نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان

2 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

3 مربی پژوهشی، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

4 استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه لرستان

چکیده

در این آزمایش، اثر تنش خشکی پایان فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد 20 ژنوتیپ گندم نان شامل ارقام و لاین‌های پیشرفته در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب (مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه) در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی، در سه تکرار و دو محیط (بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل) طی سال زراعی 91-1390 بررسی شد. تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ژنوتیپ‎ها از لحاظ هیچ‎یک از صفات مورد بررسی در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل اختلاف معنی‎داری وجود نداشت. بر اساس تجزیه واریانس مرکب، تفاوت ژنوتیپ‎ها به استثنای تعداد دانه در سنبله، طول پدانکل، طول پنالتی‎میت (دومین میانگره از بالای ساقه) و روز تا رسیدن فیزیولوژیک، از لحاظ سایر صفات معنی‏دار نبود. اثر تنش خشکی آخر فصل بر تمام صفات مورد مطالعه بجز عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در سنبله و طول پدانکل بسیار معنی‎دار بود. تنش خشکی میانگین تمام صفات مطالعه شده بجز طول پدانکل را کاهش داد. بیشترین اثر تنش خشکی، بر میزان عملکرد دانه بود که موجب کاهش 36/55 درصدی آن نسبت به شرایط بدون تنش شد. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ‏ها در شرایط بدون تنش 8955 کیلوگرم و در شرایط تنش ۳۹۹۷ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با استفاده از روش رتبه‎بندی، ژنوتیپ‎های 13، 20، 8، 9، 5 و 6 به‎عنوان متحمل‎ترین ژنوتیپ‎ها شناخته شدند. این ژنوتیپ‎ها بر اساس دیاگرام بای‎پلات نیز به‏ عنوان برترین ژنوتیپ‎ها تحت هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی آخر فصل شناسایی شدند. می‎توان از این ژنوتیپ‎ها در برنامه‎های به‎نژادی جهت ایجاد ارقام متحمل به خشکی گندم نان استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

