نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان

2 موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه

3 بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، جیرفت

چکیده

تنش کمبود آب یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را با محدودیت مواجه می‌کند. انتخاب گیاهان سازگار با شرایط تنش می‌تواند کمک شایانی به تولید محصول تحت این شرایط نماید. به‌همین ‌منظور آزمایشی برای بررسی ژنوتیپ‌های مختلف گندم و تعیین برترین ژنوتیپ‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار تحت شرایط دیم در ایستگاه دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان واقع در قیدار طی سه فصل زراعی (1397-1396، 1398-1397 و 1399-1398) انجام شد. 24 ژنوتیپ گندم نان (شامل 21 لاین امیدبخش و سه رقم به-عنوان شاهد) تیمارهای آزمایش را تشکیل دادند. در این پژوهش صفات روزتا سنبله‌دهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی‌داری میان ژنوتیپ‌ها نشان داد که نشان می‌دهد تنوع کافی از لحاظ صفات مورد مطالعه وجود دارد. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها با استفاده از تجزیه خوشه‌ای و تجزیه واریانس چندمتغیره نشان داد که ژنوتیپ‌های شماره 4، 12، 16، 17، 18، 22 و 23 از لحاظ اکثر صفات مخصوصاً عملکرد دانه دارای بیش‌ترین مقدار بودند. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها برمبنای شاخص SIIG نیز 7 ژنوتیپ (6، 10، 12، 16، 17، 18 و 23) را در گروه برتر قرار داد. مقایسه دو روش مشخص نمود که 5 ژنوتیپ در دو روش اخیر مشترک هستند که این موضوع نشان‌دهنده کارایی بالای این روش‌ها در گزینش برترین‌ها می‌باشد. برتری روش SIIG نسبت به سایر روش‌ها، گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها براساس مطلوبیت صفات می‌باشد (بطور مثال میانگین کم ژنوتیپ‌ها در صفات روز تا سنبله‌دهی و روز تا رسیدگی مطلوب هستند) که این موضوع در تجزیه‌های چندمتغیره از قبیل تجزیه خوشه‌ای مدنظر قرار نمی‌گیرد بنابراین ژنوتیپ‌های گزینش شده از طریق شاخص SIIG بعنوان ژنوتیپ‌های برتر در طی سه سال آزمایش برای استفاده در برنامه‌های اصلاحی تحت شرایط دیم توصیه می‌گردند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Abdollahi Hesar, A., Sofalian, O., Alizadeh, B., Asghari, A., Zali, H., 2020. Evaluation of some autumn canola genotypes based on agronomy traits and SIIG index. Journal of Crop Breeding. 12, 93-104. [In Persian with English Summary]
Alavi Siney, S. M., Saba, J., 2015. Analysis of yield and yield components traits in twenty bread wheat genotypes under dryland conditions. Philippine Journal of Crop Science. 40, 78-87.
Alavi Siney, S. M., Saba, J., Nasiri, J., 2013. Evaluation of some physiological traits in drought tolerant lines of bread wheat in rainfed conditions. Seed and Plant Improvment Journal. 29, 637-657. [In Persian with English Summary]
Alqudah, A.M., Samarah, N.H., Mullen, R.E., 2011. Drought stress effect on crop pollination, seed set, yield and quality. In: Lichtfouse, E. (ed.), Alternative Farming Systems, Biotechnology, Drought Stress and Ecological Fertilisation. Springer Press, Dordrecht, pp. 193–213.
Blum, A., 1998. Improving Wheat Grain Filling under Stress by Stem Reserve Mobilisation. Euphytica, 100, 77-83.
Daryanto, S., Wang, L., Jacinthe, P.A., 2016. Global synthesis of drought effects on maize and wheat production. PLoS ONE. 11, 0156362.
Fahad, S., Bajwa, A.A., Nazir, U., Anjum, S.A., Farooq, A., Zohaib, A., Sadia, S., Nasim, W., Adkins, S., Saud, S., 2017. Crop production under drought and heat stress: plant responses and management options. Frontiers in Plant Science. 8, 1-16.
Falconer, D.S. 1985. Introductions to Quantitative Ge-netics. Longman, London.
