نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق دکتری، کشاورزی هسته ای، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 گروه اپی ژنتیک، بیوتکنولوژی و اصلاح نباتات، مرکز تحقیقات اگروسکوپ، سوئیس

3 دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

4 دانشیار گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبدکاووس

5 استادیار پژوهش مؤسسه تحقیقات برنج کشور

چکیده

به منظور بررسی واکنش 352 خانواده‌ برنج حاصل از آمیزش طارم بومی و موتانت در شرایط غرقاب و تنش کم آبی، دو آزمایش جداگانه در قالب طرح لاتیس در شرایط نرمال و کم آبی در سه تکرار در شهرستان بابل در سال زراعی 1397 ارزیابی شدند. تعداد روز تا گلدهی و رسیدگی، زیست توده، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه بارور، تعداد کل پنجه‌ در بوته، طول و عرض برگ پرچم، طول خروج از غلاف، قطر ساقه، طول خوشه، وزن خوشه‌ها، وزن خوشه اصلی، وزن ساقه‌، وزن دانه‌های پر، وزن دانه‌های پوک، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، تعداد خوشچه اولیه، تعداد خوشچه ثانویه و میزان لوله شدن و سوختگی برگ‌ها ثبت شدند. کاهش عملکرد در شرایط تنش کم آبی به کاهش اجزاء عملکرد دانه به ویژه باروری مرتبط بود. رگرسیون مرحله‌ای نشان داد که در شرایط غرقاب وزن صد دانه، تعداد پنجه، باروری و ضخامت ساقه و در شرایط خشکی لوله شدن برگ و میزان سوختگی مهمترین صفات تاثیر گذار در عملکرد دانه بودند. تجزیه به عامل‌ها تنوع و تغییرات عملکرد را در شرایط غرقاب و کم آبی در 5 عامل خلاصه نمود. در شرایط غرقاب عامل اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب تعداد، عملکرد و میزان باروری، طول، ابعاد دانه و زمان و در شرایط کم آبی عامل اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم به ترتیب فیزیولوژی، تعداد، طول، ابعاد دانه و زمان نامگذاری شدند. تجزیه خوشه‌ای این بررسی خانواده‌هایی را در شرایط کم آبی شناسایی نمود که با حداقل سوختگی برگ و حداکثر تعداد دانه، وزن دانه و تعداد خوشه تحمل مناسبی را از خود نشان دادند. از این خانواده می‌توان به عنوان منبع بسیار مناسبی برای سایر برنامه‌های اصلاحی استفاده نمود. این بررسی نشان داد که می‌توان از موتاسیون به عنوان روشی بسیار مناسب برای ایجاد تنوع و تولید ارقام متحمل به تنش خشکی استفاده نمود.
 