Afiuni, D., Allahdadi, I., Akbari, Gh.A., Najafian, G., 2015. Evaluation of tolerance of bread wheat (Triticum aestivum L.) genotypes to terminal drought stress based on some agronomic traits. Arid Biome. 5, 1-17. [In Persian with English Summary].
Ahmadi, A., Siosemardeh, A., Zali, A., 2004. A comparison between the capacity of photoassimilate storage and remobilization, and their contribution to yield in four wheat cultivars under different moisture regimes. Iranian Journal of Agriculture Science. 35, 921-931. [In Persian with English Summary].
Ahmadi Lahijani, M., Emam Y., 2013. Response of wheat genotypes to terminal drought stress using physiological indices. Journal of Crop Production and Processing. 3, 163-176. [In Persian with English Summary].
Amiri, R., Bahraminejad, S., Sasani, S., 2013. Evaluation of genetic diversity of bread wheat genotypes based on physiological traits in non-stress and terminal drought stress conditions. Cereal Research. 2, 289-305. [In Persian with English Summary].
Bihamta, M., Shirkavand, M., Hasanpour, J., Afzalifar, A., 2018. Evaluation of durum wheat genotypes under normal irrigation and drought stress conditions. Journal of Crop Breeding. 9, 119-136. [In Persian with English Summary].
Bouslama, M., Schapaugh, W.T., 1984. Stress tolerance in soybean. Part 1: Evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science. 24, 933-937.
Dastfal, M., Barati, V., Emam, Y., Haghighatnia, H., Ramazanpour, M., 2011. Evaluation of grain yield and its components in wheat genotypes under terminal drought stress conditions in darab region. Seed and Plant Production Journal. 27, 195-217. [In Persian with English Summary].
Ebadi, A., Sajed, K., Asgari, R., 2007. Effects of water deficit on dry matter remobilization and grain filling trend in three spring barley genotypes. Journal of Food, Agriculture and Environment. 5, 359-362.
Ehdaie, B., Alloush, G.A., Waines, J.G., 2008. Genotypic variation in linear rate of grain growth and contribution of stem reserves to grain yield in wheat. Field Crops Research. 106, 34-43.
Farshadfar, E., Elyasi, P., 2012. Screening quantitative indicators of drought tolerance in bread wheat (Triticum aestivum L.) landraces. European Journal of Experimental Biology. 2, 577-584.
Farshadfar, E., Javadinia, J., 2011. Evaluation of Chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes for drought tolerance. Seed and Plant Improvement Journal. 27, 517-537.
Farshadfar, E., Sutka, J., 2002. Screening drought tolerance criteria in maize. Acta Agronomica Hungarica. 50, 411-416.
Fernandez, G.C. J., 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. In: Proceeding of the International symposium on adaptation of vegetable and other food crops in temperature and water stress, Taiwan, pp. 257-270.
Fischer, R.A., Maurer, R., 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. 1. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research. 29, 897-912.
Foulkes, M.J. Sylvester-Bradley, R., Weightman R., Snape, J.W., 2007. Identifying physiological traits associated with improved drought resistance in winter wheat. Field Crops Research. 103, 11-24.
Gabriel, K.R., 1971. The biplot graphical display of matrices with applications to principal component analysis. Biometrika. 58, 453-467.
Gavuzzi, P., Rizza, F., Palumbo, M., Campaline, R.G., Ricciardi, G.L., Borghi, B., 1997. Evaluation of field a laboratory predictors of drought and heat tolerance in winter cereals. Canadian Journal of Plant Science. 77, 523-531.
Gooding, M.J., Ellis, R.H., Shewry, P.R., Schofield, J.D., 2003. Effects of restricted water availability and increased temperature on the grain filling, drying and quality of winter wheat. Journal of Cereal Science. 37, 295-309.
Guttieri, M.J., Stark, J.C., O'Brien, K., Souza, E., 2001. Relative sensitivity of spring wheat grain yield and quality parameters to moisture deficit. Crop Science. 41, 327-335.
Kiliç, H., Yağbasanlar, T., 2010. The effect of drought stress on grain yield, yield components and some quality traits of durum wheat (Triticum turgidum ssp. durum) cultivars. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca. 38, 164-170.
Kochaki, A., Sharif Hoseini, M., 2008. Modern agriculture, Jihad University Press, Mashhad, Iran, 43 pp. [In Persian].
Kristin, A.S., Serna, R.R., Perez, F.I., Enriquez, B.C., Gallegos, J.A.A., Vallego, P.R., Wassimi, N., Kelly, J.D., 1997. Improving common bean performance under drought stress. Crop Science. 37, 43-50.
Lan, J., 1998. Comparison of evaluating methods for agronomic drought resistance in crops. Acta Agric Boreali-occidentalis Sinica. 7, 85-87.
Luigi, C., Rizza, F., Farnaz, B., Mazzucotelli, E., Mastrangelo, A.M., Francia, E., Mare, C., Alessandro, T., Stanca, M.A., 2008. Drought tolerance improvement in crop plants: An integrated view from breeding to genomics. Field Crops Research. 105, 1-14.
Manette, A.S., Richard, C.J., Carver, B.F., Mornhinweg, D.W., 1988. Water relations in winter wheat as drought resistance indicators. Crop Science. 28, 526-531.
Mohammadi, A., Majidi Heravan, E., Bihamta, M.R., Heidari Sharifabad, H., 2007. Evaluation of drought stress on agro-morphological characteristic in some wheat cultivars. Pajouhesh and Sazandegi. 73, 184-192. [In Persian].
Mohseni, M., Mortazavian, S.M.M., Ramshini, H.A., Foghi, B., 2016. Evaluation of bread wheat genotypes under normal and post-anthesis drought stress conditions for agronomic traits. Journal of Crop Breeding. 8, 16-29. [In Persian with English Summary].
Moosavi, S.S., Yazdi Samadi, B., Naghavi, M.R., Zali, A.A., Dashti, H., Pourshahbazi, A., 2008. Introduction of new indices to identify relative drought tolerance and resistance in wheat genotypes. Desert. 12, 165-178.
Moral, G.L.F., Rharrabti, Y., Villegas, D., Royo, C., 2003. Evaluation of grain yield and its components in durum wheat under Mediterranean conditions: An ontogenic approach. Agronomy Journal. 95, 266-274.
Naderi, A., Akbari Moghaddam, H., Mahmoodi, K., 2013. Evaluation of bread wheat genotypes for terminal drought stress tolerance in south-warm regions of Iran. Seed and Plant Improvement Journal. 29, 601-616. [In Persian with English Summary].
Paknejad, F., Majidi, E., Noormohammadi, G., Seadat, A., Vazan S., 2006. Evaluation of drought stress on effective traits at accumulative assimilate of grain in different cultivars of wheat. Journal of Agricultural Sciences. 13, 137-149. [In Persian with English Summary].
Ramirez-Vallejo, P., Kelly, J.D., 1998. Traits related to drought resistance in common bean. Euphytica. 99, 127-136.
Ramshini, H., Fazel Najafabadi, M., Bihamta, M.R., 2012. Inheritance of some traits in bread wheat using diallel method at normal and drought stress conditions. Cereal Research. 2, 1-15. [In Persian with English Summary].
Reynolds, M., Foulkes, M.J., Slafer, G.A., Berry, P., Parry, M.A.J., Snape, J.W., Angus W.J., 2009. Raising yield potential in wheat. Journal of Experimental Botany. 60, 1899-1918.
Roostaee, M., Sadeghzadehahari, D., Zadhasan, E., Arshad, Y., 2003. Study of relationship of wheat grain yield-affecting traits by factor analysis under rain-fed conditions. Journal of Agricultural Science. 13(1), 1-10. [In Persian with English summary].
Rosielle, A.A., Hamblin, J., 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science. 21, 943-946.
Royo, C., Abaza, M., Blanco, R., Garc´ıa delMoral, L.F., 2000. Triticale grain growth and morphometry as affected by drought stress, late sowing and simulated drought stress. Australian Journal of Plant Physiology. 27, 1051-1059.
Shirani Rad, A.H., Abbasian, A., 2011. Evaluation of drought tolerance in rapeseed genotypes under nonstress and drought stress conditions. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca. 39, 164-171.
Siddique, M.R.B., Hamid, A., Islam, M.S., 2000. Drought stress effects on water relations of wheat. Butanical Bullecin of Academia Sinica. 41, 35-38.
Wardlaw, I.F., 1971. The early stages of grain development in wheat. Response to water stress in a single variety. Australian Journal of Biology Science. 24, 1047-1055.
Yazdi Samadi, B., Majnoun Hosseini, N., 2002. Evaluation of quantitative traits in 12 improved wheat cultivars under non irrigated condition of Karaj region. Desert (Biaban). 7, 1-10. [In Persian with English Summary].