تنش‌های محیطی در علوم زراعی

تنش خشکی

تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم (.Triticum aestivum L) در شرایط محدودیت آبی

علیرضا محسنی محمدجانلو؛ رئوف سیدشریفی؛ سعید خماری

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 969-985

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5250.2126

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در شرایط محدودیت آبی، آزمایش فاکتوریلی بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1398-1397 اجرا شد. عوامل موردبررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله دهی و آبستنی ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در شرایط محدودیت آبی، آزمایش فاکتوریلی بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1398-1397 اجرا شد. عوامل موردبررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله دهی و آبستنی به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی) و کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد کودهای زیستی، کاربرد توأم سودوموناس و فلاوباکتریوم، کاربرد توأم میکوریز با سودوموناس و فلاوباکتریوم و کاربرد میکوریز) و محلولپاشی پوترسین در سه سطح (عدم محلولپاشی، محلولپاشی 0.5 و 1 میلیمولار پوترسین) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین فعالیت آنزیمهای پلی فنل اکسیداز، پراکسیداز و کاتالاز، در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی با کاربرد توأم میکوریز با سودموناس و فلاوباکتریوم و محلول پاشی یک میلیمولار پوترسین و کمترین فعالیت آن‌ها در شرایط آبیاری کامل، عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین به دست آمد. همچنین محتوای پرولین و قندهای محلول نیز تحت شرایط محدودیت آبی افزایش یافت. کاربرد میکوریز با سودموناس و فلاوباکتریوم و محلول پاشی یک میلی مولار پوترسین در محدودیت شدید آبی محتوای مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن را به ترتیب 51 و 31.72 درصد در مقایسه با عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین در همان سطح محدودیت آبی، کاهش داد. تحت شرایط قطع آبیاری در آبستنی، عملکرد دانه در کاربرد توأم سودوموناس و فلاوباکتریوم (23.1 درصد) و کاربرد توأم میکوریز با سودوموناس و فلاوباکتریوم (16.6 درصد) در مقایسه با عدم کاربرد کودهای زیستی تحت چنین شرایطی افزایش یافت. محلول پاشی یک میلی مولار پوترسین در مقایسه با عدم کاربرد پوترسین، عملکرد دانه را حدود 8.5 درصد افزایش داد. به نظر میرسد کاربرد کودهای زیستی و پوترسین میتواند به دلیل بهبود صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی، عملکرد دانه گندم را تحت شرایط محدودیت آبی افزایش دهد.

تنش خشکی

ارزیابی عملکرد و شاخص‌های تحمل به خشکی در کشت خالص و مخلوط غلات مختلف تحت تنش‌آبی و آبیاری نرمال

مینا شفیعی؛ علی بهپوری؛ احسان بیژن زاده؛ مریم میردورقی

دوره 16، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 693-709

https://doi.org/10.22077/escs.2023.4932.2089

چکیده

به‌منظور ارزیابی شاخص‌های مقاومت به خشکی و عملکرد کشت مخلوط غلات مختلف تحت شرایط تنش‌آبی در شرایط اکولوژیکی گرم و خشک، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 97-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب – دانشگاه شیراز انجام شد. در این آزمایش فاکتور اول رژیم آبیاری در ... بیشتر به‌منظور ارزیابی شاخص‌های مقاومت به خشکی و عملکرد کشت مخلوط غلات مختلف تحت شرایط تنش‌آبی در شرایط اکولوژیکی گرم و خشک، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 97-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب – دانشگاه شیراز انجام شد. در این آزمایش فاکتور اول رژیم آبیاری در دو سطح آبیاری نرمال و تنش‌آبی و فاکتور دوم ژنوتیپ‌های (لاین جو پابلند EB-95-97 ، لاین جو پاکوتاه EB-95-97لاین گندم نان پاکوتاهS-92-19 ، رقم گندم نان پابلند خلیل و یک رقم تریتیکاله جوانیلو) بودند که به صورت سری جایگزینی کشت مخلوط ردیفی دوتایی و خالص کشت شدند. شاخص های کمی تحمل به خشکی شامل: شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص بهره‌وری متوسط (MP)، شاخص عملکرد (YI) در شرایط تنش‌آبی و آبیاری‌نرمال محاسبه شد. نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه در کشت مخلوط گندم پابلند – تریتیکاله با عملکرد 9472 کیلوگرم در هکتار در شرایط آبیاری نرمال و کمترین عملکرد دانه در کشت خالص جو پاکوتاه در شرایط تنش‌آبی با میانگین 3934 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. سیستم کشت مخلوط گندم پابلند- تریتیکاله تحت شرایط آبیاری نرمال نسبت به سیستم کشت خالص گندم پابلند 16 درصد افزایش عملکرد نشان داد. بطور کلی سیستم کشت مخلوط جو پاکوتاه+ جو پابلند با بیشترین مقدار 0.734 SIIG از نظر تنش خشکی مقاوم‌ترین سیستم کشت مخلوط بود.

تنش خشکی

اثر متانول بر عملکرد، انتقال ماده خشک و فرایند پر شدن دانه گندم (.Triticum aestivum L) تحت شرایط قطع آبیاری

فاطمه آقایی؛ رئوف سیدشریفی؛ حامد نریمانی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 83-100

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4402.2016

چکیده

به‌منظور بررسی تاثیر محلول‌پاشی متانول بر عملکرد، مولفه‌های پر شدن دانه و انتقال ماده خشک گندم تحت شرایط قطع آبیاری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 98-1397 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل ... بیشتر به‌منظور بررسی تاثیر محلول‌پاشی متانول بر عملکرد، مولفه‌های پر شدن دانه و انتقال ماده خشک گندم تحت شرایط قطع آبیاری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 98-1397 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل سطوح آبیاری (آبیاری کامل به‌عنوان شاهد، قطع آبیاری در50 درصد مراحل سنبلهدهی و آبستنی به‌ترتیب به‌عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی بر اساس کد 55 و 43 مقیاس BBCH) و محلول‌پاشی متانول در چهار سطح (محلول‌پاشی با آب به‌عنوان شاهد و محلول‌پاشی 10، 20 و 30 درصد حجمی متانول) بود. نتایج نشان داد بیش‌ترین سهم انتقال ماده خشک از اندام‌های هوایی (20.52 درصد) و مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه (42/16 درصد) در قطع آبیاری در مرحله آبستنی و عدم محلول‌پاشی به‌دست آمد. بیش‌ترین طول دوره و دوره مؤثر پرشدن دانه (به‌ترتیب 33.62 و 29.33 روز) در شرایط آبیاری کامل و در سطوح بالای متانول (30 درصد حجمی) و کم‌ترین آن در عدم محلول‌پاشی و تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی به-دست آمد. همچنین نتایج نشان داد که یک افزایش 46.98، 194.17، 37.54، 69.82 و 15.96 درصدی به‌ترتیب در عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، شاخص کلروفیل، میزان فتوسنتز جاری و سهم این فرآیند در عملکرد دانه در محلول‌پاشی 30 درصد حجمی متانول در شرایط آبیاری کامل نسبت به عدم محلول‌پاشی در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی وجود داشت. بر اساس نتایج این بررسی به نظر می‌رسد محلول‌پاشی متانول می‌تواند به‌عنوان یک روش مناسب برای افزایش عملکرد دانه در شرایط محدودیت آبی به کار برده شود.

