تنش خشکی
زینب تمسکی؛ بابک عندلیبی؛ سجاد نصیری
چکیده
کمبود آب به مشکلی جهانی تبدیل شده و باعث مشکلات بسیاری در بخش کشاورزی و تأمین غذا برای جمعیت رو به رشد جهان شده است به‌منظور بررسی اثر رژیمهای مختلف آبیاری و محلولپاشی هورمون متیل جاسمونات بر خصوصیات رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام جو، آزمایشی به‌صورت طرح اسپلیت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار ...
بیشتر
کمبود آب به مشکلی جهانی تبدیل شده و باعث مشکلات بسیاری در بخش کشاورزی و تأمین غذا برای جمعیت رو به رشد جهان شده است به‌منظور بررسی اثر رژیمهای مختلف آبیاری و محلولپاشی هورمون متیل جاسمونات بر خصوصیات رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام جو، آزمایشی به‌صورت طرح اسپلیت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال زراعی 1399-1400 انجام شد. در این آزمایش، رژیمهای آبیاری به‌عنوان اثر اصلی شامل آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله گلدهی، قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه و دیم کامل، ارقام به‌عنوان اثر فرعی شامل رقم بهمن، سهند، جلگه، آبیدر و انصار و محلول پاشی متیل جاسمونات شامل بدون محلول پاشی (شاهد) و محلول پاشی 50 میکرومول بر لیتر متیل جاسمونات موردبررسی قرار گرفتند. نتایج مقایسات میانگین اثر متقابل سه گانه بین آبیاری و رقم و متیل جاسمونات در صفات کلروفیل a و کلروفیل کل ارقام جو قرارگرفته در معرض دیم در این صفات کاهش و در صفت پرولین در شرایط قطع آبیاری در مرحله گلدهی و پر شدن دانه و دیم افزایش مقدار پرولین را در مقایسه با آبیاری نرمال و نیز در شرایط دیم کاهش ارتفاع را در مقایسه با آبیاری نرمال نشان دادند. همچنین نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و متیل جاسمونات در صفت عملکرد دانه نشاندهنده این است که در ارقام بهمن، سهند، جلگه و آبیدر محلول پاشی شده با متیل جاسمونات عملکرد دانه را به ترتیب 17.7، 24.6، 8.3 و 22.3 درصد در مقایسه با تیمار بدون متیل جاسمونات به‌طور معنی داری افزایش داد ولی در رقم انصار یک افزایش غیر معنی دار (5.4 درصد) در عملکرد دانه حاصل شد. بیشترین عملکرد دانه (4762 کیلوگرم در هکتار) زمانی مشاهده شد که رقم جلگه تحت تیمار آبیاری کامل با 50 میکرومول بر لیتر متیل جاسمونات محلول پاشی شد و کمترین عملکرد دانه (432 کیلوگرم در هکتار) در رقم بهمن در شرایط دیم و بدون محلول پاشی ایجاد شد. به نظر میرسد کاربرد متیل جاسمونات و آبیاری کامل به‌عنوان یک ابزار مناسب برای افزایش عملکرد دانه استفاده شود.
حمزه شیرویی؛ مهرشاد براری؛ علی حاتمی؛ علی اشرف مهرابی
چکیده
به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی و تراکم بوته بر خصوصیات رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد در سه رقم عدس دیم، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام به‌صورت اسپلیت فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. شرایط دیم با آبیاری تکمیلی و دیم بدون آبیاری به‌عنوان فاکتورهای اصلی ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی و تراکم بوته بر خصوصیات رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد در سه رقم عدس دیم، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام به‌صورت اسپلیت فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. شرایط دیم با آبیاری تکمیلی و دیم بدون آبیاری به‌عنوان فاکتورهای اصلی آزمایش بود. فاکتور تراکم کاشت (در دو سطح 200 و 400 بوته در مترمربع) و رقم عدس (شامل سه رقم گچساران، بیله‌سوار، کیمیا) کرتهای فرعی آزمایش را تشکیل دادند. نتایج نشان داد که آبیاری تکمیلی باعث افزایش تعداد غلاف‌های پر و کاهش تعداد غلاف‌های پوک و در کل افزایش تعداد غلاف‌های بوته و عملکرد تک بوته گردید. با افزایش تراکم کلیه صفات (ارتفاع، تعداد گل، تعداد شاخه اصلی و فرعی، تعداد غلاف‌های پر، وزن خشک تک بوته و عملکرد تک بوته) کاهش و فقط تعداد غلاف‌های پوک افزایش نشان داد. بنا به نتایج حاصله رقم بیله‌سوار بیشترین تعداد شاخه اصلی و فرعی و همچنین بیشترین وزن خشک تک بوته را دارا بود. بیشترین تعداد گل و تعداد غلاف در بوته مربوط به رقم کیمیا بودند اثر متقابل آبیاری در تراکم بر تعداد غلاف در بوته در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. تعداد غلاف پوک و تعداد شاخه‌های فرعی نیز تحت تأثیر اثر متقابل آبیاری در رقم قرار گرفتند. اثر متقابل هر سه فاکتور بر تعداد شاخه در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود.
