تنش‌های محیطی در علوم زراعی

تنش خشکی

اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا

حمید اسماعیلی خان به ببین؛ محمدرضا داداشی؛ محمد تقی فیض بخش؛ فاطمه شیخ؛ علی نخزری مقدم

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، ، صفحه 283-298

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7085.2260

چکیده

به‏منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. در این بررسی 9 لاین کم ‏تانن باقلا به همراه دو رقم شاهد مهتا و شادان در دو محیط تنش خشکی و آبیاری نرمال ... بیشتر به‏منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. در این بررسی 9 لاین کم ‏تانن باقلا به همراه دو رقم شاهد مهتا و شادان در دو محیط تنش خشکی و آبیاری نرمال مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که برهمکنش تنش خشکی × رقم بر صفات کلروفیل b، کلروفیل کل، پرولین، قند محلول، کاروتنوئید، تعداد شاخه در بوته و تعداد غلاف در سطح یک درصد و بر صفات کلروفیل a و وزن خشک دانه در بوته در سطح پنج درصد معنی‏دار بود. مقایسه میانگین برهمکنش تنش خشکی × رقم نشان داد در محیط نرمال رقم شادان و لاین‏های BPL4104، WRB1-3به ترتیب با 5100، 4950، 4750 کیلوگرم، بیشترین عملکرد دانه را در هکتار داشتند. همچنین در شرایط تنش خشکی لاین‏های FLIP03-07FB، WRB1-3 و رقم شادان به ترتیب به مقدار 500، 473 و 437 کیلوگرم عملکرد دانه بیشتر را در هکتار داشتند. در محیط نرمال به ترتیب رقم شادان به میزان 1.53، 0.46، 2 و 0.58 میلی‏گرم برگرم بیشترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید را داشتند و لاین FLIP03-07FB با9.47 میکرومول بر میلی ‏لیتر بیشترین پرولین و لاین ‏ S2008,033 به مقدار 16.1 میلی‏ گرم برگرم بیشترین قند محلول را دارا بودند. بیشترین تعداد دانه در غلاف (3.28) در محیط نرمال و کمترین تعداد دانه در غلاف (0.303) در محیط تنش خشکی به‌دست آمد. تنش خشکی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه باعث کاهش عملکرد دانه و افزایش مقادیر کاروتنوئید، پرولین و قند محلول در همه ارقام گردید. لاین‏های WRB1-3 و FLIP03-07FB در دو محیط بیشترین عملکرد دانه را داشتند، بنابراین کشت و توسعه آنها پس از حصول پایداری عملکرد دانه پیشنهاد می‎شود.

تنش خشکی

ارزیابی اثر محلول پاشی نیتروژن بر برخی ویژگی های فیزیولوژیک و زراعی سه رقم جو (.Hordeum vulgare L) تحت شرایط مختلف رطوبتی

حسین صفرپور؛ ابراهیم خلیل وند بهروزیار؛ مهرداد یارنیا؛ یهرام میرشکاری؛ حسن منیری‌فر

دوره 16، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 727-743

https://doi.org/10.22077/escs.2023.4943.2091

چکیده

بهمنظور بررسی اثر محلول پاشی نیتروژن بر برخی خصوصیات و فیزیولوژیک و زراعی ارقام جو آزمایشی در دو سال زراعی 98- 1397 و 99- 1398 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان آذربایجان شرقی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح کامل و تنش کم آبی به کرت های اصلی و تیمارهای محلول پاشی (محلول‌پاشی و عدم محلول‌پاشی ... بیشتر بهمنظور بررسی اثر محلول پاشی نیتروژن بر برخی خصوصیات و فیزیولوژیک و زراعی ارقام جو آزمایشی در دو سال زراعی 98- 1397 و 99- 1398 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان آذربایجان شرقی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح کامل و تنش کم آبی به کرت های اصلی و تیمارهای محلول پاشی (محلول‌پاشی و عدم محلول‌پاشی نیتروژن) و سه رقم جو (مهتاب، جلگه و ماکوئی) به‌صورت فاکتوریل به کرت های فرعی اختصاص یافت. نتایج نشان داد بالاترین ارتفاع بوته، طول سنبله، شاخص کلروفیل، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه و کمترین محتوی پرولین برگ به تیمار محلول پاشی کود نیتروژن تحت شرایط آبیاری کامل اختصاص داشت. همچنین محلول پاشی نیتروژن توانست ارتفاع بوته، طول سنبله، شاخص کلروفیل شاخص برگ پرچم، محتوی پرولین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه را تحت شرایط تنش کم آبی در مقایسه با تیمار شاهد به‌صورت معنی داری افزایش دهد. نتایج نشان داد رقم مهتاب تحت شرایط آبیاری کامل توانست بالاترین شاخص کلروفیل، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه را در هر دو شرایط محیطی و بالاترین محتوی پرولین را تحت شرایط تنش کم آبی تولید نماید و در بین سه رقم موردبررسی بیشترین مقاومت به خشکی را نشان داد. نتایج برهمکنش ها همچنین نشان داد بالاترین محتوی کلروفیل شاخص سطح برگ پرچم، محتوی پرولین، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه به رقم مهتاب و تیمار محلول‌پاشی نیتروژن اختصاص یافت. میتوان نتیجه گرفت کاربرد نیتروژن به‌صورت محلول پاشی میتواند راهکاری برای تعدیل تنش کم‌آبی و بهبود عملکرد دانه در جو در مناطق دیم باشد، همچنین رقم مهتاب به‌واسطه مقاومت پتانسیل استفاده از امکانات محیطی رقمی مناسب برای کشت کار در مناطقی با شرایط محیطی متغیر باشد.

تنش خشکی

ارزیابی ژنوتیپ‌های مختلف چغندر قند (.Beta vulgaris L) از لحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانت تحت شرایط نرمال و تنش کم‌آبی

ظاهر نجاری؛ اسمعیل نبی زاده؛ حیدر عزیزی؛ کیوان فتوحی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 1109-1126