تنش شوری

بررسی تاثیر آبیاری با استفاده از زه‌آب نیشکر برروی خصوصیات کیفی خاک و عملکرد 20 ژنوتیپ گندم در جنوب خوزستان

پیمان ورجاوند؛ سید بهرام اندرزیان؛ علی مختاران؛ عبدالنور مصدقی

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 719-730

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3921.1934

چکیده

با توجه به نیاز روز افزون بشر به تولید غذا، استفاده از آب‌های نامتعارف یکی از راهکارهای برون رفت از بحران آب در جهان تعریف شده است. یکی از انواع مختلف آب‌های نامتعارف، زه‌آب‌های کشاورزی است. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی واکنش عملکرد ژنوتیپ‏های مختلف گندم نان و دوروم به صورت کرت‏های یکبار خردشده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی ... بیشتر با توجه به نیاز روز افزون بشر به تولید غذا، استفاده از آب‌های نامتعارف یکی از راهکارهای برون رفت از بحران آب در جهان تعریف شده است. یکی از انواع مختلف آب‌های نامتعارف، زه‌آب‌های کشاورزی است. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی واکنش عملکرد ژنوتیپ‏های مختلف گندم نان و دوروم به صورت کرت‏های یکبار خردشده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزارع شرکت کشت و صنعت نیشکر امیر کبیر اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه در این آزمایش شامل دو سطح کیفیت آب آبیاری (آب کارون و زه‌آب مزارع نیشکر) و نیز 20 ژنوتیپ گندم بعنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد میان ژنوتیپ‌های Bow، شعله، NARIN، BLOUDAN، سارنگ، ایرنا، Spn و پیشتاز در شرایط آبیاری با آب کارون و زه‏آب ناشی از مزارع نیشکر از لحاظ صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، تعداد سنبله در مترمربع و تعداد دانه در سنبله اختلاف آماری معنی‏دار مشاهده نگردید. همچنین رقم برات دارای بیشترین بهره‌وری آب آبیاری و آب کل با مقادیر به ترتیب 1.35 و 1.14 کیلوگرم بر مترمکعب در شرایط آب کارون بود، این اعداد برای آبیاری با زه‌آب مربوط به رقم سیستان بود که به ترتیب 1.16 و 0.98 کیلوگرم بر مترمکعب حاصل شد. بطور کلی، تحلیل خاک نشان داد کاربرد زه‌آب نه تنها موجب شور شدن خاک طی این کشت شده بلکه خاک مزرعه را به سمت سدیمی شدن نیز پیش برده است.

تنش گرما

اثر ورمی کمپوست بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم در شرایط تنش گرمای آخر فصل در اهواز

صبریه سیمری زاده؛ علی مشتطی؛ عبدالمهدی بخشنده؛ آیدین خدائی جوقان؛ احمد کوچک زاده

دوره 14، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 1139-1145

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3384.1853

چکیده

به منظور بررسی اثر کود ورمی کمپوست بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم چمران در شرایط تنش گرمایی آخر فصل، آزمایشی مزرعه‌ای به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت یک آذر، 20 آذر و 10 دی ... بیشتر

تنش فلزات سنگین

بررسی تأثیر کاربرد باکتری های ازتوباکتر کروکوکوم و سودوموناس پوتیدا بر رنگیزه های فتوسنتزی و عملکرد گندم در شرایط تنش کادمیوم

زهرا وطن پور؛ روح اله متفکر آزاد؛ سدابه جهانبخش؛ علی موافقی؛ محسن سبزی نوجه ده

دوره 14، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 1147-1161

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3512.1869

چکیده

آلودگی ناشی از فلزات سنگین یکی از مشکلات اساسی جوامع بشری در تولید محصولات کشاورزی است و به‌عنوان عامل اساسی تهدید سلامت بشر به شمار می‌رود. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی امکان کاهش اثرات سمیت ناشی از آلودگی خاک با کادمیوم به‌وسیله کاربرد گونه‌های باکتریایی جنس ازتوباکتر و سودوموناس انجام گردید. برای این منظور، غلظت‌های صفر، 75، 150 ... بیشتر آلودگی ناشی از فلزات سنگین یکی از مشکلات اساسی جوامع بشری در تولید محصولات کشاورزی است و به‌عنوان عامل اساسی تهدید سلامت بشر به شمار می‌رود. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی امکان کاهش اثرات سمیت ناشی از آلودگی خاک با کادمیوم به‌وسیله کاربرد گونه‌های باکتریایی جنس ازتوباکتر و سودوموناس انجام گردید. برای این منظور، غلظت‌های صفر، 75، 150 و 300 میکرومولار کلرید کادمیوم به همراه باکتری‌های محرک رشد (ازتوباکتر کروکوکوم و سودوموناس پوتیدا) به دو رقم گندم (گنبد و کریم) اعمال شدند. صفات موردبررسی شامل محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی (کلروفیل a، b و کل) رنگیزه‌های کمکی (کارتنوئیدها، فلاونوئیدها)، عملکرد کوانتومی، SPAD، وزن خشک ساقه، عملکرد دانه، وزن دانه و تعداد دانه است. آزمایش‌ در قالب طرح کامل تصادفی (CRD) با سه تکرار و در شرایط گلخانهای انجام شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات موردبررسی نشان داد که تنش کادمیوم موجب کاهش رنگیزه‌های فتوسنتزی، فلاونوئیدها، عملکرد کوانتومی و شاخص سبزینگی گردید اما میزان کارتنوئیدها افزایش یافت. حضور باکتری‌های محرک رشد موجب تخفیف اثرات تنش کادمیوم بر گیاهان گندم شد به‌طوری‌که شاخص‌های مذکور در گیاهان تیمار تلقیح شده با باکتری‌ها به‌صورت معنی‌داری افزایش نشان دادند

بررسی نقش احتمالی BAX Inhibitor 1 در تحمل به شوری با استفاده از ابزارهای بیوانفورماتیکی و آزمایشگاهی

زهرا زینتی؛ عباس عالم زاده؛ علی نیازی؛ اسماعیل ابراهیمی

دوره 13، شماره 3 ، مهر 1399، ، صفحه 915-924

https://doi.org/10.22077/escs.2020.2225.1571

چکیده

تنش شوری یکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد گیاهان زراعی در سراسر جهان می‌باشد. مرگ سلولی برنامه ریزی شده نقش مهمی در سازگاری به تنش‌های محیطی ایفا می‌کند. درک مبانی مولکولی مکانیسم این فرآیند، امکان دستورزی ژنتیکی هدفمند گیاهان در جهت تحمل به تنش‌های محیطی را فراهم می‌کند. یک تنظیم کننده کاندید برای چنین مکانیسمی BAX Inhibitor 1 است. در ... بیشتر تنش شوری یکی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد گیاهان زراعی در سراسر جهان می‌باشد. مرگ سلولی برنامه ریزی شده نقش مهمی در سازگاری به تنش‌های محیطی ایفا می‌کند. درک مبانی مولکولی مکانیسم این فرآیند، امکان دستورزی ژنتیکی هدفمند گیاهان در جهت تحمل به تنش‌های محیطی را فراهم می‌کند. یک تنظیم کننده کاندید برای چنین مکانیسمی BAX Inhibitor 1 است. در این پژوهش، نقش احتمالی ژن رمز کننده BAX Inhibitor 1-like protein در تحمل به تنش شوری با استفاده از ابزارهای بیوانفورماتیکی از قبیل آنالیز پروموتر و شبکه تنظیمی ژنی و همچنین بررسی بیان نسبی ژن در شاخساره رقم مقاوم ارگ، رقم حساس الموت و خویشاوند وحشی Aegilops crassa با استفاده از Real-time PCR مورد ارزیابی قرار گرفته است. با توجه به آنالیز شبکه تنظیمی، احتمالاً این ژن در بالادست مسیر پیام رسانی SOS عمل می‌کند. بر اساس آنالیز پروموتر وجود موتیف‌های پاسخ به تنش از جمله موتیف‌های ABRE (پاسخ دهنده به آبسزیک اسید)، LTR(پاسخ دهنده به دمای پایین)، MBS (پاسخ دهنده به خشکی)، CGTCA-motif (پاسخ دهنده به متیل جاسمونات)، TGACG-motif (پاسخ دهنده به متیل جاسمونات)، ERE (پاسخ دهنده به اتیلن)، و GT-1 motif (عنصر پاسخ به شوری) تائیدی بر نقش این ژن در تنش‌های مختلف محیطی از جمله شوری می‌باشد. همچنین الگوی بیان ژن مورد مطالعه تحت تنش شوری بین ژنوتیپ‌های مقاوم و حساس اختلاف معنی‌داری داشت. در مجموع چنین نتیجه‌گیری می‌شود که ژن رمز کننده این پروتئین می‌تواند در القای تحمل به شوری در گندم نقش داشته باشد و جهت دستورزی ژنتیکی با هدف بهبود تحمل به تنش مورد استفاده قرار گیرد.

