نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، رشته آگرواکولو‍ژیک،‌گروه تولیدات گیاهی،‌دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس

2 دانشیار گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس

3 استادیار گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس

4 استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی دانشگاه گنبدکاووس

چکیده

به‌منظور بررسی روابط بین صفات زراعی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی ژنوتیپ‏های برنج (6 رقم متحمل به تنش خشکی و 1 رقم بومی) در دو آزمایش جداگانه (غرقاب و خشکی) به‌صورت کرت‏های خردشده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبدکاووس در سال 1389 در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. فاکتور اصلی و فرعی به‌ترتیب تیمار کنترل علف‌های هرز در سه سطح (کنترل علف‌های هرز تا مرحله حداکثر پنجه‏زنی، کنترل علف‌های هرز از حداکثر پنجه‏زنی تا رسیدگی و بدون کنترل علف‌های هرز) و رقم در هفت سطح شیرودی، دم‌سیاه، IR70358-84-1-1، IR70358-84-1-2، IR83757-B-B-12-3، WAB56-125وKORAL بودند. ارقام از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در دو شرایط غرقاب و خشکی با یکدیگر اختلاف معنی‌داری داشتند. همچنین تفاوت عملکرد و اجزای عملکرد هر رقم در دو محیط معنی‌دار بود. مطالعه‌ی ضرایب همبستگی بین صفات در دو محیط غرقاب و خشکی نشان داد که در هر یک از شرایط متفاوت رطوبتی همبستگی عملکرد دانه با عملکرد کاه و کلش، شاخص برداشت، تعداد دانه‏ی پر در خوشه و تعداد پنجه‏ی بارور مثبت و معنی‏دار بود. نتایج رگرسیون مرحله‏ای نشان داد که در شرایط غرقاب به‌ترتیب صفات وزن خشک کاه و کلش و شاخص برداشت و در شرایط خشکی به‌ترتیب صفاتی نظیر شاخص برداشت و عملکرد کاه و کلش به‌عنوان ویژگی‏های مهم و تأثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی رگرسیون چند متغیره شدند. ارزیابی میزان آثار مستقیم و غیرمستقیم اجزای عملکرد بر عملکرد دانه از روش تجزیه علیت نشان داد که در هر یک از شرایط متفاوت رطوبتی، تعداد دانه پر به‌دلیل اثر مستقیم مثبت و بالا و تعداد پنجه‏‏ی بارور به‌دلیل اثر غیرمستقیم از طریق تعداد‏‏ دانه پر می‌تواند به‌عنوان مهم‏ترین صفات جهت افزایش عملکرد دانه موردتوجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

