تنش‌های محیطی در علوم زراعی

تنش خشکی

تاثیر سرکه چوب و بیوچار بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا در شرایط تنش کمبود آب

سارا امینی پاک سلطانی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ کمال سادات اسیلان

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 907-920

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4142.1977

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر بیوچار و سرکه چوب در تغذیه گیاه سویا به‌عنوان گیاهی پراهمیت در زمینه تولید روغن و پروتئین مورد نیاز انسان است، که از این طریق تأثیر این دو تیمار بر مقاومت گیاه به تنش خشکی به‌عنوان تنش مطرح محیطی در ایران شناخته شود. به این ‌منظور آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی ... بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر بیوچار و سرکه چوب در تغذیه گیاه سویا به‌عنوان گیاهی پراهمیت در زمینه تولید روغن و پروتئین مورد نیاز انسان است، که از این طریق تأثیر این دو تیمار بر مقاومت گیاه به تنش خشکی به‌عنوان تنش مطرح محیطی در ایران شناخته شود. به این ‌منظور آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در طول فصل زراعی 1398 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی تربیت مدرس انجام شد. عامل اصلی این آزمایش شامل چهار رژیم آبیاری (تنش کمبود آب شدید، متوسط و ملایم و آبیاری مطلوب) و عامل فرعی شامل مواد ضد تنش یعنی سه غلظت سرکه چوب (غلظت‌های ppm5000، ppm10000 وppm 15000) و یک سطح بیوچار (5 تن در هکتار) و تیمار شاهد (بدون مواد ضد تنش) بودند. تنش کمبود آب در اوایل گلدهی گیاه اعمال شد. نتایج نشان داد تنش کمبود آب باعث کاهش معنی‌داری بر صفات ارتفاع، سطح برگ، تعداد غلاف در بوته، عملکردهای بیولوژیک، دانه، کاه، روغن و وزن هزار دانه شد. به‌طورکلی تیمار کودی (شامل سطوح سرکه چوب و بیوچار) در جدول آنالیز واریانس برای صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف و عملکرد کاه معنی‌دار نبود، اما بر سایر صفات اثر معنی‌داری داشت. ترکیب تیماری روی سطح برگ و عملکردهای بیولوژیک، دانه و روغن در سطح 1% معنی‌دار بود. به‌طورکلی استفاده از بیوچار در شرایط مطلوب آبیاری و سرکه چوب در شرایط تنش کمبود آب موجب بهبود عملکرد و اجزای عملکرد گیاه به تنش شده است.

تنش خشکی

تأثیرات تنش خشکی بر صفات زراعی گندم (.Triticum aestivum L) با استفاده از فراتحلیل

ماریه بهداد؛ فرزاد پاکنژاد؛ عبدالمجید مهدوی دامغانی؛ سعید وزان؛ مریم معرفی

دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 53-65

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3377.1851

چکیده

تنش خشکی یکی از مهم‌ترین ریسک‌ها در تولید گندم در بسیاری از مناطق جهان بوده و به دلیل تأثیرات چندبعدی آن، یک نگرانی عمده در تحقق امنیت غذایی به شمار می‌رود. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر صفات زراعی گندم (.Triticum aestivum L) انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش فراتحلیل، نتایج پژوهش‌های مختلف مورد تحلیل آماری قرار گرفته ... بیشتر تنش خشکی یکی از مهم‌ترین ریسک‌ها در تولید گندم در بسیاری از مناطق جهان بوده و به دلیل تأثیرات چندبعدی آن، یک نگرانی عمده در تحقق امنیت غذایی به شمار می‌رود. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر صفات زراعی گندم (.Triticum aestivum L) انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش فراتحلیل، نتایج پژوهش‌های مختلف مورد تحلیل آماری قرار گرفته است تا دیدگاهی کلی و قابل‌تعمیم در مورد اثر این تنش‌ بر صفات زراعی این گیاه در شرایط مختلف ارائه شود. برای ایجاد بانک اطلاعات مورداستفاده در فراتحلیل، جستجوی بانک‌های اطلاعات علمی-پژوهشی مرتبط با اهداف تحقیق انجام شد و پس از بررسی و ارزیابی 120 پژوهش، 60 مقاله با موضوع بررسی صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله در شرایط تنش خشکی انتخاب‌شده و داده‌های آن‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. در این تحقیق، به‌منظور ارزیابی تفاوت بین تیمارها در مطالعات مختلف از شاخص‌ اندازه اثر کوهن استفاده شده است. نتایج نشان داد تأثیر تنش خشکی در مورد تمامی صفات موردبررسی منفی و معنی‌دار بوده است. تغییرات اندازه اثر متغیر تنش خشکی بر صفات مزبور 1.9248 تا 4.4280 بوده است. نتایج نشان می‌دهند که در تمامی شرایط مطالعه شده، تنش خشکی بیشترین تأثیر را بر عملکرد دانه داشته و سایر صفات شامل وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت در رتبه‌های بعدی قرار دارند. تحلیل نتایج پژوهش‌ها ازنظر سوگیری و همگنی نشان می‌دهد که پژوهش‌های مربوط به تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله همگنی پایینی دارند که حاکی از سوگیری مطالعات است.

تنش خشکی

تأثیر اوره و سولوپتاس بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ذرت فوق شیرین (Zea mays var Basin) در پاسخ به رژیم‌های مختلف آبیاری

مجید قنبری؛ علی مختصی بیدگلی؛ کامران منصور قناعی پاشاکی؛ پرنیان طالبی سیه سران

دوره 14، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 961-975

https://doi.org/10.22077/escs.2020.3209.1823

چکیده

این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر کاربرد کود اوره و سولوپتاس و کمبود آب آبیاری بر خصوصیات مختلف مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ذرت فوق شیرین رقم Basin و در مزرعه انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال 1395 در مجتمع کشاورزی و دامپروری ورامین اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سه سطح تنش کمبود آب بر ... بیشتر این پژوهش به‌منظور بررسی تأثیر کاربرد کود اوره و سولوپتاس و کمبود آب آبیاری بر خصوصیات مختلف مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ذرت فوق شیرین رقم Basin و در مزرعه انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی سال 1395 در مجتمع کشاورزی و دامپروری ورامین اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سه سطح تنش کمبود آب بر اساس آبیاری 15 (شاهد)، 30 (تنش متوسط) و 45 (تنش شدید) درصد ظرفیت زراعی، چهار سطح کود اوره شامل صفر (شاهد)، 150، 200 و 250 کیلوگرم در هکتار و چهار سطح کود پتاس از منبع سولوپتاس شامل صفر (شاهد)، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار بودند. نتایج این تحقیق نشان داد برهمکنش رژیم‌های آبیاری و کودهای شیمیایی بر طول و عرض برگ، تعداد ردیف دانه، وزن هزار دانه، فتوسنتز و آنزیم کاتالاز معنی‌دار بود. در شرایط تنش متوسط، بهینه عملکرد دانه از تیمار 150 کیلوگرم در هکتار کود اوره و 200 کیلوگرم در هکتار کود سولوپتاس به‌دست آمد. همچنین، در شرایط تنش شدید، بیشترین میزان فتوسنتز و فعالیت آنزیم کاتالاز در تیمار شاهد مشاهده گردید. به‌طورکلی، می‌توان نتیجه گرفت کاربرد توأم 150 و 200 کیلوگرم در هکتار کود اوره و سولوپتاس موجب افزایش 37.89 % عملکرد دانه نسبت به شاهد تحت شرایط تنش متوسط شد که نشان‌دهنده توانایی کودهای شیمیایی در افزایش عملکرد، اجزای عملکرد و همچنین افزایش فتوسنتز در شرایط تنش بوده و در بروز مقاومت در گیاه ذرت فوق شیرین و کاهش افت شدید عملکرد بسیار مؤثر است. در نهایت، کاربرد 150 و 200 کیلوگرم در هکتار کود اوره و پتاس در شرایط تنش متوسط جهت حصول عملکرد بهینه و رشد مطلوب ذرت فوق شیرین توصیه می‌گردد.

