نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی صفی‌آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دزفول، ایران

2 استادیار پژوهش بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی صفی‌آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دزفول، ایران

3 استادیار گروه علوم و مهندسی آب، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

4 استادیار پژوهش بخش تحقیقات فنی مهندسی و کشاورزی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی صفی‌آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دزفول، ایران

چکیده

به منظور بررسی شاخص‌های تحمل به تنش و شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به شرایط تنش کم آبی در گندم دوروم، تعداد 8 ژنوتیپ امید بخش گندم دوروم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط نرمال و تنش کم آبی در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد در دو سال زراعی 1395-1393 مورد آزمایش قرار گرفتند. این تحقیق در قالب 2 آزمایش مجزا شامل: آبیاری کامل تا زمان رسیدگی و اعمال تنش کم آبی انتهائی از طریق قطع آب از مرحله ظهور سنبله تا رسیدگی فیزیولوژیکی، هر یک در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان دهنده اختلافات معنی‌دار بین سال‌ها در شرایط تنش کم آبی و همچنین اثر متقابل ژنوتیپ در سال تحت شرایط نرمال برای عملکرد دانه بود. میانگین کل عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش کم آبی به ترتیب برابر 4844 و 3099 کیلوگرم در هکتار بود. بالاترین عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش کم آبی به ترتیب برابر 5101 و 4232 کیلوگرم در هکتار مربوط به رقم بهرنگ و ژنوتیپ شماره 4 بود. تحلیل همبستگی بین عملکرد دانه در شرایط بدون تنش و تنش کم آبی آخر فصل با شاخص‌های تحمل به خشکی نشان داد که شاخص‌های STI، MP، GMP از کارایی بالایی برای گزینش ژنوتیپ‌های متحمل به تنش کم آبی بر خوردارند. نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی با استفاده از شاخص‌های تنش کم آبی نشان داد که رقم بهرنگ و ژنوتیپ شماره 3 بترتیب با عملکرد 5101 و 5039 کیلوگرم در هکتار در شرایط نرمال و 4184 و 4215 کیلوگرم در هکتار در شرایط تنش آبی دارای تحمل نسبی به تنش کم آبی بودند.

کلیدواژه‌ها

 
Abdoli, M., Saeedi, M., Jalali Artist, S., Mansouri Farah, S., Iqbal Gholbadi, M., 2013. Evaluation of some physiological and biochemical traits and their relationships with yield and its components in some improved wheat cultivars under post-anthesis water deficit. Environmental Stresses in Crop Science. 6(1), 63-47.] In Persian with English summary].
Agrama, H.A.S., 1996. Sequential path analysis of grain yield and its components in maize. Plant Breeding. 115, 343-346.
Bouslama, M., Schapaugh, W.T., 1984. Stress tolerance in soybean. 1: Evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science. 24, 933-937.
Blum, A., 1998. Improving wheat grain filling under stress by stem reserve mobilization. Euphytica. 100, 77–83.
Naderi, A., Majidi Heravan, E., Hashemi Dezfuli, A., Rezaie, A., Nour-Mohammadi, G., 2000. Efficiency analysis of indices for tolerance to environmental stresses in field crops and introduction of a new index. Seed and Plant. 15(4), 390-402.] In Persian with English summary].
Eberhat, S.A., Russell, W.A., 1966. Stability parameters for comparing varieties. Crop Science. 6, 36-40.
Emam, Y., Ranjbari, A., Bahrani, M.J., 2006. Evaluation of yield and yield components in wheat cultivars under post-anthesis drought stress. The Journal of Agricultural Science. Natural Resource Technology. 11, 317 -328. [In Persian with English summary].
Farshadfar, E., Rasoli, V., Silva, J.A.T., Farshadfar, M., 2011. Inheritance of drought tolerance indicators in bread wheat (Triticum aestivum L.) using a diallel technique. Australian Journal of Crop Science. 5(7), 870-878.
Fayaz, N., Arzani, A., 2011. Moisture stress tolerance in reproductive growth stage in triticale (XTriticosecale Wittmack) cultivars under field conditions. Crop Breeding Journal. 1(1), 1-12.
Fernandez, G.C.J., 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. Proceedings of the International Symposium on “Adaptation of Vegetables and other Food Crops in Temperature and Water Stress”, Taiwan, 13-16 August 1992, 257-270.
Fischer, R.A., Maurer, R., 1978. Drought resistance in spring wheat cultivar. I. Grain yield responses. Australian Journal of Agricultural Research. 29, 897-912.
Golabadi, M., Arzani, A., Maibody, S., 2006. Assessment of drought tolerance in segregation populations in durum wheat. African Journal of Agricultural Research. 5, 162-171.
Ketata, H., 1988. Genotype×environment interaction. ICARDA. Proceedings of Biometrical Technique for cereal Breeders, ICARDA, Syria.
Khageh ahmad attari, A. A., Akbari, A., 1996. A new winter wheat variety introduced for cold regions of the country, Seed and Plant Improvement Journal. 12(2), 8-10. ] In Persian[.
Leilah, A.A., Alkhateb, S.A., 2005. Statistical analysis of wheat yield under drought conditions. Journal of Arid Environments. 61, 483-496.
Marti, J., Slafer, G.A., 2014. Bread and durum wheat yields under a wide range of environmental conditions. Field Crop Research. 156, 258–271.
Moori, S., Emam, Y., Karimzadeh Sourashjani, H.A., 2012. Evaluation of late season drought resistance in wheat cultivars using grain yield, its components and drought resistance indices. Environmental Stresses in Crop Sciences. 5(1), 19-32.] In Persian with English summary].
Nouri, A., Etminan, A., Jaime, A., Da-Silva, T., Mohammadi, R., 2011. Assessment of yield, yield-related traits and drought tolerance of durum wheat genotypes (Triticum turjidum var. durum Desf.). Australian Journal of Crop Science. 5(1), 8-16.
Rain, J., Moheshwari, M., Nagaranjan, S., 2001. Effect of pre-anthesis water stress on growth, photosynthesis and yield of wheat. Plant Physiology. 6(1), 53-60.
Rosielle, A.A., Hamblin, J., 1981. Theoretical aspect of selection for yield in stress and non-stress environment. Crop Science. 21, 943-946.
Talebi, R., Fayaz, F., Naji, A.M., 2009. Effective selection criteria for assessing drought stress tolerance in durum wheat. General and Applied Plant Physiology. 35(1-2), 64-74.
Yan, W., Rajcan, I., 2002. Biplot analysis of test sites and traits relations of soybean in Ontario. Crop Science. 32, 51-57.
Zebarjadi, A., Tavakoli shadpey, S., Etminan, A., Mohammadi, R., 2013. Evaluation of drought stress tolerance in durum wheat genotype using drought tolerance indices. Seed and Plant Improvement Journal. 29(1), 1-12.] In Persian with English summary].