کلیدواژه‌ها

Afshari, R., Atefeh Sabouri, A., Esfahani, M., Kafi Ghasemi, A., 2017. Evaluation of tolerance of rice (Oryza sativa L.) genotypes using tolerance indices and biplot analysis. Iranian Journal of Field Crop Sciences. 48, 843-854. [In Persian with English Summary].
Bagheri, N., Babaeian-Jelodar, N., Pasha, A., 2011. Path coefficient analysis for yield and yield components in diverse rice (Oryza sativa L.) genotypes. Biharean Biologist. 5, 32-35
Bouman, B.A.M., Toung, T.P., 2001. Field water management to save water and increase its productivity in irrigated lowland rice. Agricultural Water Management. 49, 11- 30.
Chakravorty, A., Ghosh P.D., Sahu, P.K., 2013. Multivariate analysis of phenotypic diversity of landraces of rice of west Bengal. American Journal of Experimental Agriculture. 3, 110-123.
Danesh Gilevaei, M., Samizadeh H., Rabiei B., 2017. Grouping of rice (Oryza sativa L.) lines based on multivariate analysis under drought stress condition. Iranian Journal of Field Crop Research. 48, 1027-1039. [In Persian with English Summary].
De Datta, S.K., Malabuyoc, J.A., Aragon, E.L., 1988. A field screening technique for evaluating rice germplasm for drought tolerance during vegetative stage. Field Crops Research. 19, 123-124.
Fentie, D., Alemayehu, G., Siddalingaiah, M., Tadesse, M., 2014. Genetic variability, heritability and correlation coefficient analysis for yield and yield component traits in upland rice (Oryza sativa L.). East African Journal of Sciences. 8, 147-154.
Ghiasy, M., Farahbakhsh, H., Sabouri, H., Mohammadinejad, Gh., 2012. Effect of drought stress on yield and yield components in rice landraces and improved cultivars under Gonbad Kavous environmental condition. Cereal Research. 2, 165-179. [In Persian with English Summary].
Ghorbani, H., Samizadeh Lahiji, H. A., Rabiei, B., Allahgholipour, M. 2011. Grouping different rice genotypes using factor and cluster analyses. Journal of Sustainable Agriculture and Production Science, 21, 89-104. [In Persian with English Summary].
Golesorkhy, M., Abbas Biabani, A., Mohammad Esmaeili, M., 2016. Studying the relationship between agronomy traits of rice under flooding and drought stress conditions. Environmental Stresses in Crop Sciences. 8, 191-204. [In Persian with English Summary].
 Khorshidi, M.B., Abdi, M., Iranipur, Sh., Akbari, R., 2008. Effect of end season water stress on yield of nine rice cultivars and promising lines based on drought evaluation indices. Agroecology Journal. 4, 17-29. [In Persian with English Summary].
Loresto, G.C., Chang, T., 1981. Decimal scoring system for drought reactions and recovery ability in screening murseries of rice. Intertnational Rice Research Newsletter. 6, 9-10.
Majidimehr, A., Amiri-Fahliani, R., Masoumiasl, A., 2014. Study of biochemical and chemical traits of different rice genotypes under salinity stress. Cereal Research. 4, 45-58. [In Persian with English Summary].
Nahvi, M., Yazdani, M.R., Allah Gholipour, M., Hosseini, M., 2004. The effect of different irrigation intervals on water use efficiency and yield of rice (Khazar variety). Journal of Agriculture. 6, 53-60. [In Persian with English Summary].
Nandan, R., Sweta, D., Singh, S.K., 2010. Character association and path analysis in rice (Oryza sativa L.) genotypes. World Journal of Agricultural Sciences. 6, 201 - 206.
Rahimi, M., Rabiei, B., Ramezani, M., Movafegh, S., 2010. Evaluation of agronomic traits and determine the variables to improve rice yield. Iranian Journal of Field Crops Research. 8, 111- 119. [In Persian with English Summary].
Safaei Chaeikar, S., Rabiei, B., Samizadeh H., Esfahani, M., 2008. Evaluation of tolerance to terminal drought stress in rice (Oryza sativa L.) genotypes. Iranian Journal of Crop Sciences. 9, 315-331. [In Persian with English Summary].
Samizadeh, H., Danesh, M., Rabiei, B., 2018. Grouping of rice (Oryza sativa L.) lines based on multivariate analysis under drought stress condition. Iranian Journal of Field Crop Sciences. 48, 1027-1039. [In Persian with English Summary].
Sarmadnia, Gh., 1993. The role of environmrnt of stress in Agriculture. p. 152-172. In: E.D. Proceedings of the First Iranian Agronomy and Plant Breeding Congress. 6-9 September. 1993. University of Tehran.
Tabkhkar, N., Rabiei, B., Samizadeh Lahiji, H., Hosseini, M., 2018. Assessment of rice genotypes response to drought stress at the early reproductive stage using stress tolerance indices. Journal of Crop Production and Processing. 7, 83-106. [In Persian with English Summary].
Venkata Lakshmi, M., Suneetha, Y., Yugandhar, G., Venkata Lakshmi, N., 2014. Correlation studies in rice (Oryza sativa L.). International Journal of Genetic Engineering and Biotechnology. 5, 121-126.
Worede, F., Sreewongchai, T., Phumichai, Ch., Sripichitt, P., 2014. Multivariate analysis of genetic diversity among some rice genotypes using morpho-agronomic traits. Journal of Plant Science. 9, 14-24.
Yazdani, M., Kochak, M., Bagheri, H., 2014. Segregating rice genotypes by cluster analysis procedure at different salt stress condition. Advances in Environmental Biology. 8, 383-387.