال ۱۳۹6 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه انجام گرفت. بر اساس عملکرد دانه لاین‌های ذرت در شرایط نرمال و تنش شوری، ده شاخص گزینش برای تحمل به تنش شوری شامل شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هندسی بهره‌وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل غیرزیستی (ATI)، شاخص مقاومت به خشکی (DI)، شاخص تغییر یافته تحمل به تنش در شرایط نرمال (MpSTI) و تنش (MsSTI) محاسبه شدند. تنوع ژنتیکی بالایی در بین لاین‌های مورد مطالعه از لحاظ عملکرد دانه و شاخص‌های گزینش به‌دست آمد. شاخص‌های STI، MP، GMP و HM بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری داشتند و بر اساس نمودار سه بعدی، لاین‌های متحمل به شوری با عملکرد بالا در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری را از سایر لاین‌ها تفکیک نمودند. نتایج حاصل از روش‌های آماری چندمتغیره شامل تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، نه تنها قادر به تمایز لاین‌های با عملکرد بالا در هر دو شرایط نرمال و تنش شوری بودند، بلکه قادر بودند لاین‌های پایدار در شرایط تنش را نیز از لاین‌های ناپایدار تفکیک نمایند. بدین‌ترتیب، لاین‌های Ma010، Ma026، Ma009، Ma027، Ma023، Ma007 و Ma005 به‌عنوان لاین‌های ذرت متحمل به شوری با عملکرد پایدار جهت استفاده در برنامه‌های به‌نژادی معرفی می‌شوند.

تنش خشکی

تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم (.Triticum aestivum L) در شرایط محدودیت آبی

علیرضا محسنی محمدجانلو؛ رئوف سیدشریفی؛ سعید خماری

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 969-985

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5250.2126

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در شرایط محدودیت آبی، آزمایش فاکتوریلی بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1398-1397 اجرا شد. عوامل موردبررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله دهی و آبستنی ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در شرایط محدودیت آبی، آزمایش فاکتوریلی بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1398-1397 اجرا شد. عوامل موردبررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله دهی و آبستنی به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی) و کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد کودهای زیستی، کاربرد توأم سودوموناس و فلاوباکتریوم، کاربرد توأم میکوریز با سودوموناس و فلاوباکتریوم و کاربرد میکوریز) و محلولپاشی پوترسین در سه سطح (عدم محلولپاشی، محلولپاشی 0.5 و 1 میلیمولار پوترسین) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین فعالیت آنزیمهای پلی فنل اکسیداز، پراکسیداز و کاتالاز، در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی با کاربرد توأم میکوریز با سودموناس و فلاوباکتریوم و محلول پاشی یک میلیمولار پوترسین و کمترین فعالیت آن‌ها در شرایط آبیاری کامل، عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین به دست آمد. همچنین محتوای پرولین و قندهای محلول نیز تحت شرایط محدودیت آبی افزایش یافت. کاربرد میکوریز با سودموناس و فلاوباکتریوم و محلول پاشی یک میلی مولار پوترسین در محدودیت شدید آبی محتوای مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن را به ترتیب 51 و 31.72 درصد در مقایسه با عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین در همان سطح محدودیت آبی، کاهش داد. تحت شرایط قطع آبیاری در آبستنی، عملکرد دانه در کاربرد توأم سودوموناس و فلاوباکتریوم (23.1 درصد) و کاربرد توأم میکوریز با سودوموناس و فلاوباکتریوم (16.6 درصد) در مقایسه با عدم کاربرد کودهای زیستی تحت چنین شرایطی افزایش یافت. محلول پاشی یک میلی مولار پوترسین در مقایسه با عدم کاربرد پوترسین، عملکرد دانه را حدود 8.5 درصد افزایش داد. به نظر میرسد کاربرد کودهای زیستی و پوترسین میتواند به دلیل بهبود صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی، عملکرد دانه گندم را تحت شرایط محدودیت آبی افزایش دهد.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

تأثیر شوری آب آبیاری و تراکم گیاهی بر کیفیت علوفه دو اکوتیپ خارشتر (.Alhagi camelorum Fisch)

