نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

به‌منظور بررسی ویژگی های فیزیولوژیکی و زراعی ارقام امیدبخش آفتابگردان در شرایط تنش گرمای انتهای فصل، پژوهشی مزرعه‌ای به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سه تاریخ کاشت شامل: 20 آبان، 20 آذر و 20 دی در کرت‌های اصلی و پنج رقم آفتابگردان قاسم، فانتازیا، پروگرس، لاکومکا و شمس در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. تاریخ کاشت به هنگام با شرایط دمایی مطلوب به‌عنوان شاهد و تاریخ کاشت‌های تأخیری و دیرهنگام به‌عنوان تنش گرمایی در نظر گرفته شد به‌گونه‌ای که دوران گلدهی و پر شدن دانه در مواجه با تنش گرما ی انتهای فصل بود. نتایج آزمایش نشان داد وقوع تنش گرمای آخر فصل کشت تأخیری و دیرهنگام سبب کاهش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، وزن طبق، عملکرد روغن، شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی، غلظت کلروفیل کل و هدایت روزنه‌ای شد. بین ارقام تفاوت معنی‌داری از نظر صفات مورد مطالعه وجود داشت. رقم‌های لاکومکا و پروگرس به ترتیب دارای بالاترین مقادیر عملکرد دانه و روغن در شرایط شاهد بودند. در کشت دیرهنگام، عملکرد دانه در ارقام قاسم، فانتازیا، پروگرس، لاکومکا و شمس به ترتیب به میزان 69، 38، 6، 31 و 14 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. این میزان به ترتیب برابر با 2.2، 1.2، 0.2، 1.1 و 0.4 درصد به ازای هرروز تأخیر در کاشت بود. با توجه به کاهش درصد و عملکرد روغن در شرایط تأخیر در تاریخ کاشت، به نظر می رسد چشم انداز کشت آفتابگردان در استان خوزستان مرتبط با انطباق این گیاه با تغییر اقلیم باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

 Astiz, V., Hernandez, L.F., 2013. Pollen production in sunflower (Helianthus annuus L.) is affected by air temperature and relative humidity during early reproductive growth. Phyton. 82, 297-302.
Barros, J.F.C., Carvalho, M., Basch, G., 2004. Response of sunflower (Helianthus annus L.) to sowing date and plant density under Mediterranean conditions. European Journal of Agronomy. 21, 347-356.
Cantamutto, M., Poverene, M., 2007. Genetically modified sunflower release: opportunities and risks. Field Crop Research. 101, 133-144.
Chimenti, C.A., Hall, A.J., 2001. Grain number responds to temperature during floret differentiation in sunflower. Field Crop Research. 72, 177-184.
Chimenti, C.A., Hall, A.J., Sol Lopez, M., 2001. Embryo-growth rate and duration in sunflower as affected by temperature. Field Crops Research. 69(1), 81-88.
De la Vega, A.J., Hall, A.J., 2002. Effects of planting date, genotype, and their interactions on sunflower yield. Crop Science. 42, 1191-1201.
Dekov, I., Tsonev, T., Yordanov, I., 2001. Effects of water stress and high-temperature stress on the structure and activity of photosynthetic apparatus of Zea mays and Helianthus annuus. Photosynthetica. 38, 361-366.
Dias, A.S., Semedo, J., Ramalho, J.C., Lidon, F.C., 2011. Bread and durum wheat under heat stress: Acomparative study on the photosynthetic performance. Journal of Agronomy and Crop Science. 197, 50-56.
Ferreira, A.M., Abreu, F.G., 2001.  Description of development, light interception and growth of sunflower at two sowing dates and two densities. Mathematics and Computers in Simulation. 56, 369-384.
Haba, P.D., Mata, D.L., Molina, E., Aguera, E., 2014. High temperature promotes early senescence in primary leaves of sunflower (Helianthus annus L.) plants. Canadian Journal of Plant Science. 94, 659-669. ‏
Kalyar, T., Rauf, S., Teixeira Da Silva, J.A., Shahzad, M., 2014. Handling Sunflower (Helianthus annus L.) populations under heat stress. Archives of Agronomy and Soil Science. 60, 655-672.
Killi, D., Bussotti, F., Raschi, A., Haworth, M., 2016. Adaptation to high temperature mitigates the impact of water deficit during combined heat and drought stress in C3 sunflower and C4 maize varieties with contrasting drought tolerance. Physiologia Plantarum. 159, 130-147.
Killi, F., Altunbay, S.G., 2005. Seed yield, oil content and yield components of confection and oilseed sunflower cultivars planted in different dates. International Journal of Agriculture and Biological. 1, 21-24.
Kittock, D.L., Williams, J.H., Hanway, D.G, 2005. Castor bean yield and quality as influenced by irrigation schedules and fertilization rates. Agronomy Journal. 59, 463-467.
Lee, D.G., Ahsan, N., Lee, S.H., Kang, K.Y., 2004. A proteomic approach in analyzing heat-responsive proteins in rice leaves. Proteomics. 7, 3369-3383.
Leon, A.J., Andrade, F.H., Lee, M., 2003. Genetic analysis of seed-oil concentration across generations and environments in sunflower. Crop Science. 43, 135-140.
Lichtenthaler, H.K., 1987. Chlorophylls and carotenoids: Pigments of photosynthetic biomembranes. Methods in Enzymology. 148, 350-382.
Matev, A., Petrova, R., Kirchev, H., 2012. Evapotranspiration of sunflower crops depending on irrigation. Agricultural Science and Technology. 4, 417- 426.
Meehl, G.A., Tebaldi, C., 2004. More intense, more frequent, and longer lasting heat waves in the 21st century. Science. 305, 994-997.
Mohammed, A.R., Tarpley, L., 2010. Effects of high night temperature and spikelet position on yield-related parameters of rice (Oryza sativa L.) plants. European Journal of Agronomy. 33, 117-123.
Moriondo, M., Giannakopoulos, C., Bindi, M., 2011. Climate change impact assessment: the role of climate extremes in crop yield simulation. Climate Change. 104, 79-701.
 Prasad, P.V.V., Staggenborg, S.A., 2008. Impacts of drought and/or heat stress on physiological, developmental, growth and yield processes of crop plants. In: Ahuja, L.R., Reddy, V.R., Saseendran, S.A., Qiang, Yu.  (eds.), Response of crops to limited water: understanding and modelling water stress effects on plant growth processes. Madison: American Society of Agronomy, Crop Science Society of America, and Soil Science Society of America pp 301-355.
Rahnama, A., Poustini, K., Munns, R., R.A. James., 2010. Stomatal conductance as a screen for osmotic stress tolerance in durum wheat growing in saline soil. Functional Plant Biology. 37, 255-263
Ranjan, R., Bohra, S.P., Jeet, A.M., 2001. Book of plant senescence. Agrrobios New York, 18-42.
Rondanini, D., Savin, R., Hall, A.J., 2003. Dynamics of fruit growth and oil quality of sunflower (Helianthus annuus L.) exposed to brief intervals of high temperature during grain filling. Field Crops Research. 83, 79-90.
Rondanini, D., Mantese, A., Savin, R., Hall, A.J., 2006. Responses of sunflower yield and grain quality to alternating day/night high temperature regimes during grain filling: effects of timing, duration and intensity of exposure to stress. Field Crops Research. 96, 48-62.
Scaven, V.L., Rafferty, N.E., 2013. Physiological effects of climate warming on flowering plants and insect pollinators and potential consequences for their interactions. Current Zoology. 59, 418-426.
Valentovic, P., Luxova, M., Kolarovic, L., Gasparikova, O., 2006. Effect of osmotic stress on compatible solutes content, membrane stability and water relations in two maize cultivars. Plant Soil and Environment. 52. p. 184.
Werteker, M., Lorenz, A., Johannes, H., Berghofer, E., Findlay, C.S., 2010. Environmental and varietal influences on the fatty acid composition of rapeseed, soybeans and sunflowers. Journal of Agronomy and Crop Science. 196, 20-27.