Hu, T., Renzullo, L.J., van Dijk, A.I., He, J., Tian, S., Xu, Z., Zhou, J., Liu, T., Liu, Q., 2020. Monitoring agricultural drought in Australia using MTSAT-2 land surface temperature retrievals. Remote Sensing of Environment. 236, 1-13.
Lamaoui, M., Jemo, M., Datla, R., Bekkaoui, F., 2018. Heat and drought stresses in crops and approaches for their mitigation. Frontiers in Chemistry. 6, 1-14.
Ministry of Agriculture Jihad (MAJ) 2020. Communications and information technology center. Available at Web site http://amar.maj.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=117564e0-507c-4565-9659-fbabfb4acb9b  [In Persian].
Mohammadi-Ahmadmahmoudi, E., Deihimfard, R., Noori, O., 2020. Yield gap analysis simulated for sugar beet-growing areas in water-limited environments. European Journal of Agronomy. 113, 125988.
Najafi Mirak, T., Dastfal, M., Andarzian, B., Farzadi, H., Bahari, M., Zali, H., 2018. Stability analysis of grain yield of durum wheat promising lines in warm and dry areas using parametric and non-parametric methods. Journal of Crop Production and Processing. 8, 79-96. [In Persian with English Summary]
Pradhan, G.P., Prasad, P.V., Fritz, A.K., Kirkham M.B., Gill B.S., 2012. Effects of drought and high temperature stress on synthetic hexaploid wheat. Functional Plant Biology. 39, 190-198.
Ramzi, E., Asghari, A., Khomari, S., Chamanabad, H.M., 2018. Investigation of durum wheat (Triticum turgidum L. subsp. Durum Desf) lines for tolerance to aluminum stress condition. Jouran of Crop Breeding. 10, 63-72. [In Persian with English Summary]
Saba, J., Tavana, Sh., Qorbanian, Z., Shadan, E., Shekari, F., Jabbari, F., 2018. Canonical correlation analysis to determine the best traits for indirect improvement of wheat grain yield under terminal drought stress. Jouranal of Agricultural Scince and Technology. 20, 1037-1048.
Shavrukov, Y., Kurishbayev, A., Jatayev, S., Shvidchenko, V., Zotova, L., Koekemoer, F., de Groot, S., Soole, K., Langridge, P., 2017. Early flowering as a drought escape mechanism in plants: how can it aid wheat production? Frontiers in Plant Science. 8, 1950.
Tahmasebi, S., Dastfal, M., Zali, H., Rajaei, M., 2018. Drought tolerance evaluation of bread heat cultivars and promising lines in warm and dry climate of the south. Cereal Researche. 8, 209-225. [In Persian with English Summary]
Watson, J., Zheng, B., Chapman, S., Chenu, K., 2017. Projected impact of future climate on water-stress patterns across the Australian wheatbelt. Journal of Experimental Botany. 68, 5907–5921.
Zali, H., Barati, A., 2020. Evaluation of selection index of ideal genotype (SIIG) in other to selection of barley promising lines with high yield and desirable agronomy traits. Jouran of Crop Breeding. 12, 93-104. [In Persian with English Summary]
Zali, H., Barati, A., Marzoqian, A., Koohkan, S., Gholipour, A. 2021. Selection of barley pure lines with high yield and desirable agronomic characteristics in warm areas of Iran. Journal of Crop Production. 14, 199-218.
Zali, H., Sofalian, O., Hasanloo, T., Asghari, A., Zeinalabedini, M., 2017. Appropriate strategies for selection of drought tolerant genotypes in canola. Jouran of Crop Breeding. 78, 77-90. [In Persian with English Summary]
Zali, H., Sofalian, O., Hasanloo, T., Asghari,  A., Hoseini, S.M., 2015. Appraising of drought tolerance relying on stability analysis indices in canola genotypes simultaneously, using selection index of ideal genotype (SIIG) technique: Introduction of new method. Biological Forum - An International Journal. 7, 703