فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش
منصوره تشکری زاده؛ پوراندخت گلکار؛ محمدرضا وهابی
چکیده
مس یک عنصر ضروری برای فرایندهای متابولیکی گیاه است و فقط در مقادیر کم، موردنیاز گیاه بوده و در مقادیر بالا سمی است. تنش خشکی نیز رشد طبیعی و روابط آبی در گیاه را مختل کرده و کارایی مصرف آب در گیاه را کاهش میدهد و سبب بروز انواع پاسخهای فیزیولوژیکی در گیاه میشود. در این مطالعه اثرات مستقل و ترکیبی غلظتهای مختلف عنصر مس (شاهد، ...
بیشتر
مس یک عنصر ضروری برای فرایندهای متابولیکی گیاه است و فقط در مقادیر کم، موردنیاز گیاه بوده و در مقادیر بالا سمی است. تنش خشکی نیز رشد طبیعی و روابط آبی در گیاه را مختل کرده و کارایی مصرف آب در گیاه را کاهش میدهد و سبب بروز انواع پاسخهای فیزیولوژیکی در گیاه میشود. در این مطالعه اثرات مستقل و ترکیبی غلظتهای مختلف عنصر مس (شاهد، 50، 150، 300 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) و سطوح مختلف تنش خشکی (شاهد، 50% و 75% بر اساس تخلیه درصد رطوبت خاک) به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در این مطالعه صفات عملکرد دانه، میزان مالون دی آلدهید، میزان کربوهیدراتهای محلول، پرولین، محتوای آنتوسیانین، محتوای کل فنل و فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه شاه‌تره (Fumaria Parviflora Lam.) اندازهگیری شد. بذر گیاه از چهار ناحیه با غلظتهای مختلف مس واقع در دو منطقه معدنی مس عسکری راور و مس رابر در استان کرمان برداشت شد. بروز تنش خشکی بر گیاهان تیمار شده با غلظت 50 میلیگرم در کیلوگرم مس باعث کاهش عملکرد دانه، محتوای آنتوسیانین و پرولین و در غلظت 150 میلیگرم در کیلوگرم باعث افزایش محتوای پرولین، کربوهیدراتهای محلول و آنتوسیانین و در غلظتهای 300 و 400 میلی گرم در کیلوگرم باعث افزایش محتوای پرولین، آنتوسیانین، فنل و فلاونوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان مالون دی آلدهید و کاهش میزان کربوهیدراتهای محلول شد. حضور توأم تنش خشکی متوسط و غلظتهای 50 و 150 میلیگرم در کیلوگرم مس برای گیاه شاه‌تره با استفاده از مکانیسمهای دفاعی قابل‌تحمل بودند. از بین نواحی موردمطالعه، نواحی 3 و 4 نسبت به غلظتهای بالای مس تحمل بیشتری داشتند و عملکرد دانه بهتری را نسبت به سایر نواحی نشان دادند. پیشنهاد میشود، برای کشت گیاه دارویی شاه‌تره در مناطق تحت تنش، بذر این گیاه از نواحی با غلظت بالای مس (3 و 4) جمع آوری شود.
تنش شوری
رستم یزدانی بیوکی
چکیده
شوری یک تنش غیر زیستی است که رشد و تولید گیاهان زراعی را در بسیاری از مناطق جهان محدود کرده است. به منظور بررسی برخی ویژگی‌های رشدی گیاه دارویی زنیان (Carum capticum L) در پاسخ به تنش شوری، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه‌ی مرکز ملی تحقیقات شوری در سال 1399 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح شوری آب 0.4 (بدون تنش)، 3، 6، 9 ...
بیشتر
شوری یک تنش غیر زیستی است که رشد و تولید گیاهان زراعی را در بسیاری از مناطق جهان محدود کرده است. به منظور بررسی برخی ویژگی‌های رشدی گیاه دارویی زنیان (Carum capticum L) در پاسخ به تنش شوری، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه‌ی مرکز ملی تحقیقات شوری در سال 1399 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح شوری آب 0.4 (بدون تنش)، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر بودند. ویژگی‌های رشدی مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، وزن تر و خشک شاخساره، وزن خشک ریشه، تعداد ساقه فرعی، محتوای نسبی آب، نشت یونی، محتوای پتاسیم و سدیم بخش هوایی بودند. نتایج نشان داد که افزایش شوری از تیمار بدون تنش تا سطح شوری 12 دسی زیمنس بر متر موجب کاهش 63 درصد ارتفاع بوته، 58 درصد وزن تر شاخساره، 42 درصد وزن خشک شاخساره، 47 درصد وزن خشک ریشه، 13 درصد محتوای نسبی آب و 45 درصد پتاسیم گیاه شد. همچنین افزایش شوری از تیمار بدون تنش شوری تا تیمار شوری 12 دسیزیمنس بر متر باعث افزایش مقادیر نشت یونی و درصد سدیم بخش هوایی گیاه به ترتیب به میزان 47 و 11 درصد شد. نتایج همبستگی نشان داد که بالاترین صفات موثر بر وزن خشک ماده هوایی شامل درصد پتاسیم بخش هوایی گیاه و نشت یونی بود.
تنش فلزات سنگین
اسماء نجارزاده؛ حسن فرح بخش؛ سید مهدی ناصر علوی؛ روح اله مرادی؛ مهدی نقی زاده
چکیده
تنش کادمیم به عنوان یکی از مضرترین تنش‌های غیرزیستی با تأثیر شدید بر خصوصیات رشدی و فیزیولوژیک گیاهان منجر به کاهش عملکرد آن‌ها میشود. این مطالعه به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف کادمیم (1.25، 2.5، 5، 10، 20، 40، 80، 120، 160، 200 میلیگرم کادمیم بر کیلوگرم خاک) بر برخی خصوصیات بیوشیمیایی و رشدی گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L.) در قالب طرح کاملا ...
بیشتر
تنش کادمیم به عنوان یکی از مضرترین تنش‌های غیرزیستی با تأثیر شدید بر خصوصیات رشدی و فیزیولوژیک گیاهان منجر به کاهش عملکرد آن‌ها میشود. این مطالعه به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف کادمیم (1.25، 2.5، 5، 10، 20، 40، 80، 120، 160، 200 میلیگرم کادمیم بر کیلوگرم خاک) بر برخی خصوصیات بیوشیمیایی و رشدی گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L.) در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال1400 اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی بطور معنیداری (p ≤0.01) صفات بیوشیمیایی، فیزیولوژیک و عملکرد گاوزبان اروپایی را تحت تأثیر قرار دادند. افزایش غلظت کادمیم اثر بازدارنده‌ای بر پارامتر‌های رشدی گیاه داشت، این تأثیر در آلودگی بالای 80 میلیگرم بر کیلوگرم کاملاً مشهود بود. تعداد گل، تعداد برگ، وزن گل، وزن ریشه، وزن اندام هوایی، طول ریشه و ارتفاع اندام هوایی به طور معنیداری با افزایش غلظت کادمیم کاهش یافتند. در سطح آلودگی 120 میلیگرم بر کیلوگرم، گلدهی و وزن ریشه گیاه به ترتیب 71 و 69.9 درصد کاهش داشت. وزن اندام هوایی در سطح آلودگی 160 میلیگرم بر کیلوگرم به میزان 59.7 درصد کاهش یافت. فعالیت آنزیم آسکوربات‌پراکسیداز تا تیمار20 میلیگرم بر کیلوگرم افزایش یافت و بعد از آن با افزایش غلظت کادمیم فعالیت این آنزیم کاهش یافت. غلظت پرولین با افزایش آلودگی کادمیم افزایش یافت. رنگیزه‌های فتوسنتزی نیز در غلظتهای بالای کادمیم کاهش یافتند. با توجه به اینکه عملکرد گاوزبان اروپایی تا غلظت 1.25 میلیگرم بر کیلو-گرم تحت تأثیر کادمیم قرار نگرفت، این گیاه امکان رشد به عنوان گیاه زینتی در مناطقی با آلودگی کمتر از1.25 میلیگرم بر کیلوگرم کادمیم را دارد.
تنش خشکی
عبدالکریم نگاری؛ مجید جامی الاحمدی؛ غلام رضا زمانی
چکیده
تنش‌های محیطی به‌ویژه تنش خشکی از طریق تأثیر بر فرایندهای فیزیولوژیکی و فیتوهورمون‌ها سنتز مواد مؤثره گیاهی را شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهند. در این راستا آزمایشی به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 98-1397 در مشهد روی گیاه آویشن باغی اجرا شد. کرت اصلی شامل سه سطح تأمین رطوبت (در 40، 65 و 90 درصد ...
بیشتر
تنش‌های محیطی به‌ویژه تنش خشکی از طریق تأثیر بر فرایندهای فیزیولوژیکی و فیتوهورمون‌ها سنتز مواد مؤثره گیاهی را شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهند. در این راستا آزمایشی به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 98-1397 در مشهد روی گیاه آویشن باغی اجرا شد. کرت اصلی شامل سه سطح تأمین رطوبت (در 40، 65 و 90 درصد ظرفیت زراعی) و کرت فرعی سطوح الیسیتوری شامل (1) شاهد عدم کاربرد، (2) 150 میکرومولار سیکلودکسترین، (3) 75 نانومولار کروناتین + 150 میکرومولار سیکلودکسترین، (4) 150 نانومولار کروناتین + 150 میکرومولار سیکلودکسترین، (5) 150 میکرومولار متیل جاسمونات + 150 میکرومولار سیکلودکسترین و (6) 300 میکرومولار متیل جاسمونات + 150 میکرومولار سیکلودکسترین بودند. بالاترین میزان محتوای پرولین برگ (از 5.5 تا 5.8 میکرومول بر گرم برگ تازه) در برهمکنش 4 سطح دارای تیماری الیسیتور (سطوح 3، 4، 5 و 6) تحت سطح تأمین رطوبت در 40 درصد ظرفیت زراعی در یک گروه، مشاهده شدند. بیشترین و کمترین نشت الکترولیت‌ها (به ترتیب 47.6 و 22.1 درصد) مربوط به برهمکنش تیمارهای الیسیتوری کنترل در سطح تأمین رطوبت 40 درصد ظرفیت زراعی و تیمار 150 میکرومولار متیل‌جاسمونات + 150 میکرومولار سیکلودکسترین در سطح تأمین رطوبت در 90 درصد ظرفیت زراعی بود. بیشترین عملکرد خشک سرشاخه، برگ و اسانس (به ترتیب 5.64، 3.2 تن و 65.9 کیلوگرم در هکتار) تحت تأمین رطوبت در 90 درصد ظرفیت زراعی به دست آمد. به‌غیراز درصد اسانس، همبستگی بسیار معنیداری بین کلیه صفات اندازهگیری شده شامل قطر تاج پوشش، ارتفاع، نشت الکترولیت‌ها، محتوای پرولین، محتوای نسبی آب برگ، عملکرد تر و خشک سرشاخه، عملکرد خشک برگ و ساقه و عملکرد اسانس برقرار بود. اگرچه برهمکنش تیمارها بر برخی صفات فیزیولوژیکی تأثیرگذار بود اما عملکرد کمی و کیفی گیاهان تحت تأثیر سطوح رطوبتی قرار گرفتند.
تنش خشکی
نیلوفر نیکبخت؛ عبدالرزاق دانش شهرکی؛ مهرآنا کوهی دهکردی
چکیده
به منظور بررسی اثر تنش خشکی و تلقیح گیاه با باکتریهای ریزوسفری، بر خصوصیات اگرومرفولوژیک بادرنجبویه آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال 1398 انجام شد. تنش کمبود آب در سه سطح (آبیاری کامل، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و تلقیح با باکتریهای محرک رشد در 5 سطح (شاهد ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر تنش خشکی و تلقیح گیاه با باکتریهای ریزوسفری، بر خصوصیات اگرومرفولوژیک بادرنجبویه آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد در سال 1398 انجام شد. تنش کمبود آب در سه سطح (آبیاری کامل، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و تلقیح با باکتریهای محرک رشد در 5 سطح (شاهد (عدم تلقیح باکتریایی)، تلقیح با باکتریهای Azospirillum lipoferum، Bacillus sp. strain A، Bacillus amyloliquefaciens و Streptomyces rimosus) به ترتیب به عنوان فاکتورهای اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تحقیق نشان داد اثر باکتری و تنش خشکی بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌های اصلی، تعداد شاخه‌های فرعی، وزن‌خشک برگ، وزن‌خشک ساقه، سطح برگ، درصد اسانس، عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس معنیدار بود. افزایش شدت تنش منجر به کاهش در تمام صفات مورد بررسی شد درحالی که تلقیح گیاهان با باکتری‌ها نقش مهمی در افزایش این صفات نسبت به شاهد نشان داد و کمترین مقادیر در تیمارهای بدون تلقیح مشاهده شد. با توجه به نتایج این آزمایش به منظور بهبود خصوصیات آگرومورفولوژیک و عملکرد کمی و کیفی بادرنجوبه در شرایط آبیاری کامل و روش‌های کم آبیاری، تلقیح گیاه با باکتریهای B. amyloliquefaciens ، A. lipoferum و S. rimosus توصیه میشود.
مرتضی ایرجی مارشک؛ محمد مقدم
چکیده
به منظور بررسی تاثیر قارچ‌های مایکوریزا بر خصوصیات رشدی و جذب عناصر جعفری مکزیکی (.Tagetes minuta L) تحت تنش شوری آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاکتور اول کاربرد قارچ میکوریزا در سه سطح (عدم تلقیح، Rhizophagus intradices و Funnetiformis mosseae) و فاکتور دوم شامل 4 سطح شوری آب ...
بیشتر
به منظور بررسی تاثیر قارچ‌های مایکوریزا بر خصوصیات رشدی و جذب عناصر جعفری مکزیکی (.Tagetes minuta L) تحت تنش شوری آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. فاکتور اول کاربرد قارچ میکوریزا در سه سطح (عدم تلقیح، Rhizophagus intradices و Funnetiformis mosseae) و فاکتور دوم شامل 4 سطح شوری آب آبیاری (0، 40، 80 و 120 میلی‌مولار کلرید سدیم) بود. نتایج نشان داد کلیه صفات رشدی در اثر تنش شوری به شدت کاهش یافتند و کاربرد مایکوریزا باعث تعدیل اثرات مضر شوری و مقاومت گیاه به شوری گردید. بیشترین تعداد گره (12.89)، قطر ساقه (7.49 میلیمتر)، ارتفاع بوته (65.75 سانتیمتر) و تعداد شاخه جانبی (23.33) در تیمار بدون تنش شوری همراه با کاربرد قارچ مایکوریزا رایزوفاجوس اینترادیکس حاصل شد. با افزایش شوری میزان فسفر، کلسیم، سدیم، کلر و نیتروژن برگ افزایش و در مقابل میزان پتاسیم، منگنز، روی و آهن آن کاهش یافت. بیشترین میزان فسفر برگ (8.5 میلیگرم بر گرم وزن خشک برگ) در بالاترین سطح تنش شوری و کاربرد قارچ فونتی فورمیس موسهآ، بیشترین میزان سدیم (33/123 میلیگرم بر گرم وزن خشک برگ) و کلر برگ (63.09 میلیگرم بر کیلوگرم وزن خشک برگ) در تیمار 120 میلی‌مولار شوری و بدون کاربرد مایکوریزا مشاهده شد. این در حالی‌است که بیشترین میزان پتاسیم برگ (6.23 میلیگرم بر گرم وزن خشک برگ) در تیمار فاقد شوری و بدون کاربرد قارچ‌های مایکوریزا، بیشترین میزان منگنز برگ (143.91 میلیگرم بر کیلوگرم وزن خشک برگ) در تیمار 40 میلی‌مولار شوری و کاربرد موسهآ و بیشترین میزان روی برگ (7.12 میلیگرم بر کیلوگرم وزن خشک برگ) در تیمار فاقد شوری و کاربرد موسهآ ثبت شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که شوری سبب کاهش میزان رشد و کاربرد مایکوریزا در این شرایط باعث بهبود رشد و جذب عناصرغذایی شد.استفاده از قارچ‌های مایکوریزا بخصوص فونتیفورمیس موسهآ به عنوان یک راهکار مناسب برای افزایش مقاومت به شوری در گیاه جعفری مکزیکی توصیه میگردد.
محمد حسین بناکار؛ غلامحسن رنجبر؛ ولی سلطانی
چکیده
اگرچه کشت روناس (.Rubia tinctorum L) با هدف استخراج ترکیبات مفید در ریشه آن در بسیاری از مناطق شور بخصوص در مناطق پسته‌کاری معمول بوده است، بااین‌حال تحقیقات اندکی بر روی جنبه‌های زراعی آن ازجمله روش‌های مناسب کاشت انجام شده است. این تحقیق به‌منظور بررسی روش‌های مختلف کاشت روناس و مقایسه آن با روش سنتی، به‌صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی ...
بیشتر
اگرچه کشت روناس (.Rubia tinctorum L) با هدف استخراج ترکیبات مفید در ریشه آن در بسیاری از مناطق شور بخصوص در مناطق پسته‌کاری معمول بوده است، بااین‌حال تحقیقات اندکی بر روی جنبه‌های زراعی آن ازجمله روش‌های مناسب کاشت انجام شده است. این تحقیق به‌منظور بررسی روش‌های مختلف کاشت روناس و مقایسه آن با روش سنتی، به‌صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی و با سه تکرار طی سالهای 94-1390 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق اجرا گردید. تیمارهای موردنظر شامل روش سنتی (کاشت به‌صورت کپه‌ای با ماسه‌بادی)، کاشت به‌صورت کپه‌ای با خاک، کاشت بالای پشته، کاشت در محل داغاب، کاشت ته جوی و کاشت به‌صورت خطی بود. مقدار بذر مصرفی برای تمام تیمارها 300 کیلوگرم در هکتار بود و آبیاری با آب‌شور 10 دسی زیمنس بر متر انجام گرفت. در انتهای سال سوم در اواخر شهریورماه ریشه‌های روناس از خاک خارج و پس از خشک شدن وزن آن‌ها تعیین گردید. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد تر و خشک ریشه مربوط به روش کاشت خطی (به ترتیب 18.52 و 4.98 کیلوگرم در متر مربع) و کمترین آن مربوط به روش کاشت روی پشته (به ترتیب 1.13 و 0.34 کیلوگرم در متر مربع) بود. این امر به دلیل بالاتر بودن تراکم بوته و پایین‌تر بودن شوری خاک در روش کاشت خطی نسبت به روش کاشت بالای پشته بود. درمجموع، کاشت روناس به طریق خطی عملکرد خشک ریشه را به میزان 2.5 برابر نسبت به روش کاشت سنتی افزایش داد. بیشترین مقدار کارایی مصرف آب (0.79 کیلوگرم بر متر مکعب) نیز از روش کاشت خطی حاصل گردید. به نظر میرسد کاشت روناس به روش خطی در شرایط شور، بتواند ضمن بهبود عملکرد ریشه و کارایی مصرف آب، موجب کنترل مطلوب‌تر شوری خاک نیز گردد.
ماندانا خسروی؛ عبدالرزاق دانش شهرکی؛ مهدی قبادی‌نیا؛ کرامت‌اله سعیدی
چکیده
با توجه به اهمیت گیاهان دارویی، عوارض جانبی تنش کمبود آب و اثرات مفید استفاده از باکتریهای محرک رشد به‌عنوان بیوپرایمینگ، این آزمایش گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح تنش کمبود آب (100 درصد آبیاری کامل (به‌عنوان شاهد)، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و بیوپرایم با 8 سطح شامل عدم ...
بیشتر
با توجه به اهمیت گیاهان دارویی، عوارض جانبی تنش کمبود آب و اثرات مفید استفاده از باکتریهای محرک رشد به‌عنوان بیوپرایمینگ، این آزمایش گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح تنش کمبود آب (100 درصد آبیاری کامل (به‌عنوان شاهد)، 75 و 50 درصد آبیاری کامل) و بیوپرایم با 8 سطح شامل عدم تلقیح باکتریایی (به‌عنوان شاهد) و تلقیح با باکتریهایی از جنسهای Mycobacterium sp.، Rhodococcus sp.، Pseudomonas putida، Bacillus sp.، Azotobacter sp.، Pseudomonas fluorescence وCorynebacterium sp. در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اثر باکتری و تنش کمبود آب بر تمامی صفات موردبررسی و اثر متقابل آن‌ها بر سطح و وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، حجم و سطح ریشه معنیدار بود. با افزایش تنش کمبود آب ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد شاخه فرعی و فرعی گل‌دار، سطح و وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه، حجم و سطح ریشه کاهش پیدا کرد، اما این کاهش در تیمارهای پرایم شده کمتر از شاهد بود. استفاده از تیمار باکتریایی بر وزن خشک و سطح برگ تحت تأثیر سطوح تنش کمبود آب قرار گرفت. بااین‌حال بیشترین سطح برگ در تیمار شاهد آبیاری مشاهده شد و تیمارهای 75 و 50 درصد آبیاری کامل به ترتیب 27.5 و 47.9 درصد نسبت به شاهد آبیاری کاهش نشان دادند. روند کاهشی سطح برگ با افزایش تنش کمبود آب در سایر تیمارهای تلقیحی باکتری نیز دیده شد با این تفاوت که تیمارهای باکتریایی نسبت به شاهد توانستند اثر تنش کمبود آب را تعدیل کنند. با توجه به نتایج این آزمایش، در شرایط تنش کمبود آب استفاده از باکتریهای مایکوباکتریوم، باسیلوس، ازتوباکتر و پسودوموناسفلورسنس به‌صورت بیوپرایمینگ میتواند شاخصهای مورفولوژیک گیاه دارویی بادرشبو را بهبود بخشد.
مهیا قربانی؛ زهرا موحدی؛ عزیزالله خیری؛ مجید رستمی
چکیده
تنش شوری سبب کاهش عملکرد و رشد در بسیاری از محصولات کشاورزی میشود. شوری در گیاهان دارویی نیز بر متابولیت‌های ثانویه آن‌ها تأثیر می‌گذارد. به‌منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر صفات مورفوفیزیولوژیک و اسانس نعناع فلفلی، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار و 5 تکرار اجرا شد. در این آزمایش از 4 سطح شوری (6، 4، 2 و صفر (شاهد) دسی زیمنس ...
بیشتر
تنش شوری سبب کاهش عملکرد و رشد در بسیاری از محصولات کشاورزی میشود. شوری در گیاهان دارویی نیز بر متابولیت‌های ثانویه آن‌ها تأثیر می‌گذارد. به‌منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر صفات مورفوفیزیولوژیک و اسانس نعناع فلفلی، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تیمار و 5 تکرار اجرا شد. در این آزمایش از 4 سطح شوری (6، 4، 2 و صفر (شاهد) دسی زیمنس بر متر) محلول کلرید سدیم جهت آبیاری نعناع فلفلی استفاده گردید و صفات گیاهی نظیر درصد محتوای نسبی آب و سطح برگ، میزان رنگیزه‌های فتوسنتزی، وزن خشک ریشه، ساقه و برگ، زیست‌توده، درصد اسانس و اجزای تشکیل‌دهنده اسانس اندازهگیری شدند. سطوح مختلف شوری بر میزان این شاخصها تأثیر معنیداری داشت و با افزایش شدت تنش شوری وزن خشک اندام های مختلف و درصد اسانس کاهش یافت به صورتی که در شوری 6 دسی زیمنس بر متر صفات فوق به پایین‌ترین سطح رسیدند. نتایج نشان داد که سطوح مختلف تنش شوری بر مقدار همه ترکیبات تشکیل‌دهنده اسانس به‌غیراز ترانس سابینن هیدرات، تأثیر معنیداری داشت. بسیاری از ترکیبات تشکیل دهنده اسانس ازجمله، منتول، آلفا و بتاپینن، سابین، سینوئل 1 و 8، منتوفوران، پولگون، لیمونن با افزایش شدت تنش شوری کاهش یافتند درحالیکه ولی میزان منتون با افزایش تنش افزایش یافت و بیشترین میزان منتون (18.1 درصد) در تیمار شوری 6 دسیزیمنس بر متر مشاهده شد.
حسن تعویذی؛ سهراب محمودی؛ سید وحید اسلامی
چکیده
زیره سبز مهمترین گیاه دارویی کشور است که بخش عمده ای از هزینه های تولید آن صرف مبارزه با علفهای هرز میشود. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و تراکم علف هرز جوموشی بر رقابت آن با گیاه زراعی زیره سبز آزمایشی در اسفندماه سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوکهای کامل ...
بیشتر
زیره سبز مهمترین گیاه دارویی کشور است که بخش عمده ای از هزینه های تولید آن صرف مبارزه با علفهای هرز میشود. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و تراکم علف هرز جوموشی بر رقابت آن با گیاه زراعی زیره سبز آزمایشی در اسفندماه سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل: تراکم علف هرز جوموشی در 4 سطح (0 و 1 و 3 و 5 بوته در گلدان) و تنش خشکی در سه سطح عدم وجود تنش (رطوبت خاک در حد ظرفیت مزرعه) وجود تنش متوسط (رطوبت خاک در حد 60 درصد ظرفیت مزرعه) و تنش شدید (رطوبت خاک در حد 30 درصد ظرفیت مزرعه) بودند. در این تحقیق شاخصهای مختلف رقابتی زیره سبز ازجمله: تغییرات ارتفاع، تعداد برگ، عملکرد تک بوته، بیومس کل، تعداد بذر در هر گیاه، مورد ارزیابی گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد با افزایش تنش خشکی، اثرات منفی رقابت علف هرز جوموشی بر زیره سبز کاهش یافت و جوموشی در شرایط کافی بودن رطوبت خاک رقیب قویتری برای زیره سبز بود. همچنین بیشترین عملکرد زیره سبز در شرایط رطوبت کافی (رطوبت در حد ظرفیت مزرعه)و عدم حضور علف هرز محقق شد، در شرایط عدم محدودیت رطوبت خاک تراکم سه بوته جوموشی در گلدان (79 بوته در مترمربع) توانست حداکثر خسارت را به زیره سبز وارد نماید، درمجموع بر اساس نتایج این تحقیق آبیاری کافی زیره سبز و حذف علف هرز جوموشی به‌ویژه در شرایط وجود رطوبت کافی خاک ضروری به نظر میرسد ضمن اینکه حذف کامل علف هرز جوموشی پس از برداشت محصول زیره سبز یک راهکار مدیریتی مناسب خواهد بود.
مرضیه فارسی؛ فرزین عبدالهی؛ امین صالحی؛ شیوا قاسمی
چکیده
به‌منظور بررسی واکنش فیزیولوژیکی گیاه دارویی مرزنجوش (Origanum majorana) به عنصر روی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه هرمزگان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل سطوح مختلف تنش خشکی (رطوبت خاک معادل 50، 75 و 100% ظرفیت زراعی) محلولپاشی کود روی (غلظتهای 0، 1 و ...
بیشتر
به‌منظور بررسی واکنش فیزیولوژیکی گیاه دارویی مرزنجوش (Origanum majorana) به عنصر روی در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار در سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه هرمزگان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل سطوح مختلف تنش خشکی (رطوبت خاک معادل 50، 75 و 100% ظرفیت زراعی) محلولپاشی کود روی (غلظتهای 0، 1 و 3 در هزار) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی اثر معنیداری بر تمام صفات به‌غیراز درصد اسانس داشته و تیمار کود روی در تمام صفات اندازهگیری شده به‌غیراز کلروفیل a و آنزیم کاتالاز اثر معنیداری داشته است. اثر متقابل روی و تنش خشکی بر میزان کلروفیل a، b، کل، میزان آنتوسیانین و درصد اسانس معنیدار بود. اعمال تنش معادل 75% ظرفیت زراعی موجب افزایش کلروفیل a، b و کل گردید درحالیکه تنش 50% ظرفیت زراعی موجب افزایش میزان کاروتنوئید، قند محلول، آنتوسیانین و آنزیم کاتالاز گردید. محلول پاشی غلظت سه در هزار روی موجب افزایش میزان کلروفیل b و کل و محلول پاشی غلظت یک در هزار روی نیز موجب افزایش میزان قند محلول و درصد اسانس گردید. در شرایط تنش 75 و 100% ظرفیت زراعی، محلولپاشی یک در هزار روی موجب افزایش میزان کلروفیل a، b، میزان آنتوسیانین و درصد اسانس شد. هرچند در این آزمایش آنزیم کاتالاز تحت تأثیر تیمارهای روی قرار نگرفت اما محلول پاشی با غلظت پایین روی از طریق افزایش بیوسنتز کلروفیل، کارتنوئید، آنتوسیانین و قند محلول باعث افزایش تحمل گیاه مرزنجوش و درنتیجه بهبود شرایط رشدی این گیاه در شرایط تنش خشکی شد.
اسماعیل رضائی چیانه؛ علیرضا پیرزاد؛ بهمن حسینی؛ سید هادی مدنی
چکیده
مقدمه زنیان (Carum copticum L.) گیاهی یک‌ساله متعلق به تیره چتریان است (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007). بذر زنیان دارای اسانس حاوی تیمول، ترکیبات سیمن، آلفا پینن، بتاپینن، گاما ترپینن، میرسن و لیمونن میباشد (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007; Khajeh et al., 2004). زمان بندی و برنامه ریزی آبیاری بر اساس مراحل رشد و نمو گیاهان و یا بر اساس کاهش میزان آب قابل دسترس گیاهان ...
بیشتر
مقدمه زنیان (Carum copticum L.) گیاهی یک‌ساله متعلق به تیره چتریان است (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007). بذر زنیان دارای اسانس حاوی تیمول، ترکیبات سیمن، آلفا پینن، بتاپینن، گاما ترپینن، میرسن و لیمونن میباشد (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007; Khajeh et al., 2004). زمان بندی و برنامه ریزی آبیاری بر اساس مراحل رشد و نمو گیاهان و یا بر اساس کاهش میزان آب قابل دسترس گیاهان صورت میگیرد تا از این طریق آب لازم به صورت دقیق و به موقع به محصول زراعی رسانده شود. این تکنیکها در راستای حفاظت، افزایش بهره وری و پایداری آب کشاورزی میباشد. تنش آب به طور قابل ملاحظه ای رشد، متابولیسم، فتوسنتز و عملکرد گیاهان را کاهش میدهد، اما در برخی از گیاهان دارویی کمبود آب مواد موثره را از قبیل اسانسها افزایش میدهد. حیدری و همکاران (Heidari et al., 2012) طی تحقیقی در گیاه آنیسون نشان دادند که عملکرد دانه و عملکرد اسانس تحت تأثیر تنش خشکی و زمانهای برداشت قرار گرفت. رضائی چیانه (Rezaei-Chiyaneh, 2011) گزارش کرد که با افزایش فاصله آبیاری تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در هر چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس در گیاه رازیانه به‌طور معنیداری کاهش یافت، اما تنش خشکی باعث افزایش تولید اسانس دانه شد. با وجودی که در مورد اثر تنش آبی برمحصولات زراعی تحقیقات وسیع و جامعی انجام گرفته، اما رفتار گیاهان دارویی در چنین شرایطی به خوبی مطالعه نشده است. این تحقیق با هدف بررسی نحوه واکنش گیاه دارویی زنیان در طول دوره رسیدگی دانه به کمبود آب اجرا گردید تا ضمن تعیین سطح آبیاری مطلوب، تأثیر تیمارهای متفاوت آبیاری و زمان برداشت بر خصوصیات زراعی و تغییرات کمی اسانس در دانه زنیان تعیین گردد. مواد و روش‌ها آزمایشی در سال زراعی 1390-1389 در مزرعه‌ای واقع در استان آذربایجان غربی- شهرستان نقده با طول جغرافیایی ْ45 و َ24 و عرض جغرافیایی ْ36 و َ57 و ارتفاع 1328 متر از سطح آب‌های آزاد اجرا شد. میانگینهای متوسط دما و بارندگی سالیانه در طی یک دوره ده‌ساله به ترتیب برابر 12/40 درجه سانتیگراد و 323 میلیمتر گزارش شده است. بافت خاک مزرعه از نوع رس-سیلتی است. آزمایش به‌صورت کرتهای خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش پنج تیمار آبیارﻯ بر اساس میزان تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (آبیاری بعد از 6٠، 90، 120، 150 و ١8٠ میلیمتر تبخیر) در کرتهاﻯ اصلی و سه زمان برداشت (شیری، خمیری و رسیدگی کامل دانهها) در کرتهاﻯ فرعی قرار گرفتند. بذور در عمق سه سانتیمتر زیر سطح خاک به‌صورت کرتی، در تاریخ 15 فروردین 1390 کشت شدند. بعد از استقرار کامل بوتهها، تیمارهای آبیاری اعمال گردید. علفهای هرز در طول فصل رشد بنا به‌ضرورت از طریق وجین دستی کنترل شدند. بر اساس آزمون خاک، کود سوپرفسفات تریپل به میزان 150 کیلوگرم تماماً قبل از کاشت و کود اوره به میزان 100 کیلوگرم در هکتار به‌صورت سرک (در دو مرحله قبل از کاشت و مرحله ساقه رفتن) به کرتهای آزمایش اضافه شد. هر واحد آزمایشی شامل هشت ردیف کاشت به طول چهار متر، بافاصله‌ی بین ردیف 40 سانتیمتر و روی ردیف 25 سانتیمتر در نظر گرفته شد. همچنین به‌منظور جلوگیری از نشت آب به کرتهای مجاور، فاصله هر کرت اصلی 5/1 متر و فاصله بین دو بلوک سه متر در نظر گرفته شد. به‌منظور استخراج اسانس، 30 گرم نمونه بذری از هر کرت وزن گردید و پس از آسیاب شدن مختصر در 300 میلی‌لیتر آب مقطر در داخل دستگاه کلونجر به مدت سه ساعت جوشانده شد تا اسانس آن استخراج شود. پس از تعیین درصد اسانس، عملکرد اسانس بر اساس عملکرد دانه × درصد اسانس محاسبه شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده های به‌دست‌آمده از نرم‌افزار SPSS 16 و مقایسه میانگین های به‌دست‌آمده آماری توسط روش آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که سطوح مختلف تیمارهای آبیاری بر ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس تأثیر معنیداری داشته است. افزایش فاصله آبیاری از 60 به 180 میلیمتر تبخیر از تشتک سبب کاهش معنیدار تمامی صفات مذکور شد. بیشترین عملکرد دانه (1074 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (39/90 کیلوگرم در هکتار) از تیمار آبیاری پس از 60 میلیمتر تبخیر از تشتک حاصل شد. زمان برداشت بر تعداد چتر در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، درصد اسانس و عملکرد اسانس تأثیر معنیداری داشت. به‌طوری‌که بیشترین عملکرد دانه (931 کیلوگرم در هکتار)، درصد اسانس (4/35 درصد) و عملکرد اسانس (40/13 کیلوگرم در هکتار) از برداشت در مرحله خمیری به دست آمد. نتیجه‌گیری با افزایش فاصله دور آبیاری از 60 به 180 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس کاهش یافت. از آنجایی‌که تیمار آبیاری پس از 90 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر نسبت به تیمار آبیاری پس از 60 میلیمتر تبخیر از تشتک ازنظر تولید دانه اختلاف معنی داری نداشت و زمان برداشت در مرحله خمیری عملکرد بالاتری را نشان داد. بنابراین، توصیه میگردد که برای کسب حداکثر تولید اسانس و حصول عملکرد قابل‌قبول، گیاه زنیان تحت تنش ملایم خشکی قرارگرفته و برداشت گیاه در مرحله خمیری دانه صورت پذیرد.
میثم قائدی جشنی؛ سید محسن موسوی نیک
چکیده
خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سراسر جهان است که تقریباً تولید 25 درصد اراضی جهان را محدود ساخته است. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و سطوح مختلف کود فسفر و روی، بر صفات کمی و عملکرد اسانس گیاه داروئی بابونه آلمانی (Matricaria recutita L.) رقم تتراپلوئید گورال، آزمایشی به‌صورت کرتهای خردشده فاکتوریل در قالب طرح بلوک ...
بیشتر
خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان در سراسر جهان است که تقریباً تولید 25 درصد اراضی جهان را محدود ساخته است. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و سطوح مختلف کود فسفر و روی، بر صفات کمی و عملکرد اسانس گیاه داروئی بابونه آلمانی (Matricaria recutita L.) رقم تتراپلوئید گورال، آزمایشی به‌صورت کرتهای خردشده فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل در سال زراعی 92-1391 اجرا گردید. رژیم آبیاری در سه سطح شامل 75% ظرفیت مزرعه (ملایم)، 50% ظرفیت مزرعه (تنش متوسط) و 25% ظرفیت مزرعه (تنش شدید)، به‌عنوان عامل اصلی و سطوح کود سوپر فسفات تریپل CaH4P2O8 در سه سطح شامل صفر، 150 و300 کیلوگرم در هکتار و در ترکیب فاکتوریل با سطوح کود سولفاتروی (ZnSO4(H2O در دو سطح شامل صفر و 30 کیلوگرم در هکتار به‌عنوان عامل فرعی لحاظ شد. صفات اندازهگیری شامل ارتفاع بوته، تعداد گل در بوته، قطر گل، عملکرد گل تازه، عملکرد گل خشک، طول ریشه و عملکرد اسانس بود. نتایج آزمایش نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش معنیدار میانگین تمام صفات مورفولوژیک به جز طول ریشه گیاه گردید. اما بااین‌حال عملکرد اسانس در شرایط تنش متوسط کاهش معنیداری نشان نداد. کاربرد کود فسفر تا میزان 150 کیلوگرم و کود روی به میزان 30 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش مقادیر صفات مورفولوژیک و اسانس شد. مصرف زیاد کود فسفر (300 کیلوگرم در هکتار) اثرات منفی در عملکرد بابونه داشت. به‌طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد که اعمال تنش متوسط (50 درصد ظرفیت مزرعه) به همراه مصرف 150 کیلوگرم کود فسفر و 30 کیلوگرم کود روی در هکتار، میتواند باعث بهبود عملکرد اسانس بابونه آلمانی گردد.
