اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
مریم هراتی راد؛ نفیسه مهدی نژاد؛ رضا درویش زاده؛ براتعلی فاخری؛ میترا جباری؛ سرور ارژنگ
چکیده
کمبود روی در خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک باعث کاهش تولید غلات در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران می‌شود. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع 95 لاین خالص ذرت، با استفاده از صفات مورفولوژیکی و عملکرد، تحت شرایط بهینه (نرمال) و تنش کمبود روی، در سال زراعی 1399-1400، در قالب طرح آلفا لاتیس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان اجرا شد. نتایج ...
بیشتر
کمبود روی در خاک‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک باعث کاهش تولید غلات در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران می‌شود. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع 95 لاین خالص ذرت، با استفاده از صفات مورفولوژیکی و عملکرد، تحت شرایط بهینه (نرمال) و تنش کمبود روی، در سال زراعی 1399-1400، در قالب طرح آلفا لاتیس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان اجرا شد. نتایج نشان داد بین لاین‌های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات مورد بررسی اختلاف آماری معنیدار وجود دارد. بر اساس تجزیه رگرسیون گام‌به‌گام و تجزیه علیّت تحت شرایط بهینه و کمبود روی، صفات تعداد دانه در بلال و وزن صد دانه صفات مهم تأثیرگذار بر عملکرد اقتصادی تعیین شدند. در تجزیه خوشه‌ای، لاین‌های مورد نظر از لحاظ صفات مورد مطالعه در شرایط کمبود روی و بهینه به‌ترتیب در 5 و 4 خوشه طبقه‌بندی شدند. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در شرایط کمبود روی 11 لاین (Ma001, Ma023, Ma039, Ma043, Ma044, Ma057, Ma062, Ma065, Ma100, Ma112, Ma117) در خوشه اول جزو ژنوتیپهای حساس شناسایی شدند. همچنین در این شرایط تعداد 30 لاین (Ma004, Ma006, Ma015, Ma017, Ma018, Ma019, Ma020, Ma021, Ma027, Ma030, Ma031, Ma032, Ma035, Ma038, Ma049, Ma055, Ma064, Ma072, Ma075, Ma096, Ma098, Ma104, Ma105, Ma107, Ma108, Ma111, Ma114, Ma123, G703, Simon) موجود در خوشه چهارم جزو ژنوتیپهای متحمل شناسایی شدند که در بیشتر صفات به ویژه عملکرد دارای بیشترین مقدار بودند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی تأییدکننده نتایج تجزیه خوشه‌ای بود. بنابراین براساس نتایج حاصل از مقایسه میانگین خوشه‌ها تحت شرایط کمبود روی و نمودار بای‌پلات به‌دست آمده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، میتوان والدین مناسب را انتخاب و به واسطه تلاقی آنها با توجه به پدیده‌های ژنتیکی همانند هتروزیس و تفکیک متجاوز، به هیبریدهای ذرت متحمل به تنش کمبود روی و نیز دارای ویژگی‌های مطلوب زراعی دست یافت.
تنش خشکی
احمد مجیدی مهر؛ محمد هادی پهلوانی؛ خلیل زینلی نژاد؛ رحمت الله کریمی‌زاده؛ آندریاس بونر
چکیده
تنش کم‌آبی یکی از مهم‌ترین تنشهای محیطی است که باعث کاهش عملکرد گندم در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران می‌شود. به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپهای گندم نان بهاره از نظر برخی صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه، 100 ژنوتیپ گندم نان بهاره از نظر 16 صفت مورفولوژیک و عملکرد دانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران در شرایط مزرعه ...
بیشتر
تنش کم‌آبی یکی از مهم‌ترین تنشهای محیطی است که باعث کاهش عملکرد گندم در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران می‌شود. به‌منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپهای گندم نان بهاره از نظر برخی صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه، 100 ژنوتیپ گندم نان بهاره از نظر 16 صفت مورفولوژیک و عملکرد دانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران در شرایط مزرعه در سال زراعی 1400-1399 مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس تنوع بالا و معنی‌داری را در هر دو شرایط بدون تنش و تنش کم‌آبی نشان داد. ژنوتیپ 11 متحملترین ژنوتیپ با منشأ جغرافیایی کشور نپال و ژنوتیپ 47 واجد کمترین میزان STI نسبت به تنش کم‌آبی با منشأ جغرافیایی کشور چین بود. طول ریشک بیشترین درصد ضریب تنوع ژنوتیپی را در هر دو حالت تنش کم‌آبی (96.05) و بدون تنش (66.49) داشت. بالاترین میزان وراثت‌پذیری در هر دو شرایط محیطی بدون تنش و تنش کم‌آبی به ترتیب مربوط به صفات تعداد میان‌گره (99.72%) و تعداد برگ در ساقه (98.60%) بود. نتایج تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپهای مورد مطالعه در هر دو شرایط محیطی را در شش گروه مجزا و متفاوت قرار دارد، به‌طوری که بیشترین تفاوت فاصله ژنتیکی و عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی بین خوشه اول و ششم مشاهده گردید؛ بنابراین میتوان در برنامه‌های تلاقی و همچنین مطالعات ژنتیکی (نظیر جوامع نوترکیب و نقشه‌یابی ارتباطی) و نیز بالا بردن میزان هتروزیس از ژنوتیپهای اولین کلاستر با 1، 29، 28، 75، 52، 47، 2، 4، 10، 9، 14، 13، 36 و 35 پراکنش جغرافیایی نامنظم از چند کشور آمریکا، نپال، ایتالیا، چین، هند، پرتغال، انگلستان و افغانستان و آخرین کلاستر با ژنوتیپهای 71، 94، 99، 97، 100، 93، 95، 69 و 98 با پراکنش جغرافیایی اکثراً ایران بودند که میتوان در شرایط تنش کم‌آبی استفاده نمود.
مسعود گلستانی
چکیده
به منظور تعیین مناسبترین شاخصهای تحمل به خشکی و شناسایی اکوتیپهای متحمل به خشکی آویشن دنایی (Thymus daenensis subsp. daenensis)، آزمایشی در دو محیط بدون‌تنش و تنش خشکی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 97-1396 در شهرستان ابرکوه انجام شد. در این مطالعه شاخصهای تحمل به خشکی شامل: شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص ...
بیشتر
به منظور تعیین مناسبترین شاخصهای تحمل به خشکی و شناسایی اکوتیپهای متحمل به خشکی آویشن دنایی (Thymus daenensis subsp. daenensis)، آزمایشی در دو محیط بدون‌تنش و تنش خشکی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 97-1396 در شهرستان ابرکوه انجام شد. در این مطالعه شاخصهای تحمل به خشکی شامل: شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص میانگین بهره‌وری (MP)، شاخص میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) با استفاده از وزن خشک اندام هوایی اکوتیپها در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش خشکی (Ys) محاسبه گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اکوتیپها از نظر وزن خشک اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنیدار وجود دارد. نتایج تجزیه واریانس ساده نیز نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین اکوتیپها از نظر Ypو Ys و شاخصهای MP، GMP، HM، STI و YI وجود دارد. تحلیل همبستگی بین شاخصها و وزن خشک اندام هوایی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی نشان داد که شاخصهای MP، GMP، HM، STI و YI مناسبترین شاخصها برای انتخاب اکوتیپها هستند. نمودار چند متغیره بای‌پلات نشان داد که اکوتیپهای خرم‌آباد1، اراک1، خرم‌آباد2، فریدونشهر و همدان در مجاورت شاخصهای مناسب تحمل به خشکی قرار دارند و نیز توزیع اکوتیپها در فضای بای‌پلات وجود تنوع ژنتیکی بین اکوتیپها را جهت انتخاب برای تحمل به تنش خشکی نشان داد. تجزیه خوشه‌ای نشان داد که میتوان اکوتیپهای خرم‌آباد1، اراک1، خرم‌آباد2، فریدونشهر و همدان را به عنوان اکوتیپهای متحمل به خشکی و اکوتیپهای اراک2 و شازند را به عنوان اکوتیپهای حساس به خشکی پیشنهاد نمود.