تنش شوری

شناسایی صفات مؤثر در گزینش لاین‌های کینوا (.Chenopodium quinoa Willd) در کشت بهاره تحت تنش شوری

معصومه صالحی؛ فرهاد دهقانی؛ ولی سلطانی گردفرامرزی؛ نادیا بشارت

دوره 14، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 1041-1054

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3287.1837

چکیده

کینوا گیاهی است سه کربنه با ارزش غذایی بالا و یک شورزیست اختیاری است. به‌منظور گزینش لاین های کینوا در کشت بهاره در شرایط شور 13 لاین با دوره رسیدگی متفاوت در 3 خط 5 متری در 18 اسفند 1394 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق یزد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با آب آبیاری با شوری dS/m 14 کشت گردید. مراحل فنولوژیک یادداشت شد و درنهایت ... بیشتر کینوا گیاهی است سه کربنه با ارزش غذایی بالا و یک شورزیست اختیاری است. به‌منظور گزینش لاین های کینوا در کشت بهاره در شرایط شور 13 لاین با دوره رسیدگی متفاوت در 3 خط 5 متری در 18 اسفند 1394 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق یزد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با آب آبیاری با شوری dS/m 14 کشت گردید. مراحل فنولوژیک یادداشت شد و درنهایت ارتفاع گیاه، وزن هزار دانه، زیست‌توده، درصد سدیم و پتاسیم برگ و نسبت پتاسیم به سدیم اندازهگیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف بین لاینه ا ازلحاظ کلیه صفات موردبررسی معنیدار بود. مقایسه میانگین نشان داد لاین NSRCQ6 با اختلاف معنیداری بیشترین میزان عملکرد (1422 کیلوگرم در هکتار) را داشت و سپس لاینهای NSRCQ7، NSRCQ10 و NSRCQ11 قرار گرفتند. رابطه همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه با وزن هزار دانه و روز تا رسیدگی همبستگی مثبت و معنیداری داشت. در تجزیه خوشه‌ای، لاینهای NSRCQ6 و NSRCQ11 در گروه زودرس بیشترین عملکرد دانه و وزن هزار دانه را داشتند. بررسی اثر دما در دوره پر شدن دانه نشان داد با افزایش هر یک درجه به میانگین و حداکثر دما عملکرد دانه به ترتیب 118 و 184 کیلوگرم در هکتار و وزن هزار دانه 0.2 و 0.27 گرم کاهش یافت. تجزیه به مؤلفه های اصلی نشان داد که سه مؤلفه اول بیشترین سهم را در واریانس داشتند و در مؤلفه اول، دوم و سوم به‌ترتیب وزن هزار دانه، نسبت پتاسیم به سدیم و درصد پتاسیم بیشترین سهم را در جهت مثبت با عملکرد و روز تا رسیدگی، روز تا گلدهی و ارتفاع گیاه بیشترین سهم را در جهت منفی با عملکرد داشتند. درنهایت لاینهای NSRCQ11 و NSRCQ6 برای بررسی در کشتهای بهاره انتخاب گردید. در بین صفات موردبررسی وزن هزار دانه، روز تا رسیدگی و درصد عناصر سدیم و پتاسیم جهت گزینش لاینها انتخاب شدند

تأثیر نانوسیلیکات پتاسیم بر رشد و عملکرد گیاه ذرت دانه ای (.Zea mays L) تحت تنش خشکی

پگاه آقایی؛ وریا ویسانی؛ مرجان دیانت

دوره 14، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 331-345

https://doi.org/10.22077/escs.2019.2719.1715

چکیده

به منظور بررسی تأثیر کود نانوسیلیکات پتاسیم بر گیاه ذرت در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول آزمایش تنش خشکی شامل سه سطح آبیاری مطلوب (30 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر)، تنش متوسط (60 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر) و شدید خشکی (90 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر) و فاکتور دوم ... بیشتر به منظور بررسی تأثیر کود نانوسیلیکات پتاسیم بر گیاه ذرت در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول آزمایش تنش خشکی شامل سه سطح آبیاری مطلوب (30 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر)، تنش متوسط (60 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر) و شدید خشکی (90 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر) و فاکتور دوم کود نانو سیلیکات پتاسیم در سطوح عدم مصرف (شاهد)، 1 و 2 در هزار بود. نتایج نشان داد که با افزایش شدت تنش خشکی ارتفاع بوته، وزن تر بوته، وزن خشک بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد بلال در بوته، طول بلال، قطر بلال، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در بلال، وزن چوب بلال، وزن بلال و وزن هزار دانه کاهش پیدا کرد و بیشترین کاهش در شرایط تنش شدید مشاهده گردید. کاربرد نانوسیلیکات پتاسیم موجب بهبود شاخص های مورفولوژیک ذرت گردید، به طوری که بیشترین ارتفاع بوته، وزن تر بوته، وزن خشک بوته، تعداد بلال در بوته، طول بلال، تعداد ردیف در بلال، وزن چوب بلال و وزن بلال در تیمار 2 در هزار نانوسیلیکات پتاسیم حاصل گردید. نتایج نشان داد که کاربرد کود نانوسیلیکات پتاسیم در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی از طریق فراهم کردن عناصر غذایی مورد نظر توانست موجب بهبود ارتفاع (19.8 درصد)، وزن خشک بوته (40 درصد) و و وزن هزار دانه (11 درصد) گردد. کود نانوسیلیکات پتاسیم می-تواند اثرات منفی ناشی از تنش خشکی را تا حد زیادی کاهش و تحمل گیاه به شرایط تنش خشکی را افزایش داده و در نتیجه بهبود عملکرد را در پی داشته باشد.

برآورد وراثت پذیری و برخی از پارامترهای ژنتیکی عملکرد و اجزای عملکرد ارقام جو تحت تنش شوری از طریق تلاقی دی الل

سیاوش صلحی اندراب؛ ورهرام رشیدی؛ حسین شهبازی؛ فرهاد فرح وش؛ علیرضا احمدزاده

دوره 14، شماره 2 ، تیر 1400، ، صفحه 461-473

https://doi.org/10.22077/escs.2020.2872.1742

چکیده

به منظور برآورد وراثت‌پذیری و نحوه عمل ژنها در عملکرد و اجزای عملکرد جو تحت تنش شوری، یک تلاقی دی الل 7×7 یکطرفه در سال‌ 1395 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام شد.بذور F1 حاصل به همراه والدین در سه شرایط عدم تنش (شاهد) و تنش شوری 8 و 12 دسی زیمنس بر متر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال 1396در گلخانه ارزیابی گردیدند. نتایج ... بیشتر به منظور برآورد وراثت‌پذیری و نحوه عمل ژنها در عملکرد و اجزای عملکرد جو تحت تنش شوری، یک تلاقی دی الل 7×7 یکطرفه در سال‌ 1395 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام شد.بذور F1 حاصل به همراه والدین در سه شرایط عدم تنش (شاهد) و تنش شوری 8 و 12 دسی زیمنس بر متر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال 1396در گلخانه ارزیابی گردیدند. نتایج نشان داد که مدل ژنتیکی ساده افزایشی-غالبیت در توارث صفات مورد مطالعه دخیل می‌باشد. وراثت‌پذیری عمومی صفات بالا بود و بنابراین گزینش بر اساس صفات فوق در گزینش تحمل به شوری گیاه جو می‌تواند مفید واقع شود. نتایج نشان داد در تمام سطوح تنش شوری درجه متوسط غالبیت تمام صفات بزرگتر از 1 بود و صفات توسط اثرات فوق غالبیت کنترل می‌شوند. نتایج نشان داد الل‌های غالب باعث افزایش ارتفاع و الل‌های مغلوب باعث افزایش عملکرد دانه و وزن 100 دانه می‌شوند. در تجزیه گریفینگ، واریانس GCA فقط در 2 صفت معنی‌دار بود و سهم بیشتر اثرات غالبیت در کنترل صفات تایید گردید. وراثت‌پذیری خصوصی صفات پایین بود بنابراین این صفات از طریق گزینش در نسل‌های پیشرفته اصلاحی و بعد از رسیدن به خلوص قابل اصلاح هستند. براساس میزان وراثت پذیری خصوصی می توان ابراز داشت در تنش شوری متوسط (ds/m8) صفات وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بوته و در تنش شوری شدید (ds/m12) صفات وزن سنبله، تعداد پنجه بارور و عملکرد بوته به عنوان صفات مناسب برای گزینش تحمل به شوری در گیاه جو می‌تواند مطرح باشند.