بررسی بیان ژن‌های پاداکسیدان و برخی صفات بیوشیمیایی گندم نان تحت تنش فلز جیوه

حوریه نجفی؛ سعید نواب پور؛ خلیل زینلی نژاد

دوره 13، شماره 2 ، تیر 1399، ، صفحه 653-665

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1992.1487

چکیده

جیوه به عنوان یک عنصر فلزی سنگین، در آلودگی محیط و ایجاد سمیت و تنش در موجودات زنده نقش دارد. جیوه با تجمع در خاک و جذب به وسیله گیاه به زنجیره غذایی وارد می‌شود و مسمومیت‌هایی را در گیاهان و افراد تغذیه کننده بوجود می‌آورد. بر این اساس آزمایشی به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح پایه کاملا تصادفی به صورت کشت هیدروپونیک انجام شد. تیمارهای ... بیشتر

اثر برهم‌کنش سطوح مختلف آبیاری و سطوح شوری بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد گندم (.Triticum aestivum L) رقم آنفارم 4 در منطقه بیرجند

سعید قوام سعیدی نوقابی؛ مصطفی یعقوب زاده؛ علی شهیدی؛ حسین حمامی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 211-223

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1929.1467

چکیده

خشکی‌ و شوری ازجمله تنش‌های محیطی هستند که به‌عنوان عوامل مهم کاهش تولید محصولات زراعی محسوب می‌شوند. به‌‌منظور ارزیابی واکنش گندم رقم آنفارم 4 به سطوح مختلف آبیاری و سطوح شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. تیمارهای ... بیشتر خشکی‌ و شوری ازجمله تنش‌های محیطی هستند که به‌عنوان عوامل مهم کاهش تولید محصولات زراعی محسوب می‌شوند. به‌‌منظور ارزیابی واکنش گندم رقم آنفارم 4 به سطوح مختلف آبیاری و سطوح شوری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف آبیاری (شامل 125، 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه و تیمار دیم با یک آبیاری تکمیلی) و دو سطح آب غیر‌ شور و شور به ترتیب معادل 1.4 و 5.4 دسی‌زیمنس بر متر بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر تمامی صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع گیاه، سطح برگ، طول سنبله، وزن هزار دانه، وزن تر تک بوته، وزن خشک تک بوته، تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی‌دار بود (0.001<P). این در حالی است که اثر شوری آب آبیاری بر ارتفاع گیاه، سطح برگ و وزن هزار دانه معنی‌دار بود، ولی بر بقیه صفات اثری نداشت. اثر متقابل سطوح آبیاری و شوری آب آبیاری اثر معنی‌دار بر همه صفات به‌جز سطح ‌برگ، طول سنبله و عملکرد دانه را نشان داد. نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین و کمترین مقدارها برای صفات مختلف به ترتیب در تیمارهای 125 درصد نیاز آبی گیاه و دیم با یک آبیاری تکمیلی مشاهده شد که درصد کاهش برای صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت به ترتیب برابر 64٪، 62٪، 61٪، 89٪ و 75٪ بود. به‌طورکلی نتایج این مطالعه نشان داد که شوری آب آبیاری تا 5.4 دسی‌زیمنس بر متر تأثیر منفی بر عملکرد دانه گندم رقم آنفارم 4 ندارد.

اثر محلول‏ پاشی آهن، روی و منگنز بر صفات فیزیولوژیک، زراعی و پروتئین گندم تحت تنش گرمای انتهای فصل

حسین کمائی؛ حمیدرضا عیسوند

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 285-295

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1888.1452

چکیده

به‏ منظور بررسی اثر محلول ‏پاشی آهن، روی و منگنز بر صفات فیزیولوژیک، زراعی و پروتئین گندم تحت تنش گرمای انتهای فصل، آزمایشی به‏ صورت کرت‏ های خرد شده با چهار تکرار در شهرستان رامهرمز اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل تاریخ کاشت در دو سطح مناسب (15 آبان) و تأخیری (30 آذر) به‏ عنوان عامل اصلی و محلول‏ پاشی عناصر غذایی کم مصرف در ... بیشتر به‏ منظور بررسی اثر محلول ‏پاشی آهن، روی و منگنز بر صفات فیزیولوژیک، زراعی و پروتئین گندم تحت تنش گرمای انتهای فصل، آزمایشی به‏ صورت کرت‏ های خرد شده با چهار تکرار در شهرستان رامهرمز اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل تاریخ کاشت در دو سطح مناسب (15 آبان) و تأخیری (30 آذر) به‏ عنوان عامل اصلی و محلول‏ پاشی عناصر غذایی کم مصرف در شش سطح عدم محلول‏ پاشی (شاهد)، محلول‏ پاشی با آب، آهن، روی، منگنز و آهن + روی + منگنز به ‏عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد، تأخیر در کاشت به ‏دلیل تنش گرمای انتهایی بجز محتوای پرولین برگ و پروتئین دانه، صفات شاخص کلروفیل برگ، شاخص پایداری غشای سلول، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت را به‏ طور معنی‏ داری کاهش داد. با این وجود، محلول ‏پاشی آهن، روی و منگنز توانست صفات اندازه‏ گیری شده در تاریخ‏ کاشت مناسب و تأخیری را به‏ طور معنی‏ داری افزایش دهد. در این میان، کاربرد محلول ‏پاشی روی بیشترین اثر را در کاهش آسیب ناشی از تنش گرمای انتهایی بر صفات مورد اندازه ‏گیری نشان داد. به‏ طور کلی، کاشت در تاریخ 15 آبان و استفاده از عناصر غذایی کم مصرف به ‏ویژه روی به‏ صورت محلول‏ پاشی می‏تواند اثرات زیان‏بار ناشی از تنش گرمای انتهایی را کاهش و موجب بهبود صفات فیزیولوژیک، زراعی و محتوای پروتئین دانه گندم نان در منطقه شود.

بررسی تأثیر روش‌های کاربرد اسید سالیسیلیک بر ویژگی‌های کمی، کیفی و بیوشیمیایی گندم (.Triticum aestivum L) در اراضی با و بدون زهکشی

حمد دریس؛ سیدکیوان مرعشی

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 561-571

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1371.1291

چکیده

با توجه به اهمیت گیاه گندم در تغذیه انسان و همچنین تأثیر تنش شوری در اراضی زهکشی نشده، بررسی اثر تنش شوری و نقش اسید سالیسیلیک در تعدیل اثرات آن در کشت گندم حائز اهمیت است. لذا این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه اثر روش‌های مختلف کاربرد هورمون اسید سالیسیلیک بر ویژگی‌های کمی، کیفی و بیوشیمیایی گندم در زمین‌های زهکشی شده و زهکشی نشده ... بیشتر با توجه به اهمیت گیاه گندم در تغذیه انسان و همچنین تأثیر تنش شوری در اراضی زهکشی نشده، بررسی اثر تنش شوری و نقش اسید سالیسیلیک در تعدیل اثرات آن در کشت گندم حائز اهمیت است. لذا این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه اثر روش‌های مختلف کاربرد هورمون اسید سالیسیلیک بر ویژگی‌های کمی، کیفی و بیوشیمیایی گندم در زمین‌های زهکشی شده و زهکشی نشده به‌صورت تجزیه مرکب در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل زمین‌های زراعی زهکشی شده (آزمایش اول) و زهکشی نشده (آزمایش دوم) و عامل دوم شامل روش‌های کاربرد اسید سالیسیلیک به‌صورت (1) عدم محلول‌پاشی (شاهد)، (2) تلقیح بذر با اسید سالیسیلیک، (3) محلول‌پاشی در ابتدای پنجه‌دهی، (4) تلقیح بذر با اسید سالیسیلیک + محلول‌پاشی در ابتدای پنجه‌دهی، (5) محلول‌پاشی در مرحله انتهای پنجه‌دهی، (6) تلقیح بذر با اسید سالیسیلیک + محلول‌پاشی در مرحله انتهای پنجه‌دهی. نتایج نشان داد که تأثیر نوع اراضی مورد کشت بر تعداد سنبله در متر‌مربع، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص کلروفیل، پرولین و درصد پروتئین دانه در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. تأثیر سطوح اسید سالیسیلیک در تمامی صفات اندازه‌گیری در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. اثر متقابل نوع زمین و روش کاربرد سالیسیلیک ازنظر درصد پروتئین در سطح احتمال پنج درصد و ازنظر تعداد سنبله در متر‌مربع، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه، شاخص کلروفیل و مقدار پرولین در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه در اراضی زهکشی شده و زهکشی نشده به ترتیب با 3308 و 2017 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد و در بین روش‌های مختلف کاربرد اسید سالیسیلیک، بیشترین و کمترین عملکرد دانه در روش تلقیح بذر با اسید سالیسیلیک + محلول‌پاشی در ابتدای پنجه‌دهی و بدون کاربرد اسید سالیسیلیک به ترتیب با 3636 و 1759 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. نتایج کلی آزمایش نشان داد که تأثیر اسید سالیسیلیک در اراضی زهکشی شده با افزایش مؤلفه‌های تولیدی و در اراضی زهکشی نشده با کم کردن اثرات تنش شوری و بهبود آسیب‌های ناشی از آن توانست در جهت افزایش عملکرد کمی مؤثر واقع شود. این در حالی است که در این شرایط کمترین عملکرد ازلحاظ کیفی حاصل شد.