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4238.1994

چکیده

با هدف ارزیابی ژنوتیپ های مختلف چغندرقند ازلحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی، 18 رقم تجاری داخل و خارجی تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 97-1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورداستفاده اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. در این ... بیشتر با هدف ارزیابی ژنوتیپ های مختلف چغندرقند ازلحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی، 18 رقم تجاری داخل و خارجی تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 97-1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورداستفاده اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه دور آبیاری در دو سطح (نرمال برحسب 90 میلی‌متر تبخیر و تنش خشکی بعد از مرحله 10 برگی چغندرقند بر اساس 200 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) در کرت‌های اصلی و 18 رقم چغندرقند به کرت‌های فرعی قرار گرفتند. در این مطالعه صفات عملکرد ریشه، درصد استحصال قند، گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین اندازه‌گیری شدند، نتایج نشان داد تنش کمآبی در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال عملکرد ریشه را 17.38 درصد کاهش داد، درحالی‌که محتوی گایکول پراکسیداز، پلیفنل اکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین تحت شرایط کمآبی به ترتیب 118.86، 82.1، 103.61 و 113.92 درصد در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال افزایش نشان داد. میانگین ژنوتیپها ازنظر عملکرد ریشه نشان داد ژنوتیپ شماره 10 با متوسط 85.77 تن در هکتار در شرایط آبیاری نرمال و 72.14 تن در هکتار در شرایط تنش کم‌آبی بالاترین عملکرد ریشه را به خود اختصاص داد. تحت شرایط آبیاری نرمال بالاترین مقدار فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، سوپر اکسید دیسموتاز و محتوی پرولین به ترتیب به ژنوتیپهای 21، 15، 4 و 13 اختصاص داشت. درحالی‌که تحت شرایط تنش کم‌آبی بالاترین مقدار صفات مذکور به ترتیب در ارقام 10، 20، 19 و 3 ثبت شد. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون در شرایط آبیاری نرمال صفات درصد استحصال قند و پرولین با تبین 80 درصد و در شرایط تنش کم‌آبی محتوی پرولین، گایاکول پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز با تبیین 66.3 درصد از تغییرات عملکرد ریشه به‌عنوان مؤثرترین صفات بر عملکرد ریشه شناسایی شدند.

تنش خشکی

بررسی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه لوبیاچیتی تحت رژیم‌های آبیاری و روش های افزایش تحمل به خشکی

معصومه محمدپور؛ علی نصراله زاده اصل؛ محسن رشدی؛ فرزاد جلیلی

دوره 14، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 951-959

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3184.1819

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر رژیمهای آبیاری و روشهای مقاومت به خشکی روی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه لوبیاچیتی، آزمایشی به‌صورت اسپلیت‌پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1397 در مزرعه‌ای واقع در حومه شهرستان سلماس اجرا گردید. فاکتور اصلی قطع آبیاری در 3 سطح (آبیاری نرمال، قطع آبیاری از آخر مرحله گلدهی، ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر رژیمهای آبیاری و روشهای مقاومت به خشکی روی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه لوبیاچیتی، آزمایشی به‌صورت اسپلیت‌پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1397 در مزرعه‌ای واقع در حومه شهرستان سلماس اجرا گردید. فاکتور اصلی قطع آبیاری در 3 سطح (آبیاری نرمال، قطع آبیاری از آخر مرحله گلدهی، قطع آبیاری از آخر مرحله نیام بندی) و فاکتور فرعی مقاومت به خشکی در 5 سطح (شاهد، استفاده از سوپرجاذب، استفاده از قارچ مایکوریزا، استفاده از کود نانو پتاسیم و پیش تیمار بذر با پراکسید هیدروژن) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که فاکتورهای قطع آبیاری و مقاومت به خشکی تأثیر معنیداری بر کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، غلظت پرولین، عملکرد دانه و شاخص برداشت لوبیا داشتند. همچنین اثر متقابل فاکتورهای قطع آبیاری و مقاومت به خشکی بر پرولین و عملکرد دانه لوبیا معنیدار گردید. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و شاخص برداشت لوبیا مربوط به تیمار آبیاری نرمال بود. همچنین بیشترین کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و شاخص برداشت لوبیا مربوط به تیمار پلیمر سوپرجاذب بود و باآنکه بیشترین عملکرد دانه به میزان 24/2133 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آزمایشی اثر متقابل آبیاری نرمال همراه با مصرف پلیمر سوپرجاذب بود ولی مشاهده‌شده که عملکرد دانه در تیمار آبیاری نرمال و بدون استفاده از فاکتورهای مقاومت به خشکی به میزان 1627.21 کیلوگرم در هکتار تقریباً با تیمار آزمایشی قطع آبیاری از آخر مرحله نیام بندی همراه با مصرف سوپرجاذب به میزان 1564.3 کیلوگرم در هکتار در یک گروه آماری قرار گرفت که این امر نشانگر صرفه‌جویی در مصرف آب با استفاده از سوپرجاذب است

ارزیابی سرعت پر شدن دانه و انتقال مجدد کربوهیدرات های محلول ساقه در ارقام جو تحت تنش خشکی انتهای فصل

منا پورعیسی؛ مجید نبی پور؛ موسی مسکرباشی

دوره 12، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 1129-1139

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1696.1380

چکیده

به منظور بررسی سرعت پرشدن دانه و انتقال مجدد کربوهیدرات‌های محلول ساقه تحت تنش خشکی انتهای فصل آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1391-1390 اجرا گردید. چهار رقم جو (نیمروز، جنوب، نصرت و ترکمن) تحت دو سطح رطوبتی شامل حفظ رطوبت در حد ظرفیت زراعی و تنش خشکی از روز دهم پس از گرده‌افشانی کشت ... بیشتر

اثر کود دامی و زئولیت بر عملکرد گندم نان تحت شرایط تنش کم آبی

علی مشتطی؛ آیدین خدائی جوقان؛ سید عطاالله سیادت؛ سیدهاشم موسوی؛ محسن رضایی

دوره 12، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 1179-1188

https://doi.org/10.22077/escs.2019.2124.1527

چکیده

به‌منظور بررسی واکنش گندم به مصرف کود دامی و زئولیت در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در پاییز سال زراعی 1396-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل سه زمان قطع آبیاری (آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری ... بیشتر

اثر تنش خشکی بر شاخص سطح برگ، فتوسنتز، هدایت روزنه ای و میزان پرولین در دو رقم لوبیاچیتی (.Phaseolus vulgaris L)

فرشاد سرخی؛ مجتبی فاتح

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 389-399

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1373.1294

چکیده

جهت بررسی اثر تنش خشکی بر شاخص سطح برگ، سرعت فتوسنتز، میزان کلروفیل، هدایت روزنه‌ای و میزان پرولین در ارقام لوبیا چیتی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح، آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله رویشی شامل ظهور سه برگچه اول (V3) و قطع آبیاری در مرحله ... بیشتر جهت بررسی اثر تنش خشکی بر شاخص سطح برگ، سرعت فتوسنتز، میزان کلروفیل، هدایت روزنه‌ای و میزان پرولین در ارقام لوبیا چیتی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل تنش خشکی در سه سطح، آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله رویشی شامل ظهور سه برگچه اول (V3) و قطع آبیاری در مرحله گلدهی (R6) و دو رقم لوبیا چیتی (تلاش و خمین) بودند. نتایج نشان داد در هر دو رقم لوبیا چیتی شاخص سطح برگ، میزان کلروفیل a و b، سرعت فتوسنتز و هدایت روزنه‌ای در اثر تنش خشکی کاهش معنی دار یافت ولی بر میزان پرولین بطور معنی داری افزوده شد. تحت تنش، بیشترین مقدار کاهش در صفات به ترتیب به محتوای کلروفیل a، شاخص سطح برگ، هدایت روزنه‌ای، سرعت فتوسنتز و محتوای کلروفیل b اختصاص داشت. ارقام لوبیا از لحاظ شاخص سطح برگ و میزان کلروفیل b، تحت شرایط آبیاری کامل فاقد اختلاف معنی‌دار بودند ولی در شرایط اعمال تنش خشکی، رقم تلاش در مقایسه با رقم خمین به طور معنی داری از کاهش کمتر هدایت روزنه‌ای، میزان کلروفیل و سرعت فتوسنتز برخوردار بود. میزان کاهش هدایت روزنه‌ای در تنش خشکی در مراحل گلدهی و رویشی نسبت به شاهد (آبیاری کامل) در رقم تلاش به ترتیب 25.69 و 46.29 درصد و در رقم خمین به ترتیب 38.90 و 57.81 درصد بود و افزایش محتوی پرولین نیز در رقم تلاش به ترتیب 56.46 و 92.51 درصد و در رقم خمین به ترتیب 43.97 و 81.45 درصد بدست آمد. نتیجه گیری شد رقم تلاش با دوام فتوسنتزی بیشتر از طریق حفظ سطح برگ، هدایت روزنه‌ای، سرعت فتوسنتز و میزان کلروفیل و افزایش مقدار پرولین در شرایط تنش خشکی مقاوم‌تر از رقم خمین است.

ارزیابی اثر قارچ میکوریزا Glomus fascollaria بر برخی خصوصیات مورفولوژیک، رنگیزه‌های نورساختی و فعالیت آنزیم های آنتی‌اکسیدانی کاسنی (.Cichorium intybus L) تحت تنش خشکی

رقیه رئیسی؛ براتعلی فاخری؛ نفیسه مهدی نژاد

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 495-505

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1348.1283

چکیده

به‌منظور بررسی اثر قارچ میکوریزا بر برخی خصوصیات مورفولوژیک، رنگیزه های نورساختی و ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی گیاه کاسنی تحت تنش خشکی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل انجام شد. عوامل آزمایشی شامل تنش خشکی در چهار سطح 90، 70، 50 و 30 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب به‌عنوان ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر قارچ میکوریزا بر برخی خصوصیات مورفولوژیک، رنگیزه های نورساختی و ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی گیاه کاسنی تحت تنش خشکی آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل انجام شد. عوامل آزمایشی شامل تنش خشکی در چهار سطح 90، 70، 50 و 30 درصد ظرفیت زراعی به ترتیب به‌عنوان شاهد، تنش ملایم، تنش متوسط و تنش شدید و تیمار با قارچ میکوریزا در دو سطح تلقیح با قارچ میکوریزا و عدم تلقیح با قارچ میکوریزا بود. در این بررسی وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای رنگیزه های فتوسنتزی و آنزیم کاتالاز، پلی فنل اکسیداز و گایاکول پراکسیداز مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان وزن تر وخشک اندام هوایی متعلق به تنش 90 درصد و تلقیح با قارچ میکوریزا بود و بیشترین میزان کلروفیل a، b، کلروفیل کل و کارتنوئید متعلق به تنش 90 درصد و تلقیح با قارچ میکوریزا بود. حداکثر فعالیت آنزیم کاتالاز، پلی فنل اکسیداز و گایاکول پراکسیداز متعلق به تیمار تنش خشکی 30 درصد ظرفیت زراعی و تلقیح با قارچ میکوریزا و کمترین میزان آن در گیاه شاهد بود. از این آزمایش می‌توان نتیجه گرفت قارچ میکوریزا آربوسکولار به دلیل افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانی و افزایش رنگیزه‌های فتوسنتزی خطرات ناشی از تنش خشکی بر رشد و عملکرد گیاه کاسنی را کاهش می‌دهد.

تغییرهای آللی، تجزیه ارتباط و تنوع هاپلوتایپی برای نشانگرهای ریزماهواره‌ی پیوسته به QTLهای مرتبط با تحمل به خشکی در جو

محسن رضایی؛ حسین صبوری؛ عبدالطیف قلیزاده؛ رحمت الله محمدی گنبد

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 41-54

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1181.1242

چکیده

تنش خشکی ناشی از کم آبی و گرمای آخر دوره رشد، از مشکل‌های مهم در کشاورزی به شمار رفته و یکی از مهم‌ترین عوامل کا هش عملکرد گیاهان زراعی می باشد. از همین‌رو به منظور بررسی آلل‌های مرتبط با تحمل به خشکی در گیاه جو و همچنین گروه‌های هاپلوتایپ اثر‌گذار بر آن این پژوهش به انجام رسید. برای این منظور، آزمایش جهت تعیین فنوتیپ در ایستگاه تحقیقات ... بیشتر تنش خشکی ناشی از کم آبی و گرمای آخر دوره رشد، از مشکل‌های مهم در کشاورزی به شمار رفته و یکی از مهم‌ترین عوامل کا هش عملکرد گیاهان زراعی می باشد. از همین‌رو به منظور بررسی آلل‌های مرتبط با تحمل به خشکی در گیاه جو و همچنین گروه‌های هاپلوتایپ اثر‌گذار بر آن این پژوهش به انجام رسید. برای این منظور، آزمایش جهت تعیین فنوتیپ در ایستگاه تحقیقات گنبد‌کاووس و در قالب طرح اگمنت با 96 ژنوتیپ و 4 شاهد اجرا شد و 18 صفت بر روی بوته‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس برای بررسی تنوع آللی و هاپلوتایپی، ژنوتیپ‌های مورد آزمایش به وسیله 5 نشانگر ریز-ماهواره مرتبط با تحمل به خشکی آزمون گردیدند. بررسی تنوع آللی میانگین تعداد آلل، محتوی اطلاعات چند شکل و تنوع ژنی را به ترتیب 5.2، 0.6267 و 0.6807 نشان داد که در هر سه بخش آلل GBMS180 دارای بیشترین و آلل Bmag0782 دارای کمترین مقدار بود. همچنین نتایج بررسی هاپلوتایپی 58 گروه هاپلوتایپ را نشان داد. گروه نوزده که شامل ژنوتیپ صد و سی و پنج بود با عملکرد 5183.333 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد و مقاومت در برابر خشکی را داشت. تجزیه ارتباط بین داده‌های مولکولی و فنوتیپی بیان‌گر این موضوع بود که از میان 16 آلل موثر بر صفت‌های مورد ارزیابی آلل GMBS183-D با اثر‌گذاری بر روی سه صفت تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله (در هکتار) و عملکرد (در هکتار) دارای بیشترین اثر‌گذاری بر روی عملکرد و اجزای آن بود. آلل GMBS183-C نیز با R2 برابر با 23.3 برای صفت تعداد سنبله (در هکتار) بالاترین مقدار ضریب تبیین را در بین آلل‌های دخیل در صفت‌های مربوط به عملکرد و اجزا عملکرد دارا بود. در صورت تایید نتایج می‌توان از نشانگر‌ها و ژنوتیپ‌های حاضر در تحقیقات و برنامه‌های به‌نژادی استفاده نمود.

