تأثیر اسید هیومیک، تراکم و آبیاری تکمیلی بر صفات کمی و کیفی نخود (Cicer arietinum L.) محلی نیشابور

نخ‌زری مقدم, علی; پارسا, نادیا; صبوری, حسین; بختیاری, سعید

doi:10.22077/escs.2017.575

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه گنبدکاووس

² کارشناس ارشد اگرواکولوژی

³ دانشگاه گنبد کاووس

⁴ استادیار دانشگاه آزاد واحد نیشابور

https://doi.org/10.22077/escs.2017.575

چکیده

مقدمه
حبوبات از منابع مهم غذایی سرشار از پروتئین برای تغذیه انسان و دام هستند. دانه حبوبات با دارا بودن 32-18 درصد پروتئین در رژیم غذایی مردم به‌ویژه در تغذیه افراد کم‌درآمد، اهمیت بسیار دارند (Majnoun Hosseini, 2008). نایار و همکاران (Nayyar et al., 2006) معتقدند که زمان گل‌دهی و تشکیل غلاف حساس‌ترین مراحل دوران رشد گیاه نخود نسبت به خشکی می‌باشند و تنش خشکی در مرحله گل‌دهی با کاهش باروری گل‌ها باعث کاهش تعداد دانه در بوته می‌شود. گد و همکاران (Gad et al., 2012) گزارش دادند که با محلول‌پاشی اسید هیومیک عملکرد دانه، وزن 1000 دانه و درصد پروتئین دانه افزایش یافت. هدف از این بررسی تعیین اثر تراکم، آبیاری تکمیلی و اسید هیومیک بر صفات کمی و کیفی نخود محلی نیشابور بود.
مواد و روش‌ها
به‎‌منظور بررسی تأثیر اسید هیومیک، تراکم و آبیاری تکمیلی بر عملکرد، اجزای عملکرد دانه، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین نخود محلی نیشابور، آزمایشی به‌صورت فا‌کتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور در سال زراعی 92- 1391 اجرا شد. عامل‌های موردبررسی مشتمل بر اسید هیومیک در دو سطح شامل عدم مصرف و مصرف اسید هیومیک، تراکم در سه سطح شامل 20، 30 و 40 بوته در مترمربع و آبیاری تکمیلی در سه سطح شامل عدم آبیاری، آبیاری در مرحله گلدهی و آبیاری در مرحله تشکیل غلاف بود. در این بررسی بذرها با دست کشت شدند. هر کرت شامل پنج خط با چهار متر طول، فاصله ردیف 25 سانتی‌متر، فاصله بوته روی ردیف 20، 13.3 و 10 سانتی‌متر بر توجه به تراکم 20، 30 و 40 بوته در متر مربع بود. برای تعیین تعداد غلاف در بوته، دانه در بوته، وزن دانه، عملکرد بوته و درصد پروتئین 10 بوته به‌طور تصادفی انتخاب شد. برای تعیین عملکرد دانه، دو ردیف حاشیه و 0.5 متر از دو طرف ردیف‌های وسط حذف و بقیه برداشت و در دمای 70 درجه سانتی‌گراد به‎مدت 48 ساعت در اون گذاشته شد و سپس توزین شد. برای تجزیه واریانس داده‌ها از نرم‌افزار SAS Ver. 9.1.3 و برای مقایسه میانگین‌ها از آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد استفاده شد.
یافته‌ها
اثر اسید هیومیک و تراکم بر همه صفات به‌جز وزن 100 دانه و درصد پروتئین و اثر آبیاری تکمیلی بر همه صفات معنی‎دار شد. اثر متقابل اسید هیومیک × آبیاری تکمیلی بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد بوته، عملکرد دانه و پروتئین در هکتار و اثر متقابل تراکم× آبیاری تکمیلی بر تعداد دانه در بوته و عملکرد بوته معنی‌دار به دست آمد. مصرف اسید هیومیکهمه صفات را افزایش داد. عملکرد دانه در تیمار مصرف و عدم مصرف اسید هیومیک به ترتیب 2234 و 1752 کیلوگرم در هکتار بود. افزایش تراکم اجزای عملکرد را کاهش اما عملکرد دانه و پروتئین را افزایش داد. عملکرد دانه و پروتئین در تراکم 40 بوته در مترمربع به ترتیب 2264 و 521.4 کیلوگرم در هکتار بود. آبیاری همه صفات به‌جز درصد پروتئین را افزایش داد. عملکرد دانه در تیمارهای آبیاری در مراحل گل‎دهی و تشکیل غلاف به ترتیب 2417 و 2330 و عملکرد پروتئین 561 و 531.9 کیلوگرم در هکتار بود. در این بررسی بیش‌ترین عملکرد دانه و پروتئین با مصرف اسید هیومیک و آبیاری در مرحله گل‏دهی با 2697 و 638.2 کیلوگرم در هکتار به دست آمد که تفاوت معنی‎داری با تیمار مصرف اسید هیومیک و آبیاری در مرحله غلاف‌دهی با 2648 و 615.3 کیلوگرم در هکتار نداشت. در تراکم 40 بوته در مربع بیش‎ترین عملکرد دانه و پروتئین به ترتیب با 2264 و 521.4 کیلوگرم در هکتار به دست آمد.
نتیجه‌گیری
اسید هیومیک و مخصوصا تراکم و آبیاری تکمیلی عملکرد دانه و پروتئین نخود را تحت تأثیر قرار دادند. اگرچه با افزایش تراکم اجزای عملکرد کاهش یافتند اما عملکرد دانه افزایش یافت. آبیاری در مرحله گل‎دهی بیشترین تأثیر را بر صفات داشت. عدم آبیاری درصد پروتئین را افزایش داد اما عملکرد پروتئین در این تیمار به‌‎علت پایین بودن عملکرد دانه کمتر از تیمارهای دیگر بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

Azarpour, E., Khosravi Danesh, R., Mohammadi, S., Bozorgi, H.R., Moraditochaee, M., 2011. Effects of nitrogen fertilizer under foliar spraying of humic acid on yield and yield components of cowpea (Vigna unguiculata). World Applied Sciences Journal. 13(6), 1445-1449.

El-bassiony, A.M., Fawzy, Z.F., Abd El-Baky, M.M.H., Mahmoud, A.R., 2010. Response of snap bean plants to mineral fertilizers and humic acid application. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences. 6(2), 169-175.

Gad, S.H., Ahmed, A.M., Moustafa, Y., 2012. Effect of foliar application with two antioxidants and humic acid on growth, yield and yield components of peas (Pisum sativum L.). Journal of Horticultural Sciences and Ornamental Plants. 4(3), 318-328.

Goldani, M., Rezvani Moghaddam, P., 2007. The effects of different irrigation regims and planting dates on phenology and growth indices of three chickpea (Cicer aritinum L.) cultivars in Mashhad. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. 14(1), 75-86. [In Persian with English Summary].

Habibzadeh, Y., Moosavi, Y., 2014. The effects of water deficit stress on protein yield of mung bean genotypes. Peak Journal of Agricultural Science. 2(3), 30-35.

Heidari, M., Miri, H.R., Minaei, A., 2014. Antioxidant enzymes activity and biochemical components in borage (Borago officinalis) response to water stress and humic acid treatment. Environmental Stress in Crop Sciences. 6(2), 159-170. [In Persian with English Summary].

Jalilian, J., Modarres Sanavy, S.A.M., Sabbaghpour, S.H., 2005. The effect of density and supplemental irrigation on yield, yield components and protein content of four chickpea (Cicer aritinum) cultivars under dry land condition. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. 12(5), 1-9.[In Persian with English Summary].

Jalota, S.K., Sood, A., Harman, W.L., 2006. Assessing the response of chickpea (Cicer aeritinum L.) yield to irrigation water on two soils in Punjab (India): A simulation analysis using the CROPMAN model. Agricultural Water Management. 79(3), 312-320.

Khan, A., Khan, M.Z., Hussain, F., Akhtar, M.E., Gurmani, A.R., Khan, S., 2012. Effect of humic acid on the growth, yield, nutrient composition, photosynthetic pigment and total sugar contents of peas (pisum sativum L.). Journal of Chemical Society of Pakistan. 35(1), 206-2011.

Majnoun Hosseini, N., 2008. Grain Legume Production. Tehran University Press. 283p. [In Persian].

Mohammadnejad, Y. Sayyedi, F., 2011. Interactive effects of supplemental irrigation and planting arrangement on yield and water use efficiency of chickpea (cv. Arman) in Gonbad. Electronic Journal of Crop Production. 3(4), 89-105. [In Persian with English Summary].

Nayyar, H., Sigh, S., Kaur, S., Kumar, S., and upadhyaya, H.D., 2006. Differential sensitivity of macrocarpa and microcarpa types of chickpea (Cicer arietinum L.) to water stress: Association of contracting stress response with oxidative injury. Integrative Plant Biology. 48(11), 1318- 1329.

Raei, Y., Demaghsi, N., Seyed Sharifi, R., 2008. Effect of different levels of irrigation and plant density on grain yield and its components in chickpea (Cicer arietinum L.) deci type cv. Kaka. Iranian Journal of Crop Sciences. 9(4), 371-381. [In Persian with English Summary].

Sakinejad, T., Hossaini, S.M., Hyvari, M., 2011. Calculate changes of bean germination process in the presence of various compounds of biological fertilizer humic acid mixed with micro and macro elements. Journal of American Science. 7(6), 10-14.

Selim, E.M., El-neklawy, A.S., El- Ashry, S.M., 2010. Beneficial effects of humic substances on soil fertility to fertigated potato grown on sandy soil. Libyan Agriculture Research Center Journal International. 1(4), 255-262.

تنش‌های محیطی در علوم زراعی

تأثیر اسید هیومیک، تراکم و آبیاری تکمیلی بر صفات کمی و کیفی نخود (Cicer arietinum L.) محلی نیشابور

مراجع

مراجع

دوره 10، شماره 2
سیاست دسترسی آزاد
تیر 1396
صفحه 183-192

تأثیر اسید هیومیک، تراکم و آبیاری تکمیلی بر صفات کمی و کیفی نخود (Cicer arietinum L.) محلی نیشابور

مراجع

مراجع

دوره 10، شماره 2 سیاست دسترسی آزادتیر 1396صفحه 183-192

دوره 10، شماره 2
سیاست دسترسی آزاد
تیر 1396
صفحه 183-192