نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 انشجوی دوره دکتری اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشیار گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

4 دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

به‌منظور شناسایی ژنوتیپ‌های گندم متحمل به تنش خشکی در گلخانه و مزرعه، 30 ژنوتیپ به‌عنوان فاکتور فرعی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح کاملاً تصادفی و بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط بدون تنش (آبیاری به‌صورت متداول تا آخر فرایند رشد گیاه صورت گرفت) و تنش خشکی مرحله گلدهی (آبیاری تا مرحله گلدهی به‌صورت متداول و طبیعی انجام گرفت و تنش خشکی بعدازآن مرحله اعمال گردید) در سال 96-1395 در گلخانه و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی‌داری را بین ژنوتیپ‌ها ازلحاظ عملکرد دانه در شرایط تنش کمبود آب آخر فصل و بدون تنش نشان داد. شاخص­های مختلف ارزیابی تحمل به تنش خشکی، ژنوتیپ­های مختلف را به‌عنوان متحمل به تنش کمبود آب در مرحله گلدهی معرفی نمود. روی این اصل، گروه‌بندی ژنوتیپ­ها بر اساس شاخص‌ تحمل، میانگین محصول دهی، میانگین هندسی محصول دهی، میانگین هارمونیک، شاخص تحمل تنش، شاخص حساسیت تنش، شاخص عملکرد و شاخص پایداری عملکرد جهت شناسایی ژنوتیپ­های متحمل به تنش خشکی انجام و تحت شرایط گلخانه و مزرعه ژنوتیپ-ها در چهار خوشه جای گرفتند و ژنوتیپ­های cd-1، cd-2، cd-5 و cd-9 تحت هر دو شرایط ارزیابی (گلخانه و مزرعه) و بر اساس شاخص­های متحمل به خشکی مورد ارزیابی، به‌عنوان متحمل­ترین ژنوتیپ­ها تشخیص داده شدند.

کلیدواژه‌ها

Bouslama, M., Schapaugh, W.T., 1984. Stress tolerance in soybeans. I: evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance1. Crop Science. 34, 933-937.
Emam, Y., 2011. Cereal Crop Production. 4th Edition. Shiraz University Press. 190 pages. [In Persian].
Fernandez, G.C.J., 1992. Effective selection criteria for assessing stress tolerance. In: Kuo CG editor, Proceedings of the International Symposium on ‘Adaptation of vegetables and other food crops in temperature and water stress’. AVRDC Publication. Tainan, Taiwan. 13-18 Aug. Chapter 25,257-270.
Fischer, R., Maurer, R., 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research. 29, 897-912.
Gasemi, M., 2017. Wheat cultivars of tolerance to end season drought stress in Ardabil plain. Agricultural research center, Ardabil. [In Persian with English summary].
Gavuzzi, P., Rizza, F., Palumbo, M., Campaline, R.G., Ricciardi, G.L. and Borghi, B., 1997. Evaluation of field and laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter ceraeals. Canadian Journal of Plant Science. 77, 523-531.
Mohammadi R., Haghparast R., Aghaee-Sarbarzeh M., Abdollahi A., 2006. Evaluation of drought tolerance of advanced durum wheat genotypes based on physiological criteria and related traits. Journal of Agricultural Science. Iran, 3, 563-575. [In Persian with English summary].
 Murri, S., Emam, Y., Surshojani, H., 2013. Evaluation of terminal drought tolerance in wheat using yield, yield components and quantitative indices of drought tolerance. Journal of environmental stress in Crop Science. 5, 32-19.
Roohi, E., Siosemardeh, A., 2008. Study on gas exchange in different wheat (Triticum aestivum L.) genotypes under moisture stress conditions. Iranian Journal of Seed and Plant. 24, 45-62. [In Persian with English summary].
Rosielle, A.A., Hamblin, J., 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environment1. Crop Science. 21, 943-946.
Saba, J., Moghaddam, M., Ghassemi, M., Nishabouri, M.R., 2001. Genetic properties of drought resistance indices. Journal of Agricultural Science and Technology. 3, 43-49.
Shafazadeh, M.K., Yazdansepas, A., Amini, A., Ghanadha, M.R., 2004. Study of terminal drought tolerance in promising winter and facultative wheat genotypes using stress susceptibility and tolerance indices. Seed and Plant. 20, 57-71. [In Persian with English summary].
Sio –Semardeh, A., Ahmadi, A., Poostini, K., Mohammad, V., 2006. Evaluation of drought resistance indices under various environmental conditions. Field Crops Research.98, 222-229.
SPII. 2015. Report of wheat breeding program result during 2014-2015. Cereal Research Division, Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran. [In Persian with English summary].
SPII. 2016. Report of wheat breeding program result during 2015-2016. Cereal Research Division, Seed and Plant Improvement Institute, Karaj, Iran. [In Persian with English summary].
Zabarjadi, A. R., Tavakolishadpey, S., Etminan, A.R., Mohammadi, R., 2013. Evaluation of drought stress tolerance in durum wheat genotypes using drought tolerance indices. Seed and Plant Improvement Journal. 29, 1-12. [In Persian with English summary].