Acquaah, G., Adams, M.W., Kelly J.D., 1992. A factor analysis of plant variables associated with architecture and seed size in dry bean. Euphytica. 60, 171-177.
Annan, K., 2001. water for sustainable agriculture in developing regions-more carp for every scarce drop. p. 132-133. In: Proceeding of 8th Jircas Interanational Symposium, 27-28 November. Epochal Tsukuba, Tsukuba Science City, Japan.
Baker, R.J., 1978. Issues in diallels analysis. Crop Science. 18, 553-536.
Bagheri, A., Heidari Sharif Abad, H., 2007. Effect of drought and salt stresses on yield components and ion content of Hull-less barley (Hordeum sativum L.). Journal of New Agricultural Science. 3 (7), 3-11. [In Persian with English Summary].
Bouman, B. A. M., Peng, S., Castaneda, A. R., Visperas, R. M., 2005. Yield and water use of irrigated tropical aerobic rice systems. Agricaltural Water Management. 74, 87-105.
Counce, P.A., 1984. Asymptotic and pavbolic yield and linear nutrier content responses rice population density. Agronomy Journal. 79, 864-869.
Dawey, D.R., Lu, K.H., 1959. A correlation and path-coefficient analysis of components of crested wheat grass seed production. Agronomy Journal. 51, 515-519.
Daynard, T.B., Kannenberg, L.W., 1976. Relationships between length of the actual and effective grain filling period and the grain yield of corn. Canaden Journal of Plant Science. 56, 237-242.
Doffing, S.M., Knight C.W., 1992. Alternative model for path analysis of small-grain yield. Crop Science. 32, 487-489.
Fukai, S., Pantuwan, G., Jongdee., Cooper, M., 1999. Screening for drought resistance in rainfed lowland rice. Field Crop Research. 64, 61-74.
Ghasempour Alamdari, M., Khodanandeh, N., 1384. Rice Production. Mabaas Press. 167p. [In Persian].
Innes, P., Hoogendorn, J., Blackwell, R.D., 1985. Effects of difference in date of early emergence and height on yield of winter wheat. Journal Agricalture Science (Cambridge). 105, 543-549.
Ismail, C., 1988. Analysis of yield and its component and of path coefficient in early varieties of rice (Oryza sativa). Ciencia y Tecnica en la Agriculture, Arroz. 11(1), 7-17.
Jones, B.D., Synder, G.H., 1987. Seeding rate and raw spacing effect yield and yield components of drill-seeded rice. Agronmy Journal. 79, 627-629.
Kihupi, L.A., 1998. Inter relationship between yield and some selected agronomic characters in rice. African Crop Science Journal. 6(3), 323-328.
Lafitte, H.R., Blum, A., Atlin, G., 2003. Using secondary traits to help identify drought tolerant genotypes. In: K.S. Fischer, R. Lafitte, S. Fukai, G. Altin, B. Hardy (Eds.), Breeding Rice for Drought Prone Environment. IRRI Publications. International Rice Research Institute, Manila, Philippines.
Lafitte, H.R., Price, A.H., Courtois, B., 2004. Yield response to water deficit in an upland rice mapping population: Associations among traits and genetic markers. Field Crops Research. 6, 1237-1246.
Lafitte, H.R., Li, Z.K., Vijayakumar, C.H.M., Gao, Y.M., Shi, Y., Xu, J.L., Fu, B.Y., Yu, S.B., Ali, A.J., Domingo, J., Maghirang, R., Torres, R., Mackill, D., 2006. Improvement of rice drought  tolerance through backcross breeding: Evalution of donors and selection in  drought nurseries. Field Crops Research. 97, 77-86.
Lanceras, J.C., Griengrai, P., Boonrat, J., Theerayut, T., 2004. Quantitative trait loci associated with drought tolerance at reproductive stage in rice. Plant Physiology. 384-399.
Mehetre, S.S., Mahajan, C.R., Patil, P.A., Lad, S.K., Dhumal, P.M., 1994. Variability, heritability, correlation, path analysis and genetic divergence studies in  upland rice. IRRI Nates. 19 (1), 8-10.
Mottan, J.C., Samy, N., 1973. Correlation of yield components and other metric traits with yield in tall and dwarf indica rice. Madras Agricaltural Journal. 60 (9), 1162-1168.
Ortiz, J., Longie, H., 1997. Path analysis and ideotyps for plant breeding. Agronomy Journal. 89, 988-994.
Palta, J. A., Kobata, T., Turner, N. C., Fillery, I. R., 1994. Remobilization of carbon and nitrogen in with as influenced by post-anthesis water deficits. Crop Science. 34, 118-124.
Pantuwan, G., Fukai. S., Cooper, M., Rajatasereekul. S.,OToole. J.C., Basnayake, J., 2004. Yield response of rice Oryza sativa L. genotypes to drought under rainfed low land. 4. Vegetative stage screening in the dry season. Feild Crop Research. 89,281-297.
Pospisilova, J., Synkova, H., Rulcova, J., 2000. Cytokinins and water stress. Biologia Plantarum. 43, 321-328.
Venuprasad. R., Lafitte, H.R., Atlin, G.N., 2007. Response to direct selection for grain yield under drought stress in rice. Crop Science. 47, 258-293.
Pirdashti, H., Sarvestani, Z.T., Nematzadeh, G., Ismail, A., 2004. Study of water stress effects in different growth stage on yield components of different rice (Oryza sativa L.) cultivars. New directions for a diverseplanet: Proceeding of 4th International Crop Science Congress Brisbane, Australia, 26 Sep.–1Oct. 2004.
Pori, Y.P., Qualset, C.O., Williams, W.A., 1982. Evaluation of yield components as selection criteria in barley breeding. Crop Science. 22, 927-931.
Rao. C.S., Rao, A.V., Prased, A.S.R., 1991. Effect of in admissible paths in path analysis. Indian Journal Agricalture Science. 61, 471-475.
Rasmusson, D.C., 1987. Ideotype reseach and plant breeding. In: J.P. Gustafson (ed.), Gene Manipulation  in Plant Improvement. Plenum Press, New York.
Rasmusson, D.C., Canell, R.Q., 1970. Selection for grain yield and components of yield in barley. Crop Science. 10, 51-54.
Sabouri, H., Sabouri, A., Jafarzadeh Razmi, M. R., Mollashahi, M., Sajjadi, S.J., Jafarian, H., 2009. Determination of tolerant  rice cultivars for Gonbad Kavous region. Final Report of Project. 46p. [In Persian].
Sandram, T., Palanisamy, S., 1994. Path analysis in early rice (Oryza sativa L.). Madras Agricalture Journal. 81(1), 28-29.
Shanthakumar, G., Mahadevappa, M., 1998. Studies on genetic variability, correlation and path analysis in rice (Oryza sativa L.) over seasons. Karnataka Journal Agricalture Science. 11(1), 67-72.
Taher, A., 1988. Phisiological and lipid changes in some upland rice drought stress. Philippines University, College of Laguna Philippines. 102p.
Yoshida, S., 1981. Fundamentals of crop science. Intl. Rice Research. Institute. Los Banos, Philippines. pp. 20-47.
Zeng, X.P., Wang, L.X., 1988. A study on the genetic parameters for quantitative characters of high yield rice in Ningxia. Ningxia Journal of Agronomy and Foresty Science and Technology. 7(3), 7-12.
Zhang, D., 1998. An improved water use efficiency for winter wheat growth under reduced irrigation. Field Crop Research. 59, 91-98.