نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد

چکیده

خشکی یکی از تنش‌های غیر زیستی مهم بخصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک است که رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از این طریق عملکرد دانه را کاهش می‌دهد. هدف از این پژوهش، شناسایی صفات زراعی مرتبط با تغییرات عملکرد دانه گندم تحت تنش خشکی بود. در بررسی حاضر ۱۱۱ لاین خالص گندم نان به‌صورت آزمایش بدون تکرار (آگمنت) موردبررسی قرار گرفتند. در این آزمایش بعد از هر ۲۰ لاین ۳ رقم نارین، برزگر و سیستان به‌عنوان شاهد کاشته شدند. هر شماره در ۲ خط 2.5 متری به فاصله ۲۰ سانتی‌متر کاشته شد. لاین­ها در شرایط آبیاری در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات آموزش کشاورزی یزد ارزیابی شدند. در طول دوره رشد از صفات عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و مورفولوژیک ارزیابی و با ارقام شاهد مقایسه شدند. نتایج آزمایش تنوع زیادی را در لا ین‌های موردبررسی ازنظر اکثر صفات کمی و کیفی نشان داد. تجزیه رگرسیون نشان داد که در بین لاین­ها صفاتی مانند وزن هزار دانه، تعداد روز تا رسیدن، طول سنبله، ارتفاع بوته و وزن سنبله اثر مثبت و معنی‌داری بر عملکرد دانه داشته و سهم قابل‌توجهی از تغییرات عملکرد را تبیین می‌کنند. دسته‌بندی لاین‌ها بر اساس تجزیه کلاستر به روش UPGMA در ۹ گروه قرارداد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده 15 ژنوتیپ که نسبت به ژنوتیپ‌های دیگر و ارقام شاهد عملکرد دانه بیشتر و برخی خصوصیات زراعی مناسب‌تر داشتند، انتخاب شدند. نتایج این تحقیق نشان داد مواد ژنتیکی موجود در این آزمایش می‌توانند منبع ارزشمندی باشند که علاوه برداشتن صفات جدید، تنوع سرشاری را برای به نژاد گران جهت اصلاح و تولید ارقام گندم مقاوم به خشکی فراهم می‌آورند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

 
Abdoli, M., Saeidi, M., Jalali-Honarmand, S., Mansourifar, S., Eghbal-Ghobadi, M.E., 2013. Evaluation of some physiological and biochemical traits and their relationships with yield and its components in some improved wheat cultivars under post-anthesis water deficit. Environmental Stresses in Crop Sciences. 6, 47-63. [In Persian with English Summary].
Acevedo, E., Silva, P., Silva, H., 2002. Wheat growth and physiology. In: Curtis, B.C., Rajaram, S., Gómez Macpherson, H. (eds.), Bread Wheat, Improvement and Production.
 FAO Plant Production and Protection Series, No. 30. pp. 39-70. FAO, Rome, Italy.
Ali, S., Liu, Y., Ishaq, M., Shah, T., Ilyas, A., Din, I.U., 2017. Climate change and its impact on the yield of major food crops: Evidence from Pakistan. Foods. 6(6), 39.
Banitaba, A., Arzani, A., Naderi Darbaghshahi,  M., 2004. Evaluation of qualitation and quantitative traits of durum wheat lines in Isfahan region. 8th Iranian Crop Science Congress. Guilan University. Rasht, Iran. [In Persian].
Blum, A., 1996. Constitutive traits affecting plant performance under stress. In: Edmeades G.O., Banziger, M., Mickelson, H.R., Pena-Valdivia, C.B. (eds.). Proceedings of a Developing drought and low-N tolerant maize. March. 25-29. CIMMYT (Mexico: CIMMYT).
Blum, A., 2005. Mitigation of drought stress by crop management. available at: www. Plant Stress.com./article/drought_m/drought_m. htm. mitigation_by_management.
Blum, A., 2011. Plant water relations, plant stress and plant production. In: Plant Breeding for Water-Limited Environments. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-7491-4_2.
Budak, H., Kantar, M., Yuce Bilgili Kurtoglu, K., 2013. Drought tolerance in modern and wild wheat. The Scientific World Journal. Article ID 548246. https://doi.org/10.1155/2013/548246
Daryanto, S., Wang, L., Jacinthe, P.A., 2016. Global synthesis of drought effects on maize and wheat production. PloS one. PLoS ONE 11(5): e0156362. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0156362
Edmeades, C.O., Chapman, S.C., Balanus, J., Banziger, M., Lafitte, H.R., 1995. Recent evaluation of progress in selection for drought tolerance in tropical maize. Proceedings of the 4th Eastern and Southern African Regional Maize Conference. CIMMYT. Mexico. 94-100.
El-Shawy, E.E., El-Sabagh, A., Mansour, M., Barutcular, C., 2017. A comparative study for drought tolerance and yield stability in different genotypes of barley (Hordeum vulgare L.). Journal of Experimental Biology and Agricultural Sciences. 5(2), 151-162.
Francia, E., Tondelli, A., Rizza, F., Badeck, F.W., Thomas, W., Eeuwijk, F.A.V., Romagosa Clariana, I., Stanca, A.M., Pecchioni, N., 2011. Determinants of barley grain yield in drought-prone Mediterranean environments. Italian Journal of Agronomy. 8(1),1-8.
Godfray, H.C.J., Beddington, J.R., Crute, I.R., Haddad, L., Lawrence, D., Muir, J.F., Pretty,  J., Robinson, S., Thomas, S.M., Toulmin, C., 2010. Food security: the challenge of feeding 9 billion people. Science. 327(5967), 812-818.
Gonzalez, A., Bermejo, V., Gimeno, B.S., 2010. Effect of different physiological traits on grain yield in barley grown under irrigated and terminal water deficit conditions. The Journal of Agricultural Science. 148(3), 319-328.
Hossain, A., da Silva, J.A.T., Lozovskaya, M.V., Zvolinsky, V.P., 2012. High temperature combined with drought affect rainfed spring wheat and barley in South-Eastern Russia: I. Phenology and growth. Saudi Journal of Biological Sciences. 19(4), 473-487.
Kilic, H., Yagbasanlar, T., 2010. The effect of drought stress on grain yield, yield components and some quality traits of durum wheat (Triticum turgidum ssp. durum) cultivars. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca. 38(1), 164-170.
 Kosina, P., Reynolds, M., Dixon, J., Joshi, A., 2007. Stakeholder perception of wheat production constraints, capacity building needs, and research partnerships in developing countries. Euphytica. 157(3), 475-483.
Mirbahar, A.A., Markhand, G.S., Mahar, A.R., Abro, S.A., Kanhar, N.A., 2009. Effect of water stress on yield and yield components of wheat (Triticum aestivum L.) varieties. Pakistan Journal of Botany. 41(3), 1303-1310.
 Qaseem, M.F., Qureshi, R., Shaheen, H., 2019. Effects of pre-anthesis drought, heat and their combination on the growth, yield and physiology of diverse wheat (Triticum aestivum L.) genotypes varying in sensitivity to heat and drought stress. Scientific Reports . 9, 6955. https://doi.org/10.1038/s41598-019-43477-z
Mohammadi, S.A., Prasanna, B.M., 2003. Analysis of genetic diversity in crop plants—salient statistical tools and considerations. Crop Science. 43(4), 1235-1248.
Nouri-Ganbalani, A., Nouri-Ganbalani, G., Hassanpanah, D., 2009. Effects of drought stress condition on the yield and yield components of advanced wheat genotypes in Ardabil, Iran. Journal of Food, Agriculture and Environment. 7(3/4), 228-234.
Pfeiffer, W.H., Sayre, K.D., Reynolds, M.P., 2001. Enhancing genetic grain yield potential and yield stability in durum wheat. Durum Wheat Improvement in the Mediterranean Region: New Challenges. Options Méditerranéennes, Series A. 40, 88-93.
Plaut, Z., Butow, B.J., Blumenthal, C.S., Wrigley, C.W., 2004. Transport of dry matter into developing wheat kernels and its contribution to grain yield under post-anthesis water deficit and elevated temperature. Field Crops Research. 86(2-3),185-198.
Prasad, P.V., Pisipati, S.R., Ristic, Z., Bukovnik, U.R.S.K.A., Fritz, A.K., 2008. Impact of nighttime temperature on physiology and growth of spring wheat. Crop Science. 48(6), 2372-2380.
Ray, D.K., Ramankutty, N., Mueller, N.D., West, P.C., Foley, J.A., 2012. Recent patterns of crop yield growth and stagnation. Nature Communications, 3(1),1-7.
Rezaei Kloo, S., Khodarahmi, M., Mostafavi, Kh., 2013. Study of traits in different barley types using factor analysis under terminal drought stress and without stress conditions. Journal of Agronomy and Plant Breeding. 8(3), 149-160. [In Persian with English Summary].
Sabagh, A.E., Hossain, A., Barutçular, C., Khaled, A.A., Fahad, S., Anjorin, F.B., Islam, M.S., Ratnasekera, D., Kizilgeçi, F., Singh, G., Yadav, M.Y., 2018. Sustainable maize (Zea mays L.) production under drought stress by understanding its adverse effect, survival mechanism and drought tolerance indices. Journal of Experimental Biology and Agricultural Sciences. 6(2), 282-295.
Sadegh Ghol Moghadam, R., Khodarahmi, M., Ahmadi, G.H., 2012. Investigation of genetic diversity and analysis of factors for grain yield and other morphological traits of wheat bread in drought stress conditions. Journal of Crop and Plant Breeding. 7(1), 147-133. [In Persian with English Summary].
Singh, S.K., 2003. Cluster analysis for heterosis in wheat [Triticum aestivum (L.) em. Thell.]. Indian Journal of Genetics and Plant Breeding, 63(3), 249-250.
Singh, M., Lalta, P., Swamkar, G.B., 2002. Analysis of correlation studies and for grain yield and its contributing traits in advance generation on bread wheat under rainfed conditions. Pl. Archives Muzafarabad, 2, 215-218.
Yassin, M., Mekawy, A.M., EL Sabagh, A., Islam, M.S., Hossain, A., Barutcular, C., Alharby, H., Bamagoos, A., Liu, L., Ueda, A., Saneoka, H., 2019. Physiological and biochemical responses of two bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes grown under salinity stress. Applied Ecology and Environmental Research. 17, 5029-5041.