محمدرضا رمضانی؛ محمدجواد ثقه‌الاسلامی؛ محمد حسن سیاری زهان؛ سید غلامرضا موسوی
چکیده
به‌منظور بررسی اثر شوری آب آبیاری و محلولپاشی روی و آهن بر زنیان آزمایشی به‌صورت طرح کرتهای خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دشت خضری استان خراسان جنوبی در سال 1389 انجام شد. تیمارهای شوری شامل سه نوع آب از سه چاه عمیق با شوری‌های 970، 3500 و 7700 میکرو زیمنس بر سانتیمتر به‌عنوان کرت اصلی و تیمارهای محلولپاشی (شاهد، ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر شوری آب آبیاری و محلولپاشی روی و آهن بر زنیان آزمایشی به‌صورت طرح کرتهای خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دشت خضری استان خراسان جنوبی در سال 1389 انجام شد. تیمارهای شوری شامل سه نوع آب از سه چاه عمیق با شوری‌های 970، 3500 و 7700 میکرو زیمنس بر سانتیمتر به‌عنوان کرت اصلی و تیمارهای محلولپاشی (شاهد، محلولپاشی آهن با غلظت 3 در هزار، محلولپاشی روی 4 در هزار و محلولپاشی آهن + روی) به‌عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد شوری به‌طور معنیداری سبب کاهش عملکرد بذر و اسانس و ویژگیهای مورفولوژیکی (به‌جز تعداد چترک در چتر) شد، اما اثر معنیداری بر درصد اسانس بذر نداشت. بیشترین عملکرد بذر (236 گرم بر مترمربع)، عملکرد اسانس (8.578 گرم بر مترمربع)، ارتفاع بوته (74.8 سانتیمتر)، تعداد شاخه در بوته (10.8) و تعداد چتر در بوته (236.3) مربوط به تیمار شوری کم (970 میکروزیمنس بر سانتیمتر) بود. تیمارهای محلولپاشی اگرچه بر عملکرد بذر و درصد و عملکرد اسانس بذر اثر معنیداری نداشتند، اما اثر متقابل آن‌ها با تیمارهای شوری بر عملکرد بذر و اسانس معنیدار شد، به‌طوری‌که بیشترین عملکرد بذر و اسانس مربوط به تیمار شوری کم و محلولپاشی با آهن بود. این در حالی است که در شرایط شوری زیاد محلولپاشی آهن و روی اثر معنیداری بر عملکرد بذر و اسانس نداشت. به‌طورکلی به نظر میرسد واکنش زنیان به محلولپاشی عناصر آهن و روی بسته به شوری آب آبیاری متفاوت است.
امین محمدی؛ سید غلامرضا موسوی؛ محمدجواد ثقه الاسلامی
چکیده
مقدمه ایران با میانگین سالانه 240 میلیمتر بارندگی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان طبقه بندی شده است. تبخیر و تعرق بالا و محدودیت منابع آبی مهمترین عوامل محیطی موثر در کاهش عملکرد گیاهان در ایران هستند. همچنین کمبود نیتروژن بر تقسیم مواد فتوسنتزی در بخشهای رویشی و زایشی گیاه موثر بوده و میتواند رشد و عملکرد گیاهان را تحت تاثیر قرار ...