مصطفی زنگویی؛ سهیل پارسا؛ مجید جامی الاحمدی؛ علی ایزانلو

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 987-1004

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5251.2127

چکیده

خارشتر گیاهی چند ساله و شورزی است که قابلیت تولید علوفه در اراضی شور را دارد. به منظور بررسی تغییرات کیفیت علوفه این گیاه تحت تأثیر شوری و تراکم در دو اکوتیپ خارشتر، آزمایشی در قالب اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در دو مکان(بیرجند و سربیشه) اجرا گردید. کرت‌های اصلی شامل سطوح شوری آب آبیاری(3.5، 7.5 و 12 دسی‌زیمنس ... بیشتر خارشتر گیاهی چند ساله و شورزی است که قابلیت تولید علوفه در اراضی شور را دارد. به منظور بررسی تغییرات کیفیت علوفه این گیاه تحت تأثیر شوری و تراکم در دو اکوتیپ خارشتر، آزمایشی در قالب اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در دو مکان(بیرجند و سربیشه) اجرا گردید. کرت‌های اصلی شامل سطوح شوری آب آبیاری(3.5، 7.5 و 12 دسی‌زیمنس بر متر، ناشی از کلرید سدیم ) بودند. کرت‌های فرعی ترکیب سطوح اکوتیپ (وشمگیر و کرند) و تراکم (10 و 20 بوته در متر مربع) بودند. در پایان فصل رشد مقادیر پروتئین، چربی و خاکستر خام، فیبر حل‌شونده در شوینده اسیدی و خنثی، انرژی متابولیسمی و ماده خشک قابل هضم علوفه، مورد بررسی قرار گرفت. پروتئین خام تحت تأثیر شوری به طور معنی‌داری کاهش یافت، لیکن چربی خام در دو اکوتیپ مورد مطالعه عکس العمل متفاوتی نسبت به شوری نشان داد، به گونه‌ای که با افزایش شوری چربی خام در اکوتیپ کرند کاهش و در اکوتیپ وشمگیر افزایش معنی‌داری یافت. افزایش تراکم در بیرجند منجر به افزایش معنی‌دار انرژی متابولیسمی و کاهش معنی‌دار فیبر حل‌شونده در شوینده اسیدی گردید ولی در سربیشه تأثیر معنی‌داری بر این صفات نداشت. افزایش تراکم بوته در سطح شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر منجر به کاهش معنی‌دار فیبر حل‌شونده در شوینده خنثی شد، ولی در سایر سطوح شوری آب آبیاری، اثر آن معنی‌دار نبود. اعمال شوری منجر به کاهش معنی‌دار عملکرد علوفه‌تر گردید ولی افزایش شوری از 5/7 به 12 دسی‌زیمنس بر متر تأثیری بر عملکرد علوفه نداشت. کیفیت علوفه تولیدی در سربیشه بالاتر از بیرجند بود، هر چند اکوتیپ کرند در بیرجند و اکوتیپ وشمگیر در سربیشه کیفیت علوفه بالاتری را نشان دادند. بر اساس نتایج حاصله، در سطوح بالای شوری آب آبیاری، کشت خارشتر با تراکم بالاتر، می‌تواند منجر به تولید علوفه با کیفیت‌تری شود.

تنش خشکی

اثرکودهای زیستی و محلول پاشی نانوسیلیکون بر فرآیند انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه گندم در شرایط قطع آبیاری

فرناز احمدی نورالدین وند؛ رئوف سیدشریفی؛ سید عطااله سیادت؛ راضیه خلیل زاده

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1005-1028

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5254.2128

چکیده

به منظور بررسی اثر کودهای زیستی و نانوسیلیکون بر فرآیند انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه گندم در شرایط قطع آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سطوح آبیاری (آبیاری ... بیشتر به منظور بررسی اثر کودهای زیستی و نانوسیلیکون بر فرآیند انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه گندم در شرایط قطع آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل به‌عنوان سطح شاهد، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله‌دهی به عنوان محدودیت ملایم و قطع آبیاری در 50% مرحله چکمه ای شدن به‌عنوان محدودیت شدید آبی بر اساس کد 55 و 43 مقیاس BBCH)، محلول پاشی نانوسیلیکون (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد، 30 و 60 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون) و کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد به عنوان شاهد، کاربرد قارچ مایکوریزا (Glomus mosseae)، کاربرد توأم فلاوباکتریوم و سودوموناس، کاربرد توأم مایکوریزا با باکتریها) بودند. نتایج نشان داد که کاربرد توأم مایکوریزا با باکتریها در شرایط آبیاری کامل سهم انتقال ماده خشک (27.33%) و سهم ذخایر ساقه (17.77%) در عملکرد دانه را کاهش، ولی میزان فتوسنتز جاری (305.10 گرم در مترمربع) و سهم فتوسنتز جاری در عملکرد دانه (72.66%) را افزایش داد. همچنین بیشترین عملکرد دانه (4593 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (38.4%) از کاربرد توأم کودهای زیستی و 30 میلیگرم در لیتر نانوسیلیکون در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. حداکثر شاخص سطح برگ، زیست‌توده کل و اجزای عملکرد با کاربرد توأم کودهای زیستی و 60 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. بر اساس نتایج این بررسی، به نظر می‌رسد محلول پاشی 30 میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون، کاربرد توأم قارچ مایکوریزا و باکتریهای محرک رشد میتواند به عنوان یک فاکتور مدیریتی مناسب برای افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط محدودیت آبی باشد.

