تنش‌های محیطی در علوم زراعی

تنش خشکی

مطالعه خصوصیات بیوشیمیایی، عملکرد دانه و روغن گلرنگ (.Carthamus tinctorius L) در واکنش به محلول‌پاشی آمینواسید، آهن و اوره در شرایط قطع آبیاری در مرحله زایشی

سجاد ساعدی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ علی حیدرزاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22077/escs.2025.7359.2274

چکیده

این آزمایش به منظور بررسی واکنش گلرنگ به محلول‏پاشی آهن، اوره و آمینواسیدها در شرایط تنش کم‏آبی در مرحله زایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل سه سطح رژیم‌‏ آبیاری (بدون قطع آبیاری (آبیاری مطلوب)، قطع آبیاری در مرحله ... بیشتر این آزمایش به منظور بررسی واکنش گلرنگ به محلول‏پاشی آهن، اوره و آمینواسیدها در شرایط تنش کم‏آبی در مرحله زایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل سه سطح رژیم‌‏ آبیاری (بدون قطع آبیاری (آبیاری مطلوب)، قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی تا انتهای فصل رشدی و قطع آبیاری در مرحله شروع پر شدن دانه تا انتهای فصل رشد) درکرت‌ اصلی و نه سطح تیمار محلول‌پاشی (محلول‌پاشی کلات آهن 6 درصد، محلول‌پاشی اوره یک درصد، محلول‌پاشی اسیدآمینه تجاری یک گرم در لیتر، محلول‌پاشی آهن 6 درصد+ اوره یک درصد، محلول‌پاشی آهن 6 درصد + آمینواسید تجاری یک گرم در لیتر، محلول‌پاشی اسیدآمینه تجاری یک گرم در لیتر + اوره یک درصد، محلول‌پاشی آهن 6 درصد + اوره یک درصد+ اسیدآمینه تجاری یک گرم در لیتر، محلول‌پاشی آب مقطر و بدون محلول‌پاشی) در کرت‌ فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بیشترین درصد روغن با 15.92 درصد از محلول‏پاشی آهن در شرایط قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه بدست آمد. همچنین، برهم‏کنش محلول‌پاشی و تنش کم ‏آبی تأثیر معنی ‏داری روی عملکرد دانه گلرنگ داشت و محلول‏پاشی تلفیقی آهن، اوره و آمینواسیدها باعث افزایش عملکرد گلرنگ شد. بیشترین مقدار عملکرد روغن از کاربرد تلفیقی آهن، اوره و آمینواسیدها در شرایط قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه با 359.08 کیلوگرم در هکتار تولید شد. بیشترین مقدار عملکرد دانه در شرایط عدم قطع آبیاری از کاربرد تلفیقی آمینواسیدها و اوره با 2333.33 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با توجه به نتایج این پژوهش و تأثیر تیمارهای مورد بررسی، کاربرد تلفیقی آهن، اوره و آمینواسیدها و قطع آبیاری از مرحله پر شدن دانه در کشت گلرنگ توصیه می‏شود.

تنش خشکی

پاسخ خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا (Brassica napus L.) رقم نیما به محلول پاشی اسید های آمینه در شرایط تنش خشکی