ارزیابی تنوع‌پذیری ژنوتیپ‌های گندم نان تحت شرایط مختلف رطوبتی با استفاده از روش‌های متنوع آماری

مهدی کاکایی

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 55-74

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1239.1251

چکیده

از بین تنش‌های محیطی، تنش خشکی مهم‌ترین عامل کاهش تولیدات گیاهان در سراسر جهان است. جهت مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط بین صفات مختلف با عملکرد دانه در 17 ژنوتیپ (شامل ارقام و لاین‌های مختلف) گندم نان، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم در سال زراعی 90-1389 در مزرعه آموزشی-پژوهشی دانشگاه ... بیشتر از بین تنش‌های محیطی، تنش خشکی مهم‌ترین عامل کاهش تولیدات گیاهان در سراسر جهان است. جهت مطالعه تنوع ژنتیکی و ارتباط بین صفات مختلف با عملکرد دانه در 17 ژنوتیپ (شامل ارقام و لاین‌های مختلف) گندم نان، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار تحت دو شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم در سال زراعی 90-1389 در مزرعه آموزشی-پژوهشی دانشگاه پیام‌نور اسدآباد اجرا گردید. در این آزمایش صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، طول سنبله، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، محتوی نسبی آب برگ، میزان نسبی آب ازدست‌رفته، درصد سبزینگی برگ (میزان کلروفیل) و مساحت برگ پرچم اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس ساده تنوع بالا و معنی‌داری را در هر دو شرایط رطوبتی (مکان) نشان داد. نتایج تجزیه واریانس مرکب اثر ژنوتیپ را برای اکثر صفات معنی‌دار نشان داد. نتایج تجزیه همبستگی نیز بیانگر این بود که بین عملکرد دانه و درصد سبزینگی برگ (اسپاد) در شرایط دیم و بین عملکرد دانه و میزان آب ازدست‌رفته برگ در شرایط عدم تنش خشکی همبستگی مثبت و معنی‌داری (P<0.05) مشاهده گردید. نتایج تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های موردمطالعه را در هر دو شرایط محیطی در سه گروه مجزا و متفاوت قرار داد. به‌طوری‌که بیشترین فاصله ژنتیکی در هر دو شرایط رطوبتی بین خوشه اول و سوم مشاهده گردید. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی در شرایط عدم تنش خشکی و شرایط دیم به ترتیب 71% و 76% از تنوع موجود را توجیه نمودند. با توجه به مقایسه میانگین عملکرد دانه، ژنوتیپ‌های 7 (3790 کیلوگرم در هکتار)، 8 (3525 کیلوگرم در هکتار) و 13 (3305 کیلوگرم در هکتار) در شرایط عدم تنش خشکی و ژنوتیپ‌های‌ 13 (2147 کیلوگرم در هکتار)، 14 (2440 کیلوگرم در هکتار) و 17 (2254 کیلوگرم در هکتار) در شرایط دیم بیش‌ترین عملکرد دانه را تولید کردند.

تعیین مهمترین صفات موثر بر عملکرد دانه برخی ژنوتیپ های جو در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی

رسول احمدزاده؛ حسن پاک نیت؛ الهه توکل؛ صادق شهراسبی

دوره 11، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 261-274

https://doi.org/10.22077/escs.2017.455.1090

چکیده

به‌منظور مقایسه صفات مورفوفیزیولوژیک هشت ژنوتیپ خارجی و دو رقم ایرانی جو در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی و تعیین ارتباط این صفات با عملکرد دانه، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط مطلوب و تنش خشکی بین ژنوتیپها ... بیشتر به‌منظور مقایسه صفات مورفوفیزیولوژیک هشت ژنوتیپ خارجی و دو رقم ایرانی جو در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی و تعیین ارتباط این صفات با عملکرد دانه، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط مطلوب و تنش خشکی بین ژنوتیپها ازنظر طول سنبله، ارتفاع، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت تفاوت معنیداری وجود دارد. بیشترین میانگین عملکرد دانه در شرایط مطلوب مربوط به ژنوتیپهای 79، 95، 120 و رقم یوسف (با میانگین 935.3 گرم در مترمربع) و در شرایط تنش مربوط به ژنوتیپهای 95 و 120 (با میانگین 834.27گرم در مترمربع) بود. در شرایط آبیاری مطلوب، عملکرد بیولوژیک (0.94)، تعداد سنبله(0.51) و تعداد دانه (0.51) و در شرایط تنش عملکرد بیولوژیک (0.96)، وزن هزار دانه (0.65) و تعداد دانه در سنبله (0.63) بیشترین همبستگی مثبت و معنیدار را با عملکرد دانه داشتند.بر اساس مدل رگرسیونی، مهم‌ترین صفات مؤثر بر عملکرد دانه در شرایط آبیاری مطلوب شامل طول سنبله، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به ترتیب با ضرایب تبیین 0.998، 0.920 و 0.995 و در شرایط تنش شامل عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به ترتیب با ضرایب تبیین 0.935 و 0.995 بودند.درمجموع ژنوتیپهای 95 و 120 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 8809.7 و 8925 کیلوگرم در هکتار به عنوان ژنوتیپهای برتر در هر دو شرایط مطلوب و تنش خشکی شناخته شدند.

