تنش شوری
جعفر نباتی؛ مرتضی گلدانی؛ محمد محمدی؛ محبوبه میر میران؛ علی اسدی
چکیده
انتخاب ارقام متحمل به شوری از راهکارهای جلوگیری از کاهش عملکرد در شرایط تنش است. این پژوهش به‌منظور ارزیابی میزان تحمل به شوری 24 ژنوتیپ عدس به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 اجرا شد. تنش شوری در سه سطح 0.5، 12 و dS.m-1 16 در کرت‌های اصلی و ژنوتیپهای ...
بیشتر
انتخاب ارقام متحمل به شوری از راهکارهای جلوگیری از کاهش عملکرد در شرایط تنش است. این پژوهش به‌منظور ارزیابی میزان تحمل به شوری 24 ژنوتیپ عدس به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 اجرا شد. تنش شوری در سه سطح 0.5، 12 و dS.m-1 16 در کرت‌های اصلی و ژنوتیپهای عدس در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد در تنش dS.m-1 12 ژنوتیپهای MLC6، MLC12، MLC26، MLC120 و MLC178 دارای بقای بالای 60 درصد بودند. در سطح شوری dS.m-1 16 به‌جز ژنوتیپهای MLC57، MLC73، MLC94، MLC104 و MLC108 سایر ژنوتیپ‌ها در شوری dS.m-1 16 دارای بقاء بودند و ژنوتیپهای MLC178 و MLC26 به ترتیب با 30 و 25 درصد، بیشترین بقاء را دارا بودند. با افزایش سطح تنش شوری محتوای کلروفیل a، رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و فنل در تمامی ژنوتیپ‌ها روندی کاهشی داشت. با افزایش شوری محتوای کلروفیل a در تیمار شاهد از 724/0 به 220/0 میلی‌گرم در گرم ماده تر در شوری dS.m-1 16 رسید. افزایش شوری از 0.5 به dS.m-1 16 سبب افزایش مهار فعالیت رادیکال آزاد DPPH، کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز در ژنوتیپهای MLC117 و MLC178 شد. با افزایش شوری پتانسیل اسمزی منفی‌تر گردید و در شوری dS.m-1 16 دو ژنوتیپ MLC178 و MLC26 که بقای بالای داشتند کمترین پتانسیل اسمزی را به ترتیب با 3.91- و 5.62- مگاپاسکال نشان دادند. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) نشان داد که مؤلفه اول 41/50 درصد از تغییرات و ویژگی‌های مربوط به رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و پتانسیل اسمزی و مؤلفه دوم نیز 12.66 درصد ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی، متابولیت‌ها و درصد بقاء را توضیح می‌دهد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای نشان داد که ژنوتیپهای MLC6، MLC12، MLC26، MLC117، MLC120 و MLC178 در بیشتر صفات مورد بررسی برتر بودند؛ بنابراین انجام آزمایش‌های تکمیلی جهت بررسی تحمل به شوری روی این ژنوتیپ‌ها در شرایط مزرعه توصیه می‌شود.
فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش
جعفر نباتی؛ علی اکبر محمودی؛ سیده محبوبه میر میران؛ سعید فیض آبادی؛ محمد محمدی؛ احمد نظامی
چکیده
در این مطالعه ویژگی‌های فیزیولوژیک مؤثر در تحمل به یخزدگی ژنوتیپهای عدس، به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط کنترل‌شده در دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1397 بررسی شد. عوامل موردمطالعه شامل 20 ژنوتیپ عدس و سه دمای یخزدگی (صفر، 18- و 20- درجه سانتیگراد) بودند. نتایج نشان داد که 14 ژنوتیپ در دمای 18- درجه سانتیگراد ...
بیشتر
در این مطالعه ویژگی‌های فیزیولوژیک مؤثر در تحمل به یخزدگی ژنوتیپهای عدس، به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط کنترل‌شده در دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1397 بررسی شد. عوامل موردمطالعه شامل 20 ژنوتیپ عدس و سه دمای یخزدگی (صفر، 18- و 20- درجه سانتیگراد) بودند. نتایج نشان داد که 14 ژنوتیپ در دمای 18- درجه سانتیگراد دارای 100 درصد بقاء بودند و در دمای 20- درجه سانتیگراد تمامی ژنوتیپ‌ها از بین رفتند. تجزیه خوشه‌ای براساس صفات مورد مطالعه ژنوتیپ‌ها را به چهار گروه تقسیم نمود. درصد بقاء در گروه‌های اول، دوم و چهارم نسبت به میانگین کل برتری داشت. ژنوتیپهای متعلق به گروه‌های اول (MLC84، MLC407،MLC454 ) و دوم (MLC38،MLC303 ،MLC74 ،MLC334 ) ازنظر فعالیت آنتی‌اکسیدانی، غلظت متابولیت‌ها، رنگ‌دانه‌ها، ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشک دارای برتری نسبی در مقایسه با سایر گروه‌ها بودند. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) نشان داد که مؤلفه اول 32.77 درصد از تغییرات صفات شامل کارایی مصرف آب، کاروتنوئیدها، کلروفیل a/b، هدایت مزوفیلی، فتوسنتز، درصد بقاء، ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشک را دارا بود و مؤلفه دوم تغییرات غلظت کلروفیل‌های a و b، کل رنگ‌دانه‌ها، کربوهیدرات‌های محلول، مهار فعالیت رادیکال آزاد DPPH، فنول، آنتوسیانین، پتانسیل اسمزی، تبخیر و تعرق و هدایت روزنه‌ای را با 16.31 درصد توضیح داد. ژنوتیپهای MLC74، MLC334، MLC11، MLC84، MLC454 و MLC407 ازنظر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و متابولیت‌ها و ژنوتیپهای MLC303، MLC17، MLC38، MLC286 و MLC469 ازنظر درصد بقاء و رشد مجدد از وضعیت مطلوبی برخوردار بودند. به‌طور‌کلی بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای و PCA، این ژنوتیپ‌ها دارای برتری نسبی در اکثر صفات موردمطالعه بوده و برای بررسی تکمیلی تحمل به یخزدگی در شرایط مزرعه در مناطق سرد توصیه می‌گردند.
علیرضا حسن فرد؛ احمد نظامی؛ محمد کافی؛ جعفر نباتی
چکیده
هرچند کشت پاییزه باقلا موجب بهره گیری مؤثر از نزولات آسمانی، نیاز کمتر به آبیاری و بهبود عملکرد دانه آن نسبت به کشت بهاره می‌شود، اما وجود تنش سرما در این فصل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده رشد در این گیاه محسوب می‌شود. به همین منظور آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در دو توده باقلا (بروجرد ...
بیشتر
هرچند کشت پاییزه باقلا موجب بهره گیری مؤثر از نزولات آسمانی، نیاز کمتر به آبیاری و بهبود عملکرد دانه آن نسبت به کشت بهاره می‌شود، اما وجود تنش سرما در این فصل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده رشد در این گیاه محسوب می‌شود. به همین منظور آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در دو توده باقلا (بروجرد و نیشابور) در دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. گیاهان در مرحله چهار تا شش برگی به مدت یک ساعت در هریک از دماهای موردنظر (صفر، 4-، 8-، 12-، 16-، 20-، 24- درجه سانتیگراد) توسط فریزر ترموگرادیان تحت تنش قرار گرفتند. بیست‌و‌یک روز بعد، درصد بقاء و برخی از خصوصیات مربوط به رشد مجدد مانند ارتفاع ساقه، تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، ساقه، مجموع اندام‌های هوایی و ریشه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر دما بر درصد بقاء و سایر صفات رشد مجدد گیاه پس از اعمال تنش معنیدار بود؛ اما اثر توده و برهمکنش توده و دما بر درصد بقاء معنیدار نبود. به‌طوری‌که با کاهش دما درصد بقاء و سایر صفات رشد مجدد گیاه کاهش یافتند. این کاهش از دمای 12- درجه سانتیگراد شدیدتر بود و در دمای 16- درجه سانتیگراد منجربه مرگ تمام گیاهان شد. توده نیشابور تقریباً در تمام صفات رشد مجدد در محدوده دمایی صفر تا 12- درجه سانتیگراد با کاهش بیشتری نسبت به توده بروجرد مواجه شد. به این صورت که سطح برگ در بوته 24 سانتی‌متر مربع و وزن خشک برگ، ساقه، اندام‌های هوایی و ریشه به ترتیب 25، 30، 27 و 23 درصد کاهش داشت که مبین حساسیت بیشتر آن است. بین ارتفاع ساقه و سطح برگ گیاه با وزن خشک اندام‌های هوایی (به ترتیب **0.98 =r و ** 0.96 =r) و ریشه (به ترتیب **0.96 =r و ** 0.91 =r) همبستگی مثبت و معنیداری مشاهده شد؛ که نشان‌دهنده تغییرات همسو و هماهنگ بین دو صفت مذکور با وزن خشک گیاه است.