تأثیر رژیم‌های مختلف رطوبتی بر تبادلات گازی و صفات زراعی مرتبط با عملکرد گیاه لوبیا (.Phaseolus vulgaris L)

سمیه غفاری؛ افشین توکلی؛ علیرضا یوسفی؛ جعفر نیکبخت؛ هادی سالک معراجی

دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 63-74

https://doi.org/10.22077/escs.2020.2596.1679

چکیده

لوبیا یکی از مهم‌ترین منابع تأمین‌کننده پروتئین موردنیاز انسان است. تنش خشکی به عنوان اصلیترین عامل محدودکننده تولید لوبیا در سراسر جهان شناخته شده است. به منظور بررسی تأثیر رژیم های مختلف آبیاری بر تبادلات گازی و صفات زراعی مرتبط با عملکرد گیاه لوبیا، آزمایشی در بهار سال 1391 به‌صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار ... بیشتر لوبیا یکی از مهم‌ترین منابع تأمین‌کننده پروتئین موردنیاز انسان است. تنش خشکی به عنوان اصلیترین عامل محدودکننده تولید لوبیا در سراسر جهان شناخته شده است. به منظور بررسی تأثیر رژیم های مختلف آبیاری بر تبادلات گازی و صفات زراعی مرتبط با عملکرد گیاه لوبیا، آزمایشی در بهار سال 1391 به‌صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج سطح مختلف آبیاری (آبیاری نشتی با تأمین 100 درصد نیاز آبی، آبیاری قطره‌ای-نواری با تأمین 100 درصد، 80 درصد، 60 درصد و 40 درصد نیاز آبی گیاه بود. رژیمهای آبیاری به‌غیر از ارتفاع بوته و غلظت CO2 زیر روزنه بر سایر صفات مورد ارزیابی تأثیر معنی داری داشت. کاهش مقدار آب در دسترس اثرات نامطلوبی بر عملکرد و اجزای عملکرد داشت. بالاترین میزان عملکرد دانه (945.6 کیلوگرم در هکتار)، تعداد غلاف در بوته (10.95) و شاخص برداشت (23.87 درصد) در تیمار آبیاری قطره‌ای-نواری با تأمین 100 درصد و بالاترین هدایت روزنه‌ای (0.43 میلی مول بر مترمربع در ثانیه) در تیمار آبیاری نشتی با تأمین 100 درصد نیاز آبی مشاهده گردید. در سایر صفات مورد مطالعه بین تیمار آبیاری نشتی با تأمین 100 درصد نیاز آبی و آبیاری قطره‌ای-نواری با تأمین 100 درصد تفاوتی وجود نداشت. غلظت CO2 زیر روزنه در رژیم های مختلف آبیاری از نظر آماری یکسان بود. عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته و شاخص برداشت تیمار آبیاری قطره‌ای-نواری با تأمین 100 درصد به ترتیب 31.29، 59 و 18.93 درصد بیشتر از تیمار آبیاری نشتی با تأمین 100 درصد نیاز آبی بود. نتایج نشان داد که با کاهش مقدار آب مورد نیاز، صفات فیزیولوژیکی و زراعی مؤثر بر رشد و نمو لوبیا دچار اختلال گردیده و در نهایت سبب کاهش عملکرد میشود. ازآنجاکه بین تیمار تیمار آبیاری نشتی با تأمین 100 درصد نیاز آبی و آبیاری قطره‌ای-نواری با تأمین 100 درصد در بسیاری از صفات اکوفیزیولوژیکی، تفاوت معنی داری وجود نداشت، به‌منظور کاهش آب مصرفی، پیشنهاد میشود که در کشت لوبیا به جای آبیاری نشتی (سنتی) از روش آبیاری قطرهای-نواری با تأمین 100 درصد نیاز آبی استفاده شود.

اثر پرایمینگ بذر و محلول‌پاشی برگی مواد ضد تنش بر عملکرد کمی و کیفی نخود (.Cicer arietinum L) رقم عادل تحت رژیم‌های مختلف آبیاری

ابراهیم زارعی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی

دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 99-108

https://doi.org/10.22077/escs.2019.2503.1660

چکیده

به منظور بررسی اثر پرایمینگ و محلول‌پاشی برگی مواد ضد تنش بر عملکرد کمی و کیفی رقم نخود عادل تحت رژیم‌های مختلف آبیاری، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عوامل مورد برسی شامل رژیم‌های آبیاری درسه سطح: 1ـ آبیاری مطلوب 2- کم‌آبیاری ... بیشتر به منظور بررسی اثر پرایمینگ و محلول‌پاشی برگی مواد ضد تنش بر عملکرد کمی و کیفی رقم نخود عادل تحت رژیم‌های مختلف آبیاری، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. عوامل مورد برسی شامل رژیم‌های آبیاری درسه سطح: 1ـ آبیاری مطلوب 2- کم‌آبیاری متوسط 3ـ کم‌آبیاری شدید به ترتیب به صورت قطع آبیاری تا تخلیه 20، 45 و 70 درصد آب قابل استفاده خاک در منطقه توسعه ریشه و سپس آبیاری تا حد ظرفیت زراعی از زمان گلدهی تا برداشت گیاه به عنوان عامل اصلی و پرایمینگ و محلول‌پاشی مواد ضد تنش (اسیدهای آمینه پرولین، والین، آلانین، ترکیب تجاری و آب مقطر) همراه با تیمار عدم کاربرد مواد ضد تنش به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج این آزمایش نشان داد تنش‌کم‌آبی و مواد ضد تنش تأثیر معنی‌داری بر صفات مدت زمان رسیدگی، تعداد شاخه اولیه، وزن تر تک بوته، محتوی کلروفیلa ، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد علوفه و عملکرد بیولوژیک داشت. برهمکنش آبیاری و مواد ضد تنش روی محتوی کلروفیل‌b معنی‌دار بود. هرچند که کم‌آبی باعث کاهش در صفات مورد مطالعه شد اما پرایمینگ و محلول‌پاشی مواد ضد تنش با ایجاد تحمل در گیاه باعث شد گیاه دیرتر با شرایط تنش رطوبتی مواجه شده و در نتیجه عملکرد بهتری تولید کند.

بررسی تأثیر کاربرد اسید آمینه، اسید فولویک و عصاره جلبک دریایی در شرایط نرمال و تنش خشکی بر خصوصیات کمی و کیفی گندم در منطقه بهبهان

محمدرضا رفیع؛ محمود صلحی؛ مریم جواد زاده

دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 131-141

https://doi.org/10.22077/escs.2019.2702.1707

چکیده

به منظور بررسی اثر کاربرد محرک‌های رشد گیاهی بر خصوصیات کمی و کیفی گندم در شرایط نرمال تنش خشکی، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان به مدت یک سال زراعی (97-1396) اجرا شد. کرت اصلی دور آبیاری در دو سطح 70 و 130 میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A و کرت ... بیشتر به منظور بررسی اثر کاربرد محرک‌های رشد گیاهی بر خصوصیات کمی و کیفی گندم در شرایط نرمال تنش خشکی، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان به مدت یک سال زراعی (97-1396) اجرا شد. کرت اصلی دور آبیاری در دو سطح 70 و 130 میلی‌متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A و کرت فرعی در چهار سطح شامل کاربرد محرک‌های رشد گیاهی اسید آمینه، اسید فولویک و عصاره جلبک دریایی و شاهد (کاربرد کودهای شیمیایی مطابق آزمون خاک) بودند. اسید آمینه، اسید فولویک و عصاره جلبک دریایی بصورت محلول‌پاشی با غلظت 5 در هزار در دو مرحله پنجه زنی و ظهور سنبله استفاده شدند. محرک‌های رشد صرف نظر از نوع ماده مصرفی سبب افزایش معنی‌دار عملکرد دانه نسبت به شاهد گردید. بیشترین ارتفاع بوته، عملکرد و اجزای عملکرد و دانه در مصرف اسید آمینه بدست آمد. مصرف اسید آمینه باعث بیشترین افزایش معنی‌دار نیتروژن، پتاسیم و آهن دانه نسبت به شاهد شد در حالی‌که عصاره جلبک دریایی باعث حداکثر افزایش معنی‌دار فسفر، روی و منگنز دانه نسبت به شاهد گردید. تنش خشکی باعث کاهش معنی‌دار ارتفاع بوته، تعداد سنبله در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عناصر غذایی دانه شد. هم‌چنین تنش خشکی باعث کاهش معنی‌دار عناصر غذایی دانه شد. اثر متقابل دور آبیاری و کاربرد محرک‌های رشد بر روی عملکرد دانه نشان داد که مصرف محرک‌های رشد نه تنها سبب جبران تنش خشکی شدند، بلکه کاربرد اسید آمینه و جلبک دریایی در شرایط تنش خشکی موجب افزایش معنی‌دار عملکرد دانه نسبت به عدم مصرف این ترکیبات در شرایط آبیاری مطلوب شدند. بنابراین، استفاده از اسید آمینه یا جلبک دریایی به عنوان راهکاری مناسب جهت افزایش عملکرد گندم در شرایط نرمال و تنش خشکی توصیه می‌شوند.