بیشتر
مقدمه ایران با میانگین سالانه 240 میلیمتر بارندگی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان طبقه بندی شده است. تبخیر و تعرق بالا و محدودیت منابع آبی مهمترین عوامل محیطی موثر در کاهش عملکرد گیاهان در ایران هستند. همچنین کمبود نیتروژن بر تقسیم مواد فتوسنتزی در بخشهای رویشی و زایشی گیاه موثر بوده و میتواند رشد و عملکرد گیاهان را تحت تاثیر قرار دهد. از اینرواین با توجه به اهمیت و نقشهای متفاوت آب و نیتروژن در فرآیندهای حیاتی گیاهان، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر دور آبیاری و کاربرد کود نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارزن دانه ای در بیرجند انجام شد. مواد و روشها این تحقیق به صورت کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند در سال 1388 انجام شد. کرتهای اصلی دور آبیاری در سه سطح (7، 14 و 21 روز) و کرتهای فرعی کاربرد کود نیتروژن در پنج سطح (شاهد یا عدم مصرف کود، 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، محلولپاشی+ کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار ، 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و محلولپاشی + کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) در نظر گرفته شد. بافت خاک مزرعه آزمایشی لومی و اسیدیته آن برابر 8 و هدایت الکتریکی 4.49 میلیموس بر سانتیمتر بود و میزان کربن آلی ، میزان کل نیتروژن و مقدار فسفر و پتاسیم قابل دسترس خاک در عمق 30-0 سانتی متر خاک به ترتیبا 0.32 درصد، 0.08 درصد، 16.4 و 501 پی پی ام بود. در پایان تجزیه و تحلیل دادهها توسط نرمافزار آماری MSTAT-C انجام گردید و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چنددامنه ای دانکن در سطح 5 درصد صورت گرفت. نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس نشان داد که دور آبیاری به طور معنی داری صفات ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را تحت تاثیر قرار داد. همچنین ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع و عملکرد دانه به طور معنیداری تحت تاثیر سطوح نیتروژن قرار گرفت و اثر متقابل دور آبیاری و نیتروژن تنها بر وزن هزار دانه ارزن معنیدار بود. مقایسه میانگینها بیانگر آن است که با افزایش دور آبیاری از 7 به 21 روز، ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب 36.8، 33.6، 32.9، 18.58، 44.4 و 40.1 درصد کاهش یافت. همچنین کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به همراه محلولپاشی این کود باعث افزایش 20.40، 21.9، 47.8 و 52.3 درصدی به ترتیب ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع و عملکرد دانه نسبت به تیمار عدم کاربرد نیتروژن گردید. به نظر میرسد تنش کمبود آب با توجه به اثرات آن بر فتوسنتز، تنفس، جذب یونها، متابولیسم عناصر غذایی و هورمونها، رشد سلولی در ساقه و برگ و در نتیجه شاخص سطح برگ را کاهش داده و همچنین باعث کاهش طول دوره گلدهی و پر شدن دانه ها میگردد که در نهایت کاهش عملکرد دانه و اجرای آن را به دنبال دارد. احتمالا کاهش سطح برگ یک روش سازگاری گیاه برای شرایط کمبود آب و بقا از طریق کاهش سطح تعرق کننده است. به علاوه با افزایش کاربرد نیتروژن، سطح فتوسنتزکننده گیاه و تولید مواد فتوسنتزی افزایش یافته و بنا براین عملکرد دانه افزایش یافت. نتیجه گیری به طور کلی نتایج تحقیق حاضر نشان داد که کمبود آب و نیتروژن عمدتا از طریق کاهش تعداد خوشه در متر مربع باعث کاهش معنیدار عملکرد اقتصادی ارزن گردید. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که برای دستیابی به بیشترین عملکرد ارزن در منطقه بیرجند، تیمار دور آبیاری 7 روز و کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به همراه محلولپاشی این کود قابل توصیه میباشد.
فرزانه گلستانی فر؛ سهراب محمودی؛ غلامرضا زمانی؛ محمدحسن سیاری زهان
چکیده
مقدمه گندم ازنظر تولید و سطح زیر کشت مهمترین محصول کشاورزی ایران است و مشکل علف هرز در آن شاید یکی از مهمترین مسائل زراعی در نقاط گندم خیز جهان باشد (Kafi et al., 2005). چاودار گیاهی یک‌ساله با ساقه های بلند است که در کشور به‌صورت گیاه هرز در مزارع گندم دیده میشود (Krimi, 2004). توقعات کم این گیاه ...