مریم جانعلی زاده قزوینی؛ احمد نظامی؛ ابراهیم ایزدی دربندی؛ مهدی پارسا
چکیده
به‌منظور بررسی تحمل به سرمای گیاه بارهنگ سرنیزه‌ای آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار تحت شرایط کنترل‌شده در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل آزمایش شامل اکوتیپ‌های بارهنگ سرنیزه‌ای (بجنورد، کلات، مشهد، قاین و بیرجند) و دماهای یخزدگی (0، 3-، 6-، 9-،12-، 15- ، 18- و 21- درجه سانتیگراد) بود. ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تحمل به سرمای گیاه بارهنگ سرنیزه‌ای آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار تحت شرایط کنترل‌شده در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. عوامل آزمایش شامل اکوتیپ‌های بارهنگ سرنیزه‌ای (بجنورد، کلات، مشهد، قاین و بیرجند) و دماهای یخزدگی (0، 3-، 6-، 9-،12-، 15- ، 18- و 21- درجه سانتیگراد) بود. گیاهان بارهنگ پس از سه ماه رشد و خوسرمایی در شرایط طبیعی، جهت اعمال دماهای یخزدگی در اواخر دی‌ماه سال1390به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. جهت تعیین پایداری غشاء سیتوپلاسمی، درصد نشت الکترولیت‌ها و دمای پنجاه‌درصد کشندگی گیاهان بر اساس نشت الکترولیت‌ها (LT50el) محاسبه شد. بقای گیاهان نیز چهار هفته پس از اعمال دماهای یخزدگی با اندازهگیری درصد بقاء و دمای پنجاه‌درصد کشندگی گیاهان بر اساس درصد بقاء (LT50su) ارزیابی شد. نتایج نشان داد که به لحاظ LT50el اکوتیپ مشهد متحمل‌ترین و اکوتیپ‌های کلات و بیرجند حساس‌ترین اکوتیپ‌ها بودند. اثرات متقابل اکوتیپ و دما بر درصد نشت الکترولیت‌ها و درصد بقاء معنیدار بود، بطوریکه در دمای 12- درجه سانتیگراد اکوتیپ‌های بجنورد و بیرجند به ترتیب کمترین و بیشترین درصد نشت الکترولیت را دارا بودند. در همین تیمار اکوتیپ مشهد با 94/4 درصد بیشترین و اکوتیپ بیرجند با 25/4 درصد کمترین درصد بقاء را نشان دادند. میزان LT50su در اکوتیپ مشهد 5/3 درجه سانتیگراد کمتر از اکوتیپ بیرجند بود. در این آزمایش همبستگی منفی و معنیداری بین درصد نشت الکترولیت‌ها و درصد بقاء (**0/70- r=) وجود داشت. همچنین همبستگی مثبت و معنیداری (*0/53=r) بین LT50el با LT50su دیده شد. بر طبق این نتایج، اکوتیپ‌های مشهد و بجنورد تحمل به یخزدگی بهتری نسبت به اکوتیپ بیرجند از خود نشان دادند.
احمد نظامی؛ کمال حاج محمدنیا قالی باف؛ علی کمندی
چکیده
به منظور بررسی تحمل به یخزدگی ارقام چغندرقند در شرایط کنترل شده، پژوهشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه هشت رقم چغندرقند (Beta vulgaris L.) به نام های رسول، شیرین، IC و7233 (ارقام داخلی)، افشاری، پائولینا، ریزوفورت و لاتیتیا (ارقام خارجی) در معرض هشت ...
بیشتر
به منظور بررسی تحمل به یخزدگی ارقام چغندرقند در شرایط کنترل شده، پژوهشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه هشت رقم چغندرقند (Beta vulgaris L.) به نام های رسول، شیرین، IC و7233 (ارقام داخلی)، افشاری، پائولینا، ریزوفورت و لاتیتیا (ارقام خارجی) در معرض هشت دمای یخ زدگی (شامل صفر، 2-، 4- ، 6- ، 8- ، 10- ، 12- و 14- درجه سانتیگراد) قرار گرفتند. بوته ها تا مرحله 4 تا 5 برگی در اوایل بهار در محیط طبیعی رشد یافته و بعد از آن جهت اعمال تیمارهای یخزدگی به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. درصد بقاء، وزن خشک، عدد کلروفیل‌متر، دمای کشنده 50 درصد (LT50) نمونه‌های گیاهی و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT50) نمونهها در پایان دوره بازیافت (سه هفته بعد از اعمال تیمار یخزدگی) اندازهگیری و ثبت شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که اثرات رقم و دمای یخزدگی بر درصد بقاء، وزن خشک و عدد کلروفیل متر معنیدار (01/0≤p) بود. با کاهش دمای یخزدگی به کمتر از 8- درجه سانتیگراد، میانگین درصد بقاء به شکل معنیداری کم شد، اما کاهش معنیدار وزن خشک و عدد کلروفیل‌متر نسبت به شاهد (تیمار عدم یخزدگی) از تیمار دمایی 2- درجه سانتیگراد به پایین مشاهده شد. همچنین مشخص شد که ارقام مورد آزمایش از لحاظ LT50 و RDMT50 با یکدیگر اختلاف معنیداری (01/0≤p) داشتند، به نحوی که در بین ارقام چغندرقند مورد بررسی، پائولینا، لاتیتیا و شیرین با LT50معادل 11/5- درجه سانتیگراد مقاوم‌ترین، و رقم افشاری با LT50معادل 9/1- درجه سانتیگراد حساس‌ترین رقم شناخته شدند. رقم افشاری بیشترین مقدار RDMT50 (7/7- درجه سانتیگراد) را نیز نسبت به سایر ارقام نشان داد. به نظر می‌رسد با توجه به همبستگی خوب بین RDMT50 با LT50 در این آزمایش (**0/83=r)، از این صفت نیز بتوان در ارزیابی تحمل به یخزدگی ارقام چغندرقند استفاده کرد.
احمد نظامی؛ جعفر نباتی؛ اعظم برزوئی؛ علی کمندی؛ علی معصومی؛ معصومه صالحی
چکیده
خطر پذیری آب و هوائی از جمله عواملی است که همواره در میزان تولید غلات در بسیاری از مناطق موثر بوده است. به منظور بررسی تحمل به یخزدگی ارقام جو در شرایط کنترل شده، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی و به صورت آزمایش فاکتوریل با سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجراء در آمد. ترکیب 5 رقم جو ماکوئی، ...
بیشتر
خطر پذیری آب و هوائی از جمله عواملی است که همواره در میزان تولید غلات در بسیاری از مناطق موثر بوده است. به منظور بررسی تحمل به یخزدگی ارقام جو در شرایط کنترل شده، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی و به صورت آزمایش فاکتوریل با سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجراء در آمد. ترکیب 5 رقم جو ماکوئی، کارون×کویر، لخت، ریحان و والفجر به همراه 6 تیمار دمائی (0، 4-، 8-، 12-، 16- و 20- درجه سانتیگراد) به صورت فاکتوریل به عنوان تیمارهای مورد بررسی در نظر گرفته شدند. در این آزمایش گلدان‌ها از زمان کاشت تا مرحله 6-4 برگی جهت گذراندن دوره خوسرمائی در شرایط طبیعی قرار گرفتند و پس از آن جهت اعمال یخزدگی به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. میزان پایداری غشاء سیتوپلاسمی ژنوتیپ‌ها با استفاده از نشت الکترولیت‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت وسپس درجه حرارت کشنده برای 50 درصد نمونهها (LT50 ) بر اساس نشت الکترولیت‌ها تعیین گردید. همچنین سه هفته بعد از زمان اعمال دماهای یخزدگی و رشد مجدد آنها در گلخانه، درصد بقاء، ارتفاع، وزن خشک، دمای کشنده 50 درصد گیاهان ((LT50 بر اساس درصد بقاء و دمای کاهنده 50 درصدوزن خشک گیاهان (RDMT50) اندازهگیری و ثبت شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که درصد نشت الکترولیت‌ها در نمونه‌های برگ و طوقه ارقام مورد بررسی دارای تفاوت معنیداری ( p<0/01) بود، به نحوی که برگ رقم والفجر با 69/4 درصد و رقم کارون×کویر با 5/58 درصد به ترتیب از بیشترین و کمترین درصد نشت برخوردار بودند. در نمونه‌های طوقه رقم ریحان با 78/9 درصد بیشترین درصد نشت الکترولیت را داشت و ارقام ماکوئی، کارون×کویر، لخت و والفجر بدون تفاوت معنیدار کمترین درصد نشت را به خود اختصاص دادند. اندازهگیری صفاتی نظیر وزن خشک و ارتفاع بوته سه هفته پس از بازیافت اختلاف معنیداری را در بین رقم‌های مورد بررسی نشان داد، به عنوان مثال رقم کارون × کویر با 978 میلی‌گرم بیشترین و رقم والفجر با 480 میلی‌گرم کمترین وزن خشک تک بوته را داشتند. همچنین اغلب صفات مورد بررسی از تیمار دمائی 12- درجه سانتی گراد به پائین کاهش معنیداری نسبت به شاهد (تیمار صفر درجه سانتیگراد) نشان دادند.