واکنش برخی هیبریدهای ذرت به تنش آبی

عباس رضایی زاد؛ بهمن تیموری؛ علی مهراس مهرابی

دوره 11، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 301-312

https://doi.org/10.22077/escs.2017.511.1101

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد برخی هیبریدهای ذرت و همچنین شناسایی ارقام متحمل خشکی، تعداد هشت هیبرید ذرت به‌صورت سه آزمایش (محیط) در شرایط نرمال و تنش خشکی در مرحله رشد رویشی و تنش خشکی در مرحله رشد زایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آموزشی مرکز آموزش جهاد کشاورزی ماهیدشت کرمانشاه در ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد برخی هیبریدهای ذرت و همچنین شناسایی ارقام متحمل خشکی، تعداد هشت هیبرید ذرت به‌صورت سه آزمایش (محیط) در شرایط نرمال و تنش خشکی در مرحله رشد رویشی و تنش خشکی در مرحله رشد زایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آموزشی مرکز آموزش جهاد کشاورزی ماهیدشت کرمانشاه در سال 1390 ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر تنش آبی بر همه صفات اندازه‌گیری شده در سطح یک درصد معنیدار بود. عملکرد دانه و برخی اجزای عملکرد دانه همانند وزن صد دانه، تعداد دانه در ردیف و تعداد ردیف در بلال بیشترین کاهش را در اثر تنش آبی داشتند به‌طوری‌که این صفات در شرایط تنش آبی در مرحله رشد زایشی نسبت به شرایط نرمال به ترتیب 28.8، 25.6، 19.1 و 17.6 درصد کاهش یافتند. هیبریدهای موردبررسی نیز ازنظر همه صفات اندازه‌گیری شده دارای تفاوت معنیداری بودند. هیبریدهای KSC260، KSCc704 و KSC647 از عملکرد مناسبی برخوردار بودند به‌طوری‌که عملکرد آن‌ها در شرایط نرمال به ترتیب 15421، 14892 و 14167 کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش آبی در مرحله رشد زایشی به ترتیب 11977، 10479 و 11449 کیلوگرم در هکتار بود. هیبرید KSC260 علاوه بر داشتن عملکرد مناسب در شرایط نرمال و تنش آبی، 20 روز نسبت به هیبرید KSC704 زودرستر بود.

اثر تنش خشکی و رقابت جو‏موشی (Hordeum murinum L.) بر رشد و عملکرد زیره‏ سبز (Cuminum cyminum L.) در شرایط گلخانه

حسن تعویذی؛ سهراب محمودی؛ سید وحید اسلامی

دوره 11، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 107-115

https://doi.org/10.22077/escs.2017.230.1053

چکیده

زیره ‏سبز مهم‌ترین گیاه دارویی کشور است که بخش عمده ‏ای از هزینه‏ های تولید آن صرف مبارزه با علف‏های هرز می‏شود. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و تراکم علف‏ هرز جوموشی بر رقابت آن با گیاه زراعی زیره ‏سبز آزمایشی د‏ر اسفندماه سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوک‏های کامل ... بیشتر زیره ‏سبز مهم‌ترین گیاه دارویی کشور است که بخش عمده ‏ای از هزینه‏ های تولید آن صرف مبارزه با علف‏های هرز می‏شود. به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و تراکم علف‏ هرز جوموشی بر رقابت آن با گیاه زراعی زیره ‏سبز آزمایشی د‏ر اسفندماه سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. فاکتور‏ها شامل: تراکم علف‏‏ هرز جو‏موشی در 4 سطح (0 و 1 و 3 و 5 بوته در گلدان) و تنش خشکی در سه سطح عدم وجود تنش (رطوبت خاک در حد ظرفیت مزرعه) وجود تنش متوسط (رطوبت خاک در حد 60 درصد ظرفیت مزرعه) و تنش شدید (رطوبت خاک در حد 30 درصد ظرفیت مزرعه) بودند. در این تحقیق شاخص‌های مختلف رقابتی زیره‏ سبز ازجمله: تغییرات ارتفاع، تعداد برگ، عملکرد تک بوته، بیومس کل، تعداد بذر در هر گیاه، مورد ارزیابی گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد با افزایش تنش خشکی، اثرات منفی رقابت علف ‏هرز جو‏موشی بر زیره‏ سبز کاهش یافت و جو‏موشی در شرایط کافی بودن رطوبت خاک رقیب قوی‏تری برای زیره‏ سبز بود. همچنین بیشترین عملکرد زیره ‏سبز در شرایط رطوبت کافی (رطوبت در حد ظرفیت مزرعه)و عدم حضور علف ‏هرز محقق شد‏، در شرایط عدم محدودیت رطوبت خاک تراکم سه بوته جو‏موشی در گلدان (79 بوته در مترمربع) توانست حد‏اکثر خسارت را به زیره‏ سبز وارد نماید، درمجموع بر اساس نتایج این تحقیق آبیاری کافی زیره ‏سبز و حذف علف‏‏ هرز جو‏موشی به‌ویژه در شرایط وجود رطوبت کافی خاک ضروری به نظر می‏رسد ضمن اینکه حذف کامل علف ‏‏هرز جو‏موشی پس از بر‏داشت محصول زیره ‏سبز یک راهکار مدیریتی مناسب خواهد بود.

تاثیر سطوح آبیاری، تراکم بوته و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد منداب (Eruca sativa Mill.)

میثم قوام پور؛ سید غلامرضا موسوی

دوره 10، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 351-361

https://doi.org/10.22077/escs.2017.613

چکیده

به منظور بررسی تاثیر سطوح آبیاری، تراکم بوته و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد منداب، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند اجرا گردید. دو سطح آبیاری (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری در مرحله زایشی) به عنوان عامل اصلی، دو سطح تراکم بوته (50 و 150 بوته در مترمربع) و ... بیشتر به منظور بررسی تاثیر سطوح آبیاری، تراکم بوته و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد منداب، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند اجرا گردید. دو سطح آبیاری (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری در مرحله زایشی) به عنوان عامل اصلی، دو سطح تراکم بوته (50 و 150 بوته در مترمربع) و مقادیر نیتروژن در سه سطح (0، 100 و 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به عنوان عوامل فرعی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد با اعمال تنش خشکی در مرحله زایشی نسبت به تیمار آبیاری مطلوب، تعداد خورجین در متر مربع، تعداد خورجین در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب 60.1، 51.3، 23.6، 68.5 و 62.7 درصد کاهش یافت. همچنین با افزایش تراکم بوته از 50 به 150 بوته در متر مربع، تعداد خورجین در متر مربع، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب 41.5، 29.5 و 41.9 درصد افزایش و تعداد خورجین در بوته 36.4 درصد کاهش یافت. همچنین با افزایش مصرف نیتروژن از صفر به 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، تعداد خورجین در مترمربع، تعداد خورجین در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب 91.8، 68.3، 70.2 و 55 درصد افزایش یافت. به طور کلی بر اساس مقایسه میانگین های اثرات متقابل، تیمار آبیاری مطلوب با تراکم 150 بوته در متر مربع و کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به علت داشتن مطلوبترین عملکرد با در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی برای کشت این گیاه توصیه میشود.

بررسی اثر سطوح مختلف کم‌آبیاری بر ویژگی های بیوشیمیایی و عملکرد ماش (Vigna radiate L.)

شمس الدین اسکندرنژاد؛ منوچهر قلی پور؛ حسن مکاریان

دوره 10، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 193-201

https://doi.org/10.22077/escs.1396.576

چکیده

مقدمه و هدف کمبود آب یکی از مهمترین تنشهای غیرزیستی است که اثرات زیانباری بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی از جمله ماش به جای میگذارد. قسمتی از این اثر مربوط به افزایش بیش از حد تولید گونههای فعال اکسیژن (ROS) شامل OH·، O2·-، و H2O2میباشد. گیاهان با استفاده از آنزیمهای آنتیاکسیدانی همچون سوپراکسید دیسموتاز، گایاکول ... بیشتر مقدمه و هدف کمبود آب یکی از مهمترین تنشهای غیرزیستی است که اثرات زیانباری بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی از جمله ماش به جای میگذارد. قسمتی از این اثر مربوط به افزایش بیش از حد تولید گونههای فعال اکسیژن (ROS) شامل OH·، O2·-، و H2O2میباشد. گیاهان با استفاده از آنزیمهای آنتیاکسیدانی همچون سوپراکسید دیسموتاز، گایاکول پراکسیداز و کاتالاز، این ROSها را خنثی میکنند. هدف از این آزمایش، مطالعه حساسیت برخی از صفات ماش به کمآبیاری و یافتن پاسخ این سؤال بود که آیا فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان سوپراکسید دیسموتاز، گایاکول پراکسیداز و کاتالاز در شدتهای مختلف کمبود آب مشابه است یا خیر. مواد و روش ها با استفاده از گلدانهای با گنجایش 5 کیلوگرم، یک آزمایش اجرا شد و در هر گلدان پنج عدد بذر کشت گردید. گلدانها در شرایط هوای آزاد مزرعه قرار داده شدند تا امکان تعمیم نتایج به نتایج مزرعه بیشتر گردد. بعد از مرحله چهار برگی، دو گیاهچه حذف گردیدند و سه گیاهچه در گلدان رویانده شدند. سطوح تیمار شامل شاهد، کمبود ضعیف آب }آبیاری در 65% ظرفیت زراعی (FC)}، متوسط (آبیاری در 50% FC) و شدید (آبیاری در 35% FC) بود که بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار قرار داده شدند. در مرحله رسیدگی، برخی صفات شامل عملکرد بیولوژیکی، ارتفاع گیاه، تعداد بذر در غلاف، تعداد غلاف در گیاه، عملکرد دانه و طول غلاف اندازهگیری شد. شاخص حساسیت این صفات به کمآبیاری با استفاده از توابع مناسب برآورد گردید و برای آزمون اینکه آیا آنها از لحاظ میزان پاسخ به کمآبیاری تفاوت دارند یا خیر، مورد استفاده قرار گرفت. برای اندازهگیری فعالیت سه آنزیم آنتیاکسیدان، اقدام به تهیه نمونه گیاهی در زمان گلدهی شد. سپس بر اساس متد ارایه شده در گزارش هاویر و مکهیل (Havir and McHale, 1987)، وانروسان و همکاران (Van Rossun et al., 1997) و کاوالکانتی و همکاران (Cavalcanti et al., 2004)، به ترتیب فعالیت آنزیم کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز وگایاکول پراکسیداز اندازهگیری شد. یافته ها نتایج نشان داد که کیه صفات مورد بررسی به طور معنی داری تحت تأثیر کمبود آب قرار گرفتند. با افزایش شدت کمبود آب، یک کاهش با شیب کم در طول غلاف به دست آمد. ارتفاع گیاهان روئیده در شرایط کمبود ضعیف آب از لحاظ آماری مشابه ارتفاع گیاهان روئیده در شرایط بدون کمبود آب (شاهد) بود. ولی برای گیاهان تیمار شده با کمبود متوسط و شدید آب، مقدار آن کاهش شدیدی داشت. آستانه حساسیت تعداد بذر در غلاف نسبتاً بالا بود؛ چون در ظرفیت زراعی 50% و بالاتر، مقدار آن برابر با شاهد بود. شاخص حساسیت این صفت و صفت تعداد غلاف در گیاه به ترتیب 0.050182 و 0.038788 بدست آمد. با توجه به خطای استاندارد این شاخصها، تفاوت بین تعداد بذر در غلاف و تعداد غلاف در گیاه از لحاظ میزان پاسخ به کمبود آب معنیدار نبود. میزان عملکرد بیولوژیکی (کاه + دانه) و عملکرد دانه در شرایط کمبود ضعیف آب در مقایسه با شاهد تغییری نداشت ولی با افزایش کمبود آب، مقدار آنها به طور منفی تحت تأثیر قرار گرفت. در شرایط کمبود شدید آب، درصد کاهش عملکرد دانه بالاتر از عملکرد بیولوژیکی بود. شاخص حساسیت آنها به ترتیب 0.1207270 و 0.031512 شد. تجمع وزن دانه متکی به فتوسنتز جاری و کربوهیدراتهای غیرساختاری ذخیره شده در اندامهای زایشی مانند ساقه در زمان قبل از گلدهی میباشد. در این خصوص، فعالیت آنزیمهای هیدرولیتیک مانند آلفا آمیلاز بسیار مهم هست. کاهش بیشتر عملکرد دانه در مقایسه با عملکرد بیولوژیکی این نکته را گوشزد میکند که ممکن است فعالیت این آنزیمها نیز به طور منفی تحت تأثیر قرار گرفته باشد. در شرایط کمبود ضعیف و متوسط آب در مقایسه با شاهد، هیچ تغییری در فعالیت آنزیم کاتالاز ایجاد نشد. ولی در شرایط کمبود شدید آب، فعالیت آن افزایش قابل ملاحظهای (سه برابر) داشت. فعالیت سوپراکسید دیسموتاز در شرایط شاهد و کمبود ضعیف آب ثابت ماند؛ ولی در شرایط کمبود متوسط، فعالیت آن دوبرابر گردید. فعالیت گایاکول پراکسیداز واکنشی به کمبود ضعیف آب نشان نداد؛ ولی با افزایش شدت کمبود، روند افزایشی داشت. نتیجه گیری عملکرد دانه و ارتفاع گیاه حساسترین صفت به کمبود آب بودند. تعداد بذر در غلاف، تعداد غلاف در گیاه و عملکرد بیولوژیکی با حساسیت مشابه از لحاظ آماری، در رده دوم قرار گرفتند. طول غلاف مقاومترین صفت بود چون کمترین حساسیت به کمآبیاری را نشان داد. افزایش در فعالیت سوپراکسید دیسموتاز در کمبود متوسط آب مشاهده شد. برای کاتالاز، این حالت فقط در کمبود شدید آب وجود داشت. فعالیت گایاکول پراکسیداز در شرایط شاهد و کمبود ضعیف آب یکسان بود. ولی با افزایش شدت کمبود آب، فعالیت آن به طور متناسب افزایش یافت.

بررسی خصوصیات تحمل به خشکی در لاین گندم جهش‌یافته در مراحل جوانه زنی و گیاه بالغ

شهربانو وکیلی بسطام؛ سیده ساناز رمضانپور؛ حسن سلطانلو؛ خلیل زینلی نژاد؛ اعظم برزویی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1396، ، صفحه 45-53

https://doi.org/10.22077/escs.2017.530

چکیده

مقدمهپیش بینی افزایش جمعیت جهان به حدود 8 میلیارد تا سال 2030، چالشهای عمدهای را برای بخش کشاورزی در تأمین امنیت غذایی ایجاد مینماید (Smol, 2012). گندم یکی از غلات اصلی محسوب میشود که برای تغذیه بخش عظیمی از جوامع انسانی استفاده میشود. آرد گندم مهمترین آرد مورد مصرف برای تولید نان در ایران است (Nour-Mohamadi et al., 2009). امروزه کمبود ... بیشتر مقدمهپیش بینی افزایش جمعیت جهان به حدود 8 میلیارد تا سال 2030، چالشهای عمدهای را برای بخش کشاورزی در تأمین امنیت غذایی ایجاد مینماید (Smol, 2012). گندم یکی از غلات اصلی محسوب میشود که برای تغذیه بخش عظیمی از جوامع انسانی استفاده میشود. آرد گندم مهمترین آرد مورد مصرف برای تولید نان در ایران است (Nour-Mohamadi et al., 2009). امروزه کمبود آب یکی از چالشهای مهم برای رشد گیاه در کل جهان محسوب میشود. استراتژیهای زیادی برای اصلاح گیاهان به تنش خشکی به کار گرفته میشود، در این میان پرتوتابی رهیافت مناسبی برای بهبود سطح تنوع ژنتیکی در کوتاهمدت به نظر میرسد. این مطالعه برای تعیین پاسخ لاین جهشیافتهی T65588 (حاصل پرتوتابی گاما روی رقم طبسی) به تنش خشکی پیریزی شده است.مواد و روشهاتعدادی از صفات در دو مرحله جوانه زنی و گیاه بالغ در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار موردبررسی قرار گرفتند.یافته ها نتایج تجزیه واریانس در آزمایش جوانه زنی نشان داد که اثرتنشخشکی برای کلیه صفات و اثر ژنوتیپ برای نرخ جوانه‌زنی و طول ساقهچه و طولریشه چه با احتمال یک درصد معنی دار بود. همچنین معنیدار شدن اثر متقابلتنشدرژنوتیپ در صفات نرخ جوانه زنی و طول ساقه چه و طولریشه چه و وزن خشک ساقه چه نشانمیدهدکه عکس‌العملژنوتیپهانسبتبهتغییرات پلی اتیلن گلیکولیکساننبودهاست. نتایج تجزیه واریانس صفات مربوط به نگهداری آب تفاوت بسیار معنی داری (1 درصد) بین ژنوتیپها در کل صفات موردبررسی را نشان داد. اثرتنشخشکی برای صفات مقدار احتباس آب در برگ (ELWR) و محتوای نسبی آب (RWC) و همچنین اثر متقابل ژنوتیپ × تنش خشکی به‌غیراز محتوای نسبی آب (RWC) برای سایر صفات معنی دار بود. مقایسه میانگین در سطح آماری 5 درصد نشان داد لاین جهش یافته T65588 در خصوصیات مربوط به جوانه زنی و همچنین صفات مربوط به نگهداری آب در گیاه بالغ نسبت به ژنوتیپ والدی طبسی در شرایط تنش خشکی برتری دارد.نتیجه گیریبه‌طور کل نتایج نشان داد که لاین جهش‌یافتهی T65588 نسبت به واریته والدی خود (طبسی) در مورد تمام صفات موردبررسی در مرحله جوانه زنی شامل نرخ جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه و وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه خصوصیات تحمل بیشتری به خشکی از خود نشان داده است. RWC ارتباط نزدیکی با حجم سلول دارد، لذا این پارامتر میتواند توازن بین آب فراهم‌شده‌ی برگ و میزان تعرق را منعکس نماید (Farquhar et al., 1989). اسکانفلد و همکاران(1988) در شرایط تنش خشکی روند کاهشی در مقدار RWC در گندم را گزارش نمودند، لیکن در مطالعات آن‌ها بالاترین مقدار RWC در ژنوتیپ متحمل مشاهده شد. تنش خشکی منجر به کاهش حدود 40% در RWL در لاین جهش‌یافته T65588 گردید (p < 0.05)که میتواند نشاندهنده مکانیسمهای بازدارندهی اتلاف آب تحت شرایط خشکی باشد. تحقیقات زیادی نشان داده اند که میزان پایین اتلاف آب (RWL) از برگهای جداشده به مقاومت به خشکی مرتبط است و میتواند به‌عنوان یکی از شاخصه های غربال در برنامه های اصلاحی کاربرد داشته باشد (Winter et al., 1988). نتایج این تحقیق با یافته های Goleatani Araghi and Asad, 1998 مطابقت دارد که کاهش در میزان RWL را در گندم در تنش خشکی گزارش نمودند. کاهش شدید در مقدار RWL در لاین جهش‌یافته و تفاوت معنیدار آن با رقم طبسی میتواند مؤید کارایی بیشتر مصرف آب در ژنوتیپ جهش‌یافتهی T65588 باشد.طبق نتایج تنش خشکی منجر به افزایش ELWR گردید که این پدیده میتواند توسط مکانیسم های نگهداری آب تحت شرایط خشکی با پیچیدن برگ یا کاهش سطح برگ رخ داده باشد (Lonbani and Arzani, 2011). بر اساس پیشنهاد Lonbani and Arzaniدر بین پارامترهای مرتبط به آب در گیاه ELWR میتواند بهترین مشخصه برای انتخاب غیرمستقیم عملکرد در گیاه باشد. این صفت وراثت پذیر است (Clarke and Townley-Smith, 1986) و در جمعیتهای بزرگ به‌آسانی میتوان آن را برآورد نمود (Dhanda and Sethi, 1998). مقدار افزایش در ELWR در لاین جهش‌یافته T65588 در مقایسه با واریته والدی آن (طبسی) بیشتر و معنیدار بود که میتواند مصداق دیگری برای ادعای برتری لاین جهش‌یافته در شرایط تنش خشکی باشد.

تأثیر متانول بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه نخود (Cicer arietinum L.) تحت تنش خشکی

سعید رضا حسین‌زاده؛ اعظم سلیمی؛ علی گنجعلی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 139-150

https://doi.org/10.22077/escs.2012.106

چکیده

آب قابل دسترس، عامل اصلی محدود کننده رشد و تولید محصول در مناطق خشک می‌باشد. نتایج بررسی‌ها مؤید این است که محلولپاشی متانول نقش مؤثری در تحمل به خشکی گیاهان 3 کربنه دارد. در این راستا به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول بر خصوصیات مورفولوژیکی نخود (رقم کرج) در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با ... بیشتر آب قابل دسترس، عامل اصلی محدود کننده رشد و تولید محصول در مناطق خشک می‌باشد. نتایج بررسی‌ها مؤید این است که محلولپاشی متانول نقش مؤثری در تحمل به خشکی گیاهان 3 کربنه دارد. در این راستا به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول بر خصوصیات مورفولوژیکی نخود (رقم کرج) در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شهریور سال 90 در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. دو فاکتور مورد آزمایش عبارت بودند از عامل خشکی، شامل تنش خشکی (25 درصد ظرفیت زراعی) و بدون تنش خشکی (100 درصد ظرفیت زراعی)، و محلولپاشی متانول با 5 سطح، شاهد (بدون محلول پاشی)، 20، 25، 30 و 35 درصد حجمی، که محلولپاشی 3 بار طی فصل رشد گیاه و با فواصل 10 روز صورت گرفت. نتایج نشان داد بین سطوح مختلف متانول اختلاف معنی داری از نظر ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه در بوته، وزن خشک اندام هوایی، سطح و تعداد برگ، وزن خشک ریشه، سطح و طول ریشه اصلی و نسبت سطح ریشه به سطح برگ وجود داشت (P< 0.01). محلولپاشی با سطح 25 درصد حجمی، موجب افزایش معنیداری در میزان ارتفاع بوته، وزن خشک اندام هوایی، سطح و تعداد برگ، وزن خشک ریشه و سطح ریشه‌ها نسبت به دیگر سطوح شد. اثرات متقابل تنش خشکی و متانول تأثیر معنیداری(P < 0.05) بر میزان وزن خشک اندام هوایی، تعداد برگ، سطح برگ و وزن خشک برگ داشت. به طورکلیمی‌توان کاربردمحلولپاشی25 و 30درصد حجمی متانولرابرایافزایشعملکرددرگیاهنخودتوصیهکرد.

تاثیر سه نوع کود بر درصد اسانس، رنگدانه های فتوسنتزی و تنظیم کننده های اسمزی در بابونه تحت تنش خشکی

الیاس آرزمجو؛ مصطفی حیدری؛ احمد قنبری؛ براتعلی سیاه سر؛ احمد احمدیان

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 23-33

https://doi.org/10.22077/escs.2010.80

چکیده

به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و سه نوع کود شیمیایی، دامی و کمپوست زباله شهری بر رنگدانه های فتوسنتزی، تنظیم کننده های اسمزی و اسانس بابونه، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا گردید. تیمار تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد یا 90 درصد ظرفیت ... بیشتر به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و سه نوع کود شیمیایی، دامی و کمپوست زباله شهری بر رنگدانه های فتوسنتزی، تنظیم کننده های اسمزی و اسانس بابونه، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا گردید. تیمار تنش خشکی در سه سطح شامل شاهد یا 90 درصد ظرفیت زراعی مزرعه(W1)، 70 درصد ظرفیت زراعی(W2) و 50 درصد ظرفیت زراعی(W3) به عنوان فاکتور اصلی و تیمار مصرف انواع کود در چهار سطح شامل شاهد یا بدون مصرف کود (F1)، کود شیمیایی (F2)، 25 تن در هکتارکود دامی (F3) و 25 تن در هکتارکمپوست زباله شهری (F4) به عنوان فاکتور فرعی بودند. در این آزمایش خشکی سبب افزایش درصد اسانس شد اما بیشترین درصد اسانس و عملکرد اسانس در سطح خشکی 70 درصد ظرفیت زراعی مشاهده گردید. با بالا رفتن سطح تنش خشکی بر میزان کاروتنوئید، پرولین و کربوهیدرات در بافت سبز برگ افزوده ولی از میزان کلروفیل a و کلروفیل b آن کاسته شد. مصرف کود شیمیایی نسبت به سایر تیمارهای کودی بیشترین تاثیر را بر صفات مورد مطالعه در این آزمایش داشت. نتایج نشان داد که در گیاه دارویی بابونه برای مقاومت به خشکی مقدار پرولین و کربوهیدرات افزایش می یابد. براساس نتایج این آزمایش می توان بالاترین میزان اسانس بابونه را با اعمال تنش متوسط (70درصد ظرفیت زراعی) به دست آورد. در سطوح بالای تنش خشکی نیز استفاده از کود دامی از کارایی بیشتری در گیاه بابونه برخودار است.

تغییرات شاخص های فیزیولوژیکی ریشه و اندام هوایی نخود (‏Cicer arietinum L.) در واکنش به تنش خشکی

علی گنجعلی؛ محمد کافی؛ مژگان ثابت تیموری

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1389، ، صفحه 35-45

https://doi.org/10.22077/escs.2010.81

چکیده

آب قابل دسترس، عامل اصلی محدود کننده رشد و تولید محصول درمناطق خشک می‌باشد. نتایج بررسیها مؤید این است که خصوصیات ریشهو اندام هوایی، نقش مؤثری در تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های نخود دارند. در این راستا به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر تغییرات شاخصهای فیزیولوژیکی گیاه نخود، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی ... بیشتر آب قابل دسترس، عامل اصلی محدود کننده رشد و تولید محصول درمناطق خشک می‌باشد. نتایج بررسیها مؤید این است که خصوصیات ریشهو اندام هوایی، نقش مؤثری در تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های نخود دارند. در این راستا به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر تغییرات شاخصهای فیزیولوژیکی گیاه نخود، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که وزن خشک تجمعی و سرعت رشد محصول در تیمار فراهمی رطوبت (شاهد) به دلیل تداوم رشد رویشی و تولید ماده خشک، نسبت به تنش خشکی با تأخیر به حداکثر خود رسید. در مراحل گل‌دهی و تشکیل غلاف ها‌، تنش خشکی باعث افزایش معنیداری در نسبت ریشه به اندام هوایی شد (0/01 P≤). در شرایط تنش خشکی، سطح برگ در طول دوره تنش به صورت معنیداری کمتر از شرایط فراهمی رطوبت بود. در این آزمایش، تفاوت‌های مشاهده شده در مقدار تجمع ماده خشک و CGR عمدتاً به کاهش سطح برگ در تیمار تنش خشکی مربوط می‌شود، زیرا میزان NAR در شرایط تنش خشکی، بدون تغییر باقی ‌ماند. بنابراین در فرایند انتخاب برای بهبود تحمل به خشکی گیاه، وجود تعادل مناسب بین کاهش سطح برگ یک رقم به منظور کاهش تبخیر و تعرق و وجود سطح برگ کافی برای فتوسنتز ضروری است.

دوره 18 (1404)

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

کلیدواژه‌ها = خشکی

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده