نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهش بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، زابل، ایران.

2 کارشناس بخش تحقیقات آب‌وخاک مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، زابل، ایران.

3 مربی بخش تحقیقات گیاه‌پزشکی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، زابل، ایران.

4 کارشناس بخش تحقیقات آب و خاک مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان. سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، زابل، ایران.

5 استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، کرج، ایران.

6 کارشناس بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، زابل، ایران.

چکیده

به‌منظور بررسی عملکرد دانه، روغن و برخی صفات زراعی ارقام کلزا تحت زمان آخرین آبیاری آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سه سال زراعی 1387، 1388 و 1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک اجرا شد.آبیاری در شش سطح شامل (I1) آخرین آبیاری 5 روز پس از پایان گلدهی؛ (I2) آخرین آبیاری در 20 درصد باقی‌مانده گل روی بوته؛ (I3) آخرین آبیاری در شروع تغییر رنگ بذر در خورجین‌های ساقه اصلی؛ (I4) آخرین آبیاری در 50 درصد خورجین­دهی؛ (I5) آخرین آبیاری در 10 درصد تغییر رنگ بذر در خورجین‌های ساقه اصلی؛ و (I6) آخرین آبیاری در گلدهی، به‌عنوان عامل اصلی و ارقام کلزا در سه سطح شامل (هیبرید هایولا 401، آرجی­اس 003 و ساری گل) به‌عنوان عامل فرعی بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال، بر همه صفات به‌جز ارتفاع بوته و عملکرد روغن معنی‌دار بود. زمان آخرین آبیاری و رقم بر عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و عملکرد روغن اختلاف معنی‌داری نشان دادند. اجزای عملکرد، عملکرد دانه و روغن باافزایششدتتنشدر تیمار I6 نسبتبهشاهدکاهشیافتند. بالاترین عملکرد دانه و روغن به ترتیب (3340 و 1516 کیلوگرم در هکتار) در تیمار I1 به دست آمد که نسبت به تیمار I3 به ترتیب6 و 3 درصد افزایش داشت. در بین ارقام موردبررسی عملکرد دانه در هایولا 401 نسبت به ارجی اس و ساری گل 6/4 و 7/2 درصد افزایش داشت. کمترین عملکرد و درصد روغن به رقم ساری گل تعلق داشت. اثر متقابل آبیاری × رقم بر هیچ‌یک از صفات اندازه‌گیری شده اختلاف معنی‌داری نداشت. بر اساس نتایج می‌توان نتیجه‌گیری کرد که جهت حداکثر عملکرد دانه و روغن آخرین آبیاری در زراعت کلزا می‌تواند در 5 روز پس از پایان گلدهی و یا در شروع تغییر رنگ بذر در خورجین‌های ساقه اصلی در ارقام زودرس مانند هایولا 401 و آرجی اس 003 در منطقه سیستان و مناطق مشابه انجام گیرد.

کلیدواژه‌ها

Ahmadi, M., Bahrani, M.J., 2009. Yield and yield components of rapeseed as influenced by water stress at different growth stages and nitrogen levels. American-Eurasian Journal of Agricultuer and Environment Science. 5(6), 755-761.
Ahmadi, M. R., Javidfar, F. 2000. Screening and Breeding Techniques for Drought Resistance in Oleiferous Brassicae. Agricultural education Publication. 10p. [In Persian].
Albarrak, Kh.M., 2006. Irrigation Interval and nitrogen level effects on growth and yield of Canola (Brassica napus L.). Science Journal of King Faisal University. 7, 87-99.
Alizadeh, A., 2004. Water, soil and plant relationship. Ferdowsi University Publication, Mashhad, Iran, (6th ed). [In Persian].
Angadi, S.V., Cutforth, H.W., Mc Conkey, B. G., Gan, Y., 2003. Yield adjustment by canola grown at different plant populations under semiarid conditions. Crop Science. 43, 1358-1366.
Asgari, A., Moradi Dalini, A., 2007. Evaluation of yield, yield components and vegetative characters of oilseed rape cultivars in different planting dates in Haji Abad, Hormozgan. Plant and Seed Journal. 23(3), 419–430 [In Persian].
Azizi, M., Soltani, A., Khavari Khorsani, S., 1999. Brassica Oilseeds: Production and utilization. Jehad Daneshgahi Mashhad Press. 230 p. [In Persian].
Bray, E.A., Bailey, J., Weretilnyk, E., 2000. Responses to abiotic stresses, In: Buchanan, B., Gruissem,W., Jones, R. (eds.), Biochemistry and Molecular Biology of Plants. American Society of Plant Physiology. 1158-1203.
Champolivier, L., Merrien, A., 1996. Effects of water stress applied at different growth stages to Brassica napus L. on yield, yield Components and seed quality. European Journal of Agronomy. 5, 153 –160.
Daneshmand, A.R., Shirani Rad, A.H., Nour Mohammadi, G., Zareei, G.H., Daneshian, J., 2008. Effect of water deficit and different nitrogen rates on yield, yield components and physiological traits of two rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Journal of Agricultural Science and Natural Resources. 15(2), 99–112 [In Persian with English Summary].
Darjani, A., Shirani Rad, A.H., Gholipour, S., Haghighat, A., 2013. Investigation the effects of water stress on yield and yield components of canola winter varieties. International Journal of Agronomy and Plant Production. 4 (3), 370-374.
Hosseini, S.M., Hassibi, P., 2011. Effects of Water Deficit Stress on Several Quantitative and Qualitative Characteristics of Canola (Brassica napus L.) Cultivars. Notulae Scientia Biologicae. 3(3):120-125
Faraji, A., 2005. Study of yield agronomic characters and traits correlation of eighteen spring canola cultivars in Gonbad Area. Seed and Plant. 21, 385-398 [In Persian with English Summary].
Faraji, A., Latifi, N., Soltani, A., Shirani Rad, A. H., 2009. Seed yield and water use efficiency of canola (Brassica napus L.) as affected by high temperature stress and supplemental irrigation. Agricultural Water Management. 96, 132-140.
Faraji, A. 2009. Evaluation of drought and heat tolerance in two rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Seed and Plant. 2(25), 169 - 181 [In Persian with English Summary].
Fanaei, H. R., Galavi, M., Kafi, M., Ghanbari Bonjar, A., Shirani-rad, A.H., 2009. Effect of potassium fertilizer and irrigation on yield and water use efficiency of Canola and Indian mustard species. Iranian Journal of Crop Science. 11, 273-291 [In Persian with English Summary].
Fanaei, H.R., GHanbari, A., Akbarimoghadam, H., Galavi, M., Naruoyrad, M.R., 2008. Assessment of the yield components and some agronomic traits of rapeseed spring genotypes in Sistan region. Pajouhesh & Sazandegi. 79, 6-44. [In Persian with English Summary].
Fanaei, H. R., Galavi, M., Kafi, M., Shirani-rad, A.H., 2013. Interaction of water deficit stress and potassium application on potassium, calcium, magnesium Concentration and Oil of Two Species of Canola (Brassica napus L.) and Mustard (Brassica juncea L.). Iranian Journal of Soil and Water Knowlage. 23(3), 261-275. [In Persian with English Summary].
Fanaei, H.R., Akbarimoghaddam, H., Narouyirad, M.R., 2012. Evaluation response of different genotypes of spring canola to water deficit. International Research Journal of Applied and Basic Sciences. 3 (11), 2327-2332.
Fieldsend, J.K., Murray, F.E., Bilsborrow, P.E., Milford, G.F.J., Evans, E.J., 1991. Glucosinolate accumulation during seed development in winter-sown oilseed rape (B. napus). In: McGregor, D.I. (ed.), Proceedings of the Eighth International Rapeseed Congress, Saskatoon, Canada. Organizing Committee, Saskatoon. Pp. 686-694.
Grewal, H.S., 2010. Water uptake, water use efficiency, plant growth and ionic balance of wheat, barley, canola and chickpea plants on asodic vertosol with variable subsoil NaCl salinity. Agricultural Water Management. 97, 148-156.
Jensen, C.R., Mogensen, V.O., Mortensen, G., Fieldsend, J.K., Milford, G.F.J., Andersen, M.N., Thage, J.H., 1996. Seed glucosinolate oil and protein contents of field grown rape (B. napus L.) affected by soil drying and evaporative demand. Field Crops Research. 47, 93- 105.
Karkanis, A., Bilalis, D., Efthimiadou, A., 2011. Architectural plasticity, photosynthesis and growth responses of velvetleaf (Abutilon theophrasti Medic.) plants to water stress in a semi-arid environment. Australian Journal Crop Science. 5, 369-374.
Krogman, K.K., Hobbs, E.H., 1975. Yield and morphological response of rape (Brassica campestris L., Cv. Span) to irrigation and fertilizer treatments. Canadian Journal of Plant Science. 55, 903-909.
Majidi, M. 2012. Identification of canola cultivars for drought tolerance in germination and seedling growth stages using principal component analysis. Journal Crop Production and Processing. 4, 41-52. [In Persian with English Summary].
 Mahajan, S., Tuteja, N., 2005. Cold, salinity and drought stresses. Archives of Biochemisty and Biophysics. 444, 139.158.
McCartney, C.A., Scarth, R., McVetty, P.B.E., Daun, J.K., 2004. Genotypic and environmental effects on saturated fatty acid concentration of canola grown in Manitoba. Canadian Journal of Plant Sciences. 89, 749-756.
 Mendham, N.J., Salisbury, P.A., 1995. Physiology: Crop development, growth & yield. In: Kimber, D., Mc Gregor, D. I. (eds.). Brassica oil seeds. CAB International. London. Pp: 11-67.
Mirzaei, A., Naseri, R., Moghadam, A., Esmailpour-Jahromi, M., 2013. The Effects of Drought Stress on Seed yield and Some Agronomic Traits of Canola cultivars at Different Growth stages. Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences. 2 (11),115-121.
Pasban Eslam, B., 2009. Evaluation of physiological indices, yield and its components as screening technique for water deficit tolerance in oilseed rape cultivars. Journal of Agriculture Science and Technology. 11, 413-422. [In Persian with English Summary].
Pasban Eslam, B., Shakiba, M. R., Neyshabouri, M. R., Moghaddam, M., Ahmadi, M. R. 2000. Evaluation of physiological indices as screening technique for drought resistance in oilseed rape. Proceedings of the Pakistan Academy of Sciences. 37, 143-152.
Rao, M.S.S., Mendham, N.J., 1991. Soil-plant-water relations of oilseed rape (Brassica napus and B. campestris). Cambridge Journal of Agricultur Science. 117, 197-205.
Shao, H., Liang, Z., Shao, M. 2006. Osmotic regulation of 10 wheat (Triticum aestivum L.) genotypes at soil water deficits. Colloids and Surfaces B: Bio interfaces. 47, 132–139.
Shirani Rad, A.H., Zandi, M., 2012. The effect of drought stress on qualitative and quantitative traits of spring rapeseed (Brassica napus L.) cultivars. Žemdirbystė=Agriculture. 99(1), 47–54
Shirani Rad, A. H., Naeemi, M., Nasr Esfahani, Sh., 2010. Evaluation of terminal drought stress tolerance in spring and winter rapeseed genotypes. Iranian Journal of Crop Sciences. 12 (2), 112-126 [In Persian with English Summary].
Sinaki, J., Majidi Heravan, M. E., Shirani Rad, A. H., Noormohammadi, Gh., Zarei, Gh., 2007. The effects of water deficit during growth stages of canola (Brassica napus L.). American Eurasian Journal Agricultural and Environment Science. 2, 417- 422.