تنش خشکی

تاثیر میکوریزا و آزوسپرلیوم بر خصوصیات زراعی و اسانس گیاه رازیانه در شرایط تنش خشکی در دو منطقه استان فارس

عالیه علی پور؛ محمد مهدی رحیمی؛ سید ماشاله حسینی؛ عبدالله بحرانی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1029-1042

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5268.2130

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر میکوریزا (Glomus mosseae) و باکتری محرک رشد (Azospirillum) در شرایط تنش خشکی بر خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه رازیانه تحقیقی در سال زراعی 1399-1398 در دو منطقه کودیان و زرقان از توابع شیراز در استان فارس انجام گرفت. آزمایش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی تنش خشکی در سه سطح ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر میکوریزا (Glomus mosseae) و باکتری محرک رشد (Azospirillum) در شرایط تنش خشکی بر خصوصیات زراعی و بیوشیمیایی گیاه رازیانه تحقیقی در سال زراعی 1399-1398 در دو منطقه کودیان و زرقان از توابع شیراز در استان فارس انجام گرفت. آزمایش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی تنش خشکی در سه سطح 30 (شاهد)، 60 و 90 درصد ظرفیت زراعی و فاکتور فرعی میکوریزا Glomus mosseae در دو سطح عدم تلقیح و تلقیح با قارچ و فاکتور فرعی دیگر شامل باکتری محرک رشد Azospirillum در دو سطح عدم تلقیح و تلقیح بذر با باکتری بود. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد تلقیح بذر با میکوریزا Glomus mosseae و باکتری محرک رشد Azospirillum توانست در هر دو منطقه تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه، عملکرد زیستی، عملکرد اسانس، میزان اسانس، ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته و وزن هزار دانه داشت و اثرات تنش خشکی را بهبود بخشید. بیشترین میزان عملکرد در هر دو مکان متعلق به تیمار 30% ظرفیت مزرعه در تلقیح با قارچ و باکتری محرک رشد بود. تیمار تلفیقی میکوریزا و باکتری محرک رشد در شرایط تنش خشکی نیز باعث افزایش عملکرد دانه در دو منطقه زرقان و کودیان به ترتیب 32.4% و 31.8% گردید. بر اساس یافته‌های تحقیق، تیمار تلفیقی میکوریزا و باکتری محرک رشد در شرایط بدون تنش و شرایط تنش ملایم برای نقاطی مشابه با شرایط آب و هوایی منطقه موردمطالعه می‌تواند موردتوجه قرار گیرد.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر رشد و عملکرد استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) در سال دوم رشد

رقیه بهشتی زاده؛ محمد اقبال قبادی؛ هوشنگ قمرنیا

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1043-1058

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5273.2131

چکیده

استویا گیاهی چندساله با برگ های شیرین که حدود 300 بار شیرینتر از ساکارز (شکر) بوده و امروزه در نقاط زیادی در دنیا کشت میگردد. تنش خشکی و کمبود نیتروژن از مهمترین تنشهای محیطی محدودکننده تولید این گیاه بوده و اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو گیاه و سایر فرآیندهای متابولیکی دارد. ازاین‌رو، به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود ... بیشتر استویا گیاهی چندساله با برگ های شیرین که حدود 300 بار شیرینتر از ساکارز (شکر) بوده و امروزه در نقاط زیادی در دنیا کشت میگردد. تنش خشکی و کمبود نیتروژن از مهمترین تنشهای محیطی محدودکننده تولید این گیاه بوده و اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو گیاه و سایر فرآیندهای متابولیکی دارد. ازاین‌رو، به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود نیتروژن بر رشد و عملکرد استویا، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، در سال 1395 اجرا گردید. فاکتورها شامل تنش خشکی (بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) و کود نیتروژن (0، 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار) بودند. زمان آبیاری برای بدون تنش، تنش ملایم و شدید به ترتیب 50، 65 و 80 درصد تخلیه رطوبت قابل‌استفاده در خاک بودند. نتایج نشان داد که تنش خشکی و میزان نیتروژن بر صفات زیست‌توده، ماده خشک برگ، ماده خشک ساقه، کلروفیلهای a، b و کارتنوئیدها، محتوای نسبی آب برگ، کارایی مصرف آب، قندهای محلول، پرولین و آنزیم های سوپراکسید دیسموتاز، پراکسیداز و کاتالاز اثر معنی داری داشتند. بیشترین ماده خشک برگ در تیمار بدون تنش خشکی و مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در چین اول و چین دوم به ترتیب 20.4 و 17.1 گرم در بوته و کمترین مقدار ماده خشک برگ در تیمار تنش شدید و مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن در چین اول و دوم به ترتیب 6.81 و 5.86 گرم در بوته به دست آمد. به‌طورکلی نتایج نشان داد که تولید برگ استویا در شرایط آب و هوایی کرمانشاه با مصرف آب زیاد امکان‌پذیر بوده و در شرایط تنش خشکی در چین اول و چین دوم به ترتیب 66.6 و 66.3 درصد نسبت به شاهد کاهش نشان دادند.

تنش شوری

بررسی تاثیر تجمع سدیم بر مقدار کلروفیل و برخی خصوصیات فیزیولوژیک در گندم و جو تحت شرایط شوری

وحید اطلسی پاک؛ امید بهمنی؛ مهسا اسدبگی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1059-1069

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5276.2132

چکیده

میزان کلروفیل و برخی خصوصیات فیزیولوژیک دو رقم گندم نان ارگ (متحمل) و تجن (حساس) و یک رقم جو (نیک) تحت تاثیر کلرید سدیم مورد بررسی قرار گرفت. بعد از گسترش برگ چهارم، دو سطح صفر و 150 میلی‌مولار از نمک کلرید سدیم اعمال گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در شرایط گلخانه انجام گرفت. تحت این شرایط ... بیشتر میزان کلروفیل و برخی خصوصیات فیزیولوژیک دو رقم گندم نان ارگ (متحمل) و تجن (حساس) و یک رقم جو (نیک) تحت تاثیر کلرید سدیم مورد بررسی قرار گرفت. بعد از گسترش برگ چهارم، دو سطح صفر و 150 میلی‌مولار از نمک کلرید سدیم اعمال گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1396 در شرایط گلخانه انجام گرفت. تحت این شرایط در ابتدا تجمع سدیم در برگ‌های ارقام گندم یکسان بود و 30 روز پس از اعمال تیمار تجمع سدیم در رقم ارگ نسبت به رقم حساس تجن افزایش یافت. در گیاه جو غلظت سدیم برگ‌ها بیشتر از ارقام گندم بود. شوری موجب کاهش مقدار کلروفیل در ارقام گندم شد و در نهایت مقدار کلروفیل رقم تجن کمتر از رقم ارگ شد.گیاه جو توانست به مدت بیشتری نسبت به ارقام گندم کلروفیل خود را در این شرایط حفظ نماید. شوری سدیم برگ پرچم و ریشه را در مقایسه با شاهد به ترتیب 15 و 42 درصد افزایش داد. علی‌‌رغم مقادیر به نسبت همسان سدیم در ریشه، کاهش نسبت پتاسیم به سدیم برگ پرچم در رقم ارگ و تجن (به ترتیب 31 و 10درصد) نسبت به گیاه جو (42 درصد) کمتر بود. با توجه به اثرات شوری بر رشد اندام هوایی، ممکن است قبل از کاهش میزان کلروفیل عوامل دیگری جذب کربن خالص را تحت تاثیر قرار دهند. به نظر می‌رسد تحمل اسمزی و بافتها با تحمل به شوری در گندم و جو مرتبط بوده و تجمع ترجیحی و حفظ سدیم در برگ‌های پیر نسبت به برگ‌های جوان می‌تواند موجب افزایش تحمل به شوری گردد. می‌رسد تحمل اسمزی و بافتها با تحمل به شوری در گندم و جو مرتبط بوده و تجمع ترجیحی و حفظ سدیم در برگ‌های پیر نسبت به برگ‌های جوان می‌تواند موجب افزایش تحمل به شوری گردد.

تنش خشکی

بررسی تغییرات مورفوفیزیولوژیک گیاه جو (.Hordeum vulgare L) تحت تاثیر تنش خشکی در شرایط گلخانه ای

محبوبه یزدی؛ عبدالرضا باقری؛ نسرین مشتاقی؛ احمد شریفی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1071-1087

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5277.2133

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی از صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه جو به عنوان یکی از محصولات مهم، سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد یا بدون تنش)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی و تاثیر آن‌ها بر دو رقم جوی نیمه حساس (فجر 30) و متحمل به خشکی (دشت) در شرایط کنترل شده گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که ... بیشتر به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی از صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه جو به عنوان یکی از محصولات مهم، سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد یا بدون تنش)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی و تاثیر آن‌ها بر دو رقم جوی نیمه حساس (فجر 30) و متحمل به خشکی (دشت) در شرایط کنترل شده گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر رقم و تنش خشکی برای بسیاری از صفات مورد بررسی معنی‌دار بود. بطوری ‌که بیشترین ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ و پنجه و شاخص سطح برگ در بوته‌های بدون تنش (100 درصد ظرفیت زراعی) نسبت به سایر سطوح تنش معنی‌دار بود. همچنین مقایسه دو رقم نشان داد که رقم دشت به عنوان رقم متحمل به خشکی، تعداد برگ و پنجه بیشتر اما سطح برگ و تعداد روزنه کمتری نسبت به رقم نیمه‌حساس فجر 30 دارد. به عبارت دیگر تحت شرایط تنش، رقم متحمل با وجود داشتن تعداد برگ بیشتر، برگ‌های کوچکتری تولید می‌کند که نهایتا باعث کمتر شدن سطح برگ نسبت به رقم نیمه‌حساس (فجر 30) می‌شود که این می‌تواند به عنوان یک راهکار مناسب جهت مقاومت به خشکی از طریق کاهش تلفات تبخیر از سطح برگ و همچنین سایه‌اندازی باشد. علاوه بر این میزان تنظیم کننده‌های اسمزی از جمله پرولین و قندهای محلول و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی از جمله کاتالاز و پراکسیداز تحت تنش خشکی افزایش یافت و این افزایش در رقم متحمل نسبت به رقم نیمه‌حساس بیشتر بود. در واقع این طور به نظر می‌رسد که ارقام متحمل با فعال کردن سیستم دفاعی خود از طریق تولید مواد محافظت کننده اسمزی و افزایش فعالیت آنزیم‌های فوق باعث تحمل به تنش خشکی می‌شوند. بطور کلی، هر دو رقم جو به تنش خشکی پاسخ‌ دادند اما رقم دشت در این شرایط تحمل بیشتری را نشان داد.

تنش خشکی

ارزیابی تاثیر تنش قطع آبیاری بر میزان پروتئین و روغن دانه ژنوتیپ های بهاره کلزا

هنا عبوده؛ عبدالمهدی بخشنده؛ محمد رضا مرادی تلاوت؛ سید عطاالله سیادت؛ سید امیر موسوی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1089-1103

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5279.2134

چکیده

به‌منظور بررسی تحمل به تنش قطع آبیاری ژنوتیپ‌های کلزا، پژوهشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال زراعی 1400-1399 اجرا گردید. تیمار آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح آبیاری (۱. شاهد (بدون قطع آبیاری)، ۲. قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی ... بیشتر به‌منظور بررسی تحمل به تنش قطع آبیاری ژنوتیپ‌های کلزا، پژوهشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال زراعی 1400-1399 اجرا گردید. تیمار آبیاری به عنوان عامل اصلی در سه سطح آبیاری (۱. شاهد (بدون قطع آبیاری)، ۲. قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی (کد فنولوژی 60) تا تشکیل 50 درصد خورجین (کد فنولوژی 75) و ۳. قطع آبیاری در مرحله تشکیل خورجین تا برداشت (کد فنولوژی 99)) و عامل فرعی نیز شامل 10 ژنوتیپ ( لانگ‌پاد، آرام، آر جی اس 003، جانکوم، سولار، هایولا 4815، مهتاب، جولیوس، آگامکس و سالا) بود. نتایج این تحقیق نشان داد که اثر متقابل تنش قطع آبیاری و ژنوتیپ بر کلیه‌ی صفات به جز عملکرد پروتئین دانه معنی‌دار بود. بیش‌ترین درصد روغن و عملکرد روغن دانه در شرایط نرمال و توسط ژنوتیپ‌های هایولا 4815، لانگپاد و سولار مشاهده شد. بیش‌ترین درصد روغن دانه در هر دو شرایط تنش اعمال شده به ژنوتیپ‌های هایولا 4815، لانگ‌پاد و مهتاب اختصاص یافت. در خصوص محتوای پروتئین دانه و میزان نیتروژن بیش‌ترین مقدار صفات ذکر شده در شرایط قطع آبیاری و ژنوتیپ‌های آرام، جانکوم، RGS003 و هایولا 4815 حاصل شد. به‌طور کلی در شرایط تنش قطع آبیاری، میزان پروتئین دانه افزایش یافت با این‌حال محتوای روغن به صورت کاهشی بود و همبستگی منفی و معنی‌داری در شرایط نرمال و تنش بین دو صفت مذکور مشاهده شد. ژنوتیپ‌های هایولا 4815، سولار و لاین لانگ‌پاد به‌دلیل بیش‌تر بودن مقادیر شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI از نظر عملکرد روغن دانه، نسبت به سایر ژنوتیپ‌های مورد بررسی در شرایط تنش خشکی به عنوان تیمار برتر پیشنهاد شدند.

تنش خشکی

واکنش شاخص های فیزیولوژیکی رشد و کارایی مصرف آب سویا به مایکوریزا و روش مصرف سولفات روی تحت شرایط تنش رطوبتی

پویا سهرابی نور؛ محمد علی ابوطالبیان؛ جواد حمزه ئی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1105-1121

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5297.2135

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ مایکوریزا و شیوه مصرف کود سولفات روی بر تعدادی از شاخص های فیزیولوژیکی رشد، کارایی مصرف آب و عملکرد دانه سویا آزمایشی در شرایط تنش رطوبتی انجام شد. این آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا اجرا شد. عوامل آزمایش ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر تلقیح با قارچ مایکوریزا و شیوه مصرف کود سولفات روی بر تعدادی از شاخص های فیزیولوژیکی رشد، کارایی مصرف آب و عملکرد دانه سویا آزمایشی در شرایط تنش رطوبتی انجام شد. این آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا اجرا شد. عوامل آزمایش عبارت بودند از تنش رطوبتی در سه سطح آبیاری پس از 60 ،۹۰ و ۱۲۰ میلی‎متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس (A)؛ شیوه مصرف کود سولفات روی با سه روش محلول‌پاشی، مصرف خاکی و عدم مصرف کود و قارچ مایکوریزا (Funneliformis mosseae) در دو سطح کاربرد و عدم کاربرد. نتایج نشان داد در تمام سطوح تنش رطوبت، تلقیح با مایکوریزا موجب افزایش شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، کارآیی مصرف آب و عملکرد دانه گردید. کاربرد مایکوریزا تحت شرایط محلول‎پاشی سولفات روی، بیشینه شاخص سطح برگ، بیشینه سرعت رشد محصول و کارایی مصرف آب را به ترتیب 69 ، 98 و 112 درصد افزایش داد. در این پژوهش بیشترین درصد همزیستی مایکوریزایی در تیمارهای تنش متوسط رطوبت و محلول‎ پاشی سولفات روی به ترتیب 64 و 59 درصد به دست آمد. نتایج نشان داد محلول ‎پاشی سولفات روی در شرایط تنش شدید رطوبت، عملکرد دانه را 68 درصد افزایش داد و به 1100 کیلوگرم در هکتار رسانید. به‌طورکلی تلقیح با مایکوریزا و محلول‌پاشی روی تحت شرایط تنش رطوبتی عوامل مهمی در بهبود شاخص‌های فیزیولوژیکی رشد، کارایی مصرف آب و عملکرد سویا هستند.

تنش شوری

تعیین آستانه تحمل به تنش شوری ژنوتیپ های کینوا در شرایط مزرعه

معصومه صالحی؛ فرهاد دهقانی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1123-1137

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5309.2138

چکیده

کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) یک گیاه فراسودمند با ارزش غذایی بالا است که تحمل مناسبی به تنش‌ها شوری و خشکی دارد. بیشتر آزمایشات انجام شده بر روی بررسی تحمل به تنش شوری کینوا در شرایط گلدانی و گلخانه بوده و این نتایج با نتایج مزرعه‌ای تعیین آستانه غلات مانند گندم و جو قابل مقایسه نیست. هدف از این آزمایش تعیین آستانه تحمل به تنش شوری کینوا در ... بیشتر کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) یک گیاه فراسودمند با ارزش غذایی بالا است که تحمل مناسبی به تنش‌ها شوری و خشکی دارد. بیشتر آزمایشات انجام شده بر روی بررسی تحمل به تنش شوری کینوا در شرایط گلدانی و گلخانه بوده و این نتایج با نتایج مزرعه‌ای تعیین آستانه غلات مانند گندم و جو قابل مقایسه نیست. هدف از این آزمایش تعیین آستانه تحمل به تنش شوری کینوا در شرایط مزرعه و معرفی ژنوتیپ برتر می‌باشد. بدین منظور آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تاریخ 16 مرداد 1396 در ایستگاه تحقیقات شوری صدوق مرکز ملی تحقیقات شوری یزد کشت شد. تیمارهای آزمایشی شامل 5 ژنوتیپ کینوا شامل 3 لاین کینوا (NSRCQE, NSRCQB, NSRCQC) همراه با رقم تیتیکاکا و صدوق به عنوان کرت فرعی و شوری آب آبیاری در 5 سطح 2، 5، 10، 15 و 17دسی زیمنس بر متر در کرت اصلی قرار گرفت. نتایج نشان داد بالاترین میزان عملکرد در کلیه سطوح شوری در رقم صدوق مشاهده شد. درصد ساپونین دانه با افزایش شوری در ژنوتیپ NSRCQB افزایش معنی‌دار داشت و در سایر ژنوتیپ‌ها تحت تاثیر تنش شوری قرار نگرفت. بر اساس نتایج معادله خطی برازش شده تغییرات عملکرد دانه کینوا به شوری نشان داد که آستانه تحمل به شوری ژنوتیپ‌های کینوا به ترتیب dS m-1 4.3، 8.7، 4.1، 4.8، 6.8 عصاره اشباع خاک و شیب خط 3.5، 2.4، 0.1، 0.7 و 0.9 درصد بود. کینوا رقم صدوق در شوری dS m-1 24 عصاره اشباع خاک قادر است 80 درصد عملکرد دانه در شرایط غیر شور را داشته باشد. این رقم علاوه بر خصوصیات زراعی مناسب و پتانسیل تولید بالا در شرایط شور دارای تحمل به شوری بالاتری نیز می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که کینوا می‌تواند گیاه مناسبی جهت بهره‌برداری از منابع آب و خاک شور مورد توجه قرار گیرد.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

تجزیه ژنتیکی عملکرد و صفات مرتبط با عملکرد گندم نان (.Triticum aestivum L) تحت شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی دوره زایشی

سعید باقری کیا؛ حبیب الله سوقی؛ منوچهر خدارحمی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1139-1152

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5320.2139

چکیده

به‌منظور تجزیه ژنتیکی عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک گندم نان هشت رقم گندم نان شامل استار، تیرگان، احسان، شیرودی، بم، تجن، یانگ و اکبری در یک بلوک تلاقی کشت شدند و تلاقی‌های مستقیم بین هشت رقم مذکور به‌منظور تولید نسل ‌F1 انجام شد. نتاج حاصل از تلاقی به همراه والدین آن‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات ... بیشتر به‌منظور تجزیه ژنتیکی عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک گندم نان هشت رقم گندم نان شامل استار، تیرگان، احسان، شیرودی، بم، تجن، یانگ و اکبری در یک بلوک تلاقی کشت شدند و تلاقی‌های مستقیم بین هشت رقم مذکور به‌منظور تولید نسل ‌F1 انجام شد. نتاج حاصل از تلاقی به همراه والدین آن‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان تحت دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی دوره زایشی در سال زراعی 1400-1399 مورد ارزیابی قرار گرفتند. اعمال تنش خشکی انتهایی در مرحله ظهور کامل سنبله (زادوکس 60) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات در دو محیط عادی و تنش خشکی دوره زایشی نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ×محیط برای صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و وزن صد دانه معنی‌دار بود. بیشترین مقادیر ترکیب‌پذیری عمومی در صفات عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و وزن صد دانه در هر دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی مربوط به رقم تیرگان بود. حداکثر ترکیب‌پذیری خصوصی عملکرد دانه در شرایط آبیاری کامل مربوط به تلاقی تجن×اکبری بود. تحت شرایط تنش خشکی تلاقی بم×اکبری در صفت عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه حداکثر ترکیب‌پذیری خصوصی را داشت از طرفی در صفات وزن صد دانه، شاخص برداشت و تعداد دانه در سنبله نیز ترکیب‌پذیری خصوصی بالایی داشت و به‌عنوان تلاقی مطلوب تحت تنش خشکی شناخته شد. به طور کلی در صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و وزن صد دانه وراثت‌پذیری خصوصی در شرایط تنش کمتر از شرایط آبیاری کامل بود. نتایج این پژوهش نشان داد که در هر دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی می‌توان بهبود ژنتیکی صفات ارتفاع بوته و طول پدانکل را در نسل‌های مقدماتی نتاج این تلاقی‌ها انجام داد، در حالی که در سایر صفات بایستی انجام گزینش تا نسل‌های پیشرفته ادامه‌ یابد.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

بررسی امکان کاهش اثرات کم‌آبیاری گیاه دارویی اسطوخودوس (.Lavandula officinalis L) با استفاده از کودهای زیستی و فسفره از طریق تغییرات برخی ویژگی‌های مورفولوژیکی و بیوشیمیایی

الناز ستارزاده؛ مهرداد یارنیا؛ ابراهیم خلیلوندبهروزنیا؛ بهرام میرشکاری؛ ورهرام رشیدی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، صفحه 1153-1171

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5327.2140

چکیده

به‌منظور بررسی اثر کودهای زیستی و فسفر بر کاهش اثرات کم‌آبیاری در گیاه دارویی اسطوخدوس، آزمایشی به‌صورت کرتهای دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در سال زراعی 98-97 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سطوح آبیاری (آبیاری پس از 60، 90 و 120 میلیمتر از تشت ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر کودهای زیستی و فسفر بر کاهش اثرات کم‌آبیاری در گیاه دارویی اسطوخدوس، آزمایشی به‌صورت کرتهای دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در سال زراعی 98-97 اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سطوح آبیاری (آبیاری پس از 60، 90 و 120 میلیمتر از تشت تبخیر کلاس A) به عنوان عامل اصلی و تلقیح با کود زیستی در چهار سطح (تلقیح با تیوباسیلوس، پسودوموناس و تیوباسیلوس+پسودوموناس و عدم تلقیح به‌عنوان شاهد) به‌عنوان عامل فرعی و سطوح فسفر در دو سطح (0 و 50 کیلوگرم در هکتار) به‌عنوان عامل فرعی فرعی بودند. نتایج نشان داد که اثرات برهمکنش بین سطوح آبیاری، فسفر و کود زیستی بر وزن خشک گل، نشت غشای سلولی، قندهای محلول، محتوای پرولین، آنزیمهای کاتالاز، پراکسیداز، سوپراکسیددیسموتاز و مالون دی‌آلدئید معنی دار اما بر نشت غشای سلولی، وزن خشک برگ و محتوای نسبی آب برگ معنی دار نبود. نتایج نشان داد که در کلیه سطوح آبیاری، مصرف فسفر و تلقیح با کودهای زیستی موجب افزایش وزن خشک گل نسبت به شاهد شد. بیشترین وزن خشک گل (833.3 گرم در هکتار)، محتوای پرولین (4.828 میلیگرم بر گرم وزن تر)، قندهای محلول (1.936 میلیگرم بر گرم وزن تر)، فعالیت آنزیمهای کاتالاز (0.1147 تغییرات جذب در میکروگرم پروتئین بر دقیقه)، پراکسیداز (0.1193 تغییرات جذب در میکروگرم پروتئین بر دقیقه، سوپراکسیددیسموتاز (0.6173 تغییرات جذب در میکروگرم پروتئین بر دقیقه) و مالوندی‌آلدئید (5.343 میکرومول بر گرم وزن تر) در آبیاری بعد از 60 میلیمتر تبخیر از تشت، 50 کیلوگرم فسفر در هکتار و کاربرد تیوباسیلوس+پسودوموناس حاصل گردید. باکتریهای محرک رشد به همراه کاربرد فسفر میتواند اثر مثبتی بر کاهش اثرات منفی تنش آبی داشته باشد و موجب افزایش عملکرد گل در گیاه اسطوخودوس شود.

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

دوره و شماره: دوره 16، شماره 4، سیاست دسترسی آزاد، دی 1402، صفحه 871-1172

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده