تنش خشکی
حسین حمامی؛ میثم میرزایی نسب
چکیده
شرایط محیط رشد گیاه مانند کاهش آب در دسترس گیاه بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه اثر گذاشته که میتواند منجر به تغییر کارآیی علفکشها در کنترل علفهای هرز شود. بنابراین، این آزمایش باهدف بررسی کارآیی کلتودیم در کنترل علفهرز خونیواش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1401 بهصورت فاکتوریل بر پایه ...
بیشتر
شرایط محیط رشد گیاه مانند کاهش آب در دسترس گیاه بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه اثر گذاشته که میتواند منجر به تغییر کارآیی علفکشها در کنترل علفهای هرز شود. بنابراین، این آزمایش باهدف بررسی کارآیی کلتودیم در کنترل علفهرز خونیواش در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1401 بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل غلظت علفکش کلتودیم در هفت سطح (صفر، 6.25، 12.5، 25، 50، 75 و 100 درصد توصیه شده در هکتار (120 گرم ماده موثره در هکتار)) و سطوح آبیاری در سه سطح رطوبتی خاک (50، 75 و 100 درصد ظرفیت زراعی) با 3 تکرار انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که صفات اندازهگیری شده شامل وزن تازه و خشک اندام هوایی و ریشه تحت تاثیر معنیدار غلظت کلتودیم، سطوح رطوبتی خاک و همچنین اثر متقابل غلظت کلتودیم در سطوح رطوبتی خاک قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که با کاهش سطح رطوبتی خاک، میزان دز موثر 90 درصد بازدارنده در صفتهای وزن تازه و خشک اندام هوایی و ریشه به ترتیب 4.64، 7.21، صفر و 13.72 درصد در سطح رطوبتی 75 درصد ظرفیت زراعی و 86.24، 17.04، 85.35 و 32.51 درصد در سطح رطوبتی 50 درصد ظرفیت زراعی افزایش را نشان داد. نتایج آزمایش نشان داد که سطح رطوبتی 50 درصد ظرفیت زراعی در مقایسه با 100 درصد ظرفیت زراعی به میزان زیادی مقدار کلتودیم مورد نیاز برای کنترل خونیواش را افزایش داد. بهطوریکه با توجه به مقدار پارامتر دز موثر 90 درصد برای وزن تازه اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، وزن تازه ریشه و وزن خشک ریشه به ترتیب 1.86، 1.17، 1.85، 1.33 برابر برای مشاهده نتایج مشابه با 100 درصد ظرفیت زراعی نیاز است. به عبارتی دیگر کارآیی کنترلی خونیواش توسط کلتودیم در شرایط کاهش رطوبت خاک به 50 درصد ظرفیت زراعی، بهشدت کاهش مییابد.
تنش خشکی
محمد فروزنده؛ سهیل پارسا؛ سهراب محمودی؛ علی ایزانلو
چکیده
استفاده از فناوریهای نوین در کشاورزی از قبیل الیسیتورهای زیستی، رویکردی ارزشمند در تخفیف اثر تنش خشکی است. با هدف بررسی عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژی کینوا در پاسخ به سطوح مختلف آبیاری با استفاده از الیسیتورهای متیل جاسمونات و اسید سالیسیلیک، پژوهشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای ...
بیشتر
استفاده از فناوریهای نوین در کشاورزی از قبیل الیسیتورهای زیستی، رویکردی ارزشمند در تخفیف اثر تنش خشکی است. با هدف بررسی عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژی کینوا در پاسخ به سطوح مختلف آبیاری با استفاده از الیسیتورهای متیل جاسمونات و اسید سالیسیلیک، پژوهشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1399 اجرا گردید. عامل اصلی آبیاری در سه سطح شامل: آبیاری معادل 100 (شاهد)، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه و عامل فرعی محلول پاشی در 6 سطح شامل: شاهد (محلولپاشی با آب مقطر بدون مصرف اتانول)، حلال اتانول 70%، اسید سالیسیلیک 0.5 میلی مولار، متیل جاسمونات 0.5 میلی مولار، اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار و متیل جاسمونات 1 میلی مولار بود. صفات تعداد شاخه بارور و نابارور در بوته، تعداد خوشه در واحد سطح، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، محتوای نسبی آب برگ، شاخص کلروفیل و عملکرد دانه موردبررسی قرار گرفت. پاسخ فیزیولوژیکی گیاه از نظر محتوای نسبی آب برگ تحت شرایط آبیاری 100 و 75 درصد نیاز آبی گیاه بهبود یافت. افزایش 2 برابری غلظت الیسیتورها، صفات عملکردی و غیر عملکردی را افزایش داد. محلولپاشی 1 میلی مولار متیل جاسمونات بهطور قابلتوجهی باعث افزایش عملکرد (2929.3 کیلوگرم در هکتار) و صفات تعداد شاخه بارور (8.9 عدد)، تعداد خوشه در مترمربع (225.6 عدد)، تعداد دانه در خوشه (901.4 عدد) و شاخص کلروفیل برگ (46.84) شد. استفاده از اسید سالیسیلیک 1 میلی مولار نیز بهترین پاسخ را بعد از متیل جاسمونات در تمامی صفات سبب شد. بر اساس نتایج، تأثیر برهمکنش آبیاری و محلول پاشی، بر کلیه ویژگیهای موردبررسی بهجز وزن هزار دانه، محتوی نسبی آب برگ و محتوی کلروفیل معنی دار شد. با محلول پاشی 1 میلی مولار متیل جاسمونات و تأمین 100 درصد نیاز آبی کینوا (4662 مترمکعب در هکتار)، میتوان به حداکثر عملکرد (2929.3 کیلوگرم در هکتار) و تولید در منطقه دست یافت.
تنش خشکی
پریسا شیخ زاده؛ محمد امانی؛ سعید خماری؛ ناصر زارع؛ نسرین رزمی
چکیده
بهمنظور بررسی تأثیر ترکیبات مغذی بر خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکردی سویا (Glycine max) تحت تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی بهصورت کرتهای خردشـده در قالـب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجـرا شد. تیمارها شامل آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله گلدهی تا انتهای فصل) بهعنوان کرت اصلی و محلولپاشی (عدم محلولپاشی (شاهد)، ترکیبات ...
بیشتر
بهمنظور بررسی تأثیر ترکیبات مغذی بر خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکردی سویا (Glycine max) تحت تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی بهصورت کرتهای خردشـده در قالـب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجـرا شد. تیمارها شامل آبیاری (آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله گلدهی تا انتهای فصل) بهعنوان کرت اصلی و محلولپاشی (عدم محلولپاشی (شاهد)، ترکیبات مغذی دارای پلیآمین و ترکیبات مغذی بدون پلیآمین) به عنوان کرت فرعی بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب برگ، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و عمکرد روغن دانه سویا و افزایش نشت الکترولیتها شد. در شرایط تنش، کاربرد ترکیبات مغذی بدون پلیآمین باعث افزایش 43.05 درصدی تعداد شاخهفرعی، 45.11 درصدی تعداد غلاف در بوته، 40.09 درصدی عملکرد دانه و 38.84 درصدی عملکرد بیولوژیک نسبت به شاهد شد. در تیمار آبیاری کامل، کاربرد ترکیبات مغذی دارای پلیآمین موجب شد تا تعداد شاخهفرعی، تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک بطور معنیداری (بهترتیب 23.6، 11.45، 24.88 و 20.20 درصد) نسبت به شاهد افزایش یابد. به عبارت دیگر، ترکیبات مغذی حاوی و فاقد پلیآمین بهترتیب در شرایط مساعد و نامساعد محیطی بهدلیل فراهم کردن شرایط تغذیهای مناسبتر، تأثیر مثبت و معنیداری بر صفات فیزیولوژیکی و عملکردی سویا داشتند.
تنش خشکی
سجاد رجائی نژاد؛ شاهرخ جهان بین؛ حمیدرضا بلوچی
چکیده
کمبود آب یکی از چالشهای جدی برای تولید محصولات زراعی حساس به تنش خشکی از جمله لوبیا است. برای مطالعه اثر سطوح تنش خشکی بر برخی از ویژگیهای فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف لوبیا، آزمایشی با سه تکرار در سال زراعی 1393 بهصورت اسپلیت پلات در مزرعه تحقیقاتی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دانشگاه یاسوج اجرا شد. فاکتور ...
بیشتر
کمبود آب یکی از چالشهای جدی برای تولید محصولات زراعی حساس به تنش خشکی از جمله لوبیا است. برای مطالعه اثر سطوح تنش خشکی بر برخی از ویژگیهای فیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف لوبیا، آزمایشی با سه تکرار در سال زراعی 1393 بهصورت اسپلیت پلات در مزرعه تحقیقاتی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در دانشگاه یاسوج اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش شامل آبیاری نرمال (آبیاری پس از 4 روز)، تنش ملایم (آبیاری پس از 7 روز) و تنش شدید (آبیاری پس از 10 روز) و فاکتور فرعی شامل چهار رقم لوبیا (تلاش، صدری، محلی خمین، کوشا) بود. صفات مورد ارزیابی شامل شاخص کلروفیل، کارآیی مصرف آب، پرولین برگ، عملکرد و اجزای عملکرد (تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت) بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که برهمکنش تنش خشکی×رقم بر ویژگیهای عملکرد دانه، عملکرد زیستی، شاخص برداشت، شاخص کلروفیل و پرولین برگ معنیدار نبود، اما بر ویژگیهای تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و کارآیی مصرف آب تأثیر معنیدار داشت. نتایج بیانگر کاهش میانگین ویژگی-های مورد بررسی بجز پرولین برگ در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری نرمال بود. بهطوری که در شرایط آبیاری نرمال بیشترین میزان عملکرد دانه با میانگین 2245.80 کیلوگرم در هکتار و در شرایط تنش شدید کمترین میزان عملکرد دانه با میانگین 1808.80 کیلوگرم در هکتار وجود داشت. میزان کاهش کلروفیل و عملکرد زیستی در رقم تلاش نسبت به رقم کوشا به ترتیب در حدود 26 و 17 درصد به دست آمد. با توجه به نتایج آزمایش رقم تلاش نسبت به تنش خشکی تحمل بیشتر و رقم کوشا حساسیت بیشتری نشان داد.
لیلا تمدن کوشکی؛ مهرناز ریاست
چکیده
وجود تنش های غیرزنده محیطی بهویژه تنش خشکی یکی از مهمترین مشکلات مناطق خشک و نیمهخشک است. تنش خشکی زمانی در گیاه حادث میشود که میزان آب دریافتی گیاه کمتر از تلفات آن باشد. این تحقیق بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک، میزان پرولین و ترکیبات فنلی گیاه دارویی رزماری در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار در گلخانه ...
بیشتر
وجود تنش های غیرزنده محیطی بهویژه تنش خشکی یکی از مهمترین مشکلات مناطق خشک و نیمهخشک است. تنش خشکی زمانی در گیاه حادث میشود که میزان آب دریافتی گیاه کمتر از تلفات آن باشد. این تحقیق بهمنظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک، میزان پرولین و ترکیبات فنلی گیاه دارویی رزماری در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی مرکز بعثت شیراز انجام شد. تنش خشکی در چهار سطح (100%، 75%، 50%، 25% ظرفیت زراعی) اعمال گردید. صفات مورداندازهگیری عبارت بودند از: وزن تر و خشک اندامهای هوایی و ریشه، سطح برگ، تعداد برگ، طول گیاه، میزان پرولین برگ و ترکیبات فنولی. در این تحقیق مشخص شد گیاه رزماری در شرایط تنش خشکی با شدت 75% ظرفیت مزرعه از نظر وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر ریشه، طول اندام هوایی با شرایط نرمال (FC 100%) تفاوت معنیداری نداشتند. همچنین در شرایط تنش خشکی با شدت 75% ظرفیت مزرعه، طول ریشه به 27.67 سانتیمتر افزایش یافت. وزن خشک ریشه، سطح و تعداد برگ در شرایط تنش خشکی بهطور معنیداری کاهش یافت. در شرایط تنش خشکی با شدت 25% ظرفیت مزرعه، میزان ترکیبات کئورستین (mg/L 439.04)، ترانس فرولیک اسید (mg/L 72.48)، هسپردین (mg/L 407.62)، اوژنول (mg/L 65.36)، هسپرتین (mg/L 107.34)، رزمارنیک اسید (mg/L 1133.34) بهطور قابلتوجهی افزایش یافت. همچنین محتوای پرولین در شرایط تنش خشکی با شدت 25% ظرفیت مزرعه به μm/g 79.72 رسید.
طیبه نادری؛ یوسف سهرابی
چکیده
تنش خشکی یک تنش غیرزیستی است که بهطورجدی عملکرد گیاهان زراعی را در بیشتر نقاط جهان تحت تأثیر قرار میدهد. لذا بهمنظور بررسی اثر کاربرد کودهای زیستی و عناصر ریزمغذی بر کاهش و تعدیل اثرات تنش خشکی روی برخی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه ذرت (Mv500) آزمایشی بهصورت اسپلیتپلات در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار ...
بیشتر
تنش خشکی یک تنش غیرزیستی است که بهطورجدی عملکرد گیاهان زراعی را در بیشتر نقاط جهان تحت تأثیر قرار میدهد. لذا بهمنظور بررسی اثر کاربرد کودهای زیستی و عناصر ریزمغذی بر کاهش و تعدیل اثرات تنش خشکی روی برخی خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد دانه ذرت (Mv500) آزمایشی بهصورت اسپلیتپلات در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام گرفت. در این آزمایش فاکتور آبیاری در دو سطح شامل آبیاری کامل و تنش در مرحله گلدهی در کرتهای اصلی قرار گرفت و سطوح کودی شامل 100 درصد کود شیمیایی، 100 درصد کود شیمیایی + ریزمغذیها، بیوسوپرفسفات + نیتروکسین، بیوسوپرفسفات + نیتروکسین + ریزمغذیها، 50 درصد کود شیمیایی + بیوسوپرفسفات، 50 درصد کود شیمیایی + بیوسوپرفسفات + نیتروکسین و شاهد بدون کود بهعنوان کرتهای فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد تنش کمبود آب، فعالیت آنزیمهای آنتیاکسیدان را افزایش داد، درحالیکه کودهای زیستی و عناصر ریزمغذی سبب کاهش میزان فعالیت آنزیمها شدند. تنش خشکی، محتوی کلروفیل برگ را کاهش داد ولی غلظت پرولین، مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن در پاسخ به تنش، افزایش معنیداری پیدا کرد. کاربرد کودهای زیستی و عناصر ریزمغذی از کاهش محتوی کلروفیل برگ و افزایش پراکسیدهیدروژن و پراکسیداسیون لیپیدی ناشی از تنش خشکی جلوگیری نمود؛ بنابراین استفاده از کودهای زیستی و تأمین عناصر غذایی موردنیاز گیاه توانست باعث افزایش مقاومت گیاه به تنش خشکی و بهبود عملکرد گیاه گردد. لذا میتواند بهعنوان یک راهکار جهت کاهش اثرات تنش خشکی روی عملکرد گیاه در نظر گرفته شود.
احمد قاسمی؛ مسعود خزاعی؛ حمید رضا فنایی
چکیده
با عنایت به محدودیت در فراهمی آب، تأمین حد مطلوب و بهینه مصرف آب جهت دستیابی به عملکرد بالا و اقتصادی در زراعت ارزن حائز اهمیت است. این پژوهش برای ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ارزن دمروباهی در تاریخهای مختلف کاشت انجام شد. آزمایش مزرعهای بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با ...
بیشتر
با عنایت به محدودیت در فراهمی آب، تأمین حد مطلوب و بهینه مصرف آب جهت دستیابی به عملکرد بالا و اقتصادی در زراعت ارزن حائز اهمیت است. این پژوهش برای ارزیابی اثر تنش خشکی بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیک ارزن دمروباهی در تاریخهای مختلف کاشت انجام شد. آزمایش مزرعهای بهصورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۵ اجرا شد. تاریخهای کاشت (1، ۱۵ و ۳۰ اسفند و ۱۵ فروردین) در کرتهای اصلی و تنش خشکی (۵۰، ۶۵ و ۸۰ درصد ظرفیت زراعی) در کرتهای فرعی قرار گرفتند. در طول فصل زراعی صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول پانیکول، عملکرد دانه، عملکرد علوفهتر و خشک، تعداد روز تا گلدهی، وزن هزار دانه، غلظت پرولین و محتوای کلروفیل تعیین شد. نتایج نشان داد که صفات اندازهگیری شده تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار گرفت. کاشت گیاه در 15 اسفند بیشترین عملکرد دانه و صفات دیگر را تولید کرد. بیشترین کاهش عملکرد دانه مربوط به تاریخ کاشت 15 فروردین بود. عملکرد دانه و صفات فیزیولوژیک ارزن در اثر کمبود آب کاهش نشان داد. بیشترین عملکرد دانه در 50 درصد ظرفیت زراعی تولید شد. کمترین عملکرد دانه در 80 درصد زراعی به دست آمد، ولی غلظت پرولین در این تیمار بیشترین مقدار بود. عملکرد دانه در تیمار 50 درصد ظرفیت زراعی نسبت به تیمار 80 درصد، 74 درصد افزایش داشت. درمجموع عملکرد دانه و خصوصیات فیزیولوژیک ارزن بهطور قابلتوجهی از شرایط تنش خشکی تأثیر پذیرفت؛ بنابراین جهت دستیابی به بیشینه عملکرد دانه و علوفه، کاشت رقم باستان باید در تاریخ 15 اسفند و مدیریت آبیاری آن بر مبنای 50 درصد ظرفیت زراعی صورت گیرد.
رئوف سیدشریفی
چکیده
کاربرد کودهای زیستی و یونیکونازولروشیمناسببرایافزایش عملکرد گندم تحت شرایط محدودیت آبیاست. به منظور بررسی تأثیر یونیکونازول و کودهای زیستی بر طول دوره پر شدن دانه و سهم فرایند انتقال مجدد در عملکرد دانه گندم دررژیمهای متفاوت رطوبتی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 ...
بیشتر
کاربرد کودهای زیستی و یونیکونازولروشیمناسببرایافزایش عملکرد گندم تحت شرایط محدودیت آبیاست. به منظور بررسی تأثیر یونیکونازول و کودهای زیستی بر طول دوره پر شدن دانه و سهم فرایند انتقال مجدد در عملکرد دانه گندم دررژیمهای متفاوت رطوبتی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1394 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل محلولپاشی با یونیکونازول در دو سطح )عدم محلول پاشی و محلول پاشی 0.1 گرم در لیتر(، کودهای زیستی در چهار سطح )کاربرد میکوریزا، ازتوباکتر و سودوموناس، کاربرد توأم میکوریزا با باکتریها، عدم کاربرد کودهای زیستی بهعنوان شاهد( و آبیاری در سه سطح )آبیاری کامل، آبیاری تا 50 درصد مراحل خوشهدهی و چکمه ای شدن به ترتیب بهعنوان محدودیت ملایم و شدید آبی( بودند. نتایج نشان داد بیشترین سهم انتقال مجدد ماده خشک از کل اندام هوایی (57.6 درصد) و مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه (53.4 درصد) و کمترین طول دوره پر شدن دانه (26.6روز) در آبیاری تا 50 درصد چکمه ای شدن، عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلولپاشی با یونیکونازول به دست آمد. حداکثر وزن تک بذر و طول دوره پر شدن دانه (به ترتیب با 0.052 گرم و 34.5روز) به کاربرد توأم کودهای زیستی و یونیکونازول و در آبیاری کامل و کمترین آنها (0.030 گرم، 626.6 روز) در عدم مصرف کودهای زیستی و یونیکونازول و در آبیاری تا 50 درصد چکمه ای شدن به دست آمد. حداکثر سرعت پر شدن دانه (0.00248 گرم در روز) در کاربرد کودهای زیستی و یونیکونازول و در آبیاری تا 50 درصد چکمه ای شدن و کمترین میزان آن (0.0016 گرم در روز) در عدم مصرف کودهای زیستی و یونیکونازول و در آبیاری کامل به دست آمد. بهطورکلی کاربرد کودهای زیستی و یونیکونازول میتواند بهعنوان یک فاکتور مدیریتی مناسب برای افزایش عملکرد دانه و طول دوره پر شدن دانه در شرایط محدودیت آبی باشد.
حمداله اسکندری؛ کامیار کاظمی
چکیده
مقدمه گندم مهمترین گیاهان زراعی در جنوب غرب ایران است که در طول دوره پر شدن دانه، دارای بارندگی اندک و دمای بالا میباشد. تنش خشکی ممکن است در سراسر مراحل رشدی گیاه رخ دهد اما تأثیر آن بر کاهش عملکرد درصورتیکه بعد از مرحله گردهافشانی رخ دهد بسیار زیاد است. بر این اساس، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی در آخر فصل یکی از جنبههای ...
بیشتر
مقدمه گندم مهمترین گیاهان زراعی در جنوب غرب ایران است که در طول دوره پر شدن دانه، دارای بارندگی اندک و دمای بالا میباشد. تنش خشکی ممکن است در سراسر مراحل رشدی گیاه رخ دهد اما تأثیر آن بر کاهش عملکرد درصورتیکه بعد از مرحله گردهافشانی رخ دهد بسیار زیاد است. بر این اساس، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی در آخر فصل یکی از جنبههای مهم در تولید گندم است. در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری که دارای شرایط تنش گرما در انتهای فصل میباشند، ژنوتیپهای گندم معمولاً با محدودیت منبع مواجه میشوند. از طرف دیگر، در شرایط متفاوت آبیاری، پیشنهاد شد که تعداد دانه در هر سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح، حساسترین اجزای عملکرد گندم به شرایط تنش خشکی میباشند. در استان خوزستان، در اواخر فصل رشد و در مرحله بعد از گرده افشانی گندم معمولاً کمبود آب رخ می دهد؛ بنابراین، برای تولید پایدار محصول، انتخاب ارقام متحمل به تنش خشکی آخر فصل، ضروری است. بر این اساس، در تحقیق حاضر کوشش شده است ضمن بررسی اثر تنش خشکی آخر فصل بر فعالیت منبع، عملکرد و اجزای عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم، متحملترین ژنوتیپ به شرایط تنش خشکی اعمالشده بعد از مرحله گردهافشانی، معرفی شود. مواد و روش ها آزمایش در سال زراعی 85-1384 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان اهواز، ایستگاه گلستان، بهصورت کرتهای خردشده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید، بهطوریکه رژیمهای آبیاری (I1: تیمار شاهد یا آبیاری کامل و I2: قطع کامل آبیاری بعد از مرحلهی گردهافشانی) در کرتهای اصلی و ژنوتیپهای گندم (چمران، S-78-11، A، S-80-18 و S-82-10) در کرتهای فرعی قرار گرفتند. در تیمار شاهد، بوته ها در طول فصل رشد با میانگین فاصله آبیاری 10 روز آبیاری شدند. بهمنظور بررسی میزان محدودیت منبع، تیمار حذف سنبلچه (حذف 50 درصد از سنبلچههای یک سمت سنبله و سنبله های دستنخورده)، در خطوط نیممتری از خطوط کاشت دوم و پنجم اعمال شد. پس از محاسبه وزن هزار دانه در تیمار شاهد (سنبلههای دستنخورده) و حذف سنبلچه، میزان محدودیت منبع بدین صورت تعیین شد که وزن دانه در تیمار قطح سنبلچه بر وزن دانه تیمار شاهد تقسیم شد. سپس عدد یک از حاصل آن کسر گردید و عدد بدست آمده در 100 ضرب شد. در مرحلهی رسیدگی، پس از حذف اثرات حاشیه ای، عملکرد و اجزای عملکرد دانه اندازه گیری شدند. یافته ها بیشترین عملکرد دانه در رقم S-80-18 در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. بااینحال، رقم اخیر در شرایط تنش کمبود آب کمترین عملکرد دانه را تولید کرد، بهطوریکه در شرایط تنش خشکی عملکرد دانه آن حدود 31 درصد کاهش یافت. ژنوتیپ S-78-11 بیشترین تعداد سنبلچه در هر سنبله و تعداد دانه در سنبله را در شرایط آبیاری کامل تولید کرد اما در هر دو تیمار آبیاری، کمترین وزن هزار دانه را داشت. این رقم با کاهش چهاردرصدی عملکرد دانه، نسبت به تنش اعمالشده بعد از مرحله گرده افشانی بیشترین مقاومت را نشان داد. بیشترین و کمترین میزان محدودیت منبع به ترتیب به ژنوتیپ دیررس S-78-11 (4.19 درصد) و ژنوتیپ زودرس S-80-18 (5.10 درصد) تعلق داشت. بااینوجود ژنوتیپ ها، بهجز ژنوتیپ دیررس S-78-11، ازلحاظ آماری در یک سطح قرار داشتند. محدودیت منبع در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب 50 درصد افزایش یافت. در شرایط تنش خشکی بهجز ژنوتیپ دیررس S-78-11 تمامی ژنوتیپها در یک سطح آماری قرار گرفتند. بااینحال ژنوتیپ دیررس S-78-11 با 26.4درصد و ژنوتیپ زودرس S-80-18 با 9.3 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین محدودیت منبع را دارا بودند. نتیجه گیری بیشترین کاهش عملکرد در شرایط تنش خشکی در ژنوتیپ S-80-18 مشاهده شد، در حالی که ژنوتیپ S-78-11 مقاومترین ژنوتیپ در برابر اثرات تنش خشکی بود. در تمامی ژنوتیپها، بهجز ژنوتیپ S-80-18، محدودیت منبع در شرایط تنش خشکی نسبت به شرایط آبیاری مطلوب افزایش یافت.