تجزیه عملکرد دانه و اجزای آن در گندم نان و ارتباط آن ها با طول کلئوپتیل تحت شرایط کم‌آبی

فاطمه درویش نیا؛ محمد هادی پهلوانی؛ خلیل زینلی نژاد؛ خسرو عزیزی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 41-56

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1893.1457

چکیده

این تحقیق به‌منظور بررسی شاخص تحمل به کم‌آبی، برآورد تنوع ژنتیکی برای طول کلئوپتیل و بررسی نقش طول کلئوپتیل در نحوه واکنش به تنش انجام شد. مقایسه میزان عملکرد و اجزای آن در ژنوتیپ‌های گندم نان مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران انجام گرفت. در این تحقیق 50 ژنوتیپ در شرایط تنش آبی و عادی بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار موردمطالعه ... بیشتر این تحقیق به‌منظور بررسی شاخص تحمل به کم‌آبی، برآورد تنوع ژنتیکی برای طول کلئوپتیل و بررسی نقش طول کلئوپتیل در نحوه واکنش به تنش انجام شد. مقایسه میزان عملکرد و اجزای آن در ژنوتیپ‌های گندم نان مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران انجام گرفت. در این تحقیق 50 ژنوتیپ در شرایط تنش آبی و عادی بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار موردمطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‌ها در هر دو شرایط محیطی ازلحاظ کلیه صفات به‌جز صفت تعداد سنبله در واحد سطح اختلاف معنی‌داری وجود داشت و دامنه تغییرات برای کلیه صفات دارای طیف نسبتاً بالایی بود که نشان‌دهنده تنوع بالا بین ژنوتیپ‌های موردمطالعه بود. میانگین تمام صفات به‌جز وزن سنبله اصلی و طول ریشک، در شرایط معمولی بیش‌تر از شرایط تنش رطوبتی بود. طول کلئوپتیل ژنوتیپ‌ها بین 2.41 تا 4.91 سانتی‌متر بود. در بین نه صفت موردمطالعه، تعداد شش صفت دچار کاهش رشد ناشی از اعمال تنش خشکی گردیدند و از این میان کاهش تعداد سنبله، عملکرد دانه در سطح و وزن سنبله از همه قابل‌توجه‌تر بود. سه ژنوتیپ شیرودی، اروم و پاستور متحمل‌ترین و ژنوتیپ استار دارای کمترین مقدار STI نسبت به تنش کم‌آبی بود. برای بررسی ارتباط صفات و شاخص مقاومت به خشکی با طول کلئوپتیل، ضریب همبستگی محاسبه گردید. بیشترین همبستگی مثبت در هر دو شرایط محیطی (تنش و بدون تنش) میان صفات ارتفاع بوته با طول کلئوپتیل به ترتیب به میزان 0.56 و 0.43 و تعداد سنبله با طول کلئوپتیل به ترتیب به میزان 0.16 و 0.165 بود. همبستگی طول کلئوپتیل تحت شرایط تنش و بدون تنش با شاخص STI منفی بود. بین عملکرد دانه و طول کلئوپتیل همبستگی منفی و غیر معنی‌داری وجود داشت. ضریب همبستگی طول کلئوپتیل با برخی صفات کمیتی در شرایط تنش نسبت به شرایط عدم تنش کم‌آبی ازنظر اندازه و جهت تغییر نمود که ناشی از نقش مؤثر طول کلئوپتیل در موازنه گیاه و شرایط رطوبتی است

بررسی پاسخ گندم به سطوح مختلف کود فسفر و شوری در شرایط مزرعه‌ای

مهدی کریمی؛ بابک خیام باشی؛ سیدعلی محمد چراغی؛ مجید نیکخواه؛ محمد حسن رحیمیان؛ هادی پیراسته انوشه؛ مهدی شیران تفتی؛ ولی سلطانی گردفرامرزی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1399، ، صفحه 313-318

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1799.1413

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور بررسی اثر مقادیر متفاوت فسفر (0، 100، 200 و 300 کیلوگرم سوپرفسفات‌تریپل در هکتار) بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم در شرایط متفاوت شوری (1.88، 7.22 و 16.14 دسی‌زیمنس برمتر) به صورت یک آزمایش بصورت کرت‌های خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مرکز ملی تحقیقات شوری اجرا گردید. نتایج نشان داد که با افزایش شوری آب آبیاری همبستگی ... بیشتر

بررسی اثر کودهای زیستی بر عملکرد کمی و تغییرات هورمونی گیاه سویا (Glycine max Merrilll) تحت رژیم‌های مختلف آبیاری

مجید قنبری؛ علی مختصی بیدگلی؛ پرنیان طالبی سیه سران

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 805-815

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1439.1315

چکیده

این پژوهش به منظور بررسی تأثیر کاربرد باکتری تثبیت کننده نیتروژن Azotobacter chroococcum در ترکیب با باکتری حل کننده فسفات Pseudomonas putida بر کاهش اثرهای کمبود آب آبیاری بر سویا رقم تلار تحت شرایط مزرعه مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 1395-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس اجرا ... بیشتر این پژوهش به منظور بررسی تأثیر کاربرد باکتری تثبیت کننده نیتروژن Azotobacter chroococcum در ترکیب با باکتری حل کننده فسفات Pseudomonas putida بر کاهش اثرهای کمبود آب آبیاری بر سویا رقم تلار تحت شرایط مزرعه مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 1395-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس اجرا شد. تیمارها شامل چهار سطح آبیاری 15 (شاهد)، 30 (تنش ملایم)، 45 (تنش متوسط) و 60 (تنش شدید) درصد تخلیه رطوبت قابل دسترس خاک و چهار سطح تلقیح بذر با باکتری شامل شاهد یا بدون مصرف باکتری، تلقیح با Azotobacter chroococcum، تلقیح با Pseudomonas putida و تلقیح با هر دو باکتری بودند. آبیاری به‌صورت قطره ای-نواری (T-tape) انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که اثرات اصلی رژیم آبیاری و کود زیستی بر کلیه صفات اندازه گیری شده به جز تعداد دانه در غلاف معنی دار بود. بیشترین تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، هورمون‌های ایندول استیک اسید، جیبرلین، سیتوکنین و آبسیزیک اسید موجود در برگ از تیمار کاربرد توأم Azotobacter chroococcum و Pseudomonas putida به دست آمد. بیشترین تعداد غلاف در بوته، دانه در غلاف، عملکرد دانه، هورمون های ایندول استیک اسید، جیبرلین و سیتوکنین در تیمار شاهد و بیشترین هورمون آبسیزیک اسید در تیمار تنش شدید مشاهده گردید. به‌طورکلی، می توان نتیجه گرفت که کاربرد Azotobacter chroococcum به تنهایی موجب افزایش 25 درصد عملکرد دانه نسبت به شاهد، کاربرد Pseudomonas putida به تنهایی موجب افزایش 30 درصد عملکرد دانه نسبت به شاهد و کاربرد توأم هر دو باکتری موجب افزایش 42 درصد عملکرد دانه نسبت به شاهد شد که نشان دهنده توانایی ریزجانداران در افزایش عملکرد و اجزای عملکرد و همچنین افزایش هورمون های محرک رشد در شرایط تنش بوده و در بروز مقاومت در گیاه سویا و کاهش افت شدید عملکرد مؤثر است.

بررسی عملکرد و صفات زراعی ژنوتیپ های ارزن دم روباهی (.Setaria italica (L.) Beauv) تحت تنش شوری و معرفی بهترین شاخص تحمل به شوری

آزیتا نخعی؛ الیاس آرزمجو؛ محمد رضا عباسی

دوره 12، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 933-948

https://doi.org/10.22077/escs.2019.1569.1355

چکیده

استفاده از ژنوتیپ های متحمل به شور یکی از موثرتری راه‌ها در راستای توسعه سطح زیرکشت در مناطق نامساعد می باشد. به منظور ارزیابی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های ارزن دم‌روباهی، دو آزمایش مجزا با تعداد 15 ژنوتیپ در دو شرایط شور و غیر شور در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی 1391 و 1392 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی خراسان ... بیشتر استفاده از ژنوتیپ های متحمل به شور یکی از موثرتری راه‌ها در راستای توسعه سطح زیرکشت در مناطق نامساعد می باشد. به منظور ارزیابی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های ارزن دم‌روباهی، دو آزمایش مجزا با تعداد 15 ژنوتیپ در دو شرایط شور و غیر شور در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال زراعی 1391 و 1392 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی خراسان جنوبی اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب داده‌ها در دو سال نشان داد که در هر دو شرایط مورد بررسی، بین ژنوتیپ‌ها از نظر تعداد روز تا ظهور پانیکول، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، طول پانیکول، تعداد بذر در پانیکول، تعداد پانیکول در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و زیست‌توده تفاوت معنی-داری وجود داشت. شوری عملکرد دانه و زیست‌توده ارزن را به ترتیب حدود 40 و 38 درصد در مقایسه با شرایط غیر شور کاهش داد. در شرایط غیر شور ژنوتیپ‌های 24-15 و 118-15 با میانگین‌های 4765.3 و 4697.7 و در شرایط شور ژنوتیپ‌های 120-15 و 24-15 با میانگین‌های 3254.8 و 2844.8 از عملکرد دانه بالاتری برخوردار بودند. نتایج حاصل از همبستگی عملکرد دانه و زیست توده ژنوتیپ‌های ارزن در شرایط شور و غیرشور با شاخص‌های تحمل و حساسیت به شوری در این آزمایش نشان داد که شاخص‌های STI، MP و GMP بهترین شاخص‌ها برای گزینش و شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش شوری در بین ژنوتیپ‌های ارزن دم‌روباهی می‌باشند. بر اساس نمودار پراکنش سه‌بعدی، ژنوتیپ‌های 76-15، 24-15، 118-15 و 120-15 به عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌های ارزن دم‌روباهی به تنش شوری شناسایی گردیدند.واژه های کلیدی: اجزای عملکرد، ذخایر ژنتیکی، پراکنش سه‌بعدی، گزینش

بررسی تأثیر سولفات روی بر مؤلفه‌های کمی و کیفی جو (.Hordeum vulgare L) در شرایط رژیم‌های مختلف آبیاری

بهامین سید حیات غیب؛ مانی مجدم؛ نازلی دروگر

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 75-84

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1173.1239

چکیده

به منظور بررسی تأثیر سولفات روی بر مؤلفه‌های کمی و کیفی جو در شرایط تنش خشکی آخر فصل، آزمایشی در سال زراعی 96-1395 در شهرستان باغملک واقع در استان خوزستان به صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اجراء شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح (قطع آبیاری در مرحله گلدهی، دانه‌بندی و آبیاری ... بیشتر به منظور بررسی تأثیر سولفات روی بر مؤلفه‌های کمی و کیفی جو در شرایط تنش خشکی آخر فصل، آزمایشی در سال زراعی 96-1395 در شهرستان باغملک واقع در استان خوزستان به صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار اجراء شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح (قطع آبیاری در مرحله گلدهی، دانه‌بندی و آبیاری کامل) در کرت‌های اصلی و کود سولفات روی 34 درصد در سه سطح ( صفر، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌های فرعی بودند. نتایج نشان که تنش خشکی آخر فصل تأثیر معنی-داری بر صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، پروتئین دانه و عملکرد پروتئین داشتند. همچنین کاربرد کود سولفات روی به طور معنی‌داری اجزای عملکرد، عملکرد دانه و عملکرد پروتئین را تحت تأثیر قرار داد. بیشترین عملکرد دانه با میانگین 3890.6 کیلوگرم در هکتار از تیمار 60 کیلوگرم در هکتار کود سولفات روی و کمترین با میانگین 2360.3 کیلوگرم در هکتار از تیمار شاهد به‌دست آمد. برهمکنش تنش خشکی آخر فصل و کود سولفات روی تأثیر معنی‌داری بر عملکرد دانه داشت. بیشترین عملکرد دانه به تیمار آبیاری کامل و تیمار 60 کیلوگرم در هکتار کود سولفات روی اختصاص یافت. در نهایت می‌توان چنین گفت که افزایش کود سولفات روی در شرایط تنش خشکی آخر فصل می‌تواند اثرات حاصل از تنش را تعدیل نماید و بهترین شرایط را جهت تولید حداکثر عملکرد کمی و کیفی در گیاه جو فراهم سازد.

ارزیابی ژنوتیپ‌های لوبیای سیاه (.Phaseolus vulgaris L) در شرایط تنش خشکی

زهرا طهماسبی؛ حسین محمدی دهبالایی

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 197-207

https://doi.org/10.22077/escs.2018.1223.1249

چکیده

لوبیای سیاه (Phaseolus vulgaris L.) یا Black bean واریته‌ای از لوبیای معمولی است که دارای خواص آنتی اکسیدانی بالا می‌باشد. به منظور ارزیابی واکنش 11 ژنوتیپ لوبیا سیاه به همراه 3 ژنوتیپ لوبیا از رنگ‌های دیگر (به عنوان شاهد) به تنش خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری نرمال و آبیاری محدود اجرا شد. تنش آبی در مرحله ... بیشتر لوبیای سیاه (Phaseolus vulgaris L.) یا Black bean واریته‌ای از لوبیای معمولی است که دارای خواص آنتی اکسیدانی بالا می‌باشد. به منظور ارزیابی واکنش 11 ژنوتیپ لوبیا سیاه به همراه 3 ژنوتیپ لوبیا از رنگ‌های دیگر (به عنوان شاهد) به تنش خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری نرمال و آبیاری محدود اجرا شد. تنش آبی در مرحله گلدهی اعمال شد. در پایان فصل رشد 5 گیاه از هر ردیف برداشت شد و صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع گیاه، عملکرد دانه و وزن 100 دانه اندازه‌گیری شدند. نتایج تجزیه مرکب و مقایسه میانگین داده‌ها نشان دادند که کلیه صفات در اثر تنش تحت تاثیر قرار گرفتند و بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی از لحاظ صفات مورد مطالعه در هر دو محیط نرمال آبی و تنش تفاوت معنی‌داری وجود داشت. از بین شاخص‌های خشکی، شاخص‌های STI، HARM و GMP جهت شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش انتخاب شدند بنابراین بر اساس این شاخص‌ها از بین ژنوتیپ‌های لوبیا سیاه، ژنوتیپ‌ 1183 به عنوان متحمل‌ترین (با عملکرد 8.07 گرم در بوته) و ژنوتیپ‌های 1187 و 1177 به عنوان حساس‌ترین ژنوتیپ به تنش خشکی (به ترتیب با عملکرد 4.17 و 5.22 گرم در بوته) انتخاب شدند. همچنین ژنوتیپ‌های شاهد (256، تلاش و دانشکده) دارای عملکرد بالاتر (به ترتیب 18.72، 13.56 و 14.21 گرم در بوته) و از نظر اکثر شاخص‌ها مقاوم‌تر از ژنوتیپ‌های لوبیای سیاه بودند.

واکنش گندم به شرایط قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد و سطوح نیتروژن در شرایط آب و هوایی اهواز

زینب عنافجه؛ محمد بنایان اول؛ پرویز رضوانی مقدم؛ سید بهرام اندرزیان

دوره 11، شماره 3 ، مهر 1397، ، صفحه 533-545

https://doi.org/10.22077/escs.2018.883.1173

چکیده

به‌منظور بررسی واکنش گیاه گندم به شرایط قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد و سطوح نیتروژن، آزمایشی به‌صورت کرت‏های یک‏بار خردشده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال زراعی 94-1393 اجرا گردید. در این آزمایش قطع آبیاری در 4 سطح (عدم قطع آبیاری، قطع آبیاری در مرحله ... بیشتر به‌منظور بررسی واکنش گیاه گندم به شرایط قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد و سطوح نیتروژن، آزمایشی به‌صورت کرت‏های یک‏بار خردشده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در سال زراعی 94-1393 اجرا گردید. در این آزمایش قطع آبیاری در 4 سطح (عدم قطع آبیاری، قطع آبیاری در مرحله ساقه رفتن، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه) به‌عنوان عاملa در کرت‏های اصلی و نیتروژن از منبع اوره در سه سطح (0، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) به‌عنوان عامل b در کرت‏های فرعی موردبررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سطوح متفاوت قطع آبیاری و نیتروژن تأثیر معنی‏داری بر روی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد نیتروژن دانه و بقایا داشتند. سطوح آبیاری به طرز متفاوتی به نیتروژن واکنش نشان دادند‏ و بین سطوح متفاوت آبیاری تفاوت معنی‏دار ازنظر تمامی صفات به‏جز عملکرد بیولوژیک وجود داشت. اثر افزایش نیتروژن نیز بر تمامی صفات معنی‏دار بود؛ اما اثر متقابل سطوح قطع آبیاری و سطوح متفاوت نیتروژن تنها بر روی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد نیتروژن دانه و بقایا تأثیر داشته و بالاترین مقادیر از تیمار تأمین آبیاری در تمام دوره رشد و مصرف 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به دست آمد. هم‏چنین تجزیه رگرسیون صفات مورداندازه‌گیری شده نشان داد با افزایش نیتروژن مقدار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد نیتروژن دانه و بقایای تمامی رژیم‏های آبیاری افزایش می‏یابد. برش‌دهی اثر متقابل نیز روشن می‌سازد که عملکرد تمامی سطوح آبیاری و درصد نیتروژن دانه و بقایا به کاربرد سطوح مختلف آبیاری و نیتروژن واکنش نشان دادند.

تأثیر آبیاری تکمیلی و تقسیط نیتروژن بر کمیت و کیفیت ماش (.Vigna radiata L)

عبدالحمید آقجه لی؛ علی نخزری مقدم؛ علی راحمی کاریزکی؛ ابراهیم غلامعلی پور علمداری

دوره 11، شماره 3 ، مهر 1397، ، صفحه 591-602

https://doi.org/10.22077/escs.2018.849.1167

چکیده

ماش در جلوگیری از فرسایش خاک به‌صورت گیاه پوششی و به‌عنوان علوفه‌ی سبز در تغذیه دام استفاده می‌شود.به‌منظور بررسی تأثیر آبیاری تکمیلی و تقسیط نیتروژن بر کمیت و کیفیت ماش(Vigna radiata L.)،آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌ کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1395 در مزرعه دانشگاه گنبدکاووس انجام شد. عامل اصلی آبیاری تکمیلی ... بیشتر ماش در جلوگیری از فرسایش خاک به‌صورت گیاه پوششی و به‌عنوان علوفه‌ی سبز در تغذیه دام استفاده می‌شود.به‌منظور بررسی تأثیر آبیاری تکمیلی و تقسیط نیتروژن بر کمیت و کیفیت ماش(Vigna radiata L.)،آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک‌ کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1395 در مزرعه دانشگاه گنبدکاووس انجام شد. عامل اصلی آبیاری تکمیلی در چهار سطح شامل یک، دو، سه و چهار مرتبه آبیاری و عامل فرعی تقسیط نیتروژن در چهار سطح شامل عدم مصرف نیتروژن، مصرف 25 درصد به‌ هنگام کاشت و 75 درصد قبل از گل‌دهی، 50 درصد به هنگام کاشت و 50 درصد قبل از گل‌دهی و 75 درصد به هنگام کاشت و 25 درصد قبل از گل‌دهی بود. میزان مصرف نیتروژن خالص 75 کیلوگرم در هکتار بود. عملکرد دانه در تیمار یک‌مرتبه آبیاری بسیار کم (568.6 کیلوگرم در هکتار) و با افزایش دفعات آبیاری به ترتیب 47.06، 80.79 و 105.6 درصد برای 2، 3 و 4 نوبت افزایش یافت. افزایش دفعات آبیاری درصد پروتئین را کاهش اما عملکرد پروتئین را افزایش داد. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار مصرف 25 درصد نیتروژن به‌ هنگام کاشت و 75 درصد قبل از گل‌دهی بود درحالی‌که در تیمار عدم مصرف نیتروژن حداقل عملکرد به دست آمد. بیش‌ترین درصد پتاسیم دانه مربوط به تیمارهای چهار و سه مرتبه آبیاری بود. درمجموع، چهار مرتبه آبیاری و سهم کمتر نیتروژن به هنگام کاشت(25 درصد) شرایط بهتری را برای تولید بیشتر دانه فراهم کرد.

تأثیر سطوح مختلف آبیاری و زمان برداشت بر برخی خصوصیات زراعی و میزان اسانس گیاه دارویی زنیان (Carum copticum L.)

اسماعیل رضائی چیانه؛ علیرضا پیرزاد؛ بهمن حسینی؛ سید هادی مدنی

دوره 9، شماره 4 ، بهمن 1395، ، صفحه 329-337

https://doi.org/10.22077/escs.2017.461

چکیده

مقدمه زنیان (Carum copticum L.) گیاهی یک‌ساله متعلق به تیره چتریان است (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007). بذر زنیان دارای اسانس حاوی تیمول، ترکیبات سیمن، آلفا پینن، بتاپینن، گاما ترپینن، میرسن و لیمونن میباشد (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007; Khajeh et al., 2004). زمان بندی و برنامه ریزی آبیاری بر اساس مراحل رشد و نمو گیاهان و یا بر اساس کاهش میزان آب قابل دسترس گیاهان ... بیشتر مقدمه زنیان (Carum copticum L.) گیاهی یک‌ساله متعلق به تیره چتریان است (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007). بذر زنیان دارای اسانس حاوی تیمول، ترکیبات سیمن، آلفا پینن، بتاپینن، گاما ترپینن، میرسن و لیمونن میباشد (Majnoon Hosseini and Davazdah Emami, 2007; Khajeh et al., 2004). زمان بندی و برنامه ریزی آبیاری بر اساس مراحل رشد و نمو گیاهان و یا بر اساس کاهش میزان آب قابل دسترس گیاهان صورت میگیرد تا از این طریق آب لازم به صورت دقیق و به موقع به محصول زراعی رسانده شود. این تکنیکها در راستای حفاظت، افزایش بهره وری و پایداری آب کشاورزی میباشد. تنش آب به طور قابل ملاحظه ای رشد، متابولیسم، فتوسنتز و عملکرد گیاهان را کاهش میدهد، اما در برخی از گیاهان دارویی کمبود آب مواد موثره را از قبیل اسانسها افزایش میدهد. حیدری و همکاران (Heidari et al., 2012) طی تحقیقی در گیاه آنیسون نشان دادند که عملکرد دانه و عملکرد اسانس تحت تأثیر تنش خشکی و زمانهای برداشت قرار گرفت. رضائی چیانه (Rezaei-Chiyaneh, 2011) گزارش کرد که با افزایش فاصله آبیاری تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در هر چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس در گیاه رازیانه به‌طور معنی‌داری کاهش یافت، اما تنش خشکی باعث افزایش تولید اسانس دانه شد. با وجودی که در مورد اثر تنش آبی برمحصولات زراعی تحقیقات وسیع و جامعی انجام گرفته، اما رفتار گیاهان دارویی در چنین شرایطی به خوبی مطالعه نشده است. این تحقیق با هدف بررسی نحوه واکنش گیاه دارویی زنیان در طول دوره رسیدگی دانه به کمبود آب اجرا گردید تا ضمن تعیین سطح آبیاری مطلوب، تأثیر تیمارهای متفاوت آبیاری و زمان برداشت بر خصوصیات زراعی و تغییرات کمی اسانس در دانه زنیان تعیین گردد. مواد و روش‌ها آزمایشی در سال زراعی 1390-1389 در مزرعه‌ای واقع در استان آذربایجان غربی- شهرستان نقده با طول جغرافیایی ْ45 و َ24 و عرض جغرافیایی ْ36 و َ57 و ارتفاع 1328 متر از سطح آب‌های آزاد اجرا شد. میانگینهای متوسط دما و بارندگی سالیانه در طی یک دوره ده‌ساله به ترتیب برابر 12/40 درجه سانتیگراد و 323 میلی‌متر گزارش شده است. بافت خاک مزرعه از نوع رس-سیلتی است. آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش پنج تیمار آبیارﻯ بر اساس میزان تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A (آبیاری بعد از 6٠، 90، 120، 150 و ١8٠ میلیمتر تبخیر) در کرتهاﻯ اصلی و سه زمان برداشت (شیری، خمیری و رسیدگی کامل دانهها) در کرتهاﻯ فرعی قرار گرفتند. بذور در عمق سه سانتی‌متر زیر سطح خاک به‌صورت کرتی، در تاریخ 15 فروردین 1390 کشت شدند. بعد از استقرار کامل بوتهها، تیمارهای آبیاری اعمال گردید. علفهای هرز در طول فصل رشد بنا به‌ضرورت از طریق وجین دستی کنترل شدند. بر اساس آزمون خاک، کود سوپرفسفات تریپل به میزان 150 کیلوگرم تماماً قبل از کاشت و کود اوره به میزان 100 کیلوگرم در هکتار به‌صورت سرک (در دو مرحله قبل از کاشت و مرحله ساقه رفتن) به کرتهای آزمایش اضافه شد. هر واحد آزمایشی شامل هشت ردیف کاشت به طول چهار متر، بافاصله‌ی بین ردیف 40 سانتیمتر و روی ردیف 25 سانتیمتر در نظر گرفته شد. همچنین به‌منظور جلوگیری از نشت آب به کرت‌های مجاور، فاصله هر کرت اصلی 5/1 متر و فاصله بین دو بلوک سه متر در نظر گرفته شد. به‌منظور استخراج اسانس، 30 گرم نمونه بذری از هر کرت وزن گردید و پس از آسیاب شدن مختصر در 300 میلی‌لیتر آب مقطر در داخل دستگاه کلونجر به مدت سه ساعت جوشانده شد تا اسانس آن استخراج شود. پس از تعیین درصد اسانس، عملکرد اسانس بر اساس عملکرد دانه × درصد اسانس محاسبه شد. جهت تجزیه‌وتحلیل داده های به‌دست‌آمده از نرم‌افزار SPSS 16 و مقایسه میانگین های به‌دست‌آمده آماری توسط روش آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که سطوح مختلف تیمارهای آبیاری بر ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس تأثیر معنیداری داشته است. افزایش فاصله آبیاری از 60 به 180 میلی‌متر تبخیر از تشتک سبب کاهش معنیدار تمامی صفات مذکور شد. بیشترین عملکرد دانه (1074 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (39/90 کیلوگرم در هکتار) از تیمار آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر از تشتک حاصل شد. زمان برداشت بر تعداد چتر در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، درصد اسانس و عملکرد اسانس تأثیر معنیداری داشت. به‌طوری‌که بیشترین عملکرد دانه (931 کیلوگرم در هکتار)، درصد اسانس (4/35 درصد) و عملکرد اسانس (40/13 کیلوگرم در هکتار) از برداشت در مرحله خمیری به دست آمد. نتیجه‌گیری با افزایش فاصله دور آبیاری از 60 به 180 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر ارتفاع بوته، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد دانه، درصد اسانس و عملکرد اسانس کاهش یافت. از آنجایی‌که تیمار آبیاری پس از 90 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر نسبت به تیمار آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر از تشتک ازنظر تولید دانه اختلاف معنی داری نداشت و زمان برداشت در مرحله خمیری عملکرد بالاتری را نشان داد. بنابراین، توصیه میگردد که برای کسب حداکثر تولید اسانس و حصول عملکرد قابل‌قبول، گیاه زنیان تحت تنش ملایم خشکی قرارگرفته و برداشت گیاه در مرحله خمیری دانه صورت پذیرد.

بررسی تأثیر تنش خشکی بر تجمع اسمولیت ها، رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و رشد چند رقم و لاین ارزن دم روباهی (Setaria italica L.)

مسعود خزاعی؛ محمد گلوی؛ مهدی دهمرده؛ سید محسن موسوی نیک؛ غلامرضا زمانی؛ نفیسه مهدی نژاد

دوره 9، شماره 2 ، مرداد 1395، ، صفحه 149-162

https://doi.org/10.22077/escs.2016.361

چکیده

مقدمه تنش خشکی از مهم‌ترین فاکتورهای محدودکننده رشد و تولید گیاهان محسوب می‌شوند و منجر به کاهش بیش از 50 درصدی در میانگین تولید اکثر محصولات در سرتاسر جهان میشود. یک استراتژی سودمند به‌منظور اجتناب از وارد آمدن خسارات تنش خشکی به گیاهان کاشت گیاهان مقاوم به خشکی است. یک پیشنهاد مناسب و متداول استفاده از گیاهان چهارکربنه نظیر ... بیشتر مقدمه تنش خشکی از مهم‌ترین فاکتورهای محدودکننده رشد و تولید گیاهان محسوب می‌شوند و منجر به کاهش بیش از 50 درصدی در میانگین تولید اکثر محصولات در سرتاسر جهان میشود. یک استراتژی سودمند به‌منظور اجتناب از وارد آمدن خسارات تنش خشکی به گیاهان کاشت گیاهان مقاوم به خشکی است. یک پیشنهاد مناسب و متداول استفاده از گیاهان چهارکربنه نظیر ارزن است که مقاومت نسبتاً زیادی به کمبود آب دارد. تنش خشکی خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی نظیر تنظیم‌کننده‌های اسمزی، محتوی کلروفیل، ارتفاع بوته و طول خوشه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شناخت مبانی فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی مقاومت به تنش در این گیاه و ارتباط آن‌ها با عملکرد می‌تواند کمک زیاد به شناخت و توسعه کاشت گیاهان مقاوم به خشکی نماید. هدف از این آزمایش بررسی تأثیر تنش خشکی بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی در سه رقم ارزن است. مواد و روش‌ها این تحقیق در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال زراعی 93-92 به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. سطوح مختلف تنش خشکی شامل تأمین 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی (به ترتیب تنش شدید، تنش متوسط و بدون تنش) به‌عنوان عامل اصلی و ارقام ارزن دمروباهی (شامل رقم باستان و لاینهای kfm5وkfm20) به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. اندازهگیری اسمولیتها و رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی در 30 و 45 روز بعد از اعمال تنش انجام شد. خصوصیات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای آن در زمان رسیدگی و بلوغ اندازهگیری شد. تجزیه‌وتحلیل دادهها با استفاده از نرم‌افزار آماری SAS 9.1و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون توکی در سطح معنیداری 5% انجام شد نتایج نتایج نشان داد که در مراحل مختلف رشد تنش خشکی منجر به افزایش پرولین، کربوهیدرات‌های محلول و کاهش رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی و کارتنوئیدها در مقایسه با تیمار شاهد گردید. تنش خشکی باعث کاهش ارتفاع بوته، طول میانگره و طول خوشه، تعداد خوشه در مترمربع، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه و عملکرد را در مقایسه با تیمار شاهد کاهش داد ولی تأثیری بر تعداد گره نداشت. بالاترین و کمترین عملکرد دانه 461/88 و 171/08 گرم در مترمربع به ترتیب مربوط به تیمار بدون تنش و تنش شدید بود. این نتایج دلالت بر آن دارد که ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه تأثیر مثبت بر عملکرد دانه در ارزن دارد و افزایش آن‌ها باعث افزایش عملکرد دانه شد. بر طبق نتایج بدست آمده کاهش ارتفاع، اسمولیتهای سازگار و کارتنوئیدها مکانیزمهای سازگاری و مقاومت به خشکی محسوب میشوند.

تأثیر محلول‌پاشی اسید آسکوربیک و سدیم نیتروپروساید بر عملکرد دانه، روغن و برخی صفات زراعی گلرنگ بهاره (Carthamus tinctorius L.) در شرایط تنش کم آبیاری

صفیه عرب؛ مهدی برادران فیروزآبادی؛ حمیدرضا اصغری؛ احمد غلامی؛ مهدی رحیمی

دوره 9، شماره 1 ، اردیبهشت 1395، ، صفحه 15-27

https://doi.org/10.22077/escs.2016.296

چکیده

به‌منظور ارزیابی تأثیر اسید آسکوربیک و سدیم نیتروپروساید بر عملکرد دانه، روغن و برخی صفات گلرنگ (Carthamus tinctorius)، پژوهشی در سال 1390 در دانشگاه شاهرود انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 2 سطح آبیاری هر 8 روز یک‌بار (تیمار عدم تنش) و هر 16 روز یک‌بار (تیمار تنش) به‌عنوان فاکتور اصلی و 3 سطح اسید آسکوربیک (صفر، 10 و 20 میلی مولار) و 3 سطح سدیم نیتروپروساید ... بیشتر به‌منظور ارزیابی تأثیر اسید آسکوربیک و سدیم نیتروپروساید بر عملکرد دانه، روغن و برخی صفات گلرنگ (Carthamus tinctorius)، پژوهشی در سال 1390 در دانشگاه شاهرود انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 2 سطح آبیاری هر 8 روز یک‌بار (تیمار عدم تنش) و هر 16 روز یک‌بار (تیمار تنش) به‌عنوان فاکتور اصلی و 3 سطح اسید آسکوربیک (صفر، 10 و 20 میلی مولار) و 3 سطح سدیم نیتروپروساید (صفر، 50 و 100 میکرو مولار) به‌صورت محلول پاشی برگی به‌عنوان فاکتورهای فرعی بودند که در قالب آزمایش اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار قرار گرفتند. تیمار آبیاری بعد از استقرار کامل بوته‌ها اعمال گردید. در 63 و 65 روز پس از کاشت به ترتیب محلول‌پاشی با سدیم نیتروپروساید و اسید آسکوربیک انجام شد و یک هفته بعد تکرار گردید. نتایج نشان داد که تنش کم‌آبیاری موجب کاهش محتوای نسبی آب برگ، وزن مغز دانه و تعداد دانه در طبق شد. در مقابل نسبت پوسته به مغز دانه در شرایط تنش افزایش یافت. اگرچه در اثر محلول پاشی اسید آسکوربیک با غلظت پایین محتوای نسبی آب برگ کاهش نشان داد ولی در همین شرایط تعداد طبق در بوته به‌طور متوسط 2/5 طبق در بوته افزایش یافت. استفاده از سطح سوم سدیم نیتروپروساید (100 میکرو مولار) موجب افزایش معنی‌دار وزن هزار دانه، عملکرد دانه (13/2 درصد)، عملکرد روغن (17/2 درصد) و درصد روغن (4/6 درصد) گردید. لذا اینگونه استنباط می‌شود که کاربرد برگی سدیم نیتروپروساید با غلظت مناسب می‌تواند در کاهش شدت تنش کم‌آبی مفید باشد.

تأثیر تنش شوری بر عملکرد کیفی و کمی لاین‌های امیدبخش جو

معصومه حسینی ابراهیمی؛ آرمان آذری؛ سید علی طباطبایی؛ شهاب مداح حسینی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 285-295

https://doi.org/10.22077/escs.2016.239

چکیده

این تحقیق به‌منظور مطالعه تغییرات عملکرد و اجزای عملکرد لاینهای امیدبخش جو در شرایط شوری آب آبیاری، با هدایت الکتریکی 10 دسیزیمنس بر متر، در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد، واقع در اردکان، در سال زراعی 92-1391 به اجرا در آمد. طرح در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن، 18 لاین امیدبخش جو به ... بیشتر این تحقیق به‌منظور مطالعه تغییرات عملکرد و اجزای عملکرد لاینهای امیدبخش جو در شرایط شوری آب آبیاری، با هدایت الکتریکی 10 دسیزیمنس بر متر، در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد، واقع در اردکان، در سال زراعی 92-1391 به اجرا در آمد. طرح در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن، 18 لاین امیدبخش جو به همراه دو لاین شاهد (EMBS-89-18 و لاین شماره 4 شوری) موردبررسی قرار گرفتند. صفات درصد سبز مزرعه، ارتفاع بوته، تعداد پنجههای بارور و نابارور در واحد سطح، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، عملکرد سنبله، وزن دانه، وزن هکتولیتر دانه، میزان پروتئین، فسفر و خاکستر دانه اندازه‌گیری شد. تنش شوری بر درصد سبز مزرعه تأثیر نداشت؛ اما اختلاف بین لاینها در ارتباط با اغلب صفات موردمطالعه، معنیدار بود. بااین‌حال، تمامی لاینهای آزمایشی بر اساس عملکرد و اجزای آن، به چهار گروه تقسیم شدند. 6 لاینکه به همراه لاین شاهد EMBS-89-18 در یک گروه قرار گرفتند، عملکرد بیشتری تولید نمودند که میتوان این آن‌ها را برای کشت در نقاط شور موردمطالعه بیشتر قرار داد. همچنین بر اساس خصوصیات زراعی میتوان گفت صفاتی نظیر ارتفاع کمتر بوته، توانایی پنجه‌زنی محدود و زودرس و اجزای زایشی بیشتر در هر سنبله و وزن هزار دانه زیادتر میتوانند به‌عنوان معیاری برای شناسایی و انتخاب ژنوتیپهای از جو که دارای تحمل بیشتری نسبت به شرایط شور هستند، مورداستفاده قرار گیرد. طبق نتایج رگرسیون مرحله‌ای وزن هزار دانه در اولین مرحله 52 درصد تنوع موجود برای عملکرد دانه در بوته را توجیه نمود که شاید بتوان گفت وزن هزار دانه، مهم‌ترین جزء عملکرد در شرایط شور بوده است.

بررسی اثر مقادیر مختلف کود فسفر بر عملکرد دانه، روغن و برخی صفات زراعی خردل هندی (Brassica juncea L.) تحت تنش خشکی

حمید رضا فنایی؛ عیسی پیری؛ محمد رضا ناروئی راد

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 147-157

https://doi.org/10.22077/escs.2014.146

چکیده

به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف کود فسفر بر عملکرد دانه، روغن و برخی صفات زراعی خردل هندی در شرایط تنش خشکی ابتدای فصل، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در سال زراعی 90-89 اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش، تنش خشکی در دو سطح شامل (1) شاهد (بدون تنش)، ... بیشتر به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف کود فسفر بر عملکرد دانه، روغن و برخی صفات زراعی خردل هندی در شرایط تنش خشکی ابتدای فصل، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان در سال زراعی 90-89 اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش، تنش خشکی در دو سطح شامل (1) شاهد (بدون تنش)، که از زمان کاشت تا رسیدگی فیزیولوژیک آبیاری کرت‌ها بر اساس 50 درصد تخلیه رطوبتی خاک صورت گرفت؛ و (2) تنش خشکی در فاز رویشی که آبیاری کرت‌ها از زمان کاشت تا شروع گلدهی بر اساس 80 درصد تخلیه رطوبتی خاک صورت گرفت. فاکتور فرعی مصرف کود فسفره در چهار سطح شامل: عدم مصرف فسفر، مصرف 100، 150 و 200 کیلوگرم فسفر در هکتار (از منبع سوپر فسفات تریپل) بودند. نتایج به‌دست آمده نشان داد که تنش خشکی در ابتدای فصل (قطع آبیاری در مراحل روزت، غنچهدهی تا شروع گلدهی) عملکرد دانه، اجزای عملکرد نظیر تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، وزن هزاردانه، و صفات ارتفاع بوته و عملکرد روغن را بطور معنیداری کاهش داد. بالاترین عملکرد دانه (3567 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (1377 کیلوگرم در هکتار) در شرایط عدم تنش آبیاری به دست آمد. افزایش مصرف فسفر تا سطح 150 کیلوگرم در هکتار افزایش عملکرد دانه و اکثر صفات مرتبط را به دنبال داشت، اما در سطح 200 کیلوگرم کاهش در عملکرد مشاهده شد. برهمکنش مقادیر مصرف فسفر و تیمار آبیاری بر هیچ یک از صفات معنیدار نبود. از بین ویژگیهای زراعی بالاترینضریب همبستگی را عملکرد دانه با تعداد خورجین در شاخه اصلی (0/84** = r)، ارتفاع بوته (0/76** = r)، تعداد خورجین در بوته (0/74** = r) و وزن هزار (0/62** = r) نشان داد. براساس نتایج بدست آمده جهت دستیابی به حداکثر عملکرد دانه، روغن و اجزای عملکرد فراهمی آب در مرحله رشد رویشی به خصوص (غنچه دهی) و در مرحله زایشی (گلدهی و پر شدن دانه) به همراه مصرف 150 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل در خردل ضرورت دارد.

تأثیر تنش خشکی و مقادیر نیتروژن بر عملکرد و راندمان مصرف آب رازیانه (Foenicolum vulgare Mill.)

سید غلامرضا موسوی؛ محمد جواد ثقه‌الاسلامی؛ سید مهدی موسوی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 135-145

https://doi.org/10.22077/escs.2013.121

چکیده

به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی در مراحل مختلف دوره رشد زایشی و مقادیر نیتروژن بر عملکرد و راندمان مصرف آب رازیانه، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند اجرا گردید. سه سطح آبیاری (آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و مرحله ... بیشتر به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی در مراحل مختلف دوره رشد زایشی و مقادیر نیتروژن بر عملکرد و راندمان مصرف آب رازیانه، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند اجرا گردید. سه سطح آبیاری (آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و مرحله پر شدن دانه) به عنوان فاکتور اصلی و مقادیر نیتروژن در چهار سطح ( 0، 60، 120 و 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) به عنوان فاکتور فرعی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد با اعمال تنش خشکی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه نسبت به تیمار آبیاری مطلوب، تعداد چتر در بوته به ترتیب 48/2 و 28/8 درصد، تعداد دانه در چتر به ترتیب 39/4 و 22/4 درصد، عملکرد دانه به ترتیب 69/7 و 52/6 درصد، شاخص برداشت به ترتیب 5/4 و 21/5 درصد و راندمان مصرف آب برای تولید دانه به ترتیب 65/6 و 65/9 درصد کاهش یافت. همچنین با افزایش مصرف نیتروژن از صفر به 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، تعداد چتر در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و راندمان مصرف آب برای تولید دانه و بیومس به ترتیب 22/1، 24/3، 21/8، 34/5 و 20/4 درصد افزایش یافت. اثر متقابل آبیاری و نیتروژن نیز تنها بر تعداد چتر در بوته و عملکرد دانه رازیانه معنی‌دار بود. بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان تیمار آبیاری مطلوب و کاربرد 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار را به علت رعایت مسائل زیست محیطی و داشتن عملکرد و راندمان مصرف آب مطلوب برای زراعت رازیانه در منطقه توصیه نمود.

دوره 18 (1404)

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

کلیدواژه‌ها = اجزای عملکرد

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده