نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 گروه زراعت، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز

چکیده

گلرنگ یک گیاه دانه روغنی مقاوم به کم آبی است و نقش مهمی در تولید روغن دارد. این پژوهش با هدف مطالعه پاسخ ژنوتیپ‌های گلرنگ پاییزه به ازتوباکتر و کود شیمایی نیتروژن به صورت فاکتوریل 4×6 در طی دو سال زراعی (95- 1394و 96-1395) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط تنش خشکی انتهایی فصل و بدون تنش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرابله در استان ایلام اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ترکیبی از تلقیح بذر با ازتوباکتر همراه با مصرف کود شیمیایی اوره در چهار سطح (بدون مصرف هیچ منبع کودی (شاهد)، تلقیح بذر با ازتوباکتر، تلقیح بذر با ازتوباکتر+ 50 درصد نیتروژن از منبع اوره و 100 درصد نیتروژن از منبع کود شیمیایی اوره) و شش ژنوتیپ گلرنگ بود. نتایج حاصل از تجزیه مرکب نشان داد، اثر منبع نیتروژن و ژنوتیپ بر شاخص‌های تحمل به تنش و عملکرد دانه در هر دو شرایط آزمایش معنی‌دار بودند. بیشترین شاخص میانگین بهره‌وری به کاربرد 100 درصد کود شیمیایی نیتروژن و تیمار تلقیح ازتوباکتر+50 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن اختصاص داشت.کمترین شاخص حساسیت به تنش به تیمار تلقیح ازتوباکتر+ 50 درصد مصرف کود شیمیایی متعلق بود.نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نیز نشان داد که ژنوتیپ سینا در تیمارهای تلقیح با ازتوباکتر و 100 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن و ژنوتیپ پدیده و سینا در تیمار تلفیقی ازتوباکتر+50 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن، بیشترین تحمل به تنش خشکی را داشتند. به طور کلی نتایج این تحقیق مشخص کرد، رقم سینا در تیمار تلقیح با ازتوباکتر و مصرف کود 100 درصد نیتروژن، رقم پدیده علاوه بر رقم سینا در کاربرد ترکیبی ازتوباکتر + کود نیتروژن 50 درصد بیشترین تحمل را به تنش خشکی انتهایی فصل داشت. بنابراین در انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی باید به عامل منبع نیتروژن توجه ویژه ای شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

