نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر شاخص ­های فیزیولوژیکی، عملکرد و برخی اجزای عملکرد دانه سه رقم گندم نان (Triticum aestivum L.)، آزمایشی در سال زراعی 93 - 1392 به‌صورت کرت­های خردشده، با طرح پایه بلوک­ کامل تصادفی در چهار تکرار در شهرستان تیران اصفهان به اجرا درآمد. تنش خشکی با سه سطح (آبیاری پس از 70، 90 و 110 میلی­متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A، به ترتیب به‌عنوان عدم تنش، تنش ملایم و شدید) در کرت­های اصلی و سه رقم گندم سپاهان، قدس و پیشتاز در کرت­های فرعی قرار گرفتند. تغییرات شاخص سطح برگ، روند تجمع ماده خشک کل، سرعت اسیمیلاسیون خالص، سرعت رشد محصول و عملکرد دانه ارقام گندم موردبررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، افزایش شدت تنش از 90 به 110 میلی­متر تبخیر تجمعی، باعث کاهش معنی ­دار در میانگین شاخص ­های رشدی و عملکرد دانه شد. تحت تیمارهای آبیاری پس از 70 و 90 میلی­متر تبخیر تجمعی، روند تغییرات شاخص سطح برگ، ماده خشک کل، سرعت اسیمیلاسیون خالص و سرعت رشد محصول شباهت زیادی به یکدیگر داشت. این در حالی بود که در همه نمونه ­برداری­ ها با افزایش فاصله دو آبیاری از 90 به 110 میلی­متر تبخیر تجمعی، کاهش معنی­ داری در روند تغییرات شاخص­ سطح برگ، ماده خشک کل و سرعت رشد محصول مشاهده گردید؛ بنابراین ممکن است در شرایط آب و هوائی مشابه با انجام آبیاری گندم بر اساس 90 میلی­متر تبخیر از تشک تبخیر کلاس A، ضمن کاهش 22 درصد در مصرف آب آبیاری، شاخص ­های رشدی و عملکرد دانه هم به‌طور معنی­ داری تحت تأثیر قرار نگیرد.

کلیدواژه‌ها

Abdi, S., Moghadam, A.G., Ghadimzadeh, M., 2007. Effects of different levels defoliation in reproductive stages on grain yield and oil content in tow sunflower cultivars. Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources. 40, 245-255. [In Persian with English Summary].
Ali, M., Jensen, C.R., Mogensen, V.O., Andersen, M.N., Henson, I.E., 1999. Root signaling and osmotic adjustment during intermittent soil drying sustain grain yield of field grown wheat. Field Crops Research. 62, 35-52.
Aminian, R., Mohammadi, S., Hooshmand, S., Khodombashi, M., 2011. Chromosomal analysis of photosynthesis rate and stomatal conductance and their relationships with grain yield in wheat (Triticum aestivum L.) under water-stressed and well-watered conditions. Acta Physiologiae Plantarum. 33, 755-764.
Bajii, M., Lutts, S., Kinet, J., 2001. Water deficit effect on solute contribution to osmotic adjustment as a function of leaf ageing in three wheat cultivars performing differently in arid conditions. Plant Science. 160, 669-681.
Doorenbos, J., Pruitt, W.O., 1977. Crop Water Requirements: Irrigation and Drainage. FAO. Rome. pp: 18-34.
Hassanli, A.M. 2000. Different Methods of Water Measurement. Shiraz University Publication. 345p. [In Persian].
Hirasawa, T., Nakahara, M., Isumi, T., Iwamoto, Y., Ishihara, K., 1998. Effect of pre-flowering soil moisture deficits on dry matter production and ecophysiological characteristics in soybean plants under well irrigated conditions during grain filling. Plant Production Science. 1, 8-17.
Hosseinpoor, T., Siadat, S.A., Mamghani, R., Rafiei, M., 2003. Study some effective morphological and physiological traits on yield and yield components of wheat genotype under deficit irrigation conditions. Iranian Journal of Crop Science, 5(1), 23-36. [In Persian with English Summary].
Jian-yong, W., You-Cai, X., Feng-Min, L., Kadambot, H.M., Neil, C.T., 2017. Effects of Drought Stress on Morpho-physiological Traits, Biochemical Characteristics, Yield, and Yield Components in Different Ploidy Wheat: A Meta-Analysis. Advance in Agronomy. 134, 139-173
Karimi, M.M., Siddique, K.H.M., 1991. Crop growth and relative growth rate of old and modern wheat cultivars. Australian Journal of Agricultural Research. 42, 13-20.
Karimzadeh-Asl, K.H., Mazaheri, D., Peyghambari, S.A., 2004. Effect of four irrigation intervals on seed yield and physiological indices of three sunflower cultivars. Desert. 9, 255-266. [In Persian with English Summary].
Koocheki A.R., Sarmadniya, G.H., 1993. Crop Physiology. Jahade Daneshgahi, Mashhad Press. 400P. [In Persian].
Mamanpoush, A.R., Abbasi, F., Mousavi, S.F., 2002. Evaluation of application efficiency in surface irrigation of some field in Isfahan province. Journal of Agricultural Engineering Research. 2, 43-58. [In Persian with English Summary].
Mousavi, S.G.H., Mirhadi, M.J., Siadat, S.A, Noor Mohammadi, G.H., Darvish, F., 2009. Effect of water stress and nitrogen on yield and water use efficiency of sorghum and millet. Journal of Modern Science of Sustainable Agriculture. 15, 101-114. [In Persian with English Summary].
Muhammad, Z.I., Fathy, S.E., Saleh, M.I., 2016. Wheat phenological development and growth studies as affected by drought and late season high temperature stress under arid environment. Frontiers in Plant Science. 7, 1-14.
Nadeem, T.M.H., Imran, M., Kamil Husain, M., 2002. Evaluation of sunflower Helianthus annuus L. inbred lines for drought tolerance. International Journal of Agriculture and Biology. 25, 398-400.
Nakagami, K., Okawa, T.O., Hirasawa, T., 2004. Effect of a reduction in soil moisture from one month before flowering through ripening on dry matter production and ecophysiological characteristics of wheat plants. Plant Production Science. 7, 143-154.
Ren, D., Xu, X., Hao, Y., Huang, G., 2016. Modeling and assessing field irrigation water use in a canal system of Hetao, upper Yellow River basin: Application to maize, sunflower and Watermelon. Journal of Hydrology. 532, 122-139.
Salemi, H.R., Afiuni, D., 2005. The impact of limited irrigation on grain yield and yield components of several new wheat varieties. Journal of Agricultural Science and Natural Resource. 12, 11-20.
Shiranirad, A.H., 2000. Crop Physiology. Dibagaran Tehran Press. 320p. [In Persian].
Sokoto, M.B., Abubakar, I.U., 2015. Growth analysis of wheat (Triticum aestivum L.) as influenced by water stress and variety in Sudan Savannah, Nigeria. Agrosearch. 15, 129 – 45.
Soleymani, A., 2017. Effect of drought stress on some physiological growth indices of sunflower cultivars. Environmental Stresses in Crop Sciences. 10, 505-519. [In Persian with English Summary].
Soleymani, A., Khajepour, M.R., Noormohamadi, G.H., Sadeghyian, Y., 2003. Effect of planting date and pattern on some physiological growth indices of sugar beet. Journal of Agricultural Science. 9, 105-123. [In Persian with English Summary].
Varavipour, M., 2011. Soil Science. Payame Noor University Press. 275P. [In Persian].