تاثیر آبیاری بارانی متعامد تحت شرایط کم‌آبی و شوری‌های متفاوت بر تولید گندم (دانه و کاه) جهت و برازش مناسب‌ترین تابع تولید بر آن

اردلان ذوالفقاران؛ بیژن قهرمان؛ ابوالقاسم حقایقی؛ محمد جلینی

دوره 11، شماره 4 ، دی 1397، ، صفحه 971-979

https://doi.org/10.22077/escs.2018.983.1197

چکیده

آب در مناطق خشک و نیمه-خشک بعضاً شور بوده و از کیفیت پائینی برخوردار است، بنابراین گیاهان ممکن است تحت تأثیر توأمان شوری و خشکی قرار گیرند. این پژوهش جهت بررسی واکنش عملکرد گندم و کاه تحت شرایط توأم دو عامل آب و شوری در آبیاری بارانی بر روی گندم رقم بک‌کراس روشن ۶۶۱۱، با استفاده از دو خط آبیاری بارانی عمود بر هم، در قطعه زمینی به ابعاد ... بیشتر

ارزیابی ژنوتیپ های گندم نان برای تحمل به خشکی با استفاده از روش ترکیبی مناسب

آنیتا یاقوتی پور؛ عزت اله فرشادفر؛ محسن سعیدی

دوره 10، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 247-256

https://doi.org/10.22077/escs.2017.581

چکیده

مقدمه برای انتخاب ارقام مقاوم یا حساس به خشکی به کار بردن یک شاخص به‌تنهایی مطلوب نیست بلکه بهتر است مقاومت ژنوتیپها با استفاده از چند شاخص ارزیابی گردد تا احتمال پیدا نمودن ژنوتیپهای ایدهآل افزایش یابد. به همین دلیل در این مطالعه تکنیک جدیدی به نام تکنیک شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) که برگرفته از مدل TOPSIS که اولین بار توسط ... بیشتر مقدمه برای انتخاب ارقام مقاوم یا حساس به خشکی به کار بردن یک شاخص به‌تنهایی مطلوب نیست بلکه بهتر است مقاومت ژنوتیپها با استفاده از چند شاخص ارزیابی گردد تا احتمال پیدا نمودن ژنوتیپهای ایدهآل افزایش یابد. به همین دلیل در این مطالعه تکنیک جدیدی به نام تکنیک شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) که برگرفته از مدل TOPSIS که اولین بار توسط ونگ و یون (Hwang and Yoon, 1981) پیشنهاد شد، معرفی گردیده است. برای انتخاب ژنوتیپهای متحمل و حساس به خشکی با استفاده از سایر شاخصهای تحمل به خشکی به کمک روش SIIG تمام شاخصها و صفات به‌صورت یک شاخص درآمده و به همین جهت، رتبه‌بندی و تعیین ژنوتیپهای برتر بسیار راحتتر میشود. بر اساس این تکنیک، بهترین ژنوتیپ، نزدیکترین ژنوتیپ به ژنوتیپ ایدهآل و دورترین از ژنوتیپ غیر ایدهآل است. ژنوتیپ ایدهآل یعنی ژنوتیپی که بیشترین تحمل به تنش را داشته و ژنوتیپ غیر ایدهآل بر این اساس ژنوتیپی است که بیشترین حساسیت به تنش را داراست. در روش SIIG میتوان با توجه به نظر محقق از تمام شاخصها به‌طور همزمان برای تصمیمگیری در مورد انتخاب ژنوتیپ متحمل به خشکی استفاده نمود(Zali, et al., 2015). مواد و روش‌ها این پژوهش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در سال زراعی 93-1392 در شرایط تنش و عدم تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاههای گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه اجرا شد. مراحل محاسبه شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل (SIIG) اگر در یک تحقیق فرض شود که n ژنوتیپ و m صفت یا شاخص وجود دارد، مراحل انتخاب بهترین ژنوتیپ با استفاده از روش SIIG، به شرح ذیل میباشد: (1) تشکیل ماتریس دادهها: که با توجه به تعداد ژنوتیپها و تعداد شاخصها یا صفات مختلف موردبررسی، ماتریس دادهها تشکیل میشود. بهطوریکه ژنوتیپها در ردیف و شاخصها در ستون ماتریس قرار میگیرند. 2) استاندارد کردن ماتریس دادههای خام (بی مقیاس کردن دادهها): از رابطه ذیل برای بیمقیاس کردن دادهها استفاده میشود. (3) پیدا کردن ژنوتیپهای ایدهآل و ژنوتیپهای غیر ایدهآل برای هر صفت (شاخص) (4) محاسبه انحراف از ژنوتیپهای ایدهآل و ژنوتیپهای غیرایدهآل: در این مرحله برای هر شاخص (صفت)، فاصله از ژنوتیپهای ایدهآل و فاصله از ژنوتیپهای غیر ایدهآل مربوط به آن شاخص (صفت) محاسبه میشوند. در آخرین مرحله، آماره شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل (SIIG) محاسبه میشود. نتایج و بحث بر اساس شاخصهای تحمل تنش، میانگین بهرهوری، میانگین هندسی بهرهوری، شاخص عملکرد و شاخص پایداری عملکرد، هارمونیک، شاخص مقاومت خشکی، شاخص پاسخ به خشکی، K1STI، شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل و تجزیه به مولفه های اصلی ژنوتیپهای 12،1 و 15 ژنوتیپهای متحمل به خشکی شناسایی شدند. ژنوتیپ شماره 12 کمترین فاصله ژنوتیپ ایدهآل (11.0=d+) را نسبت به سایر ارقام دارد و فاصله آن از ژنوتیپ غیره ایدهآل (.30=d-) بود. بر همین اساس، ژنوتیپ شماره 12 با .720= SIIG (نزدیک به یک)، متحملترین ژنوتیپ معرفی شد و از طرفی ژنوتیپ شماره 4 بیشترین فاصله از ژنوتیپ ایدهآل (16.1=d+) را نسبت به سایر ژنوتیپها دارد؛ بنابراین ژنوتیپ شماره چهار با 4.0= SIIG جزو حساسترین ژنوتیپها شناخته شد. همچنین ژنوتیپهای 1 و 15 با مقادیر d+ .690 و 77.0 و 5.0= SIIG، بعد از ژنوتیپ شماره 12 متحملترین ژنوتیپ بودند. شاخصهای میانگین بهرهوری، میانگین هندسی بهرهوری، تحمل تنش، میانگین هارمونیک و K1STI دارای همبستگی مثبت و معنیدار با عملکرد دانه در شرایط تنش و عدم تنش بودند بنابراین شاخصهای مذکور بهترین شاخصها برای شناسایی ژنوتیپهای برتر هستند. نتیجه‌گیری شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل (SIIG) یک مدل گزینشگر بوده و به‌منظور انتخاب مناسبترین ژنوتیپ از بین ژنوتیپهای موجود در محیطهای مختلف به کار میرود. با استفاده از روش SIIG میتوان شاخصهای تحمل به خشکی، پارامترهای مختلف تجزیه پایداری یا صفات مختلف را به‌صورت یک شاخص واحد درآورد و انتخاب ژنوتیپهای برتر را مطمئنتر و دقیقتر انجام داد.

بررسی عملکرد و شاخص‏های تحمل به شوری در لاین‏ها و ارقام گندم تحت شرایط شور

مجید رجایی؛ منوچهر دستفال

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 139-150

https://doi.org/10.22077/escs.2017.537

چکیده

مقدمه شوری یکی از عوامل عمده کاهش رشد و تولید گیاهان زراعی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا است. اصلاح خاک‏های شور و بهبود تکنیک‏های آبیاری ازجمله روش‏های مدیریتی در خاک‏های شور می‏باشند که به علت گرانی در هر شرایطی قابل توصیه نیستند. به‏ گزینی ارقام متحمل به شوری بر اساس عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‏های تحمل به ... بیشتر مقدمه شوری یکی از عوامل عمده کاهش رشد و تولید گیاهان زراعی به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا است. اصلاح خاک‏های شور و بهبود تکنیک‏های آبیاری ازجمله روش‏های مدیریتی در خاک‏های شور می‏باشند که به علت گرانی در هر شرایطی قابل توصیه نیستند. به‏ گزینی ارقام متحمل به شوری بر اساس عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‏های تحمل به شوری ازجمله راه‏های مقابله با شوری می‏باشد وکه در برنامه‏ های اصلاح‏ نژاد آینده نیز اهمیت دارد. بنابراین این آزمایش به‌منظور بررسی ارقام و لاین‏های گندم تحت شرایط شور منطقه زرین‏ دشت و معرفی بهترین ژنوتیپ متحمل به شوری انجام شد. مواد و روش‏ها آزمایشی مزرعه‏ ای در دو سال پیاپی در شهرستان زرین‏ دشت در استان فارس انجام گردید تا پاسخ 14 رقم و لاین گندم را در شرایط شور مقایسه کند. آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و با چهار تکرار بود. ارقام موردمطالعه شامل چمران (به‌عنوان رقم شاهد)، سیستان، پارسی، حاجی‌آباد، یاواروس و بهرنگ بود. لاین‏ های مورد‏بررسی شامل لاین 73 و 34 بودند که به همراه ارقام سیستان و پارسی از مرکز ملی تحقیقات شوری تهیه شدند. همچنین لاین‏ های 4 و 5 خشکی نیز بر اساس آزمایش‌های انجام‌گرفته در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس نسبت به خشکی متحمل بودند. سایر لاین‏ ها همچون دوروم دی- 81- 18، یوجی 520، لاین A و اس- 83- 3 در آزمایش‌های مقایسه ارقام جزء ارقام پر‏محصول در منطقه داراب به‏شمار می‏رفتند. متوسط شوری خاک و آب محل آزمایش به ترتیب حدود 6 و 9 دسی زیمنس بر متر بود. در هر دو سال آزمایش نمونه‏گیری برگ قبل از گلدهی انجام و نمونه‏ها برای اندازه‏گیری غلظت سدیم، پتاسیم و کلر به آزمایشگاه ارسال شدند. در طول دوره رشد تعداد روز تا سنبله رفتن و تعداد روز تا رسیدگی در ارقام و لاین‏های مورد‏بررسی یادداشت‌برداری شد. در زمان برداشت ارتفاع گیاه، عملکرد دانه و وزن هزار دانه نیز اندازه‏گیری شد. در نهایت داده‌های حاصل از آزمایش مورد تجزیه واریانس قرار گرفت و میانگین‏ها با آزمون دانکن مقایسه شدند. یافته ها نتایج نشان داد که در هر دو سال آزمایش بیشترین عملکرد دانه از یوجی 520 به دست آمد (به ترتیب 2660 و 3170 کیلوگرم در هکتار برای سال اول و دوم آزمایش). نتایج مقایسه میانگین دو ساله نشان داد که یوجی 520 دارای افزایش عملکردی حدود 39 نسبت به تیمار شاهد (رقم چمران با عملکرد 2095 کیلو‏گرم در هکتار) بود. میانگین دوساله عملکرد نشان داد که پس از یوجی 520، لاین 5، لاین 73، لاین 4، سیستان، دی-81-18، لاین 34 و پارسی عملکردی بیشتر از شاهد تولید کردند. همانطور که انتظار می‏رفت ارقام و لاین‏های دورم وزن هزار‏دانه بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ‏ها داشتند. کوتاه‏ترین و طولانی‏ترین زمان برای ظهور سنبله به‏ترتیب متعلق به رقم بهرنگ و یوجی 520 بود. نتایج مشابهی نیز برای زمان تا رسیدگی فیزیولوژیک مشاهده شد. در رابطه با تجزیه برگ نتایج نشان داد که کمترین غلظت پتاسیم برگ در رقم بهرنگ مشاهده شد، در حالی‏که بیشترین غلظت مربوط به یوجی 520 بود. تقریبا روند معکوسی برای غلظت سدیم برگ مشاهده شد. به‏طوری‏که یوجی 520 دارای کمترین غلظت و رقم دورم یاواروس دارای بیشترین غلظت بود. عملکرد دانه ارقام و لاین‏های موردبررسی با غلظت سدیم برگ و نسبت سدیم به پتاسیم همبستگی منفی و با غلظت پتاسیم همبستگی مثبتی نشان داد. نتیجه‏ گیری نتایج آزمایش نشان داد که ارقام و لاین‏های زودرس که پتاسیم بیشتر و سدیم کمتری جذب می‏کردند تحمل بیشتری نسبت به شوری داشتند و قادر به تولید عملکرد بیشتری بودند. در بین ژنوتیپ‏های موردبررسی یوجی 520 با بالاترین عملکرد، زودرسی و مناسب بودن شاخص‏های شیمیایی به‌عنوان رقم مناسب برای کاشت در منطقه زرین‌دشت توصیه می‌شود.

اثر سطوح پاکلوبوترازول بر روند رشد دانه و عملکرد سه رقم گندم (Triticum aestivum L.) در شرایط تنش گرمای پس از گرده‌افشانی

