نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس

2 دکتری اصلاح نباتات و کارشناس آزمایشگاه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس

3 دکتری کشاورزی هسته‌ای، گروه دینامیک ژنومی گیاهی، اگروسکوپ، سوییس

4 دانشجوی سابق کارشناسی‌ارشد بیوتکنولوژی، دانشگاه پیام نور تهران

5 دانشجوی سابق کارشناسی‌ارشد بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس

6 استادیار پژوهشی بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان

7 دانشجوی دکتری زراعت، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس

چکیده

برنج یکی از منابع غذایی مهم برای جمعیت جهان به شمار می­رود، اما سازگاری کمی به شرایط محدودیت آبی دارد و به‌شدت به کمبود آب حساس است. ازاین‌رو، پایداری و بهبود عملکرد در شرایط تنش آبی از اهداف مهم در کشت برنج محسوب می­شود. در این پژوهش، هشت لاین برنج به همراه رقم شاهد منطقه و رقم IR29 در طی سال‌های 1393 و 1394 به‌صورت اسپلیت‌پلات و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو منطقه گنبدکاووس و علی ­آباد کشت شدند. برای اعمال تنش خشکی، آبیاری از 40 روز پس از کشت و هم‌زمان با مرحله حداکثر پنجه-زنی تا برداشت، قطع شد. در این تحقیق، صفات زراعی و تعداد ریشه­های کمتر از پنج، 7-6، 20-8، 30-21 و تعداد ریشه­های بیشتر از 30 سانتی­متر، حجم ریشه و وزن خشک ریشه اندازه­گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اختلاف بین مدیریت آبیاری و اثر متقابل مدیریت آبیاری و سال برای عملکرد معنی دار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد شرایط غرقاب میزان عملکرد بالاتری نسبت به شرایط تنش دارد. تفکیک اثر متقابل مکان × زمان کاشت × شرایط آبیاری با ارقام مختلف به روش بای ­پلات نشان داد که لاین 87.5.103 در شهرستان علی‌آباد در شرایط غرقاب و تنش بالاترین عملکرد دارد. در شرایط تنش کم‌آبیاری لاین­های IR55411، IR70360، 87.5.21، IR66424 و 87.110 اختلاف عملکرد کمی با هم داشتند، در شرایط غرقاب نیز به ترتیب لاین­های IR55411، IR70360، 87.5.21، IR66424 و 87.110 دارای بالاترین عملکرد بودند. نظر به عملکرد بالای لاین 87.110 در شرایط خشکی و لاین 87.5.103 در غرقاب، این لاین‌ها برای کشت در مناطق مشابه توصیه می­شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Allahgholipour, M., 2017. Analysis of grain yield stability of new rice (Oryza sativa L.) genotypes originated from Iranian local cultivars. Iranian Journal of Crop Sciences. 18, 288-301. [In Persian with English Summary].
Allahgholipour, M., Mohammadsalehi, M., Joharali, A., Nahvi, M., Padasht, F., 2006. Study on interaction between genotype × environment and stability of grain yield in promising rice lines. Agriculture Science. 2, 227-233. [In Persian with English Summary].
Bao, J., 2018. Rice: chemistry and technology. Elsevier.‏
Dadras, A.R., Samizadeh, H., Sabouri, H., 2017. Evaluation of soybean varieties and advanced lines yield under drought stress conditions using GGE Biplot analysis. Journal of Crop Breeding. 9, 18-26. [In Persian with English Summary].
Danesh Gilevaei, M., Samizadeh, H., Rabiei, B., 2018. Evaluation of Path Analysis for Yield and Yield Components in Rice (Oryza Sativa L.) Under Normal and Drought Stress Conditions. Journal of Crop Breeding. 9, 30-39. [In Persian with English Summary].
Ghiasy, M., Farahbakhsh, H., Sabouri, H., Mohamadi nejad, GH., 2013. Evaluation of rice cultivars in drought and normal conditions based on sensitive and tolerance indices. Electronic Journal of Crop Production. 6, 55-75. [In Persian with English Summary].
Katouzi, M., Navabpur, S., Sabouri, H., Ebadi, A.A., 2021. Variation caused mutation and identification of new drought tolerant genotypes by crossing landrace and mutant Tarom in Rice. Environmental Stresses in Crop Sciences. 14, 279-291. [In Persian with English Summary].
Luo, J., Pan, Y.B., Que, Y., Zhang, H.,Grisham, M. P., Xu, L., 2015. Biplot evaluation of test environments and identification of mega-environment for sugarcane cultivars in China. Scientific Reports. 5, 1-11.
Ma, B.L., Yan, W., Dwyer, L.M., Fregeau-Reid, J., Voldeng, H.D., Dion, Y., Nass, H., 2004. Graphic analysis of genotype, environment. Nitrogen fertilizer and their interaction on spring wheat yield. Agronomy Journal. 96, 169-180.
 Montgomery, D.C., 2001. Design and Analysis of Experiments. John Wiley Press., New York
Mostafavi, K., Hosseini Imani, S.S., Firoozi, M., 2014. Stabitity analysis of grain yield in lines and cultivars of rice (Oryza sativa L.) using AMMI (additive main effect and multiplicative interaction) method. Iranian Journal of Field Crop Sciences. 45, 445-452. [In Persian with English Summary].
Mostafavi, K., Hosseini Imeni, S.S., Zare, M., 2011. Stability analysis of rice genotype based GGE biplot method in north of Iran. Journal of Applied Sciences Research. 7, 1690-1694.
Nahvi, M., Allahgholipour, M., Mohammadsalehi, M., 2000. Study of adaptability and stability in rice in different regions of Guilan. Plant Seed Journal. 1, 1-13. [In Persian with English Summary].
Noryan, M., Hervan, I..M., Sabouri, H., Kojouri, F.D., Mastinu, A. 2021. Drought Resistance Loci in Recombinant Lines of Iranian Oryza sativa L. in Germination Stage. BioTech 2021, 10, 26. https://doi.org/10.3390/biotech10040026
Rahim Soroush, H., Rabiee, B., Nahvi, M., Ghodsi, M., 2007. Study of some morphological, qualitative traits and yield stability of rice genotypes. Pajouhesh & Sazandegi, 75, 25-32. [In Persian with English Summary].
Ray, D., 2000. Plant breeding analysis and exploitation of variation. Alpha Science International Ltd. U. K. 798.p.
Sabouri, A., Dadras, A.R., Azari, M. Saberi Kouchesfahani, A. Taslimi, M., and Jalalifar, R., 2022. Screening of rice drought-tolerant lines by introducing a new composite selection index and competitive with multivariate methods. Scientific Report 12, 2163. https://doi.org/10.1038/s41598-022-06123-9
Sabouri, H., Kazerani, B., Fallahi, H. A., Dehghan, M. A., Alegh, S. M., Dadras, A. R., Mahnaz Katouzi, M., Andrea Mastinu, A., 2022. Association analysis of yellow rust, fusarium head blight, tan spot, powdery mildew, and brown rust horizontal resistance genes in wheat. Physiological and Molecular Plant Pathology, 118: 101808. https://doi.org/10.1016/j.pmpp.2022.101808.
Shirmohammadli, S., Sabouri, H., Ahangar, L., Ebadi, A. A., Sajjadi, S. J. 2018. Genetic Diversity and Association Analysis of Rice Genotypes for Grain Physical Quality Using iPBS, IRAP, and ISSR Markers. Journal of Genetic Resources, 4(2): 122-129. doi: 10.22080/jgr.2019.15415.1115
Tabkhkar,N., Rabiei, B., Samizadeh Lahiji, H., Hosseini Chaleshtori, M., 2017. Assessment of Rice Genotypes Response to Drought Stress at the early Reproductive Stage Using Stress Tolerance Indices. Journal of Crop Production and Processing. 7, 83-106. [In Persian with English Summary].
Tarang, A., Hossieni Chaleshtory, M., Tolghilani, A., Esfhani, M., 2013. Genetic relations of some of rice agronomic traits with grain yield using multivariate statistical methods. Iranian Journal of Crop Sciences. 15, 24-34. [In Persian with English Summary].
Tonk, F.A., Ilker, E., Tosun, M., 2011. Evaluation of genotype × environment interactions in maize hybrids using GGE biplot analysis. Crop Breeding and Applied Biotechnology. 11, 1-9.
Trachsel, M., Grosjean, M., Schnyder, D., Kamenik, B., Rein, B., 2010. Scanning reflectance spectroscopy (380-730 nm): a novel method for quantitative high- resolution climatereconstructions from minerogenic lake sediments. Journal Paleolimnol. 44, 979-994.
Yan, W., Hunt, L.A., Sheng, Q., Szlavnics, Z., 2000. Cultivar evaluation and mega-environment investigation based on the GGE biplot. Crop Science. 40, 597-605.
Yan, W., Kang, M.S., Ma, B., Woods, S., Cornelius, P. L., 2007. GGE biplot vs. AMMI analysis of genotype- by- environment data. Crop Science, 47, 643-655.
Yan, W., Tinker, N.A., 2005. An integrated system of bi-plot analysis for displaying, interpreting and exploring genotype by-environment interactions. Crop Science. 45, 1004-1016.
Zerihun, J., 2011. GGE-biplot analysis of multi-environment yield trials of barley (Hordeium vulgare L.) genotypes in Southeastern Ethiopia highlands. International Journal of Plant Breeding and Genetics. 5, 59-75.