نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری کشاورزی اکولوژیک، پردیس دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

2 دانشیار گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی تهران، ایران

3 استادیار پژوهش موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران

چکیده

معرفی ارقام مقاوم به خشکی در محصولات زراعی یکی از راهکارهای مؤثری است که در تلفیق با سایر روش‌های مدیریت کم‌آبی می‌تواند تأثیر این پدیده را به حداقل برساند. در نتیجه این تحقیق جهت بررسی 20 ژنوتیپ محلی و اصلاح‌شده برنج از نظر تنش خشکی و همچنین شناسایی شاخص‌های مناسب برای ارزیابی تحمل به تنش خشکی، در آزمایش گلدانی به‌صورت فاکتوریل با استفاده از طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) در سال‌های زراعی 1394-1393 اجرا گردید. در این بررسی شاخص تحمل، شاخص پایداری عملکرد، شاخص تحمل به تنش، شاخص حساسیت به تنش، شاخص میانگین هارمونیک، شاخص میانگین هندسی بهره‌وری و شاخص میانگین تولید بر اساس عملکرد دانه در شرایط تنش و غیر تنش محاسبه گردید. شاخصی که انتخاب ژنوتیپ­ها بر اساس آن نشان‌دهنده ثبات بهتر عملکرد در دو حالت تنش و بدون تنش گردید، به‌عنوان بهترین شاخص در نظر گرفته شد. بر این اساس شاخص حساسیت به تنش، شاخص تحمل به تنش، شاخص میانگین هندسی و شاخص میانگین هارمونیک به‌عنوان بهترین شاخص‌ها معرفی شدند و مناسب­ترین ارقام بر اساس این شاخص‌ها در هر دو حالت تنش و غیر تنش، شامل ارقام هاشمی، علی کاظمی، شیرودی و سپیدرود بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که برای گزینش بهترین ارقام برنج محلی و اصلاح‌شده ایرانی بر اساس عملکرد از شاخص حساسیت به تنش، شاخص تحمل به تنش، شاخص میانگین هندسی و شاخص میانگین هارمونیک استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها

Azizinia, Sh., Ghanadha, M.R., 2004. Determination of the suitable drought resistance indices in wheat native wheat. In: Proceedings of the 8th Iranian Crop Science Congress, Rasht, Iran. 76 p. [In Persian with English Summary].
Azizinia, Sh., Ghanadha, M.R., Zali, A.A., Yazdi Samadi, B., Ahmadi, A., 2005. Evaluation and assess of quantitative traits related to drought tolerance in wheat. Agricultural Sciences. 36, 281-292. [In Persian with English Summary].
Bouslama M., Schapaugh W.T. 1984. Stress tolerance in soybean. Part 1: evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Sciences. 24, 933-937.
Cabulsay, G.S., Ito, O., Alejar, A.A., 2002. Physiological evaluation of response of rice (Oryza sativa L.) to water deficit. Plant Sciences. 163, 815-827.
Depar, N., Rajpar, I., Memon, M. Y., Imtiaz, M., Zia-Ulhassan, M., 2011. Mineral nutrient
densities in some domestic and exotic rice genotypes. Pakistan Journal of Agricultural
Engineering and Veterinary Sciences. 27: 134-142.
Emamjomeh, A., 2000. Evaluation of genetic distance drought resistance and analysis of adaptation, using RAPD-PCR in Iranian chickpea. MSc dissertation, Faculty of Agriculture, Razi University of Kermanshah, Iran. [In Persian with English Summary].
Fernandes, G.C., 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. In: Kuo, C.G. (Ed.), Proceedings of the International on Adaptation of Vegetables and other Food Crop to Temperature Water Stress, Taiwan, 13-18 August. pp. 257-270.
Farshadfar. A., Zamani, M., Matlabi, M., Imam Jome, A., 2001. Selection for drought tolerance in pea lines. Iranian Agriculture Science Journal. 32, 65-77. [In Persian with English Summary].
Fischer, R.A., Maurer, R., 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. 1. Grain yield responses. Australian Journal Agricultural Research. 29, 897-912.
Golabadi, M., Arzani, A., Maibody, S.A.M., 2006. Assessment of drought tolerance in segregating populations in durum wheat. African Journal of Agricultural Research. 5, 162-171.
Khorshidi benam, M., Abdi, B., Iranipour, Sh., Akbari, R., 2008. Effects of terminal season drought stress on tolerance indices in 9 rice improvement cultivars and lines. Agroecology Journal. 4(11), 17-29. [In Persian with English Summary].
Klapetek V., Havrland B., Mazancova, J., 2010. Comparison of lowland rice irrigation systems in the Red River Basin (Vietnam). Agricultural Tropica et Subtropica. 43(2), 113-118.
Maroofi, A., Farshadfar, A., 2002. Evaluation of drought resistance in Wheat substitution lines lines in normal and drought stress conditions. In: Proceedings of the 7th Iranian Crop Science Congress, Karaj, Iran, pp. 610. [In Persian with English Summary].
Moghaddam, A., Hadizade, M.H., 2002. Response of corn (Zea mays L.) hybrids and their parental lines to drought using different stress tolerance indices. Plant seed journal. 18, 255-272. [In Persian with English Summary].
Nam, N.H., Chauhan, Y.S., Johansen, C., 2001. Effect of timing of drought stress on growth and grain yield of extra-short-duration pigeonpea lines. Journal Agriculture Science. 136, 179–189.
Nourmand Moayed, F., 1997. Study on quantitative trait and their relationship with yield in bread wheat under irrigated and dry land conditions and determination of the most appropriate drought resistance index. M.Sc. Thesis, University of Tehran, Iran. [In Persian with English Summary].
Rajaram, S. and Van Ginkle, M., 2001. Mexico, 50 years of international wheat breeding. In: Bonjean, A.P., Angus, W.J. (Eds.), the World Wheat Book: A History of Wheat Breeding. Lavoisier publish, Paris, France. 579-604 pp.
Richards, R.A., 1996. Defining selection criteria to improve yield under drought. Plant growth regulation. 20, 157-166.
Rosielle, A.A., Hamblin, J., 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non-stress environments. Crop Science. 21, 943-945.
Samizadeh, H., Talei, A., Gerami, A., Pourdavai, H., 1998. Study on drought susceptibility indices in pea. P. 248. In: Proceedings of 5th Iranian Congress of Crop Production and Plant Breeding. Aug 30- Sept 3. Seed and Plant Improvement Institute, Karadj, Iran. [In Persian with English Summary].
SAS system for Windows. Release, Version 6. 12. SAS Inst., Cary, Nc. USA.
Schnider, K.A., Rosales-Serna, R., Ibarra-Perez, F., Cazares-Enriques, B., Acosta-Gallegos, J.A., Ramirez-Allejo, P., Wassimi, N., Kelly, J.D., 1997. Improving common bean performance under drought stress. Crop Science. 37, 43-50.
Sedaghat, N., Pirdashti, H., Asadi, R., Mosavi Taghani, Y., 2013. Response of yield and
yield components of two rice cultivars (Improved and traditional) to different irrigation management. Journal of Soil and Water (Agricultural Sciences and Technology). 27(2), 415-421. [In Persian with English Summary].
Sori, J., Dehghani, H., Sabaghpor, S.H., 2005. Study of genotypes of chickpea in water stress condition. Iranian Journal of Agriculture Science. 6, 1517-1527. ([In Persian with English Summary].
Vasil, I.K., 2003. The science and politics of plant biotechnology a personal perspective, Nat. Biotechnol. 21(8), 849–851.
Wopereis, M.C.S., Kropff, M.J., Maligaya, A.R., Toung, T.P. 1996. Drought-stress responses of two lowland rice cultivars to soil water status. Field Crops Research. 46, 21-39.