اسماعیل فیاض؛ علی سروش زاده؛ علی حیدرزاده

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، ، صفحه 229-249

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7036.2256

چکیده

کلزا همانند بسیاری از گیاهان زراعی تحت تأثیر تنش خشکی قرار می‌گیرد. هدف تحقیق مطالعه پاسخ خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا رقم نیما به محلول پاشی اسید های آمینه در شرایط تنش خشکی است. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‏های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری از ... بیشتر کلزا همانند بسیاری از گیاهان زراعی تحت تأثیر تنش خشکی قرار می‌گیرد. هدف تحقیق مطالعه پاسخ خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی کلزا رقم نیما به محلول پاشی اسید های آمینه در شرایط تنش خشکی است. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل رژیم‏های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله 50 درصدگل‌دهی و قطع آبیاری از مرحله خورجین‌دهی) و محلول‌پاشی در پنج سطح (بدون محلول‌پاشی، محلول‏پاشی صفر (آب مقطر)، یک، دو و سه گرم اسیدهای آمینه تجاری پروآمین در لیتر ) در سه مرحله طویل شدن ساقه، مرحله ظهور گل‌آذین و مرحله گلدهی بود. نتایج نشان داد برهمکنش تنش خشکی و محلول‏پاشی روی درصد و عملکرد روغن، کلروفیل کل، آنتوسیانین، فلاونوئید، پرولین، فنل کل، شاخص سطح برگ، SPAD و عملکرد بیولوژیک تأثیر معنی‌داری گذاشت. بیشترین شاخص سطح برگ (52/3)، عملکرد بیولوژیک (25955 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (4514 کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن (3/43%) در شرایط آبیاری کامل و محلول‌پاشی دو گرم اسیدآمینه در لیتر بدست آمد. همچنین، بیشترین مقدار آنتوسیانین (093/0 میکرومول بر گرم وزن تر برگ)، فلاونوئید (64/1 میکرومول بر گرم وزن تر برگ) و پرولین (2/238 میکرومول بر گرم وزن تر برگ) در شرایط قطع آبیاری از مرحله گل‎‌دهی و محلول‏پاشی دو گرم اسیدهای آمینه در لیتر بدست آمد. همچنین، کاربرد دو گرم اسید آمینه در لیتر بیشترین عملکرد روغن (1925 کیلوگرم در هکتار) را تولید کرد. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق تأثیر مثبت کاربرد برگی اسیدهای آمینه، روی صفات بیوشیمایی و عملکرد دانه و روغن با محلول‏پاشی دو گرم اسیدآمینه در لیتر در هر سه رژیم آبیاری (آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله گلدهی و قطع آبیاری از مرحله خورجین‌دهی) مشاهده شد. لذا محلول‌پاشی دو گرم اسیدآمینه در لیتر برای افزایش عملکرد روغن و دانه در زراعت کلزا توصیه می‏شود.

تنش خشکی

اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا

حمید اسماعیلی خان به ببین؛ محمدرضا داداشی؛ محمد تقی فیض بخش؛ فاطمه شیخ؛ علی نخزری مقدم

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، ، صفحه 283-298

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7085.2260

چکیده

به‏منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. در این بررسی 9 لاین کم ‏تانن باقلا به همراه دو رقم شاهد مهتا و شادان در دو محیط تنش خشکی و آبیاری نرمال ... بیشتر به‏منظور ارزیابی اثرات تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی صفات بیوشیمیایی لاین‏های جدید باقلا آزمایشی در سال زراعی 1402-1401 به‌صورت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان اجرا شد. در این بررسی 9 لاین کم ‏تانن باقلا به همراه دو رقم شاهد مهتا و شادان در دو محیط تنش خشکی و آبیاری نرمال مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که برهمکنش تنش خشکی × رقم بر صفات کلروفیل b، کلروفیل کل، پرولین، قند محلول، کاروتنوئید، تعداد شاخه در بوته و تعداد غلاف در سطح یک درصد و بر صفات کلروفیل a و وزن خشک دانه در بوته در سطح پنج درصد معنی‏دار بود. مقایسه میانگین برهمکنش تنش خشکی × رقم نشان داد در محیط نرمال رقم شادان و لاین‏های BPL4104، WRB1-3به ترتیب با 5100، 4950، 4750 کیلوگرم، بیشترین عملکرد دانه را در هکتار داشتند. همچنین در شرایط تنش خشکی لاین‏های FLIP03-07FB، WRB1-3 و رقم شادان به ترتیب به مقدار 500، 473 و 437 کیلوگرم عملکرد دانه بیشتر را در هکتار داشتند. در محیط نرمال به ترتیب رقم شادان به میزان 1.53، 0.46، 2 و 0.58 میلی‏گرم برگرم بیشترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید را داشتند و لاین FLIP03-07FB با9.47 میکرومول بر میلی ‏لیتر بیشترین پرولین و لاین ‏ S2008,033 به مقدار 16.1 میلی‏ گرم برگرم بیشترین قند محلول را دارا بودند. بیشترین تعداد دانه در غلاف (3.28) در محیط نرمال و کمترین تعداد دانه در غلاف (0.303) در محیط تنش خشکی به‌دست آمد. تنش خشکی در مرحله گلدهی و پر شدن دانه باعث کاهش عملکرد دانه و افزایش مقادیر کاروتنوئید، پرولین و قند محلول در همه ارقام گردید. لاین‏های WRB1-3 و FLIP03-07FB در دو محیط بیشترین عملکرد دانه را داشتند، بنابراین کشت و توسعه آنها پس از حصول پایداری عملکرد دانه پیشنهاد می‎شود.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

