نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بهنام فیروزی ¹
• امید سفالیان ²
• مجید شکرپور ³
• علی رسول زاده ⁴
• فاطمه احمدپور ⁵

¹ دانشجوی دکترای رشته بیوتکنولوژی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی

² استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی

³ استادیار گروه باغبانی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁴ استادیار گروه علوم آب و مدیریت کشاورزی دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی

⁵ فارغ التحصیل کارشناسی ارشد رشته اصلاح نباتات

چکیده

تنش خشکی یکی از مهم‌ترین تنش­های غیر زنده محیطی است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی به ویژه در مناطق خشک و نیمه ­خشک دنیا می­شود. یکی از راهبردهای مفید در زمینه اصلاح گیاهان برای مقاومت به خشکی، حفظ و بهره­ گیری از تنوع موجود در بین ارقام است. به منظور شناسائی منابع مقاومت به خشکی و ارزیابی شاخص‌های تحمل، تعداد 39 ژنوتیپ گندم بهاره در قالب طرح کرت‌های خرد شده با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی کشت شدند. سطوح تنش شامل شاهد (آبیاری کامل)، سطح تنش دو سوم نیاز آبیاری و سطح تنش یک سوم نیاز آبیاری بود. سطوح تنش به عنوان کرت‌های اصلی در نظر گرفته شده و ژنوتیپ­ها نیز به عنوان کرت‌های فرعی داخل کرت‌های اصلی به صورت تصادفی کشت شدند.در تنش دو سوم آبیاری از نظر شاخص­های STI، GMP و HARM، ژنوتیپ­های سپاهان کرج3، بهار و یاواروس بهترین ژنوتیپ­ها شناخته شدند. در شرایط تنش یک سوم آبیاری از نظر شاخص‌های فوق ژنوتیپ­های هیرمند، بهار، یاواروس و مرودشت بهترین بودند. بالاترین ضریب همبستگی عملکرد دانه در شرایط بدون تنش به ترتیب با شاخص­های GMP، STI و HARM و در شرایط تنش دو سوم آبیاری به ترتیب با HARM، GMP و STI حاصل گردید. همچنین طبق نمودار بای­پلات حاصل از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی در سطح تنش دو سوم آبیاری ژنوتیپ­های مغان1، گلستان، کویر، مارون، کرخه، چناب، بهار، سپاهان، قرمزک و تجن و در سطح تنش یک سوم آبیاری شامل ژنوتیپ­های گلستان، نیک­نژاد، مارون، داراب، فلات، آرتا، مرودشت، بهار، هیرمند و قرمزک جزو ژنوتیپ­های متحمل به خشکی بودند.

کلیدواژه‌ها

• تنش خشکی
• تنوع
• عملکرد دانه