حسن نوریانی

دوره 9، شماره 4 ، بهمن 1395، ، صفحه 407-415

https://doi.org/10.22077/escs.2017.468

چکیده

مقدمه هورمونها از مهم‌ترین عوامل تنظیم‌کننده رشد گیاهان زراعی در پاسخ به اثرات محیطی و ژنتیکی محسوب میشوند. پاکلوبوترازول(PBZ) یک تنظیم‌کننده رشد گیاهی از دسته تریازولها بوده و در اوایل دهه ۱۹۸۰ مورد استفاده قرارگرفت. اثرهای بیولوژیکی کاربرد پاکلوبوترازول در واقع ناشی از کاهش جیبرلین داخلی درگیاه است (Fahimi, 2009). طبق نتایج ... بیشتر مقدمه هورمونها از مهم‌ترین عوامل تنظیم‌کننده رشد گیاهان زراعی در پاسخ به اثرات محیطی و ژنتیکی محسوب میشوند. پاکلوبوترازول(PBZ) یک تنظیم‌کننده رشد گیاهی از دسته تریازولها بوده و در اوایل دهه ۱۹۸۰ مورد استفاده قرارگرفت. اثرهای بیولوژیکی کاربرد پاکلوبوترازول در واقع ناشی از کاهش جیبرلین داخلی درگیاه است (Fahimi, 2009). طبق نتایج برخی از پژوهشگران، پاکلوبوترازول باعث کاهش ارتفاع ساقه (Yang et al., 2001)، افزایش تعداد پنجه در هربوته و افزایش تعداد دانه در سنبله (Bayat et al., 2010)، افزایش تحمل تنشهای محیطی و غیرمحیطی می‌شود (Berova et al., 2002). تنش گرما یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده محیطی در تولید گندم بوده و مرحله زایشی در گندم حساس‌ترین دوره نسبت به دمای بالا است (Pradhan et al., 2012). لذا هدف از این تحقیق ارزیابی ویژگیهای فیزیولوژیکی رشد دانه گندم و عملکرد دانه آن نسبت به کاربرد غلظتهای مختلف محلول‌پاشی پاکلوبوترازول در شرایط مطلوب و تنش گرما میباشد. مواد و روشها این تحقیق در دو آزمایش مستقل، هر یک به‌صورت کرتهای یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در چهار تکرار طی سال زراعی 93-1392 در منطقه دزفول انجام گردید. آزمایش اول شامل کاشت ارقام در تاریخ کشت توصیه ‌شده (اول آذرماه) بود و به‌منظور مصادف شدن مراحل فنولوژیکی رشد گیاه پس از گرده‌افشانی با تنش گرمای پایان فصل، تاریخ کشت در آزمایش دیگر، اول بهمن‌ماه در نظر گرفته شد. در هر آزمایش، چهار سطح مصرف پاکلوبوترازول (صفر، 50 ، 100 و 150 میلیگرم در لیتر) که در ابتدای مرحله ساقه رفتن به‌صورت محلول‌پاشی بر روی اندام‌های هوایی گیاه اعمال گردید، به‌ عنوان کرتهای اصلی و سه رقم گندم نان (استار، ویریناک و چمران) به‌عنوان کرتهای فرعی در نظر گرفته شد. یافته ها نتایج آزمایش نشان داد در هر دو شرایط مطلوب و تنش گرمای پایان فصل، مصرف تنظیم‌کننده رشد پاکلوبوترازول باعث افزایش معنیدار دوره مؤثر پر شدن دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه گردید، اما اثر این تیمار بر سرعت رشد دانه معنیدار نشد. نتایج رگرسیون گام ‌به‌گام نشان داد طول دوره مؤثر پر شدن دانه عمده ترین صفت در توجیه تغییرات وزن نهایی دانه (59/0R2=) بود و پس‌ از آن سرعت پر شدن دانه بخش عمدهای از مابقی تغییرات آن را تعیین نمود. نتیجه گیری عملکرد رقم دیررس استار به دلیل گرده‌افشانی دیرتر و مواجه‌شدن مراحل پایانی رشد آن با تنش گرما نسبت به رقم زودرس ویریناک و رقم میانرس چمران، از شیب تغییرات دوره مؤثر پر شدن دانه، وزن دانه و عملکرد دانه بیشتری در شرایط تنش گرمای پایان فصل نسبت به شرایط مطلوب برخوردار بود. به‌طورکلی نتایج آزمایش نشان داد که اثر تنظیم‌کننده رشد پاکلوبوترازول بر خصوصیات رشد دانه و عملکرد مثبت بوده، بنابراین میتوان با کاربرد مناسب آن از بروز خسارت بالای ناشی از تنش گرما به‌ویژه در مراحل حساس رشد گیاه جلوگیری نمود.

واکنش عملکرد دانه و فعالیت منبع ارقام گندم (Triticum aestivum) به تنش کمبود آب اعمال‌شده بعد از گرده افشانی

حمداله اسکندری؛ کامیار کاظمی

دوره 9، شماره 3 ، آبان 1395، ، صفحه 303-306

https://doi.org/10.22077/escs.2016.420

چکیده

مقدمه گندم مهم‌ترین گیاهان زراعی در جنوب غرب ایران است که در طول دوره پر شدن دانه، دارای بارندگی اندک و دمای بالا میباشد. تنش خشکی ممکن است در سراسر مراحل رشدی گیاه رخ دهد اما تأثیر آن بر کاهش عملکرد درصورتی‌که بعد از مرحله گرده‌افشانی رخ دهد بسیار زیاد است. بر این اساس، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی در آخر فصل یکی از جنبه‌های ... بیشتر مقدمه گندم مهم‌ترین گیاهان زراعی در جنوب غرب ایران است که در طول دوره پر شدن دانه، دارای بارندگی اندک و دمای بالا میباشد. تنش خشکی ممکن است در سراسر مراحل رشدی گیاه رخ دهد اما تأثیر آن بر کاهش عملکرد درصورتی‌که بعد از مرحله گرده‌افشانی رخ دهد بسیار زیاد است. بر این اساس، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی در آخر فصل یکی از جنبه‌های مهم در تولید گندم است. در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری که دارای شرایط تنش گرما در انتهای فصل میباشند، ژنوتیپهای گندم معمولاً با محدودیت منبع مواجه میشوند. از طرف دیگر، در شرایط متفاوت آبیاری، پیشنهاد شد که تعداد دانه در هر سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح، حساسترین اجزای عملکرد گندم به شرایط تنش خشکی میباشند. در استان خوزستان، در اواخر فصل رشد و در مرحله بعد از گرده افشانی گندم معمولاً کمبود آب رخ می دهد؛ بنابراین، برای تولید پایدار محصول، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی آخر فصل، ضروری است. بر این اساس، در تحقیق حاضر کوشش شده است ضمن بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر فعالیت منبع، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم، متحملترین ژنوتیپ به شرایط تنش خشکی اعمال‌شده بعد از مرحله گرده‌افشانی، معرفی شود. مواد و روش ها آزمایش در سال زراعی 85-1384 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان اهواز، ایستگاه گلستان، به‌صورت کرتهای خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید، به‌طوری‌که رژیم‌های آبیاری (I1: تیمار شاهد یا آبیاری کامل و I2: قطع کامل آبیاری بعد از مرحلهی گردهافشانی) در کرتهای اصلی و ژنوتیپهای گندم (چمران، S-78-11، A، S-80-18 و S-82-10) در کرتهای فرعی قرار گرفتند. در تیمار شاهد، بوته ها در طول فصل رشد با میانگین فاصله آبیاری 10 روز آبیاری شدند. به‌منظور بررسی میزان محدودیت منبع، تیمار حذف سنبلچه (حذف 50 درصد از سنبلچه‌های یک سمت سنبله و سنبله های دست‌نخورده)، در خطوط نیممتری از خطوط کاشت دوم و پنجم اعمال شد. پس از محاسبه وزن هزار دانه در تیمار شاهد (سنبله‌های دست‌نخورده) و حذف سنبلچه، میزان محدودیت منبع بدین صورت تعیین شد که وزن دانه در تیمار قطح سنبلچه بر وزن دانه تیمار شاهد تقسیم شد. سپس عدد یک از حاصل آن کسر گردید و عدد بدست آمده در 100 ضرب شد. در مرحلهی رسیدگی، پس از حذف اثرات حاشیه ای، عملکرد و اجزای عملکرد دانه اندازه گیری شدند. یافته ها بیشترین عملکرد دانه در رقم S-80-18 در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. بااین‌حال، رقم اخیر در شرایط تنش کمبود آب کمترین عملکرد دانه را تولید کرد، به‌طوری‌که در شرایط تنش خشکی عملکرد دانه آن حدود 31 درصد کاهش یافت. ژنوتیپ S-78-11 بیشترین تعداد سنبلچه در هر سنبله و تعداد دانه در سنبله را در شرایط آبیاری کامل تولید کرد اما در هر دو تیمار آبیاری، کمترین وزن هزار دانه را داشت. این رقم با کاهش چهاردرصدی عملکرد دانه، نسبت به تنش اعمال‌شده بعد از مرحله گرده افشانی بیشترین مقاومت را نشان داد. بیشترین و کمترین میزان محدودیت منبع به ترتیب به ژنوتیپ دیررس S-78-11 (4.19 درصد) و ژنوتیپ زودرس S-80-18 (5.10 درصد) تعلق داشت. بااین‌وجود ژنوتیپ ها، به‌جز ژنوتیپ دیررس S-78-11، ازلحاظ آماری در یک سطح قرار داشتند. محدودیت منبع در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب 50 درصد افزایش یافت. در شرایط تنش خشکی به‌جز ژنوتیپ دیررس S-78-11 تمامی ژنوتیپ‌ها در یک سطح آماری قرار گرفتند. بااین‌حال ژنوتیپ دیررس S-78-11 با 26.4درصد و ژنوتیپ زودرس S-80-18 با 9.3 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین محدودیت منبع را دارا بودند. نتیجه گیری بیشترین کاهش عملکرد در شرایط تنش خشکی در ژنوتیپ S-80-18 مشاهده شد، در حالی که ژنوتیپ S-78-11 مقاومترین ژنوتیپ در برابر اثرات تنش خشکی بود. در تمامی ژنوتیپ‌ها، به‌جز ژنوتیپ S-80-18، محدودیت منبع در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب افزایش یافت.

تأثیر محدودیت منابع فتوسنتزی و تنش کم آبی پس از گرده افشانی بر سرعت پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازی ارقام گندم نان

مجید عبدلی؛ محسن سعیدی؛ سعید جلالی-هنرمند؛ سیروس منصوری فر؛ محمد اقبال قبادی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 131-147

https://doi.org/10.22077/escs.2016.210

چکیده

وقوع تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه از ویژگی های بارز و غیرقابل‌اجتناب مناطق خشک و نیمه‌خشک است. این تحقیق به‌منظور بررسی اثر تنش کم آبی و نقش منابع جاری بر پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازی انجام شد. آزمایش در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی کرمانشاه با استفاده از طرح کرتهای خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی ... بیشتر وقوع تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه از ویژگی های بارز و غیرقابل‌اجتناب مناطق خشک و نیمه‌خشک است. این تحقیق به‌منظور بررسی اثر تنش کم آبی و نقش منابع جاری بر پر شدن دانه، فتوسنتز و تبادلات گازی انجام شد. آزمایش در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی کرمانشاه با استفاده از طرح کرتهای خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار آبیاری در دو سطح شامل تیمار عدم تنش (آبیاری در تمام مراحل رشدی) و تنش کم آبی (قطع آبیاری پس از مرحله گرده‌افشانی) در کرتهای اصلی و ترکیب هشت رقم گندم بهار، پارسی، پیشتاز، پیشگام، چمران، زرین، سیوند، مرودشت و لاین DN-11همراه با تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون محدودیت منابع فتوسنتزی)، حذف برگ پرچم، حذف بقیه برگ‌ها به‌غیراز برگ پرچم، حذف ریشکها و سایه اندازی بر سنبله به‌صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش کم آبی پس از گرده افشانی عملکرد دانه را 22/2 درصد نسبت به شرایط کنترل کاهش داد و حذف منابع فتوسنتزی سبب کاهش عملکرد از طریق افت وزن دانه شد. در این شرایط سهم فتوسنتز سنبله در پر کردن دانه با 35/4 درصد بیشتر از نقش برگ پرچم و برگهای زیری (به ترتیب 18/6 و 18/5 درصد) بود و ریشکها کمترین سهم را با 3/3 درصد در عملکرد دانه داشتند. طی تنش کم آبی، طول دوره پر شدن دانه کاهش یافت به‌طوری‌که از 35 روز در شرایط کنترل رطوبتی به 28 روز رسید ولی سبب افزایش سرعت پر شدن دانه شد. همچنین نتایج بیانگر افزایش سرعت فتوسنتز و تبادلات گازی در شرایط محدودیت منابع فتوسنتزی بود، این افزایش بیانگر نقش جبرانی سرعت فتوسنتز برگهای باقیمانده در جلوگیری از افت عملکرد است.

بررسی برخی صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی و ارتباط آنها با عملکرد و اجزای آن در ارقام پیشرفته گندم نان در شرایط تنش کم آبی پس از گرده افشانی

مجید عبدلی؛ محسن سعیدی؛ سعید جلالی هنرمند؛ سیروس منصوری‌فر؛ محمد اقبال قبادی

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 47-63

https://doi.org/10.22077/escs.2013.137

چکیده

مطالعه صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی میتوانند به شناخت راهکارهایی برای انتخاب ارقام متحمل و افزایش عملکرد در شرایط متنوع محیطی از جمله شرایط تنش خشکی کمک کنند. به همین منظور، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با نه رقم در شرایط مطلوب و تنش کمآبی پس از گردهافشانی و با سه تکرار در سال زراعی90-1389در مزرعه ... بیشتر مطالعه صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی میتوانند به شناخت راهکارهایی برای انتخاب ارقام متحمل و افزایش عملکرد در شرایط متنوع محیطی از جمله شرایط تنش خشکی کمک کنند. به همین منظور، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با نه رقم در شرایط مطلوب و تنش کمآبی پس از گردهافشانی و با سه تکرار در سال زراعی90-1389در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه اجراء شد. نتایج به دست آمده نشان دادند که تحت شرایط تنش کمآبی پس از گردهافشانی، عملکرد دانه، بیوماس و وزن هزار دانه نسبت به شرایط شاهد کاهش معنیدار یافت ولی سایر اجزای عملکرد تغییر معنیدار نداشتند. ارقام سیوند و DN-11 بیشترین عملکرد دانه را در شرایط تنش کمآبی و کنترل نسبت به سایر ارقام مورد بررسی داشتند. کمترین کاهش عملکرد دانه در شرایط تنش کمآبی مربوط به رقم چمران بود. ارقام از نظر کلیه صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی نیز تفاوت معنیدار داشتند. در شرایط تنش کمآبی غلظت پروتئینهای محلول، محتوی کلروفیل a و b، نسبت کلروفیل a/b و شاخص سبزینگی به طور معنیدار کاهش یافت. علیرغم کاهش کارایی فتوشیمیایی فتوسیستم II، محتوای آب نسبی و غلظت کربوهیدراتهای محلول برگ پرچم در شرایط تنش کمآبی اختلاف معنیداری با شرایط کنترل نداشتند.

بررسی سطوح مختلف شوری بر واکنش‌های فیزیولوژیکی و جذب عناصر سدیم و پتاسیم درگندم

مصطفی حیدری؛ فاطمه مصری

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 83-94

https://doi.org/10.22077/escs.2010.85

چکیده

به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف شوری بر میزان فعالیت سه آنزیم آنتی اکسیدان کاتالاز ((CAT، آسکوربات پراکسیداز (APX) و گایاکول پراکسیداز (GPX)، همچنین جذب عناصر سدیم و پتاسیم و نیز دو ترکیب آلی کربوهیدرات و پرولین در مرحله گیاهچهای شش رقم گندم، آزمایشی بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1386 در مرکز زیست پژوهشی دانشگاه ... بیشتر به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف شوری بر میزان فعالیت سه آنزیم آنتی اکسیدان کاتالاز ((CAT، آسکوربات پراکسیداز (APX) و گایاکول پراکسیداز (GPX)، همچنین جذب عناصر سدیم و پتاسیم و نیز دو ترکیب آلی کربوهیدرات و پرولین در مرحله گیاهچهای شش رقم گندم، آزمایشی بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1386 در مرکز زیست پژوهشی دانشگاه زابل (بیوسنتر) انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری صفر، 100، 200، و 300 میلی مولار نمک NaCl و شش رقم گندم بنامهای الوند، فلات، گاسکوژن، لاین 4، مهدوی و شیرازی بودند. نتایج نشان داد در طی اعمال تنش و با بالارفتن میزان شوری از شاهد به 300 میلی مولار تنها بر میزان فعالیت آنزیم آنتی اکسیدان APX افزوده شد و از فعالیت دو آنزیم دیگر کاسته شد. در سطح شوری 300 میلیمولار، بالاترین میزان فعالیت آنزیم APX مربوط به ارقام فلات و مهدوی بود. در این بین میزان دو ترکیب کربوهیدرات و پرولین در واکنش به تنش شوری در همه ارقام افزایش یافت. این افزایش در چهار رقم الوند، گاسکوژن، لاین 4 و شیرازی که دارای فعالیت آنزیم APX کمتری بودند، بیشتر بود. در اثر شوری از جذب عنصر پتاسیم کاسته و بر جذب سدیم افزوده شد. در بین ارقام مورد بررسی، دو رقم مهدوی و فلات با داشتن بالاترین فعالیت آنزیم APX و میزان مناسبی کربوهیدرات و پرولین در بخش هوایی، بخصوص در سطح شوری 300 میلیمولار دارای کاهش قابل ملاحظهای در جذب سدیم و افزایش جذب پتاسیم نسبت به سایر ارقام بودند. بطور کلی با توجه به نتایج بدست آمده در این آزمایش میتوان استنباط کرد که در مرحله گیاهچهای فرآیند تنظیم اسمزی کارآتر از فعالیت آنزیم آنتی اکسیدان در مقاومت به شوری ارقام گندم موثر است.

تأثیر تنش رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم

فرزاد پاکنژاد؛ مجید جامی الاحمدی؛ علیرضا پازوکی؛ محمد نصری

دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1387، ، صفحه 1-15

https://doi.org/10.22077/escs.2009.1

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم در شرایط مزرعه، دو آزمایش مشابه و همزمان در سال زراعی 85-1384 در مزرعهی پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام اجرا شد. این آزمایشها به صورت فاکتوریل با چهار تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی اجرا شد. عامل اول شامل ... بیشتر به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم در شرایط مزرعه، دو آزمایش مشابه و همزمان در سال زراعی 85-1384 در مزرعهی پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام اجرا شد. این آزمایشها به صورت فاکتوریل با چهار تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی اجرا شد. عامل اول شامل 9 رژیم مختلف آبیاری بر مبنای درصد تخلیهی رطوبتی خاک در مراحل مختلف رشد بود ( شاهد (T1)، آبیاری در60 و 80 درصد تخلیهی رطوبتی از ابتدای طویل شدن ساقه ها تا پایان دورهی رشد (به ترتیب T2 و T3)، آبیاری در 60 و 80 درصد تخلیه رطوبتی در زمان گل دهی (به ترتیب T4 و T6)، آبیاری در 60 و 80 درصد تخلیه ی رطوبتی از زمان گل دهی تا پایان دورهی رشد (به ترتیب، T5 و T7)، قطع آبیاری ازگلدهی تاپایان دورهی رشد (T8) و قطع آبیاری در طول دورهی پر شدن دانه (T9)). عامل دوم شامل دو رقم چمران و مرودشت بود. نتایج حاصله حاکی از تفاوت بسیار معنی دار تیمارهای مختلف تنش خشکی نسبت به شاهد، از نظر عملکرد و اجزای عملکرد بود. قطع آبیاری از مرحلهی گلدهی به بعد با 64 درصد کاهش نسبت به تیمار شاهد، کمترین عملکرد دانه را سبب شد وکمترین افت عملکرد با 19% کاهش نسبت به شاهد مربوط به آبیاری در 60% تخلیه ی رطوبتی از ابتدای مرحله طویل شدن ساقه ها تا پایان دوره رشد بود. بر طبق این نتایج حساسترین مرحله رشد گیاه نسبت به تنش خشکی، مرحلهی گلدهی و پر شدن دانه ها است. رقم مرودشت با وجود داشتن عملکرد بالاتر در شرایط رطوبت کافی و حتی شرایط کم آبی در طول فصل رشد، نسبت به رقم چمران از قطع آبیاری آخر فصل خسارت بیشتری را متحمل شد. صفات تعداد دانه در سنبله و طول پدانکل در شرایط مطلوب رطوبتی به ترتیب بیشترین همبستگی را باعملکرد دانه نشان دادند. در تیمار قطع آبیاری از گلدهی تا پایان دوره ی رشد، وزن هزار دانه با عملکرد همبستگی مثبت و معنی داری را نشان داد. این نتیجه حاکی از آن است که تأثیر منفی تنش رطوبتی در این مرحله بر روی عملکرد، ناشی از کاهش وزن دانه بوده است.

مدیریت و برنامه ریزی آبیاری دو رقم گندم تحت تنشهای شوری و خشکی

علی شهیدی؛ غلامرضا زمانی؛ حیدرعلی کشکولی؛ مهدی امیرآبادیزاده

دوره 1، شماره 1 ، بهمن 1387، ، صفحه 17-25

https://doi.org/10.22077/escs.2009.3

چکیده

عامل بسیار مهم در مدیریت و برنامه‌ریزی آبیاری در مناطق خشک، شناسایی واکنش گیاه نسبت به تنش خشکی است. اما چون اغلب آبهای آبیاری منطقه دارای نمکهای محلول هستند، تنش شوری نیز باید بهطور هم زمان مورد بررسی قرار گیرد. لذا این تحقیق به منظور تعیین عمق بهینهی آبیاری در شرایط جداگانه و توأم تنشهای شوری و خشکی برای بکارگیری در برنامه‌ریزی ... بیشتر عامل بسیار مهم در مدیریت و برنامه‌ریزی آبیاری در مناطق خشک، شناسایی واکنش گیاه نسبت به تنش خشکی است. اما چون اغلب آبهای آبیاری منطقه دارای نمکهای محلول هستند، تنش شوری نیز باید بهطور هم زمان مورد بررسی قرار گیرد. لذا این تحقیق به منظور تعیین عمق بهینهی آبیاری در شرایط جداگانه و توأم تنشهای شوری و خشکی برای بکارگیری در برنامه‌ریزی آبیاری و مدیریت زراعی منطقه در سال زراعی 85-1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند اجرا شد. (شهر بیرجند از نظر اقلیمی جزو مناطق خشک و نیمه خشک کشور محسوب شده که همواره دچار کاهش کمی و کیفی آب است). طرح آزمایشی در قالب کرتهای خرد شده به صورت فاکتوریل با سه تیمار تنش شوری آب آبیاری (1/4، 4/5 و 9/6 دسی زیمنس بر متر) و چهار تیمار تنش خشکی (50 ، 75 ، 100 و 125 در صد نیاز گیاه) و دو رقم گندم، در سه تکرار انجام شد. عمق آبیاری برای سطوح مختلف تنش شوری و دو رقم گندم تعیین گردید. عملکرد محصول نیز در شرایط مختلف (تنش‌های شوری و خشکی متفاوت) با استفاده از توابع تولید، تعیین شد و سپس سطح زیر کشت بهینه و درآمد خالص حاصله برای آب قابل دسترس (به میزان 10000 مترمکعب) محاسبه شد. نتایج نشان داد که با افزایش تنش شوری، عمق آبیاری برای هر دو رقم گندم به مقدار ناچیزی کاهش یافت که با واقعیت سازگار نیست و علت کاهش عمق آبیاری، ثابت در نظر گرفتن آب بها در شوریهای مختلف آب آبیاری است؛ در صورتی که عملکرد محصول در تنشهای مختلف شوری‌، متفاوت خواهد بود. همچنین در شرایط اِعمال تنش خشکی، با افزایش تنش شوری برای هر دو رقم گندم، عمق آبیاری افزایش یافت. علت این موضوع کاهش محصول در سطوح بالای تنش شوری و در نتیجه تغییر شکل تابع تولید نسبت به عمق آب آبیاری است. در نتیجه در سطوح بالای تنش شوری، کم آبیاری کارایی خود را از دست داده و اقتصادی نخواهد بود. به ازای کلیه مقادیر آب قابل دسترس، همواره عمق آبیاری گندم قدس بزرگتر از گندم روشن بوده است که این عامل سبب کاهش سطح بهینه ی کشت در گندم قدس نسبت به گندم روشن، در سطوح مختلف تنش شوری گردیده است و باعث شده تا در کلیه موارد، درآمد خالص گندم روشن بیشتر از گندم قدس باشد. بنابر این در صورتی که آب قابل دسترس ثابت با کیفیت نامناسب (شور) در منطقه در اختیار باشد، کاشت گندم روشن بسیار مقرون به صرفه‌تر خواهد بود.

دوره 18 (1404)

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

کلیدواژه‌ها = گندم

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده