بیوتکنولوژی و تنش های محیطی
مریم لطفی سرابی؛ رضا فتوت؛ احسان محسنی فرد
چکیده
عملکرد گندم نان (Triticum aestivum L.)، تحت تنشهای محیطی و همچنین با کاهش دما به‌شدت کاهش مییابد. از سازوکارهای منجر به سازگاری غلات پاییزه به شرایط محیطی، بهاره‌سازی است که طی آن، گیاه پس از گذراندن یک دوره سرمای طولانی‌مدت، قادر به گلدهی و یا تسریع فرآیند گلدهی میشود که سازوکارهای مولکولی مربوط به آن همچنان تا حد زیادی ناشناخته هستند. ...
بیشتر
عملکرد گندم نان (Triticum aestivum L.)، تحت تنشهای محیطی و همچنین با کاهش دما به‌شدت کاهش مییابد. از سازوکارهای منجر به سازگاری غلات پاییزه به شرایط محیطی، بهاره‌سازی است که طی آن، گیاه پس از گذراندن یک دوره سرمای طولانی‌مدت، قادر به گلدهی و یا تسریع فرآیند گلدهی میشود که سازوکارهای مولکولی مربوط به آن همچنان تا حد زیادی ناشناخته هستند. آزمایشی در قالب فاکتوریل با طرح پایه کاملاً تصادفی در سه تکرار و دو فاکتور شامل دو رقم نورستار و باز و تعداد روزهای بهاره‌سازی 14 و 21 روز در دمای 4 درجه سانتی‌گراد همراه با گیاهان شاهد انجام شد. تغییرات بیان ژن‌های NAC، ERF و TCP مرتبط با بهاره‌سازی با استفاده از روش Real-Time PCR موردبررسی قرار گرفت. همچنین برای درک بهتر پاسخ ژن‌ها به سرما، پروموتور این سه ژن مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. بیان هر سه ژن تحت تیمار بهاره‌سازی رفتار کاهشی نشان داده و فقط بیان ژن TCP تحت 14 روز تیمار بهاره‌سازی در رقم نورستار و نیز ژن NAC تحت 21 روز تیمار در رقم باز افزایش بیان را نشان دادند. بهطورکلی با افزایش تعداد روزهای بهاره‌سازی میزان بیان ژن‌ها کاهش یافت. همچنین با تجزیه‌وتحلیل پروموتورهای ژن‌های موردمطالعه، 28 نوع عنصر تنظیمی شناسایی شد که تعداد زیادی از آنها محل اتصال فاکتورهای رونویسی پاسخ‌دهنده به تنشهای زیستی و غیرزیستی هستند. علی‌رغم تشابه الگوی تغییرات بیانی هر سه ژن در دو رقم موردبررسی، شدت تغییرات در دو رقم یکسان نبوده که میتواند ناشی از عکس‌العمل متفاوت به تنش سرمایی باشد. نتایج نشاندهنده پیچیده بودن تنظیم بیان ژن‌ها در بهاره‌سازی گندم بوده که تعدد محل اتصال فاکتورهای رونویسی پاسخ‌دهنده به تنشها در ناحیه پروموتوری این ژن‌ها میتوانند توجیهی بر پیچیدگی تنظیم بیان آنها در طول دوره بهاره‌سازی و پاسخ به تنش سرمایی باشند.
فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش
فاطمه هدایتی؛ نسیبه پورقاسمیان؛ مهدی نقی زاده؛ روح الله مرادی
چکیده
بهمنظور بررسی اثر کاربرد بیوچار حاصل از تفاله موم زنبورعسل در شرایط تنش شوری و روی در گیاه دارویی همیشه‌بهار، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه فاکتور شامل تنش شوری در دو سطح (شاهد، آب شهر و 6 دسی‌زیمنس بر متر)، عنصر روی در 4 سطح (شاهد، 300، 1500 و 3000 میلیگرم بر کیلوگرم خاک) و بیوچار حاصل از تفاله موم زنبورعسل در ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر کاربرد بیوچار حاصل از تفاله موم زنبورعسل در شرایط تنش شوری و روی در گیاه دارویی همیشه‌بهار، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه فاکتور شامل تنش شوری در دو سطح (شاهد، آب شهر و 6 دسی‌زیمنس بر متر)، عنصر روی در 4 سطح (شاهد، 300، 1500 و 3000 میلیگرم بر کیلوگرم خاک) و بیوچار حاصل از تفاله موم زنبورعسل در سه سطح (شاهد، 1.5 و 3 درصد وزنی) در سه تکرار اجرا شد. نتایج آزمایش نشان داد که اعمال تنش شوری و روی منجر به کاهش معنیدار وزن خشک بوته و گل گیاه همیشه‌بهار در مقایسه با شرایط عدم تنش گردید .بطوریکه بیشترین میزان بیوماس و وزن خشک گل در تیمار عدم تنش شوری (شاهد) به همراه تنش روی با غلظت 300 پی‌پی‌ام و بیوچار 1.5 درصد وزنی به ترتیب میزان 9.83 و 1.59 گرم در بوته مشاهده شد و کمترین میزان آن متعلق به تیمار شوری 6 دسی‌زیمنس بر متر و تنش روی با غلظت 1500 پی‌پی‌ام و عدم مصرف بیوچار به ترتیب به میزان 1.8 و 0.27 گرم در بوته بود همچنین میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی و متابولیت‌های ثانویه نظیر ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها و آنتوسیانین‌ها در مقایسه با شرایط عدم تنش کاهش ولی میزان فعالیت آنزیمهای کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز تحت تنش شوری و روی در مقایسه با تیمارهای شاهد افزایش یافتند. استفاده از بیوچار در سطح 1.5 درصد، در شرایط تنش شوری و روی سبب افزایش صفات رویشی، بهبود رنگیزه‌های فتوسنتزی، متابولیت‌های ثانویه و آنزیمهای آنتی-اکسیدانی، در مقایسه با شرایط عدم مصرف بیوچار شد.
تنش خشکی
سپیده طراح؛ حمید دهقان زاده؛ مجتبی جعفرزاده کنارسری
چکیده
به منظور بررسی تیمارهای آبیاری در مراحل مختلف رشدی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام گتدم، آزمایش به صورت اسپیلت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و در سه تکرار در سال زراعی 93- 1392 اجراء شد. تنش خشکی در سه سطح، شامل آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر تجمعی (شاهد)، 95 و130 میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A (بترتیب به عنوان تنش ملایم ...
بیشتر
به منظور بررسی تیمارهای آبیاری در مراحل مختلف رشدی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام گتدم، آزمایش به صورت اسپیلت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و در سه تکرار در سال زراعی 93- 1392 اجراء شد. تنش خشکی در سه سطح، شامل آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر تجمعی (شاهد)، 95 و130 میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A (بترتیب به عنوان تنش ملایم و تنش شدید) به عنوان فاکتور اصلی در نظر گرفته شد. اعمال تیمارهای کم آبیاری در دو مرحله رشدی S0 (آغاز رشد طولی ساقه تا ظهور گل آذین) و S1 (ظهور گل آذین تا رسیدگی) و ارقام گندم (سپاهان، بک‌کراس‌روشن و کویر) به صورت فاکتوریل در کرتهای فرعی جای گرفتند. نتایج نشان داد خشکی باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، عملکرد و اجزای عملکرد دانه؛ شاخص برداشت، محتوای نسبی آب برگ و مقدار کلروفیل برگ پرچم و افزایش موم کوتیکول و راندمان مصرف آب گردید. کاهش عملکرد دانه در تیمار خشکی ملایم و شدید در مقایسه با شاهد بترتیب 12 و 41.8 درصد بود. میزان کاهش مصرف آب در تیمارهای تنش ملایم و شدید در مقایسه با شاهد بترتیب 20 و 40 درصد بود. اعمال تنش خشکی از مرحله زایشی منجر به کاهش بیشتر عملکرد دانه و شاخص برداشت در مقایسه با اعمال تنش از مرحله رویشی گردید. ارقام کویر، سپاهان و بک کراس روشن بترتیب دارای بیشترین تا کمترین عملکرد دانه بودند. رقم کویر به دلیل داشتن ارتفاع کمتر بوته، موم کوتیکول بالاتر (در شرایط تنش و شاهد)، حفظ محتوای نسبی آب برگ بالاتر (در شرایط تنش و شاهد)، کلروفیل برگ پرچم بیشتر، شاخص برداشت و راندمان مصرف آب بالاتر دارای عملکرد دانه بیشتری در مقایسه با دو رقم دیگر بود.
اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
سولماز عزیزی؛ ناصر زارع؛ پریسا شیخ زاده؛ جوانشیر عزیزی؛ رحمت کریمی‌زاده
چکیده
این تحقیق بهمنظور بررسی نقش تحمل خشکی و آبیاری مجدد پس از تنش در ارقام عدس طراحی شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار رقم عدس (رقم محلی (نمین)، سپهر، گچساران و کیمیا)، تنش خشکی {شاهد (آبیاری در 80% ظرفیت مزرعه‌ای)، تنش متوسط (آبیاری در 55% ظرفیت مزرعه‌ای) و تنش شدید (آبیاری در 30% ظرفیت مزرعه‌ای)} و سه زمان نمونه‌برداری (سه و شش روز پس از تنش و دو ...
بیشتر
این تحقیق بهمنظور بررسی نقش تحمل خشکی و آبیاری مجدد پس از تنش در ارقام عدس طراحی شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار رقم عدس (رقم محلی (نمین)، سپهر، گچساران و کیمیا)، تنش خشکی {شاهد (آبیاری در 80% ظرفیت مزرعه‌ای)، تنش متوسط (آبیاری در 55% ظرفیت مزرعه‌ای) و تنش شدید (آبیاری در 30% ظرفیت مزرعه‌ای)} و سه زمان نمونه‌برداری (سه و شش روز پس از تنش و دو روز پس از آبیاری مجدد (بازیابی)) بود. تنش خشکی باعث کاهش کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کارتنوئید، پروتئین و عملکرد و اجزای عملکرد شد و کاهش این صفات در زمان شش روز پس از نمونه‌برداری بیشتر بود؛ اما در شرایط بازیابی افزایش این صفات قابل‌مشاهده بود. علاوه بر این، تنش خشکی موجب افزایش میزان پرولین، H2O2، MDA و همچنین افزایش فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان (CAT، PPO و POX) شد. بهطورکلی، افزایش شدت و مدت‌زمان تنش موجب افزایش پرولین (63%)، H2O2 (19%)، MDA (110%)، CAT (33%)، PPO (56%) و POX (24%) نسبت به تیمار شاهد گردید. نتایج نشان داد که همبستگی H2O2 و MDA مثبت و معنیدار بود، علاوه بر این در شرایط بازیابی کاهش معنیدار اثرات مخرب تنش (میزان H2O2، MDA) و فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان قابل‌مشاهده بود. اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد (تعداد دانه، تعداد غلاف، وزن 100 دانه و 3 دانه) ارقام عدس متفاوت بود. تنش خشکی در مرحله گلدهی باعث کاهش تعداد دانه (20%) و غلاف در بوته (37%) و وزن صد دانه (16%) شد که منجر به کاهش (29%) عملکرد شد. رقم گچساران در شرایط نرمال بیشترین عملکرد را داشت، همچنین در شرایط تنش خشکی ارقام گچساران و سپهر بیشترین عملکرد را از خود نشان دادند. کمترین میزان عملکرد در رقم بومی در شرایط تنش مشاهده شد. بر اساس نتایج این آزمایش ارقام سپهر و گچساران ارقام مناسبی برای کشت در مناطقی که با تنش کم‌آبی مواجه هستند میباشند.
اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
مریم هراتی راد؛ نفیسه مهدی نژاد؛ رضا درویش زاده؛ براتعلی فاخری؛ میترا جباری؛ سرور ارژنگ
چکیده
کمبود روی در خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک باعث کاهش تولید غلات در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران میشود. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع 95 لاین خالص ذرت، با استفاده از صفات مورفولوژیکی و عملکرد، تحت شرایط بهینه (نرمال) و تنش کمبود روی، در سال زراعی 1399-1400، در قالب طرح آلفا لاتیس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان اجرا شد. نتایج ...
بیشتر
کمبود روی در خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک باعث کاهش تولید غلات در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران میشود. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع 95 لاین خالص ذرت، با استفاده از صفات مورفولوژیکی و عملکرد، تحت شرایط بهینه (نرمال) و تنش کمبود روی، در سال زراعی 1399-1400، در قالب طرح آلفا لاتیس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان اجرا شد. نتایج نشان داد بین لاین‌های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مورد بررسی اختلاف آماری معنیدار وجود دارد. بر اساس تجزیه رگرسیون گام‌به‌گام و تجزیه علیّت تحت شرایط بهینه و کمبود روی، صفات تعداد دانه در بلال و وزن صد دانه صفات مهم تأثیرگذار بر عملکرد اقتصادی تعیین شدند. در تجزیه خوشه‌ای، لاین‌های مورد نظر از لحاظ صفات مورد مطالعه در شرایط کمبود روی و بهینه به‌ترتیب در 5 و 4 خوشه طبقه‌بندی شدند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در شرایط کمبود روی 11 لاین (Ma001, Ma023, Ma039, Ma043, Ma044, Ma057, Ma062, Ma065, Ma100, Ma112, Ma117) در خوشه اول جزو ژنوتیپهای حساس شناسایی شدند. همچنین در این شرایط تعداد 30 لاین (Ma004, Ma006, Ma015, Ma017, Ma018, Ma019, Ma020, Ma021, Ma027, Ma030, Ma031, Ma032, Ma035, Ma038, Ma049, Ma055, Ma064, Ma072, Ma075, Ma096, Ma098, Ma104, Ma105, Ma107, Ma108, Ma111, Ma114, Ma123, G703, Simon) موجود در خوشه چهارم جزو ژنوتیپهای متحمل شناسایی شدند که در بیشتر صفات به ویژه عملکرد دارای بیشترین مقدار بودند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی تأییدکننده نتایج تجزیه خوشه‌ای بود. بنابراین براساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین خوشه‌ها تحت شرایط کمبود روی و نمودار بای‌پلات به‌دست آمده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، میتوان والدین مناسب را انتخاب و به واسطه تلاقی آنها با توجه به پدیده‌های ژنتیکی همانند هتروزیس و تفکیک متجاوز، به هیبریدهای ذرت متحمل به تنش کمبود روی و نیز دارای ویژگی‌های مطلوب زراعی دست یافت.
اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
معصومه صالحی؛ فرهاد دهقانی؛ یوسف هاشمی نژاد؛ علیداد کرمی؛ سردار کشتکار
چکیده
به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و تعیین سازگاری و پایداری عملکرد دانه در لاین‌های کینوا، این مطالعه طی دو سال زراعی (99-1398) در 5 منطقه (یزد، سبزوار، شیراز، بوشهر و ایرانشهر) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 5 لاین و سه تکرار انجام شد. بعد از آزمون بارتلت تجزیه مرکب انجام شد و تجزیه پایداری با استفاده از روش‌های مختلف پارامتریک ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و تعیین سازگاری و پایداری عملکرد دانه در لاین‌های کینوا، این مطالعه طی دو سال زراعی (99-1398) در 5 منطقه (یزد، سبزوار، شیراز، بوشهر و ایرانشهر) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 5 لاین و سه تکرار انجام شد. بعد از آزمون بارتلت تجزیه مرکب انجام شد و تجزیه پایداری با استفاده از روش‌های مختلف پارامتریک و غیر پارامتریک انجام شد. علاوه بر عملکرد، وزن هزار دانه، سایز دانه و میزان ساپونین نیز اندازهگیری شد. تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر متقابل سه جانبه سال، مکان و لاین بر صفات اندازهگیری شده معنیدار بود. بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب مربوط به ایرانشهر سال اول (472 گرم در متر مربع) و سبزوار سال دوم (99.6 گرم در مترمربع) بود. در کلیه مناطق تیتیکاکا بیشترین ارتفاع کف (میزان ساپونین) را داشت و میزان ارتفاع کف لاین D نصف رقم تیتیکاکا بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین عملکرد دانه به لاین D تعلق داشت. بر اساس میزان میانگین مجموع رتبه ها لاین D (1.44±1.09) بیشترین پایداری و لاین B کمترین پایداری را بر اساس شاخص های پارامتریک و غیر پارامتریک پایداری داشت. بر اساس نتایج روش GGEbiplot و روش‌های غیرپارامتریک و پارامتریک لاین D بیشترین عملکرد و پایداری را داشت. این لاین به نام رقم صدوق نامگذاری گردیده است.
تنش شوری
رستم یزدانی بیوکی
چکیده
شوری یک تنش غیر زیستی است که رشد و تولید گیاهان زراعی را در بسیاری از مناطق جهان محدود کرده است. به منظور بررسی برخی ویژگی‌های رشدی گیاه دارویی زنیان (Carum capticum L) در پاسخ به تنش شوری، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه‌ی مرکز ملی تحقیقات شوری در سال 1399 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح شوری آب 0.4 (بدون تنش)، 3، 6، 9 ...
بیشتر
شوری یک تنش غیر زیستی است که رشد و تولید گیاهان زراعی را در بسیاری از مناطق جهان محدود کرده است. به منظور بررسی برخی ویژگی‌های رشدی گیاه دارویی زنیان (Carum capticum L) در پاسخ به تنش شوری، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه‌ی مرکز ملی تحقیقات شوری در سال 1399 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح شوری آب 0.4 (بدون تنش)، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر بودند. ویژگی‌های رشدی مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، وزن تر و خشک شاخساره، وزن خشک ریشه، تعداد ساقه فرعی، محتوای نسبی آب، نشت یونی، محتوای پتاسیم و سدیم بخش هوایی بودند. نتایج نشان داد که افزایش شوری از تیمار بدون تنش تا سطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر موجب کاهش 63 درصد ارتفاع بوته، 58 درصد وزن تر شاخساره، 42 درصد وزن خشک شاخساره، 47 درصد وزن خشک ریشه، 13 درصد محتوای نسبی آب و 45 درصد پتاسیم گیاه شد. همچنین افزایش شوری از تیمار بدون تنش شوری تا تیمار شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر باعث افزایش مقادیر نشت یونی و درصد سدیم بخش هوایی گیاه به ترتیب به میزان 47 و 11 درصد شد. نتایج همبستگی نشان داد که بالاترین صفات موثر بر وزن خشک ماده هوایی شامل درصد پتاسیم بخش هوایی گیاه و نشت یونی بود.
تنش خشکی
پری حسنوند؛ غلامرضا زمانی؛ علی اکبر مقصودی مود
چکیده
بهمنظور بررسی اثر تنش رطوبتی بر برخی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، آزمایشی بهصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا گردید. تنش رطوبتی در سه سطح شامل 100، 60 و 40 درصد نیاز آبی گیاه در کرتهای اصلی و عامل فرعی شش رقم ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر تنش رطوبتی بر برخی صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، آزمایشی بهصورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا گردید. تنش رطوبتی در سه سطح شامل 100، 60 و 40 درصد نیاز آبی گیاه در کرتهای اصلی و عامل فرعی شش رقم ایرانی گلرنگ شامل فرامان، گلدشت، گل‌مهر، پرنیان، پدیده و سینا بودند. بر اساس نتایج آزمایش تیمار 40 درصد نیاز آبی گلرنگ اثر کاهشی معنی‌داری نسبت به سایر تیمارهای تنش رطوبتی بر روی صفات مورد مطالعه در همه ارقام مورد بررسی داشت. تجزیه داده‌های به‌دست آمده نشان داد که تنش رطوبتی بر تعداد شاخه‌های جانبی مؤثر نبود ولی سبب کاهش معنیدار ارتفاع بوته، تعداد غوزه در بوته، تعداد دانه در غوزه، قطر غوزه، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه، عملکرد روغن و عملکرد دانه گردید. مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که بین ارقام گلرنگ از نظر همه صفات مورد بررسی تفاوت معنی‌داری وجود داشت. بیشترین مقادیر میانگین وزن هزار دانه (37.2گرم)، عملکرد روغن (461.8 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد دانه (1592.6 کیلوگرم در هکتار) در رقم فرامان مشاهده شد. اثرات برهمکنش بین تنش رطوبتی و رقم به‌طور معنی‌داری روی صفات تعداد غوزه در بوته، تعداد شاخه‌های جانبی، عملکرد روغن و عملکرد دانه تأثیرگذار بود. با این وجود رقم فرامان نسبت به سایر ارقام مورد بررسی دارای پتانسیل عملکرد دانه بیشتری در شرایط تنش رطوبتی بود.
بیوتکنولوژی و تنش های محیطی
زهره حاجی برات؛ عباس سعیدی؛ زهرا حاجی برات
چکیده
تنشهای غیرزیستی میتوانند امنیت غذایی آینده را مختل کنند. بررسی پاسخ گیاه تحت تنش غیرزیستی (خشکی و کمبود فسفات)، از اهمیت بالایی برخوردار است. غربال‌گری ارقام ذرت (.Zea mays L) در شرایط تحت استرس از اولویتهای شناسایی ژنوتیپهای برتر است. ذرت، یکی از مهمترین محصولات زراعی جهان برای تأمین امنیت غذایی است، زیرا میلیونها نفر را ...
بیشتر
تنشهای غیرزیستی میتوانند امنیت غذایی آینده را مختل کنند. بررسی پاسخ گیاه تحت تنش غیرزیستی (خشکی و کمبود فسفات)، از اهمیت بالایی برخوردار است. غربال‌گری ارقام ذرت (.Zea mays L) در شرایط تحت استرس از اولویتهای شناسایی ژنوتیپهای برتر است. ذرت، یکی از مهمترین محصولات زراعی جهان برای تأمین امنیت غذایی است، زیرا میلیونها نفر را تغذیه میکند. تنشهای غیرزیستی چالشهایی را برای تولید ذرت ایجاد میکنند. مطالعه حاضر با هدف تعیین اثرات تنشهای فسفات و پلیاتیلن گلیکول بر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در ارقام ذرت انجام شد. پنج رقم ذرت در معرض تیمار پلیاتیلن گلیکول 20 درصد و تنش کمبود فسفات به مدت 24 و 48 ساعت قرار گرفتند و نمونهها در این دو زمان و تحت شرایط نرمال برداشت شدند. آنالیز صفات فیزیولوژیکی مانند کلروفیل a/b و کاروتنوئیدها در گیاهچه‌های ذرت مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت در این مطالعه، فعالیت آنزیمهای آنتی‌اکسیدانی، (کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز) در بافت برگ و ریشه اندازهگیری شد. بین میزان کلروفیل a/b و آنتوسیانین ریشه و میزان کلروفیل کل همبستگی مثبت و معناداری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) در صفات اندازهگیری شده نشان داد که ارقام فجر، پایا و کوشا میتوانند در شرایط تنش موردمطالعه عملکرد بالایی از خود نشان دهند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که رقم کوشا به دلیل پاسخ مناسب به تنشها با استفاده از فعالیتهای آنزیمهای آنتی‌اکسیدانی، میزان محتوای کلروفیل و کارتنوئیدها، کارایی در حدود 30 درصد به تنش خشکی و کمبود فسفات نشان داده است.
تنش شوری
میترا جباری؛ نفیسه مهدی نژاد؛ خالد سلیمی
چکیده
حدود 1.7 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران شور است. بنابراین گزینش ارقام گندم متحمل به شوری و به تبع آن تعیین شاخصهای کارآمد برای کوتاه کردن مراحل گزینش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل غلظت NaCl (صفر، 100، 200 و 300 میلی‌مولار) و ارقام گندم (شیراز، فلات، دوروم، ...
بیشتر
حدود 1.7 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران شور است. بنابراین گزینش ارقام گندم متحمل به شوری و به تبع آن تعیین شاخصهای کارآمد برای کوتاه کردن مراحل گزینش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل غلظت NaCl (صفر، 100، 200 و 300 میلی‌مولار) و ارقام گندم (شیراز، فلات، دوروم، گاسکوژن، مهدوی، الوند، کراس آزادی، روشن، استار، توس، هیرمند و کراس بولانی) در سال 1399 در دانشگاه زابل تحت شرایط کشت هیدروپونیک اجرا شد. نتایج حاصل نشان داد که با افزایش سطح NaCl میزان آسکوربات پراکسیداز، گلوتاتیون پراکسیداز، کاتالاز، پرولین و سدیم در برگ گیاهچه‌های گندم افزایش یافت و صفات وزن تر گیاهچه، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم کاهش یافت. ارقام گندم واکنش متفاوتی به افزایش سطح NaCl نشان دادند، در حالی که در ارقام روشن، مهدوی، هیرمند و کراس بولانی افزایش سطح کلریدسدیم اثر کمتری بر کاهش وزن تر گیاهچه نسبت به سایر ارقام داشت، اما در همین ارقام الگوهای متفاوتی از تغییر صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی دیده شد. مقاومت به NaCl در رقم مهدوی ارتباط مسقیمی با افزایش میزان آسکوربات پراکسیداز و کاتالاز داشت، اما در مقابل در رقم روشن مقاومت به NaCl به حفظ سطح بالایی از نسبت پتاسیم به سدیم مرتبط بود. ضرایب رگرسیونی نشان داد که مولفه‌های وزن تر گیاهچه (R2=0.89)، پتاسیم (R2=0.86) و نسبت پتاسیم به سدیم (R2=0.69) اثرات افزایش غلظت کلریدسدیم را با سطح اطمینان بیشتری پیش‌بینی میکنند. به طور کلی با توجه به نتایج این آزمایش می توان استنباط کرد که وزن تر گیاهچه، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم شاخصهای موثرتری برای گزینش بین ارقام در شرایط تنش شوری هستند.
تنش سرما
آرزو اکبری؛ ولی ربیعی؛ طاهر برزگر
چکیده
دما به عنوان یکی از عوامل محیطی اصلی برای محدودیت در پراکنش، بهرهوری و بقای گیاهان محسوب میشود. به منظور ارزیابی اثر دمای پایین در مرحله نشاء، بر رشد و عملکرد و همچنین کیفیت میوه عروسک پشت پرده (.Physalis peruviana L) آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمار تنش سرمایی به مدت 48 ساعت در دمای 1±4 ...
بیشتر
دما به عنوان یکی از عوامل محیطی اصلی برای محدودیت در پراکنش، بهرهوری و بقای گیاهان محسوب میشود. به منظور ارزیابی اثر دمای پایین در مرحله نشاء، بر رشد و عملکرد و همچنین کیفیت میوه عروسک پشت پرده (.Physalis peruviana L) آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمار تنش سرمایی به مدت 48 ساعت در دمای 1±4 درجه سانتی‌گراد در مرحله نشاء در سردخانه تحقیقاتی دانشگاه زنجان و تیمار شاهد فاقد تنش سرمایی بود. تیمارهای محلول‌پاشی شامل اسیدهای آمینه فنیل‌آلانین (0.75، 1.5 و 2.5 میلی‌مولار)، سیستئین (0.5 و 1 و 1.5 میلی‌مولار)، سلنیوم (0.5، 0.75 و 1 میلیگرم در لیتر سلنات سدیم) به همراه شاهد بود. نتایج نشان داد که تنش دمای پایین محتوای رنگدانه‌های فتوسنتزی، کارتنوئید و میوه اسید قابل تیتراسیون را کاهش داد و باعث افزایش مواد جامد محلول کل میوه شد، ولی بر عملکرد و محتوای ویتامین ث و فعالیت آنتی‌اکسیدانی میوه تاثیری نداشت. کاربرد برگی فنیل‌آلانین، سیستئین و سلنیوم به‌طور معنی-داری عملکرد و شاخصهای کیفی میوه را در گیاهان تحت تنش سرما و فاقد تنش افزایش دادند. بیشترین عملکرد (11419.14 کیلوگرم در هکتار) با کاربرد 0.5 میلی‌مولار سیستئین در گیاهان تحت تنش دمای پایین به دست آمد. حداکثر مقدار ویتامین ث (56.8 و 56.2 میلیگرم در 100 گرم وزن‌تر) به ترتیب با کاربرد فنیل‌آلانین 1.5 و 0.75 میلی‌مولار در گیاهان تحت شرایط رشد نرمال بدست آمد. بیشترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی میوه (56.9 درصد) با کاربرد فنیل‌آلانین 0.75 میلی‌مولار در گیاهان فاقد تنش سرما نسبت به سایر تیمارها و گیاهان تحت تنش مشاهده شد. بنابراین کاربرد این ترکیبات بخصوص فنیل‌آلانین 1.5 میلی‌مولار، سیستئین 0.5 میلی‌مولار یا سلنیوم 1 میلیگرم در لیتر در جهت بهبود عملکرد و کیفیت میوه عروسک پشت پرده در شرایط تنش دمای پایین و یا غیر تنش پیشنهاد می‌گردد.
تنش شوری
معصومه نصیری؛ بابک عندلیبی؛ سعید خماری؛ اسماعیل گلی کلانپا
چکیده
دانه لوبیا منبع عالی مواد مغذی در رژیم غذایی بشر در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود. پژوهشی گلخانه‌ای به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو سال متوالی در چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال های 1401-1400 و 1402-1401 اجرا گردید. فاکتورها شامل بیوچار آلی (تهیه شده از بید جنگلی) در چهار سطح (شاهد ...
بیشتر
دانه لوبیا منبع عالی مواد مغذی در رژیم غذایی بشر در بسیاری از کشورها به شمار می‌رود. پژوهشی گلخانه‌ای به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دو سال متوالی در چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال های 1401-1400 و 1402-1401 اجرا گردید. فاکتورها شامل بیوچار آلی (تهیه شده از بید جنگلی) در چهار سطح (شاهد بدون بیوچار، بیوچار اولیه 2.5 درصد وزنی در خاک و بیوچار اصلاح شده با فسفریک اسید و سولفوریک اسید 1.25 درصد وزنی در خاک) محلول پاشی سالیسیلیک اسید در سه سطح (شاهد بدون محلول پاشی، 0.5 و 1 میلی‌مولار) و شوری در سه سطح (0 ،4 و 8 دسی زیمنس بر متر) بودند. بالاترین ارتفاع بوته در سال اول و دوم آزمایش به ترتیب از تیمار 0.5 و یک میلی‌مولار سالیسیلیک اسید توأم با کاربرد بیوچار اولیه 2.5 درصد وزنی در شرایط عدم تنش شوری خاک به میزان 45.45 درصد نسبت به تیمار شاهد به دست آمد. کاربرد 0.5 میلی‌مولار سالیسیلیک اسید با بیوچار اصلاح شده با فسفریک اسید در شرایط عدم شوری بالاترین تعداد برگ در بوته (20.1 عدد) را موجب شد. با افزایش غلظت شوری خاک، وزن خشک بوته لوبیا به طور معنیدار (72 درصد نسبت به تیمار شاهد) کاهش نشان داد. در شوری 8 دسی زیمنس بر متر، کاربرد سالیسیلیک اسید بالاخص توام با کاربرد بیوچار اولیه موجب بهبود دانه در غلاف ( 90.30 درصد) گردید. بالاترین تعداد گره در ریشه (11.3 گره) متعلق به ترکیب تیماری کاربرد 0.5 میلی‌مولار سالیسلیک اسید توأم با مصرف بیوچار ساده در شرایط عدم اعمال تنش شوری در خاک بود . مقدار افزایش 15.28 درصد نسبت به تیمار شاهد بود. کاربرد سالیسیلیک اسید در مقدار یک میلی‌مولار بدون کاربرد بیوچار و تحت شرایط شوری شدید، بالاترین وزن خشک ریشه به میزان 52.98 درصد نسبت به شاهد را موجب شد.
تنش غرقاب
فاطمه عسکری فروشانی؛ افراسیاب راهنما؛ موسی مسکرباشی؛ ایمان کامرانفر
چکیده
تنش غرقابی بهعنوان یکی از تنش های غیرزیستی محدود کنندۀ رشد و عملکرد گیاهان زراعی در بسیاری از مناطق جهان است. بهمنظور بررسی واکنش های مورفولوژیک و زراعی گلرنگ در شرایط تنش غرقابی، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی1400-1399 در دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. سه سطح تنش ...
بیشتر
تنش غرقابی بهعنوان یکی از تنش های غیرزیستی محدود کنندۀ رشد و عملکرد گیاهان زراعی در بسیاری از مناطق جهان است. بهمنظور بررسی واکنش های مورفولوژیک و زراعی گلرنگ در شرایط تنش غرقابی، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی1400-1399 در دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. سه سطح تنش غرقابی: شاهد، تنش غرقابی ملایم (به مدت 24 ساعت) و شدید (به مدت 48 ساعت) به عنوان عامل اصلی و تنش در مراحل رشد رویشی و زایشی به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه و روغن گلرنگ بسته به مدت زمان تنش و مرحلة رشدی گیاه به طور متفاوتی به تنش غرقاب واکنش نشان دادند. تنش غرقاب ملایم و شدید منجر به کاهش معنیدار عملکرد دانه به ترتیب به میزان 34 و 39 درصد و عملکرد روغن به میزان 16 و 32 درصد در مقایسه با شاهد شد. همچنین اعمال تنش در مرحلة رشد رویشی و زایشی به طور متفاوت عملکرد دانه و روغن را کاهش داد، به گونه ای که بیش ترین کاهش به ترتیب به میزان 57 و 35 درصد مربوط به تیمار تنش شدید در مرحلة رشد زایشی بود. کاهش شدید تعداد شاخه های فرعی فرعی در این مرحله ( 55 درصد)، سبب کاهش تعداد طبق در بوته و در نتیجه تعداد دانه در بوته و در نهایت کاهش عملکرد دانه شد. به عبارتی، بیشترین تأثیر تنش در مرحلة زایشی از طریق کاهش تعداد شاخه های فرعی فرعی و به دنبال آن کاهش تعداد طبق و دانه در بوته بود. این یافته ها نشان می دهد که گلرنگ در مرحلة رشد زایشی به تنش غرقاب حساس تر است و افزایش مدت زمان تنش باعث افزایش حساسیت و کاهش بیشتر عملکرد دانه این گیاه می شود.
تنش شوری
خدیجه صورآذر؛ رئوف سیدشریفی
چکیده
به منظور بررسی تاثیر شوری، ورمی کمپوست و متانول بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، اسمولیت های سازگار و برخی صفات تریتیکاله، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1401 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سه سطح شوری (عدم اعمال شوری به عنوان شاهد، شوری 50 ...
بیشتر
به منظور بررسی تاثیر شوری، ورمی کمپوست و متانول بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، اسمولیت های سازگار و برخی صفات تریتیکاله، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1401 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سه سطح شوری (عدم اعمال شوری به عنوان شاهد، شوری 50 و 100 میلی مولار از نمک سدیم کلرید)، دو سطح ورمی کمپوست (بدون کاربرد به عنوان شاهد و کاربرد ورمی کمپوست) و سه سطح متانول (محلول‌پاشی با آب بهعنوان شاهد، محلول پاشی 15 و 30 درصد حجمی متانول) بود. نتایج نشان داد کاربرد همزمان ورمی کمپوست و متانول 30 درصد حجمی در سطح شوری 100 میلی مولار فعالیت آنزیم پراکسیداز (73.4 درصد)، پلی فنل اکسیداز (89.6 درصد)، قند محلول (20.3 درصد)، پروتئین (38 درصد)، پرولین (101.9 درصد) و محتوای نسبی آب (20.6 درصد) را نسبت به تیمار عدم کاربرد ورمی کمپوست و متانول درهمین سطح شوری افزایش داد. کاربرد ورمی کمپوست محتوای مالون دی آلدهید و پراکسید هیدروژن را (به ترتیب 9 و 20 درصد) در مقایسه با عدم کاربرد ورمی کمپوست کاهش داد. کاربرد متانول 30 درصد حجمی محتوای مالون دی آلدهید و پراکسیدهیدروژن را (به ترتیب 40 و 55 درصد) در مقایسه با عدم کاربرد متانول کاهش داد. بیش ترین عملکرد دانه از کاربرد همزمان ورمی کمپوست و متانول 30 درصد حجمی در شرایط عدم شوری به دست آمد. براساس نتایج این تحقیق، به نظر می رسد کاربرد ورمی کمپوست و متانول به دلیل بهبود فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و اسمولیت های سازگار می تواند موجب افزایش عملکرد دانه تریتیکاله تحت تنش شوری شود.
تنش خشکی
فاطمه حسینی؛ سید سعید موسوی؛ محمد رضا عبداللهی؛ علی سپهری
چکیده
در بین گیاهان زراعی، گندم بیشترین سطح زیر کشت دیم را به خود اختصاص داده است و تنش خشکی مهم ترین عامل افت عملکرد این گیاه راهبردی است. یکی از راهکارهای مقابله با این تنش، استفاده از گونه‌های مختلف جنس آژیلوپس در برنامههای به نژادی گندم است. هدف این تحقیق ارزیابی ارتباط بین عملکرد دانه با 32 صفت مختلف فنولوژیک و اگرومورفوفیزیولوژیک ...
بیشتر
در بین گیاهان زراعی، گندم بیشترین سطح زیر کشت دیم را به خود اختصاص داده است و تنش خشکی مهم ترین عامل افت عملکرد این گیاه راهبردی است. یکی از راهکارهای مقابله با این تنش، استفاده از گونه‌های مختلف جنس آژیلوپس در برنامههای به نژادی گندم است. هدف این تحقیق ارزیابی ارتباط بین عملکرد دانه با 32 صفت مختلف فنولوژیک و اگرومورفوفیزیولوژیک در ده اکوتیپ مختلف آژیلوپس تائوشی بود که در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در طی دو دوره آزمایش و تحت شرایط تنش خشکی ارزیابی شدند. عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی دار (p≤0.01) با صفات کارایی مصرف آب، طول پدانکل، شاخص برداشت بوته، وزن سنبله اصلی، وزن دانه در سنبله اصلی، تعداد سنبله بارور در بوته، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، قدرت حفظ آب در برگ قطع‌شده، تعداد دانه در بوته، وزن پدانکل و شاخص سطح برگ نشان داد. اغلب صفات فنولوژیک و ریشه ای دارای همبستگی منفی و معنیدار (p≤0.05) با عملکرد دانه بودند. طبق نتایج رگرسیون گام‌به‌گام صفات کارایی مصرف آب و تعداد سنبله بارور در بوته، با ضریب رگرسیونی مثبت و صفات قطر ریشه و روز تا سنبله دهی با ضریب رگرسیونی منفی، بهعنوان مهمترین صفات مؤثر بر تغییرات عملکرد دانه به ترتیب وارد مدل رگرسیونی شدند. صفت کارایی مصرف آب بیشترین اثر مستقیم و مثبت را بر افزایش عملکرد دانه داشت. صفت کارایی مصرف آب، از طریق افزایش روز تا سنبلهدهی، بیشترین اثر غیرمستقیم منفی را بر عملکرد دانه داشت. بهطورکلی با توجه به قرابت ژنتیکی بین گندم زراعی و گونه آژیلوپس تائوشی، به عنوان جد دهنده ژنوم D به گندم زراعی، گزینش بر اساس مقادیر بیشتر دو صفت کارایی مصرف آب و تعداد سنبله بارور در بوته، که دارای توارث پذیری ساده تری نسبت به عملکرد دانه هستند، همچنین انتخاب برای مقادیر کمتر صفات فنولوژیک و ریشهای ممکن است منجر به بهبود عملکرد گندم در شرایط تنش خشکی شود.
اثرات متقابل تنش های غیرزنده و زنده
الهه سیفی پور؛ نجمه یرمی؛ ابوالفضل عزیزیان؛ غلامحسن رنجبر
چکیده
خشکی و شوری از مهمترین چالش های کشاورزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک هستند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی شاخص سطح برگ، برخی صفات فیزیولوژیکی و بهره وری مصرف آب کنجد رقم اولتان در شرایط تنشهای همزمان خشکی و شوری بود. برای این منظور آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه اردکان در سال زراعی 1398-1399 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای ...
بیشتر
خشکی و شوری از مهمترین چالش های کشاورزی در مناطق خشک و نیمه‌خشک هستند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی شاخص سطح برگ، برخی صفات فیزیولوژیکی و بهره وری مصرف آب کنجد رقم اولتان در شرایط تنشهای همزمان خشکی و شوری بود. برای این منظور آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه اردکان در سال زراعی 1398-1399 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح آبیاری با دورهای 4، 8 و 12 روز و چهار سطح شوری آب شامل 1.5، 4، 7 و 10 دسی زیمنس بر متر بود. نتایج نشان داد که افزایش دور آبیاری از 4 به 12 روز باعث کاهش حداکثر شاخص سطح برگ بهمیزان 49 درصد، افزایش 14 درصدی شاخص سبزینگی و کاهش 15 درصدی پتانسیل آب برگ شد و اثر معنیدار بر دمای سطح برگ نداشت. افزایش شوری از 1.5 به 10، کاهش 58 درصدی حداکثر شاخص سطح برگ، افزایش 18 درصدی دمای سطح برگ، کاهش 40 درصدی شاخص سبزینگی و کاهش 17 درصدی پتانسیل آب را بهدنبال داشت. افزایش شوری آب آبیاری از 1.5 به 4، 7 و 10، باعث کاهش 35، 80 و 96 درصدی عملکرد دانه شد. افزایش دور آبیاری از 4 به 8 و 12 روز، به ترتیب باعث کاهش معنیدار 55 و 51 درصدی بهرهوری مصرف آب شد. نتایج اثر متقابل نیز نشان داد که در همه صفات مورد بررسی به‌جز پتانسیل آب برگ اختلاف معنی داری بین دورهای آبیاری 8 و 12 روز در همه سطوح شوری مشاهده نشد. اگرچه بیشترین عملکرد دانه و بهرهوری مصرف آب در تیمار شوری 1.5 و دور 4 روز مشاهده شد اما بر اساس نتایج بررسی صفات فیزیولوژیکی، عملکرد دانه و بهرهوری مصرف آب کنجد به خصوص در شرایط کمبود آب استفاده از دور آبیاری 12 روز به‌جای دور 8 روز در همه سطوح شوری قابل توصیه است.
تنش سرما
فاطمه محمدی آذر؛ امید سفالیان؛ علی اصغری؛ اصغر عبادی؛ رحمت الله کریمی زاده
چکیده
با توجه به وجود تنش سرما در مناطق سردسیر کشور لزوم گزینش ژنوتیپ‌هایی با پتانسیل عملکرد بالا و سایر ویژگی‌های مناسب زراعی بیش از پیش آشکار میباشد. هدف این مطالعه بررسی تنوع لاین‌های گندم دوروم در شرایط تنش یخ‌زدگی و شناسایی لاین‌های مقاوم به سرما در گندم دوروم بر اساس برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی و تعیین رابطه بین صفات گندم دوروم ...
بیشتر
با توجه به وجود تنش سرما در مناطق سردسیر کشور لزوم گزینش ژنوتیپ‌هایی با پتانسیل عملکرد بالا و سایر ویژگی‌های مناسب زراعی بیش از پیش آشکار میباشد. هدف این مطالعه بررسی تنوع لاین‌های گندم دوروم در شرایط تنش یخ‌زدگی و شناسایی لاین‌های مقاوم به سرما در گندم دوروم بر اساس برخی صفات مورفوفیزیولوژیکی و تعیین رابطه بین صفات گندم دوروم و تحمل به سرما بود. آزمایشات یخ‌زدگی و آزمایشگاهی در گلخانه و آزمایشگاه اصلاح نباتات دانشگاه محقق اردبیلی در سال 98 بر روی 45 لاین امیدبخش گندم دوروم بهصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار به اجرا درآمد. تمامی لاین‌های مورد بررسی قادر به تحمل تنش بودند. در مجموع لاین‌های 34، 36 و 37 بیشترین درصد زنده‌مانی و لاین‌های 1، 23 و 25 کمترین میزان زنده‌مانی را نشان دادند. صفات LT50، درصد زنده‌مانی، ارتفاع، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن اشباع اندام هوایی، تعداد برگ، محتوای آب نسبی و نشت الکترولیت مورد بررسی قرار گرفتند. لاین‌هایی که در گروه لاین‌های پابلند خوشه‌بندی شدند از نظر صفت LT50 نیز در گروه لاین‌های مقاوم قرار گرفتند. در تجزیه خوشه‌ای لاین‌ها در شرایط شاهد، تنش 8- و 12- درجه سانتی‌گراد لاین‌ها در چهار گروه و در شرایط تنش 10- درجه سانتی‌گراد لاین‌ها در 5 گروه قرار گرفتند. صفات وزن تر اندام هوایی، تعداد برگ، محتوای نسبی آب برگ و هدایت الکتریکی نقش مهمی در میانگین گروه‌ها داشتند.در تجزیه به عامل‌ها در سطوح شاهد و تنش 8- درجه سانتی‌گراد چهار عامل و برای سطوح تنش 10- و 12- درجه سانتی‌گراد سه عامل برای تفسیر داده‌ها انتخاب شد. با توجه به نتایج نهایی مطالعه، لاین‌های 17، 24، 27، 35، 38 و 40 لاین‌های مقاوم شناخته شدند. لاین‌های 3، 12، 18، 20 و 44 حساس شناخته شدند.
تنش شوری
الهام افشارنیا؛ علیرضا خوانین زاده؛ مهدی کریمی
چکیده
امروزه با توجه به جمعیت روز افزون و افزایش نیاز غذایی ضروری است با استفاده از منابع آب و خاک شور جهت تامین نیاز غذایی این جمعیت رو به رشد با تاکید بر گونه های مقاوم و سازگار گیاهی اقدام نمود. به منظور ارزیابی مقاومت به شوری گونه گیاهی دارویی کنگر فرنگی و تعیین مقاومت این گونه به شوری در مراحل رویشی، آزمایشی با شش سطح شوری شامل )شاهد (،12،9، ...
بیشتر
امروزه با توجه به جمعیت روز افزون و افزایش نیاز غذایی ضروری است با استفاده از منابع آب و خاک شور جهت تامین نیاز غذایی این جمعیت رو به رشد با تاکید بر گونه های مقاوم و سازگار گیاهی اقدام نمود. به منظور ارزیابی مقاومت به شوری گونه گیاهی دارویی کنگر فرنگی و تعیین مقاومت این گونه به شوری در مراحل رویشی، آزمایشی با شش سطح شوری شامل )شاهد (،12،9، و 15 دسی زیمنس بر متر در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکراردر شرایط گلدانی اجرا شد. در پایان معنی دار بودن داده های آزمایشی در سطح پنج درصد مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد تیمار شوری بر صفات کلروفیل a ، b ، کل،نشت یونی، درصد خشکی و ریزش برگ، درصد خاکستر برگ، وزن مخصوص و محتوی رطوبت برگ اثر معنی داری در سطح پنج درصد دارد و گیاه کنگر فرنگی شوری تا سطح 9 دسی زیمنس بر متر را میتواند در مراحل رویشی تحمل نماید اما در سطوح بالاتر شوری حساس می باشد. به عبارتی شوری 12 دسی زیمنس باعث کاهش بیش از 50 درصد جوانه زنی گونه کنگر فرنگی شده و باعث افزایش معنی دار نشت یونی، درصد خاکستر و همچنین درصد خشکیدگی،درصد ریزش برگ به میزان 50 درصد شده است که میتواند بیانگر کاهش عملکرد معنی دار رویشی این گونه در این سطح شوری باشد. با توجه به نتایج به ازا افزایش هر واحد شوری میزان کاهش وزن برگ کنگر فرنگی معادل 11 درصد ثبت شد. بطور کلی با توجه به نتایج گونه گیاهی کنگر فرنگی از نظر مقاومت به شوری دارای تحمل نسبتا مناسب و خوبی در مراحل رویش می باشد با استفاده از منابع آب شور تا حد 9 دسی زیمنس بر متر میتوان جهت کشت و تولید از این گونه گیاهی در مراحل رویشی استفاده نمود.
تنش خشکی
حمید نجفی نژاد؛ محمدعلی جواهری؛ نادر کوهی
چکیده
این مطالعه با هدف تأثیر تیمارهای مختلف تنش آبی بر عملکرد، بهرهوری مصرف آب و برخی خصوصیات زراعی گیاه کاکتوس در منطقه شاهماران در جنوب استان کرمان در سال 1398 انجام شد. طرح آزمایشی بهصورت بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار روی بوته‌های کاکتوس سه‌ساله انجام شد. تیمارهای موردمطالعه شامل سه رژیم آبیاری بر اساس 160، 210 و 260 میلی‌متر تبخیر ...
بیشتر
این مطالعه با هدف تأثیر تیمارهای مختلف تنش آبی بر عملکرد، بهرهوری مصرف آب و برخی خصوصیات زراعی گیاه کاکتوس در منطقه شاهماران در جنوب استان کرمان در سال 1398 انجام شد. طرح آزمایشی بهصورت بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار روی بوته‌های کاکتوس سه‌ساله انجام شد. تیمارهای موردمطالعه شامل سه رژیم آبیاری بر اساس 160، 210 و 260 میلی‌متر تبخیر تجمعی از سطح تشتک تبخیر کلاس A بود. نتایج نشان داد با افزایش سطح تنش آبی طول، عرض و ضخامت پد (ساق برگ) به‌طور معنی‌داری کاهش یافت. بیشترین تعداد پد تولیدشده (27.7 عدد در بوته) متعلق به تیمار آبیاری نرمال و کمترین آن (15 عدد در بوته) در تیمار تنش شدید خشکی (رژیم آبیاری 260 میلی‌متر تبخیر تجمعی از سطح تشتک تبخیر) مشاهده شد. بیشترین ضخامت پد در شرایط آبیاری نرمال (2.4 سانتیمتر) و کمترین آن (0.9 سانتیمتر) در شرایط تنش شدید خشکی به دست آمد. تأثیر تنش خشکی بر گسترش طول و عرض پد که شاخصی از سطح فتوسنتز کننده گیاه هستند معنیدار بود، بهطوریکه کمترین طول و عرض پد (به ترتیب 29.5 و 18 سانتیمتر) در تیمار تنش شدید خشکی و بیشترین آن (37.7 و 24.7 سانتیمتر) در تیمار آبیاری نرمال حاصل شد. نتایج نشان داد تنش آبی شدید بیشترین مقدار پتاسیم و کمترین مقدار فیبر را در علوفه خشک ایجاد کرد. رژیم آبیاری 160 میلی‌متر تبخیر تجمعی موجب تولید بالاترین مقدار عملکرد علوفه تر و خشک (به ترتیب با تولید 112 و 8.97 تن در هکتار) گردید. در این تیمار بهرهوری مصرف آب 3.29 کیلوگرم ماده خشک بر مترمکعب آب به دست آمد. بیشترین پروتئین خام علوفه (7.9 درصد) نیز به رژیم آبیاری 210 میلی‌متر تبخیر تجمعی تعلق داشت. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، امکان کشت و تولید علوفه از گیاه دائمی کاکتوس با مصرف آب کم در منطقه شاهماران کرمان وجود دارد.
اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
احمد شاهی زاده؛ رسول اصغری زکریا؛ معرفت قاسمی کلخوران؛ پریسا شیخ زاده
چکیده
به منظور شناسایی ژنوتیپهای متحمل به خشکی با استفاده از شاخصهای تحمل به تنش خشکی، تعداد 18 ژنوتیپ گندم نان به همراه 2 رقم شاهد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی آخر فصل در سال زراعی 1400-1399 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا شد. عملکرد در شرایط بدون تنش (Yp) و عملکرد در شرایط تنش (Ys) اندازهگیری ...
بیشتر
به منظور شناسایی ژنوتیپهای متحمل به خشکی با استفاده از شاخصهای تحمل به تنش خشکی، تعداد 18 ژنوتیپ گندم نان به همراه 2 رقم شاهد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی آخر فصل در سال زراعی 1400-1399 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا شد. عملکرد در شرایط بدون تنش (Yp) و عملکرد در شرایط تنش (Ys) اندازهگیری و از روی آن شاخصهای تحمل و حساسیت به تنش مختلف برآورد شدند. با استفاده از شاخصهای گزینش چند متغیره شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌ال (IGSI) و شاخص فاصله چندمتغیره ژنوتیپ از ژنوتیپ ایده‌ال (MGIDI)، ژنوتیپهای 11، 5، 1 و 12 با داشتن بیشترین مقدار IGSI و کمترین مقدارMGIDI ، جزو ژنوتیپهای با تحمل تنش خشکی آخر فصل شناخته شدند که این موضوع از طریق تجزیه کلاستر، نقشه حرارتی و نمودار بای‌پلات در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نیز مورد تأیید قرار گرفت. مقایسه میانگین ژنوتیپهای منتخب با میانگین کل برای شاخصهای مورد مطالعه در شرایط تنش خشکی آخر فصل نشان داد که ژنوتیپهای منتخب تحت شرایط تنش خشکی آخر فصل از لحاظ عملکرد در شرایط تنش بالاتر از میانگین کل بودند و به‌ویژه کاهش عملکرد کمتری در شرایط تنش در مقایسه با میانگین ژنوتیپهای دیگر نشان دادند. در کل، نتایج این آزمایش نشان داد که میتوان ژنوتیپهای گندم متحمل به خشکی را با استفاده از شاخصهای IGSI و MGIDI انتخاب کرد. ژنوتیپهای انتخاب‌شده را میتوان از نظر ویژگی‌های زراعی و فیزیولوژیکی بیشتر ارزیابی کرد تا مناسب بودن آنها برای کشت در مناطق مستعد خشکی تأیید شود.
)
