نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد نظامی ¹
• کمال حاج محمدنیا قالی باف ²
• علی کمندی ³

¹ دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد

² مربی گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد

³ دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

به منظور بررسی تحمل به یخ­زدگی ارقام چغندرقند در شرایط کنترل شده، پژوهشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه هشت رقم چغندرقند (Beta vulgaris L.) به نام های رسول، شیرین، IC و7233 (ارقام داخلی)، افشاری، پائولینا، ریزوفورت و لاتیتیا (ارقام خارجی) در معرض هشت دمای یخ زدگی (شامل صفر،  2-، 4- ، 6- ، 8- ، 10- ، 12-  و 14- درجه سانتی­گراد) قرار گرفتند. بوته ­ها تا مرحله 4 تا 5 برگی در اوایل بهار در محیط طبیعی رشد یافته و بعد از آن جهت اعمال تیمارهای یخ­زدگی به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. درصد بقاء، وزن خشک، عدد کلروفیل‌متر، دمای کشنده 50 درصد (LT₅₀) نمونه‌های گیاهی  و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT₅₀) نمونه­ها در پایان دوره بازیافت (سه هفته بعد از اعمال تیمار یخ­زدگی) اندازه­گیری و ثبت شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که اثرات رقم و دمای یخ­زدگی بر درصد بقاء، وزن خشک و عدد کلروفیل متر معنی­دار (01/0≤p) بود. با کاهش دمای یخ­زدگی به کمتر از 8- درجه سانتی­گراد، میانگین درصد بقاء به شکل معنی­داری کم شد، اما کاهش معنی­دار  وزن خشک و عدد کلروفیل‌متر نسبت به شاهد (تیمار عدم یخ­زدگی) از تیمار دمایی 2- درجه سانتی‌گراد به پایین مشاهده شد. همچنین مشخص شد که ارقام مورد آزمایش از لحاظ LT₅₀ و RDMT₅₀ با یکدیگر اختلاف معنی‌داری (01/0≤p) داشتند، به نحوی که در بین ارقام چغندرقند مورد بررسی، پائولینا، لاتیتیا و شیرین با LT₅₀معادل 11/5- درجه سانتی­گراد مقاوم‌ترین، و رقم افشاری با LT₅₀معادل 9/1- درجه سانتی‌گراد حساس‌ترین رقم شناخته شدند. رقم افشاری بیشترین مقدار RDMT₅₀ (7/7- درجه سانتی‌گراد) را نیز نسبت به سایر ارقام نشان داد. به نظر می‌رسد با توجه به همبستگی خوب بین RDMT₅₀ با LT₅₀ در این آزمایش (^**0/83=r)، از این صفت نیز بتوان در ارزیابی تحمل به یخ­زدگی ارقام چغندرقند استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

• بقاء
• عدد کلروفیل متر
• LT50
• RDMT50