نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• الهام کلاهیان همدانی زاد ¹
• حسینعلی رامشینی ²
• محمد قادر قادری ³
• مهدی فاضل نجف آبادی ⁴

¹ دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات

² استادیار، پاکدشت، دانشگاه تهران، پردیس ابوریحان، گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات

³ استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند

⁴ استادیار، پاکدشت، پردیس ابوریحان، گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات

چکیده

ازآنجاکه بیشتر بارندگی‌ها در ایران در زمستان و آغاز بهار رخ می‌دهد، گندم به‌ویژه در کشت دیم بیشتر وابسته به رطوبت نگهداری شده در اعماق خاک خواهد بود. به‌منظور شناسایی ژنوتیپ‌هایی که دارای گسترش مناسب ریشه در عمق خاک باشند، آزمایشی با 63 ژنوتیپ گندم نان در دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی به‌صورت کشت در لوله‌های پی‌وی‌سی انجام شد. در شرایط بدون تنش آبیاری به‌صورت معمولی و در تنش خشکی پس از رسیدن رطوبت خاک به 30 درصد ظرفیت زراعی گیاهان آبیاری شدند. پس از اعمال تنش و در پایان دوره رشد صفات مرتبط با ریشه در چهار عمق مختلف (20-0، 40-20، 60-40 و 100-60 سانتی‌متر) به همراه صفات مرفولوژی، عملکرد و اجزای آن اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان‌دهنده تنوع بالا میان ژنوتیپ‌ها برای همه صفات اندازه‌گیری شده بود. همبستگی بالا و معنی‌داری میان وزن خشک ریشه با عملکرد در شرایط تنش دیده شد (p=0/01، 0/58 =r). در این شرایط با هر واحد افزایش در وزن خشک ریشه، 0/24 گرم به عملکرد دانه افزوده شد. تجزیه همبستگی جداگانه برای هر عمق نشان داد که در پایین‌ترین عمق تأثیر وزن خشک ریشه بر عملکرد (0/01 p =، 0/75=r) بیشتر از سایر عمق‌ها است. در شرایط تنش تأثیر وزن ریشه در عمق 100-60 سانتی‌متر بر عملکرد دانه مثبت و بسیار معنی‌دار بود. ژنوتیپ‌های سرداری، شعله، ناز و اینیا به ترتیب با 0/44، 0/39، 0/37 و 0/37 گرم در گیاه بهترین ژنوتیپ‌ها برای وزن خشک ریشه در این عمق بودند.

کلیدواژه‌ها

• اجزای عملکرد گندم
• محتوای نسبی آب برگ
• گسترش ریشه
• وزن خشک ریشه