بیشتر
مقدمه گندم ازنظر تولید و سطح زیر کشت مهمترین محصول کشاورزی ایران است و مشکل علف هرز در آن شاید یکی از مهمترین مسائل زراعی در نقاط گندم خیز جهان باشد (Kafi et al., 2005). چاودار گیاهی یک‌ساله با ساقه های بلند است که در کشور به‌صورت گیاه هرز در مزارع گندم دیده میشود (Krimi, 2004). توقعات کم این گیاه همراه با توانایی دگرآسیبی و مورفولوژی و چرخه زندگی مشابه گندم، باعث پایداری و افزایش سطح آن در مزارع گندم پاییزه شده است (Pester et al., 2000). رقابت از موضوعات کلیدی در مباحث اکوفیزیولوژیک جوامع گیاهی است؛ در این نوع تداخل علف‌های هرز از طریق هم‌جواری با گیاه زراعی، برای جذب منابع نور، آب و مواد غذایی به رقابت پرداخته و رشد و نمو و عملکرد گیاهان زراعی را تحت تأثیر قرار میدهند (Evans et al., 2003). با توجه به محدودیتهای شدید منابع آبی در اکثر مناطق کشور، تنش خشکی به‌عنوان مهمترین تنش تأثیرگذار بر گیاهان زراعی معرفی شده است (Kafi et al., 2009). نتیجه رقابت هم با منابع و هم با شرایط محیطی تحت تأثیر قرار میگیرد، رقابت بین علف‌های هرز و گیاهان زراعی بر سر آب سبب کاهش رطوبت موجود در خاک شده که میتواند باعث تنش آب و درنهایت کاهش رشد علف‌های هرز و عملکرد گیاهان زراعی شود. مطالعاتی که مکانیسم‌های ممکن رقابت برای آب را مورد آزمایش قرار دهد، زیاد نیستند. اغلب این مطالعات در شرایط کنترل‌شده محیطی انجام‌گرفته است. بااین‌وجود، این مطالعات بینشی را در مورد مکانیسم‌های ممکن رقابت برای آب، به وجود آوردهاند (Zand et al., 2004). مواد و روش ها به‌منظور بررسی تأثیر رقابت درون و برون گونه ای بر برخی صفات مرفولوژیکی و رشدی گندم و چاودار تحت شرایط تنش خشکی، مطالعهای در سال 1391 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به‌صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل چهار تراکم گندم رقم روشن (0، 8، 16 و 24 بوته در گلدان)، چهار تراکم چاودار (0، 2، 4 و 6 بوته در گلدان) و دو سطح تنش خشکی شامل آبیاری در 20 و 60% تخلیه رطوبت ظرفیت زراعی خاک بود. صفات تعداد برگ و کلروفیل برگ گندم و چاودار در زمان ظهور سنبله‌های گندم، ارتفاع آن‌ها، طول پدانکل (دمگل)، طول سنبله و قطر ساقه گندم در 95 روز بعد از کاشت (انتهای دوره رشد) اندازه‌گیری شد. نتایج و بحث نتایج نشان داد که افزایش تراکم گندم و چاودار موجب کاهش معنیدار ارتفاع گیاه (به ترتیب حداکثر 51.23 و 39.13 درصد در گندم و 45.24 و 56.6 درصد در چاودار)، تعداد برگ (حداکثر80.35 و 73.30 درصد در گندم و 37.71 و 71.31 درصد در چاودار) و شاخص کلروفیل برگ (حداکثر 12 و 38.11 درصد در گندم و 75.13 و 38.0 درصد در چاودار) شد. تنش خشکی نیز باعث کاهش معنیدار ارتفاع (58.17 درصد در گندم و 64.7 درصد در چاودار) و تعداد برگ (48.8 درصد در گندم و 75.26 درصد در چاودار) و افزایش معنیدار شاخص کلروفیل برگ (20 درصد در گندم و 78.7 درصد در چاودار) شد. افزایش تنش خشکی طول سنبله گندم را تحت تأثیر معنیدار قرار نداد، اما طول پدانکل (دمگل) و قطر ساقه گندم را به ترتیب 03.26 و 49.3 درصد کاهش داد. با افزایش تراکم چاودار و گندم طول سنبله گندم (به ترتیب حداکثر 70.13 و 21.24 درصد)، طول پدانکل گندم (39.17 و 72.22 درصد) و قطر ساقه گندم (11.11 و 18 درصد) به‌طور معنی داری کاهش یافت. نتیجه گیری نتایج به‌طورکلی نشان داد در شرایط تنش خشکی، رقابت درون گونه ای فقط بر ارتفاع گندم اثر معنیدار داشت، ولی اثر رقابت برون گونه ای بر شاخص کلروفیل و تعداد برگ گندم و ارتفاع و تعداد برگ چاودار معنی دار بود. در نتیجه حضور توأم تنش خشکی و رقابت های گیاهی باعث کاهش هر چه بیشتر این صفات گردید همچنین درصد کاهش آن‌ها در گندم بیشتر از چاودار بود. درنتیجه در مناطقی که علف هرز چاودار به‌عنوان علف هرز مهم مزارع گندم باشد، در هنگام بروز تنش خشکی، خسارت چاودار بیشتر خواهد شد لذا کنترل آن در شرایط محدودیت رطوبتی از اهمیت خاصی برخوردار است.
نرگس خمدی؛ احمد نظامی؛ عبدالرضا باقری
چکیده
با وجود شناسایی تعدادی ژنوتیپ عدس متحمل به سرما جهت کاشت پاییزه در مناطق مرتفع شمال شرق ایران، شناخت ویژگی های فنولوژیکی و مورفولوژیکی این ژنوتیپ ها نیازمند اطلاعات بیشتری است. لذا این آزمایش با هدف بررسی صفات مذکور در کشت پاییزه در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد اجرا شد و طی آن 19 ژنوتیپ عدس حاصل به گزینی از ...
بیشتر
با وجود شناسایی تعدادی ژنوتیپ عدس متحمل به سرما جهت کاشت پاییزه در مناطق مرتفع شمال شرق ایران، شناخت ویژگی های فنولوژیکی و مورفولوژیکی این ژنوتیپ ها نیازمند اطلاعات بیشتری است. لذا این آزمایش با هدف بررسی صفات مذکور در کشت پاییزه در سال زراعی 87-1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد اجرا شد و طی آن 19 ژنوتیپ عدس حاصل به گزینی از 220 ژنوتیپ طی دو سال در شرایط آب و هوایی مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در نهم آبان کشت شدند. پیش از سرمای زمستان تیپ و مرحله رشدی ژنوتیپ ها تعیین شد. ویژگیهای فنولوژیک (تعداد روزهای کاشت تا سبز شدن، سبز شدن تا گلدهی و گلدهی تا رسیدگی) در طول فصل رشد و صفات مورفولوژیک (ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته و مجموع طول شاخه ها در بوته ) نیز در پایان فصل رشد اندازه گیری و ثبت گردید. تفاوت میان ژنوتیپ های مورد آزمایش از نظر صفات مذکور معنی دار (0/05≥P) بود. ژنوتیپ های MLC25 و MLC20 به ترتیب با 7 و 9 روز کمترین تعداد روز از کاشت تا سبز شدن را دارا بودند. قبل از سرمای زمستان ژنوتیپ MLC185 با 8 برگ پیشرفته ترین مرحله رشدی را داشت. از نظر تیپ رشدی قبل از زمستان نیز 5 ژنوتیپ ایستاده، 8 ژنوتیپ نیمه خوابیده و 6 ژنوتیپ خوابیده بودند. از نظر دوره رشد رویشی ژنوتیپ های MLC29 ، MLC20 با 159 روز و توده محلی با 157 روز بیشترین تعداد روز از سبز شدن تا گلدهی را دارا بودند. از نظر ارتفاع ژنوتیپ MLC29 با 43 سانتی متر بیشترین ارتفاع را داشت. توده محلی و MLC20 به ترتیب با 20 و 18 شاخه در بوته از نظر این صفت نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند. ژنوتیپ MLC20 و توده محلی به ترتیب با 340 و 324 سانتی متر از نظر مجموع طول شاخه در بوته از سایر ژنوتیپ ها برتر بودند. در این آزمایش همبستگی مثبت و معنی داری بین دوره های رشد رویشی و زایشی با ارتفاع گیاه (به ترتیب **0/61=r و **0/57=r ) ، تعداد شاخه در گیاه (**0/77=r و**0/57=r ) و مجموع طول شاخه در هر گیاه (**0/73=r و **0/49=r) مشاهده شد. بین دوره های رشد رویشی و رشد زایشی نیز همبستگی مثبت و معنی دار (**0/71=r) وجود داشت.