احمد مجیدی مهر؛ رضا امیری فهلیانی
چکیده
برنج از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و شوری یک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. در این آزمایش 11 ژنوتیپ برنج به‌صورت کرتهای خرده شده در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در تابستان 1391 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج، انجام گرفت. کرت اصلی تنش شوری در 4 سطح (0، 44، 88 و 132 میلی مولار) و کرت ...
بیشتر
برنج از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و شوری یک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. در این آزمایش 11 ژنوتیپ برنج به‌صورت کرتهای خرده شده در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در تابستان 1391 در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج، انجام گرفت. کرت اصلی تنش شوری در 4 سطح (0، 44، 88 و 132 میلی مولار) و کرت فرعی شامل 11 ژنوتیپ برنج (غریب، محلی یاسوج، چمپا و شهری لوداب، 304، لنجان عسکری، کامفیروز، دمسیاه ممسنی، موسی طارم، حسن سرایی و دولار) بود. صفات مورد ارزیابی شامل شاخص های فلورسانس کلروفیل (به ترتیب F0 ، Fm ، Fv و Fv/Fm)، سبزینگی، قندهای محلول، پرولین و پروتئین برگ و عملکرد دانه بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که صفات شاخصهای فلورسانس کلروفیل (به ترتیب F0 ، Fm ، Fv و Fv/Fm)، سبزینگی، قندهای محلول، پرولین و پروتئین برگ تحت تأثیر اثر متقابل شوری و ژنوتیپ قرار گرفتند. با افزایش شدت تنش، تجمع پرولین، پروتئین و قندهای محلول برگ در گیاهان تحت سطوح شوری افزایش یافت، ولی ژنوتیپها از این نظر با هم اختلاف داشتند. افزایش سطح تنش شوری سبب کاهش محتوای نسبی کلروفیل و عملکرد دانه گردید. مقایسه میانگین های ژنوتیپ های برنج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ لنجان عسکری و کمترین آن به ژنوتیپ دولار تعلق داشت. در تجزیه خوشه ای با روش حداقل واریانس وارد در شرایط تنش شوری، ژنوتیپها در 4 گروه قرار گرفتند و بالاترین فاصله ژنتیکی بین خوشه اول و چهارم مشاهده شد که میتوان از ژنوتیپهای این دو خوشه برای برنامه اصلاحی مثل هتروزیس و تفکیک متجاوز استفاده کرد.
بهنام طهماسب پور؛ سدابه جهانبخش؛ علیرضا تاری نژاد؛ حمید محمدی
چکیده
به‌منظور شناسایی ژنوتیپهای گندم متحمل به تنش خشکی در گلخانه و مزرعه، 30 ژنوتیپ به‌عنوان فاکتور فرعی به‌صورت کرتهای خردشده در قالب طرح کاملاً تصادفی و بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط بدون تنش (آبیاری به‌صورت متداول تا آخر فرایند رشد گیاه صورت گرفت) و تنش خشکی مرحله گلدهی (آبیاری تا مرحله گلدهی به‌صورت متداول و طبیعی ...
بیشتر
به‌منظور شناسایی ژنوتیپهای گندم متحمل به تنش خشکی در گلخانه و مزرعه، 30 ژنوتیپ به‌عنوان فاکتور فرعی به‌صورت کرتهای خردشده در قالب طرح کاملاً تصادفی و بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط بدون تنش (آبیاری به‌صورت متداول تا آخر فرایند رشد گیاه صورت گرفت) و تنش خشکی مرحله گلدهی (آبیاری تا مرحله گلدهی به‌صورت متداول و طبیعی انجام گرفت و تنش خشکی بعدازآن مرحله اعمال گردید) در سال 96-1395 در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی‌داری را بین ژنوتیپها ازلحاظ عملکرد دانه در شرایط تنش کمبود آب آخر فصل و بدون تنش نشان داد. شاخصهای مختلف ارزیابی تحمل به تنش خشکی، ژنوتیپهای مختلف را به‌عنوان متحمل به تنش کمبود آب در مرحله گلدهی معرفی نمود. روی این اصل، گروه‌بندی ژنوتیپها بر اساس شاخص تحمل، میانگین محصول دهی، میانگین هندسی محصول دهی، میانگین هارمونیک، شاخص تحمل تنش، شاخص حساسیت تنش، شاخص عملکرد و شاخص پایداری عملکرد جهت شناسایی ژنوتیپهای متحمل به تنش خشکی انجام و تحت شرایط گلخانه و مزرعه ژنوتیپ-ها در چهار خوشه جای گرفتند و ژنوتیپهای cd-1، cd-2، cd-5 و cd-9 تحت هر دو شرایط ارزیابی (گلخانه و مزرعه) و بر اساس شاخصهای متحمل به خشکی مورد ارزیابی، به‌عنوان متحملترین ژنوتیپها تشخیص داده شدند.
مهدی کاکایی
چکیده
از بین تنشهای محیطی، تنش خشکی مهم‌ترین عامل کاهش تولیدات گیاهان در سراسر جهان است. جهت مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط بین صفات مختلف با عملکرد دانه در 17 ژنوتیپ (شامل ارقام و لاین‌های مختلف) گندم نان، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم در سال زراعی 90-1389 در مزرعه آموزشی-پژوهشی دانشگاه ...
بیشتر
از بین تنشهای محیطی، تنش خشکی مهم‌ترین عامل کاهش تولیدات گیاهان در سراسر جهان است. جهت مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط بین صفات مختلف با عملکرد دانه در 17 ژنوتیپ (شامل ارقام و لاین‌های مختلف) گندم نان، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم در سال زراعی 90-1389 در مزرعه آموزشی-پژوهشی دانشگاه پیام‌نور اسدآباد اجرا گردید. در این آزمایش صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، محتوی نسبی آب برگ، میزان نسبی آب ازدست‌رفته، درصد سبزینگی برگ (میزان کلروفیل) و مساحت برگ پرچم اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس ساده تنوع بالا و معنی‌داری را در هر دو شرایط رطوبتی (مکان) نشان داد. نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر ژنوتیپ را برای اکثر صفات معنیدار نشان داد. نتایج تجزیه همبستگی نیز بیانگر این بود که بین عملکرد دانه و درصد سبزینگی برگ (اسپاد) در شرایط دیم و بین عملکرد دانه و میزان آب ازدست‌رفته برگ در شرایط عدم تنش خشکی همبستگی مثبت و معنی‌داری (P<0.05) مشاهده گردید. نتایج تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپهای موردمطالعه را در هر دو شرایط محیطی در سه گروه مجزا و متفاوت قرار داد. به‌طوری‌که بیشترین فاصله ژنتیکی در هر دو شرایط رطوبتی بین خوشه اول و سوم مشاهده گردید. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی در شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم به ترتیب 71% و 76% از تنوع موجود را توجیه نمودند. با توجه به مقایسه میانگین عملکرد دانه، ژنوتیپهای 7 (3790 کیلوگرم در هکتار)، 8 (3525 کیلوگرم در هکتار) و 13 (3305 کیلوگرم در هکتار) در شرایط عدم تنش خشکی و ژنوتیپهای 13 (2147 کیلوگرم در هکتار)، 14 (2440 کیلوگرم در هکتار) و 17 (2254 کیلوگرم در هکتار) در شرایط دیم بیشترین عملکرد دانه را تولید کردند.
پرهام نیک‌سیر؛ سعید نواب‌پور؛ حسین صبوری؛ حسن سلطانلو
چکیده
برنج از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و خشکییک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. اصلاح برای تحمل به خشکی می‌تواندیک روش مؤثر برای بهبود و پایداری عملکرد در مناطق کم‌آب باشد. به‌منظور بررسی تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در شرایط کشت هیدروپونیک در آزمایشگاه ...
بیشتر
برنج از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران و جهان است و خشکییک عامل محدودکننده مهم در تولید این محصول است. اصلاح برای تحمل به خشکی می‌تواندیک روش مؤثر برای بهبود و پایداری عملکرد در مناطق کم‌آب باشد. به‌منظور بررسی تحمل به خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و به‌صورت فاکتوریل با سه تکرار در شرایط کشت هیدروپونیک در آزمایشگاه اصلاح نباتات دانشگاه گنبدکاووس در سال 1391 به اجرا درآمد. ترکیب 22 ژنوتیپ برنج به همراه دو تیمار خشکی (شاهد و 5- بار) به‌صورت فاکتوریلبه‌عنوان تیمارهایموردبررسی در نظر گرفته شدند. خصوصیاتموردمطالعه شامل قطر ریشه، وزن ریشه، تعداد ریشه، طول ریشه، وزن ساقه، طول ساقه، زیست‌توده و کد ژنوتیپی (میزان تحمل نسبی ژنوتیپها به خشکی) بود. تجزیه واریانس نشان داد تفاوت بسیار معنی‌داری (0/01) بین ژنوتیپها ازنظر کلیه صفات وجود داشت. وجود اختلاف معنیدار میانگین صفات بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپهای موردمطالعه بود. در تجزیه خوشه‌ایبر اساس صفات گیاهچه‌ای، ژنوتیپ‌هایی که با رقم متحمل Bala در یک گروه قرار گرفتند گروه متحمل و ژنوتیپ‌هایی که با رقم نسبتاً حساس Azucena دسته‌بندی شدند، گروه حساس نامیده شدند. رگرسیون مرحله‌ای با در نظر گرفتن زیست‌توده به‌عنوان متغیر وابسته و سایر صفات به‌عنوان متغیرهای مستقل نشان داد که در شرایط تنش خشکی صفات وزن ساقه ووزن ریشه (0/61=R2) به ترتیب بیشترین تأثیر را بر صفت زیست‌توده داشتند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با توجه به وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپهای موردمطالعه، میتوان از آنها در جهت افزایش تحمل به خشکی در ارقام پر محصول برنج استفاده نمود.
محمود باصفا؛ مجید طاهریان
چکیده
خشکی از تنشهای محیطی مهم در کاهش رشد و تولید گیاهان میباشد. این بررسی به منظور ارزیابی تحمل به خشکی اکوتیپهای یونجه با استفاده از شاخصهای تحمل به خشکی طی سالهای زراعی 88-1387، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی نیشابور اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. ...
بیشتر
خشکی از تنشهای محیطی مهم در کاهش رشد و تولید گیاهان میباشد. این بررسی به منظور ارزیابی تحمل به خشکی اکوتیپهای یونجه با استفاده از شاخصهای تحمل به خشکی طی سالهای زراعی 88-1387، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی نیشابور اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کرتهای اصلی به سه تیمار عدم تنش، تنش ملایم و تنش شدید (دور آبیاری 7، 10 و 14 روز) و کرتهای فرعی به 11 اکوتیپ یونجه اختصاص داشتند. شاخصهای تحمل به تنش (STI)، تحمل به خشکی (TOL)، حساسیت به تنش (SSI)، میانگین هندسی تولید (GMP)، میانگین حسابی تولید (MP) و میانگین هارمونیک (HARM)، با استفاده از عملکرد علوفه خشک در شرایط تنش (Ys) و بدون تنش(Yp) محاسبه شدند. همبستگی مثبت و معنیدار بین عملکرد علوفه خشک در شرایط تنش و عدم تنش و شاخصها نشان داد که در تنش ملایم و شدید، شاخصهای GMP، MP، HARM و STI مناسبترین شاخصها هستند (r2 = 0.97, p ≤ 0.01). با توجه به این شاخصها و مقادیر Ys و Yp بالا و همچنین نمودار چند متغیره بای پلات مشخص شد که اکوتیپهای قارقلوق و ملک کندی در تنش ملایم و فامنین در تنش شدید متحملترین اکوتیپها بودند. گروه بندی اکوتیپها نشان داد که بر اساس عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش و مقادیر شاخصهای انتخابی، آنها در سه گروه حساس، متحمل و نیمه حساس به تنش قرار میگیرند.
