نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

به منظور تعیین مناسب‌ترین شاخص‌های تحمل به خشکی و شناسایی اکوتیپ‌های متحمل به خشکی آویشن دنایی (Thymus daenensis subsp. daenensis)، آزمایشی در دو محیط بدون‌تنش و تنش خشکی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 97-1396 در شهرستان ابرکوه انجام شد. در این مطالعه شاخص‌های تحمل به خشکی شامل: شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص میانگین بهره‌وری (MP)، شاخص میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) با استفاده از وزن خشک اندام هوایی اکوتیپ‌ها در شرایط بدون تنش (Yp) و تنش خشکی (Ys) محاسبه گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اکوتیپ‌ها از نظر وزن خشک اندام هوایی در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی‌دار وجود دارد. نتایج تجزیه واریانس ساده نیز نشان داد که اختلاف معنی‌داری بین اکوتیپ‌ها از نظر Ypو Ys و شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI وجود دارد. تحلیل همبستگی بین شاخص‌ها و وزن خشک اندام هوایی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی نشان داد که شاخص‌های MP، GMP، HM، STI و YI‌ مناسب‌ترین شاخص‌ها برای انتخاب اکوتیپ‌ها هستند. نمودار چند متغیره بای‌پلات نشان داد که اکوتیپ‌های خرم‌آباد1، اراک1، خرم‌آباد2، فریدونشهر و همدان در مجاورت شاخص‌های مناسب تحمل به خشکی قرار دارند و نیز توزیع اکوتیپ‌ها در فضای بای‌پلات وجود تنوع ژنتیکی بین اکوتیپ‌ها را جهت انتخاب برای تحمل به تنش خشکی نشان داد. تجزیه خوشه‌ای نشان داد که می‌توان اکوتیپ‌های خرم‌آباد1، اراک1، خرم‌آباد2، فریدونشهر و همدان را به عنوان اکوتیپ‌های متحمل به خشکی و اکوتیپ‌های اراک2 و شازند را به عنوان اکوتیپ‌های حساس به خشکی پیشنهاد نمود.

کلیدواژه‌ها

Alavi, S.R., Darvishzadeh, R., Valizadeh, M., Moghadam, M., Farrokhi, E., Basirnia, A., Pirzad, A., 2014. Evaluation of drought tolerance indices in various sunflowers cultivars (Helianthus annuus L.). Research in Field Crops. 2, 16-27. [In Persian with English Summary].
Bouslama, M., Schapaugh, J., 1984. Stress tolerance in soybeans. I. Evaluation of three Screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science. 24, 933-937.
Fernandez, G.C.J., 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and other Food Crops in Temperature and Water Stress. Taiwan, 13-16 August, 257-270.
Fischer, R.A., Maurer, R., 1978. Drought tolerance in spring wheat cultivars. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research. 2, 897-912.
Gavuzzi, P., Rizza, F., Palumbo, M., Campaline, R.G., Ricciardi G.L., Borghi. B., 1997. Evaluation of field and laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter cereals. Cananian Journal of Plant Science. 77, 523-531.
Golparvar, A.R., Majidi Heravan, A., Ghasemi Pir Bloti, A., 2004. Genetic improvement of yield potential and drought resistance in wheat genotypes (Triticum aestivum). Journal of Dryness and Drought, Agricultural Extension, 3, 13-23. [In Persian].
Jamzad, Z., 2009. Thymus and Satureja species of Iran. Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran. 171p. [In Persian].
Kakaei, M., Zebarjadi, A., Mostafaie, A., Rezaeizad, A., 2011. Determination of drought tolerant genotypes in Brassica napus L. based on drought tolerance indices. Journal of Crop Production. 3, 107-124. [In Persian with English Summary].
Khorshidi, J., Shokrpour, M., Nazeri, V., 2016. Evaluation of response to water deficit stress in Thymus daenensis subsp. daenensis using stress tolerance indices. Iranian Journal of Horticultural Science. 46, 563-574. [In Persian with English Summary].
Kristin, A.S., Serna, R.R., Perez, F.I., Enriquez, B.C., Gallegos, A.A., Vallejo, P.R., Wassimi, N., Kelley, J.D., 1997. Improving common bean performance under drought stress. Crop Science. 37, 43-50.
Nickavar, B., Mojab, F., Dolat-Abadi, R., 2005. Analysis of the essential oils of two Thymus species from Iran. Food Chemistry. 90, 609-611.
Omidbaigi, R., 2015. Production and Processing of Medicinal Plants. Astane ghodse Razavi. 348p. [In Persian].
Roozrokh, M., Sabaghpour, S.H., Armin, M., 2012. Determining the best indices of drought tolerance in chickpea genotypes. Journal of Plant Ecophysiology. 4, 25-36. [In Persian with English Summary].
Rosielle, A.A., Hamblin, J., 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science. 21, 943-946.
Safari, H., Jafari, A.A., 2012. Drought resistance evaluation based on forage yield in accessions of Agropyron trichophorum by drought resistance indices. Iranian journal of Range and Desert Reseach. 19, 640-654. [In Persian with English Summary].
Tahmasebi, Z., Mohammadi dehbalaee, H., 2019. Evaluation of black bean genotypes (Phaseolus vulgaris L.) under drought stress conditions. Environmental Stresses in Crop Sciences. 12, 197-207. [In Persian].
Tahmasebpour, B., Jahanbakhsh, S., Tarinejad, A.R., Mohammadi, H., 2019. Identification of common wheat (Triticum aestivum L.) genotypes for drought stress tolerance. Environmental Stresses in Crop Sciences. 12, 663-672. [In Persian].
Yari, P., Keshtkar, A.H., Mazahery Laghab, H., 2016. Evaluation of water stress in spring safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars using tolerance indices in Hamadan region. Journal of Crop Breeding. 8, 88-96. [In Persian with English Summary].