 
AhmadpourAbnvi, S., Ramroudi, M., Galavi, M., Shamsaddinsaied, M., 2019. Effect of biological and chemical phosphorus fertilizer on yield and yield components of safflower (Carthamus tinctorius L.) under low irrigation conditions. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production. 29, 269-284. [In Persian with English Summary].
Aktas, H., 2016. Drought tolerance indices of selected landraces and bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes derived from synthetic wheats. Applied Ecology and Environmental Research. 14, 177-189.
Allen R.G., Pereira L.S., Raes, D., Smith, M. 1998. Crop Evapotranspiration-Guidelines for Computing Crop Water Requirements.  AOAC Press Inc, Washington.
Amini, H., Arzani, A., Karami. M., 2014. Effect of water deficiency on seed quality and physiological traits of different safflower genotypes. Turkish Journal of Biology. 38, 271- 282.
Ayadi, S., Karmous, C., Chamekh, Z., Hammami, Z., Baraket, M., Esposito, S., Rezgui, S., Trifa. Y., 2015. Effects of nitrogen rates on grain yield and nitrogen agronomic efficiency of durum wheat genotypes under different environments. Annals of Applied Biology. 168, 264-273.
Barbottin, A., Lecomte, C., Bouchard, C., Jeuffroy, M., 2005. Nitrogen remobilization during grain filling in wheat: genotypic and environmental effects. Crop Science. 45, 1141-1150.
DoulatiPasham, K., Akbarpour, O., Eisvand, H., 2019. Evaluating drought tolerance indices in bread wheat cultivars using bootstrap method. Cereal Research. 8, 455-469. [In Persian with English Summary].
Fanaei, H.R., Narouirad. M.R., 2014. Study of yield, yield components and tolerance to drought stress in safflower genotypes. Journal of Crop Production. 7, 33-51. [In Persian with English Summary].
Farshadfar, E., Sutka. J., 2002. Screening drought tolerance criteria in maize. Acta Agronomica Hungarica. 50, 411– 416.
Farshadfar, M., Safari, H., Shirvani, H., Amjadian, M., Rahmati, H., 2019. Study of drought stress of hybrid corns (Zea mays) using drought tolerance indices. Journal of Plant Production Sciences. 8, 95-106. [In Persian with English Summary].
Feiziasl, V., Fotovat, A., Astarae, A. R., Lakzian, A., Mousavi, S.B., 2014. Effect of optimized nitrogen application in reducing drought stress effect on grain yield of some rainfed bread wheat genotypes. Seed and Plant Production Journal. 30, 169-198. [In Persian with English Summary].
Fernandez, G.C.J., 1992. Effective selection criteria for assessing stress tolerance. p. 257-270. in C.G. Kuo (ed.). Proceedings of the International Symposium on Adaptation of Vegetables and Other Food Crops in Temperature and Water Stress, 13-18 Aug. 1992. The World Vegetable Center, Tainan, Taiwan.
Fischer, A. A., Maurer, R., 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars grain yield response. Australian Journal of Agriculture Research. 29, 894-912.
Gadri, K., Mohammadi, S., Dadashi, M., Majidi, A., 2020. The response of barley (Hordeum vulgare L.) genotypes to nitrogen fertilizer application under normal irrigation and drought stress conditions. Environmental Stresses in Crop Sciences. 13, 73-84. [In Persian with English Summary].
Irum, A. QTahir,., M. M., Abbasi, M. K., Ali, A., Rasheed. A., 2019. Morphological and phenological responses of sunflower to nitrogen fertilization and plant growth promoting rhizobacteria under rainfed conditions in Pakistan: Morpho-phenological responses of sunflower to plant growth promoting rhizobacteria and nitrogen. Life and Environmental Sciences. 56, 41–48.
Ittersum, M. K., Cassman, K. G., Grassini, P., Wolf, J., Tittonell, P., Hochman, Z., 2013. Yield gap analysis with local to global relevance-A review. Field Crops Research. 143, 4-17.
Jnawali, A. D., Ojha, R. B., Marahatta. S. 2015. Role of Azotobacter in soil fertility and sustainability–a review. Advances in Plants Agriculture Research. 2, 250-253.
Kamaei, R., Faramarzi, F., Parsa, M., Jahan. M., 2019. The effects of biological, chemical, and organic fertilizers application on root growth features and grain yield of Sorghum. Journal of Plant Nutrition. 42, 2221-2233.
Kolaeiyan, A., Gholami SefidKuhi, M. 2012. Introducing the best method for determining the effective rainfall of rice cultivation in ghaemshahr. p. 129-137. Proceedings  3rd National Conference on Comprehensive Water Resources Management. 10-11 Sep. 2012. Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran. [In Persian].
Matsumura, E. E., Secco, V. A., Moreira, R. S., Santos, O. J. P., Hungria, M., Oliveira, A.L.M., 2015. Composition and activity of endophytic bacterial communities in field-grown maize plants inoculated with Azospirillum brasilense. Annals of Microbiology. 65, 2187–2200.
Menezes, C. B., Ticona-Benavente, C.A., Tardin, F.D., Cardoso, M.J., Bastos, E.A., Nogueira, D.W., Portugal, A.F., Santos, C.V., Schaffert. R.E., 2014. Selection indicesto identify drought-tolerant grain sorghum cultivars. Genetics and Molecular Research. 13, 9817-9827.
Mojadam, M., 2017. Effect of drought stress on physiological characteristics and seed yield of sunflower at different levels of nitrogen. Electronic Journal Crop Production. 9, 121-136. [In Persian with English Summary].
Naghavi, M.R., Moghadam, M., Toorchi, M., Shakiba. M.R., 2016. Evaluation of spring wheat cultivars based on drought resistance indices. Journal of Crop Breeding. 8, 192-207.
Omidi, A. H., Khazaei, H., Monneveux, P., Stoddard. F., 2012. Effect of cultivar and water regime on yield and yield components in safflower (Carthamus tinctorius L.). Turkish Journal of Field Crops. 17, 10-15.
Rosielle, A. A., Hamblin, J. 1984. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environment. Crop Science. 21, 943-946.
Sadeghzadeh Hemayati, S., Fasahat, F., 2016. Evaluation of drought tolerance indices and their correlations in sugar beet lines. Journal of Sugar Beet. 32, 13-27. [In Persian with English Summary].
Sedlar, O., Balik, J., Kozlovsky, O., Peklova, L., Kubesova, K., 2013. Dynamics of the nitrogen uptake by spring barley at injection application of nitrogen fertilizers. Plant, Soil and Environment. 59, 392–397.
Shafighi, A., Ardakani, M., Shirani Rad, A., AlaviFazel, M., Rafiei, F., 2021. Identification of tolerate rapeseed (Brassica napus L.) cultivars to drought tolerance indices under late sowing date. Journal of Crop Ecophysiology. 15, 73-90. [In Persian with English Summary].
Shaharoona, B., Naveed, M., Arshad, M., Zahir. Z.A., 2008. Fertilizer-dependent efficiency of Pseudomonads for improving growth, yield, and nutrient use efficiency of wheat (Triticum aestivum L.). Applied and Environmental Microbiology. 79, 147–155.
Soleymanifard, A., Fasihi, K., Nasrirad, H., Naseri. R., 2012. Evolution of stress tolerance indices in durum wheat genotypes. Journal of Plant Production Research. 17, 39-58. [In Persian with English Summary].
Takeda, S., Matsuoka, M., 2008. Genetic approaches to crop improvement: responding to environmental and population change. Nature. 9, 444-457.
Yari, P., Keshtkar, A., Sepehri. A., 2015. Evaluation of water stress effect on growth and yield of spring safflower. Plant Production Technology. 6, 101-117. [In Persian with English Summary].