اثرات منطقه، تنش‌های خشکی، مس و اثرات متقابل آن‌ها بر برخی صفات بیوشیمیایی و عملکرد دانه گیاه شاه‌تره (.Fumaria parviflora Lam)

منصوره تشکری زاده؛ پوراندخت گلکار؛ محمدرضا وهابی

دوره 18، شماره 2 ، تیر 1404، ، صفحه 315-335

https://doi.org/10.22077/escs.2024.7167.2263

چکیده

مس یک عنصر ضروری برای فرایندهای متابولیکی گیاه است و فقط در مقادیر کم، موردنیاز گیاه بوده و در مقادیر بالا سمی است. تنش خشکی نیز رشد طبیعی و روابط آبی در گیاه را مختل کرده و کارایی مصرف آب در گیاه را کاهش میدهد و سبب بروز انواع پاسخهای فیزیولوژیکی در گیاه میشود. در این مطالعه اثرات مستقل و ترکیبی غلظتهای مختلف عنصر مس (شاهد، ... بیشتر مس یک عنصر ضروری برای فرایندهای متابولیکی گیاه است و فقط در مقادیر کم، موردنیاز گیاه بوده و در مقادیر بالا سمی است. تنش خشکی نیز رشد طبیعی و روابط آبی در گیاه را مختل کرده و کارایی مصرف آب در گیاه را کاهش میدهد و سبب بروز انواع پاسخهای فیزیولوژیکی در گیاه میشود. در این مطالعه اثرات مستقل و ترکیبی غلظتهای مختلف عنصر مس (شاهد، 50، 150، 300 و 400 میلیگرم بر کیلوگرم) و سطوح مختلف تنش خشکی (شاهد، 50% و 75% بر اساس تخلیه درصد رطوبت خاک) به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در این مطالعه صفات عملکرد دانه، میزان مالون دی آلدهید، میزان کربوهیدراتهای محلول، پرولین، محتوای آنتوسیانین، محتوای کل فنل و فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه شاه‌تره (Fumaria Parviflora Lam.) اندازه‌گیری شد. بذر گیاه از چهار ناحیه با غلظتهای مختلف مس واقع در دو منطقه معدنی مس عسکری راور و مس رابر در استان کرمان برداشت شد. بروز تنش خشکی بر گیاهان تیمار شده با غلظت 50 میلیگرم در کیلوگرم مس باعث کاهش عملکرد دانه، محتوای آنتوسیانین و پرولین و در غلظت 150 میلیگرم در کیلوگرم باعث افزایش محتوای پرولین، کربوهیدراتهای محلول و آنتوسیانین و در غلظتهای 300 و 400 میلی گرم در کیلوگرم باعث افزایش محتوای پرولین، آنتوسیانین، فنل و فلاونوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی و میزان مالون دی آلدهید و کاهش میزان کربوهیدراتهای محلول شد. حضور توأم تنش خشکی متوسط و غلظتهای 50 و 150 میلیگرم در کیلوگرم مس برای گیاه شاه‌تره با استفاده از مکانیسمهای دفاعی قابل‌تحمل بودند. از بین نواحی موردمطالعه، نواحی 3 و 4 نسبت به غلظتهای بالای مس تحمل بیشتری داشتند و عملکرد دانه بهتری را نسبت به سایر نواحی نشان دادند. پیشنهاد میشود، برای کشت گیاه دارویی شاه‌تره در مناطق تحت تنش، بذر این گیاه از نواحی با غلظت بالای مس (3 و 4) جمع آوری شود.

تنش سرما

بررسی شاخص‌‌‌‌‌‌های فیزیولوژیکی در پاسخ به تنش سرما در چهار رقم سیب‌زمینی (Solanum tuberosum L.)

تکتم احمدی؛ سید حسین نعمتی؛ جعفر نباتی

دوره 18، شماره 1 ، فروردین 1404، ، صفحه 109-126

https://doi.org/10.22077/escs.2024.6879.2244

چکیده

به‌منظور بررسی تحمل به سرما در برخی ارقام سیب‌‌زمینی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای دمایی شامل (4، 2، 0، 2-، 4- درجه سانتی گراد) و ارقام سیب‌‌‌زمینی (اگریا، فونتانه، آریندا و سانته) بودند. نتایج حاصل نشان داد در رقم سانته بقا به‌‌طور معنی‌‌داری با افت دما کاهش پیدا کرد. بقا در ... بیشتر به‌منظور بررسی تحمل به سرما در برخی ارقام سیب‌‌زمینی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای دمایی شامل (4، 2، 0، 2-، 4- درجه سانتی گراد) و ارقام سیب‌‌‌زمینی (اگریا، فونتانه، آریندا و سانته) بودند. نتایج حاصل نشان داد در رقم سانته بقا به‌‌طور معنی‌‌داری با افت دما کاهش پیدا کرد. بقا در دمای ۴- درجه سانتی گراد در رقم فونتانه 55 درصد بیشتر از رقم سانته بود. محتوای فنل در رقم سانته در دمای 2- درجه سانتی گراد، ۸۱ درصد بیشتر از رقم فونتانه بود. در رقم سانته محتوای پرولین با کاهش دما از 4 به صفر درجه سانتی‌گراد چهار برابر افزایش پیدا کرد. در رقم فونتانه کاهش دما از 4 به 2- درجه سانتی گراد محتوای پرولین افزایش و با کاهش بیشتر دما کاهش یافت. محتوای کربوهیدرات‌های محلول در رقم سانته، آریندا و اگریا با کاهش دما افزایش و در رقم فونتانه کاهش یافت. رقم سانته بیشترین و رقم فونتانه کمترین روند افزایشی مالون‌دی‌آلدئید را با کاهش دما از 4 به 4- درجه سانتی گراد داشتند. فعالیت آنزیم کاتالاز با کاهش دما تا دمای صفر درجه سانتی‌گراد در رقم سانته 2.9 برابر افزایش پیدا کرد. در رقم فونتانه بیشترین فعالیت آنزیم CAT در دمای 2 درجه سانتی گراد بود. فعالیت آنزیم پراکسیداز در رقم سانته با کاهش دما از صفر به 2- درجه سانتی گراد حدود 9.3 برابر افزایش یافت. در رقم فونتانه با کاهش دما تا 2 درجه سانتی گراد فعالیت آنزیم سوپر‌اکسید‌ دیسموتاز کاهش یافت و با کاهش دما به صفر درجه سانتی‌گراد، 80 درصد افزایش یافت. ارتفاع بوته بعد از اعمال تنش سرما در رقم سانته و اگریا نسبت به شاهد کمتر بود ولی در رقم فونتانه با کاهش دما ارتفاع بوته نسبت به شاهد بیشتر بود. در دمای 4- درجه سانتی گراد بیشترین وزن خشک اندام هوایی در رقم فونتانه و کمترین وزن خشک اندام هوایی در رقم سانته مشاهده شد. به‌طور‌کلی رقم فونتانه که دارای سازوکار دفاعی بهتر و کارآمدتری نسبت به سایر ارقام بود تحمل‌ به سرمای بهتری نشان داد.

تنش شوری

ارزیابی پاسخ های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم به تنش کلرید سدیم در مرحله گیاهچه

میترا جباری؛ نفیسه مهدی نژاد؛ خالد سلیمی

دوره 17، شماره 4 ، دی 1403، ، صفحه 801-814

https://doi.org/10.22077/escs.2024.6543.2226

چکیده

حدود 1.7 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران شور است. بنابراین گزینش ارقام گندم متحمل به شوری و به تبع آن تعیین شاخص‌های کارآمد برای کوتاه کردن مراحل گزینش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو عامل غلظت NaCl (صفر، 100، 200 و 300 میلی‌مولار) و ارقام گندم (شیراز، فلات، دوروم، ... بیشتر حدود 1.7 میلیون هکتار از اراضی کشاورزی ایران شور است. بنابراین گزینش ارقام گندم متحمل به شوری و به تبع آن تعیین شاخص‌های کارآمد برای کوتاه کردن مراحل گزینش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو عامل غلظت NaCl (صفر، 100، 200 و 300 میلی‌مولار) و ارقام گندم (شیراز، فلات، دوروم، گاسکوژن، مهدوی، الوند، کراس آزادی، روشن، استار، توس، هیرمند و کراس بولانی) در سال 1399 در دانشگاه زابل تحت شرایط کشت هیدروپونیک اجرا شد. نتایج حاصل نشان داد که با افزایش سطح NaCl میزان آسکوربات پراکسیداز، گلوتاتیون پراکسیداز، کاتالاز، پرولین و سدیم در برگ گیاهچه‌های گندم افزایش یافت و صفات وزن تر گیاهچه، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم کاهش یافت. ارقام گندم واکنش متفاوتی به افزایش سطح NaCl نشان دادند، در حالی که در ارقام روشن، مهدوی، هیرمند و کراس بولانی افزایش سطح کلریدسدیم اثر کمتری بر کاهش وزن تر گیاهچه نسبت به سایر ارقام داشت، اما در همین ارقام الگوهای متفاوتی از تغییر صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی دیده شد. مقاومت به NaCl در رقم مهدوی ارتباط مسقیمی با افزایش میزان آسکوربات پراکسیداز و کاتالاز داشت، اما در مقابل در رقم روشن مقاومت به NaCl به حفظ سطح بالایی از نسبت پتاسیم به سدیم مرتبط بود. ضرایب رگرسیونی نشان داد که مولفه‌های وزن تر گیاهچه (R2=0.89)، پتاسیم (R2=0.86) و نسبت پتاسیم به سدیم (R2=0.69) اثرات افزایش غلظت کلریدسدیم را با سطح اطمینان بیشتری پیش‌بینی می‌کنند. به طور کلی با توجه به نتایج این آزمایش می توان استنباط کرد که وزن تر گیاهچه، پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم شاخص‌های موثرتری برای گزینش بین ارقام در شرایط تنش شوری هستند.

تنش خشکی

اثر رژیم آبیاری و محلول پاشی متیل جاسمونات بر تغییرات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و رشدی ارقام جو (.Hordeum vulgare L)

زینب تمسکی؛ بابک عندلیبی؛ سجاد نصیری

دوره 17، شماره 3 ، مهر 1403، ، صفحه 505-521

https://doi.org/10.22077/escs.2023.6089.2192

چکیده

کمبود آب به مشکلی جهانی تبدیل شده و باعث مشکلات بسیاری در بخش کشاورزی و تأمین غذا برای جمعیت رو به رشد جهان شده است به‌منظور بررسی اثر رژیمهای مختلف آبیاری و محلول‌پاشی هورمون متیل جاسمونات بر خصوصیات رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام جو، آزمایشی به‌صورت طرح اسپلیت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار ... بیشتر کمبود آب به مشکلی جهانی تبدیل شده و باعث مشکلات بسیاری در بخش کشاورزی و تأمین غذا برای جمعیت رو به رشد جهان شده است به‌منظور بررسی اثر رژیمهای مختلف آبیاری و محلول‌پاشی هورمون متیل جاسمونات بر خصوصیات رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ارقام جو، آزمایشی به‌صورت طرح اسپلیت اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال زراعی 1399-1400 انجام شد. در این آزمایش، رژیمهای آبیاری به‌عنوان اثر اصلی شامل آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله گلدهی، قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه و دیم کامل، ارقام به‌عنوان اثر فرعی شامل رقم بهمن، سهند، جلگه، آبیدر و انصار و محلول پاشی متیل جاسمونات شامل بدون محلول پاشی (شاهد) و محلول پاشی 50 میکرومول بر لیتر متیل جاسمونات موردبررسی قرار گرفتند. نتایج مقایسات میانگین اثر متقابل سه گانه بین آبیاری و رقم و متیل جاسمونات در صفات کلروفیل a و کلروفیل کل ارقام جو قرارگرفته در معرض دیم در این صفات کاهش و در صفت پرولین در شرایط قطع آبیاری در مرحله گلدهی و پر شدن دانه و دیم افزایش مقدار پرولین را در مقایسه با آبیاری نرمال و نیز در شرایط دیم کاهش ارتفاع را در مقایسه با آبیاری نرمال نشان دادند. همچنین نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل رقم و متیل جاسمونات در صفت عملکرد دانه نشاندهنده این است که در ارقام بهمن، سهند، جلگه و آبیدر محلول پاشی شده با متیل جاسمونات عملکرد دانه را به ترتیب 17.7، 24.6، 8.3 و 22.3 درصد در مقایسه با تیمار بدون متیل جاسمونات به‌طور معنی داری افزایش داد ولی در رقم انصار یک افزایش غیر معنی دار (5.4 درصد) در عملکرد دانه حاصل شد. بیشترین عملکرد دانه (4762 کیلوگرم در هکتار) زمانی مشاهده شد که رقم جلگه تحت تیمار آبیاری کامل با 50 میکرومول بر لیتر متیل جاسمونات محلول پاشی شد و کمترین عملکرد دانه (432 کیلوگرم در هکتار) در رقم بهمن در شرایط دیم و بدون محلول پاشی ایجاد شد. به نظر میرسد کاربرد متیل جاسمونات و آبیاری کامل به‌عنوان یک ابزار مناسب برای افزایش عملکرد دانه استفاده شود.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

واکنش فیزیولوژیکی گیاه کرچک (Ricinus communis L) به کاربرد کودهای زیستی و سوپرجاذب تحت شرایط تنش کم‌آبی

هادی طایفه افشاری؛ یهرام میرشکاری؛ عبداله حسن زاده قورت تپه؛ فرهاد فرح وش؛ مهرداد یارنیا

دوره 17، شماره 2 ، تیر 1403، ، صفحه 209-227

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5413.2146

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر کاربرد کودهای بیولوژیکی و سوپر جاذب بر خصوصیات زراعی گیاه کرچک در تیمارهای مختلف کمآبی آزمایش به‌صورت اسپلیت‌پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل در مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی اجرا شد. عامل اصلی سطوح آبیاری (70، 100، 130 و 160 میلی‌متر از تشتک تبخیر) و عامل فرعی شامل کاربرد ترکیب کودهای زیستی ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر کاربرد کودهای بیولوژیکی و سوپر جاذب بر خصوصیات زراعی گیاه کرچک در تیمارهای مختلف کمآبی آزمایش به‌صورت اسپلیت‌پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل در مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی اجرا شد. عامل اصلی سطوح آبیاری (70، 100، 130 و 160 میلی‌متر از تشتک تبخیر) و عامل فرعی شامل کاربرد ترکیب کودهای زیستی (آزوسپریلیوم، سیتروباکتر، آزوسپریلیوم + سیتروباکتر و شاهد) و سوپر جاذب (مصرف و عدم مصرف سوپر جاذب) به‌صورت فاکتوریل در کرت‌های فرعی با سه تکرار به اجرا درآمد. نتایج نشان داد بالاترین محتوی کلروفیل a و b و همچنین کارتنوئید و کمترین مقدار قند محلول، کاتالاز، مالون دی‌آلدئید و درصد پروتئین به تیمار تلقیح با سیتروباکتر و آبیاری بعد از 70 میلیمتر تبخیر اختصاص داشت، همچنین بالاترین محتوی قند محلول، پرولین و درصد پروتئین به تیمار تلقیح با آزوسپریلیوم+ سیتروباکتر و آبیاری بعد از 160 میلیمتر تبخیر اختصاص یافت. در این مطالعه کاربرد سوپرجاذب در دور آبیاری 70 میلیمتر تبخیر بالاترین محتوی کلروفیل a و b و کمترین مقادیر قند محلول، پرولین، کاتالاز و درصد پروتئین را به خود اختصاص داد، درحالی‌که بالاترین محتوی قندهای محلول، پرولین، مالون دی‌آلدئید و درصد پروتئین، در تیمار کاربرد سوپرجاذب همراه با آبیاری بعد از 160 میلی‌متر مشاهده شد. در این بررسی کاربرد هم‌زمان سوپر جاذب و تلقیح با آزوسپریلیوم بالاترین محتوی کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید، درصد پروتئین و کمترین محتوی آنزیم کاتالاز را به خود اختصاص داد، بیشترین محتوی قند محلول و کمترین مقدار مالون دی‌آلدئید در تیمار کاربرد سوپرجاذب همراه به سیتروباکتر دیده شد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر تیمار با کود زیستی و سوپر جاذب هم به‌صورت جداگانه و هم ترکیبی میتواند راهکاری مناسب جهت بهبود خصوصیات فیزیولوژیک کرچک در منطقه موردبررسی باشد که در طول دوره رشد درجات مختلفی از تنش کم‌آبی را تجربه میکند.

فیزیولوژی گیاهان در شرایط تنش

اثر محلول‌پاشی کودهای مختلف نانو بر خصوصیات کمی و کیفی نعناع فلفلی (.Mentha piperita L) تحت شرایط تنش کم‌آبی

صادق شادکام؛ سوران شرفی؛ سامان یزدان ستا؛ تورج میر محمودی؛ فرشاد حبیبی

دوره 17، شماره 2 ، تیر 1403، ، صفحه 355-370

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5805.2177

چکیده

با هدف بررسی اثر محلول پاشی کودهای مختلف نانو بر خصوصیات کمی و کیفی نعناع فلفلی تحت شرایط مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. دور آبیـاری (5، 7 و 10 روز یک بار) به کرت‌های اصلی و تیمارهای محلول‌پاشی (شاهد (عدم محلول‌پاشی) نانو NPK، نانو Fe، نانو Zn و نانو Mn ) به کرت‌های فرعی اختصاص ... بیشتر با هدف بررسی اثر محلول پاشی کودهای مختلف نانو بر خصوصیات کمی و کیفی نعناع فلفلی تحت شرایط مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. دور آبیـاری (5، 7 و 10 روز یک بار) به کرت‌های اصلی و تیمارهای محلول‌پاشی (شاهد (عدم محلول‌پاشی) نانو NPK، نانو Fe، نانو Zn و نانو Mn ) به کرت‌های فرعی اختصاص داده شدند. نتایج مقایسه میانگین تیمارهای برهمکنش آبیاری با محلول‌پاشی نشان داد محلول پاشی نانو Fe تحت شرایط آبیاری 5 روز یک بار بالاترین محتوی کلروفیل a، کلروفیل b و کارتنوئید (به ترتیب با متوسط 13.43، 3.61 و 4.12 میلی‌گرم برگرم وزن تر)، ارتفاع بوته (33.92 سانتی‌متر)، وزن تر برگ (6.71 گرم)، وزن‌تر اندام هوایی (13121 کیلوگرم در هکتار)، وزن خشک اندام هوایی (4600.1 کیلوگرم در هکتار) و کمترین محتوی پرولین (6.32 میلی‌مول بر گرم وزن تر) را به خود اختصاص داد. بالاترین درصد اسانس (0.67 درصد) به محلول پاشی نانو Fe تحت شرایط آبیاری 7 روز یک باراختصاص یافت. در این مطالعه اگر‌چه بالاترین عملکرد اسانس (24.74 کیلوگرم در هکتار) به کاربرد نانو Zn تحت شرایط آبیاری 5 روز یک بار اختصاص داشت، اما بین تیمار مذکور و تیمارهای محلول‌پاشی نانو NPK و نانو Fe در تیمار آبیاری 7 روز یک بار اختلاف معنی‌دار وجود نداشت. بنابراین می‌توان اظهار داشت محلول‌پاشی عناصر ریز مغذی به خصوص عناصر NPK و Fe به صورت نانو‌ذره علاوه بر بهبود خصوصیات کمی و کیفی نعناع فلفلی می‌تواند در مصرف آب نیز صرفه‌جویی کند.

تنش خشکی

اثر ورمی کمپوست و نانوسیلیکون بر عملکرد و برخی صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک گلرنگ (.Carthamus tinctories L) در شرایط قطع آبیاری

رئوف سیدشریفی؛ رضا سید شریفی؛ راضیه خلیل زاده

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.22077/escs.2023.4884.2085

چکیده

به‌منظور بررسی اثر ورمی‌کمپوست و نانوسیلیکون بر عملکرد و برخی صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی ‏گلرنگ در شرایط قطع آبیاری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‏ کامل تصادفی با سه ‏تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 99-1398 اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی سطوح ‏آبیاری (آبیاری‌کامل به‌عنوان شاهد، قطع آبیاری ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر ورمی‌کمپوست و نانوسیلیکون بر عملکرد و برخی صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی ‏گلرنگ در شرایط قطع آبیاری، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‏ کامل تصادفی با سه ‏تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 99-1398 اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی سطوح ‏آبیاری (آبیاری‌کامل به‌عنوان شاهد، قطع آبیاری در50% مراحل تکمه‌دهی و گلدهی به‌ترتیب به‌عنوان ‏محدودیت شدید و ملایم آبی بر اساس کد 55 و 65 مقیاس ‏BBCH‏)، محلول‌پاشی نانواکسید سیلیکون ‏‏(محلول‌پاشی با آب به‌عنوان شاهد، کاربرد 25 و 50 میلی‌گرم در لیتر) و کاربرد ورمی‌کمپوست (عدم مصرف ‏به‌عنوان شاهد، کاربرد 4 و 8 تن درهکتار) را شامل می‌شدند. نتایج نشان داد بالاترین سطح از کاربرد ‏نانوسیلیکون در شرایط آبیاری کامل، به‌ترتیب74 و 145درصد محتوای کلروفیلa ‎‏ و ‏‎ b‎نسبت به عدم کاربرد ‏نانوسیلیکون در شرایط قطع آبیاری در مرحله تکمه‎‌‎دهی افزایش داد. مقایسه میانگین‌ها نشان داد قطع آبیاری ‏در مرحله تکمه‌دهی در بالاترین سطح از کاربرد ورمی‌کمپوست، محتوای پرولین و قندهای محلول (به‌ترتیب ‏‏149 و 99 درصدی) و فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدانی کاتالاز، پراکسیداز و پلی‌فنل اکسیداز (به‌ترتیب 103، ‏‏82 و94‏‎ ‎درصدی) نسبت به عدم کاربرد ورمی‌کمپوست در شرایط آبیاری کامل افزایش داد. همچنین بالاترین ‏سطح از کاربرد ورمی‌کمپوست در شرایط آبیاری کامل محتوای کلروفیل ‏a، عملکرد کوانتومی و عملکرد دانه ‏را به‌ترتیب 61 ،62 و 119 درصد نسبت به عدم کاربرد ورمی‌کمپوست در شرایط قطع آبیاری در مرحله ‏تکمه‌دهی افزایش داد. به نظر می‌رسد کاربرد ورمی‌کمپوست و نانوسیلیکون می‌تواند به‌دلیل بهبود صفات ‏فیریولوژیکی و بیوشیمیایی، عملکرد را تحت شرایط محدودیت آبی افزایش دهد. ‏

تنش خشکی

اثر بیوچار و متیل جاسمونات بر تغییرات بیوشیمیایی، عملکرد و اجزای عملکرد جو (.Hordeum vulgare L) در شرایط تنش خشکی

سجاد نصیری؛ بابک عندلیبی؛ افشین توکلی؛ محمدامیر دلاور؛ لوکاس ون زویتن

دوره 17، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 141-158

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5520.2154

چکیده

آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با پنج تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در دو سال زراعی متوالی 1399 و 1400 بر روی گیاه جو رقم جلگه انجام شد. در این آزمایش دو سطح آبیاری (آبیاری کامل به‌عنوان شاهد و قطع آبیاری در مرحله گلدهی)، چهار سطح بیوچار (بدون بیوچار به عنوان شاهد، 0.25، 0.5 و یک درصد وزن ... بیشتر آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با پنج تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در دو سال زراعی متوالی 1399 و 1400 بر روی گیاه جو رقم جلگه انجام شد. در این آزمایش دو سطح آبیاری (آبیاری کامل به‌عنوان شاهد و قطع آبیاری در مرحله گلدهی)، چهار سطح بیوچار (بدون بیوچار به عنوان شاهد، 0.25، 0.5 و یک درصد وزن خاک) و سه سطح هورمون متیل جاسمونات همزمان با گلدهی و اعمال تنش (بدون محلول پاشی به عنوان شاهد، 50 و 100 میکرومول در لیتر متیل جاسمونات) مورد استفاده قرار گرفت. بر این اساس تنش، بیوچار و متیل جاسمونات بر محتوای پرولین، کربوهیدرات، نشت الکترولیت‌ها، غلظت رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی، وزن خشک کل، تعداد سنبله بارور، وزن هزاردانه و همچنین عملکرد اقتصادی جو تاثیر معنی‌دار گذاشتند. علی‌رغم اینکه غلظت پرولین و کربوهیدرات و میزان نشت الکترولیت در اثر تنش خشکی افزایش و غلظت رنگ‌دانه‌های فتوسنتزی کاهش یافت، اما استفاده از بیوچار به میزان 0.25 وزن خاک و محلول‌پاشی متیل جاسمونات به غلظت 50 میکرومول در لیتر در بسیاری از صفات مورد مطالعه باعث تعدیل اثرات تنش خشکی شده و در نهایت منجر به بهبود رشد و عملکرد جو شدند. از نتایج به دست آمده در آزمایش مشخص شد که استفاده از سطوح بالای این مواد ضد تنش در بعضی از موارد نه تنها نمی‌توانند اثرات مطلوبی در جلوگیری از اثرات مخرب تنش خشکی داشته باشند، بلکه در مواردی منجر به تشدید این اثرات شده و باعث کاهش رشد و عملکرد گیاه می‌شوند.

تنش خشکی

تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم (.Triticum aestivum L) در شرایط محدودیت آبی

علیرضا محسنی محمدجانلو؛ رئوف سیدشریفی؛ سعید خماری

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 969-985

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5250.2126

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در شرایط محدودیت آبی، آزمایش فاکتوریلی بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1398-1397 اجرا شد. عوامل موردبررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله دهی و آبستنی ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر کودهای زیستی و پوترسین بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گندم در شرایط محدودیت آبی، آزمایش فاکتوریلی بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1398-1397 اجرا شد. عوامل موردبررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در 50% مرحله سنبله دهی و آبستنی به ترتیب به عنوان محدودیت ملایم و شدید آبی) و کودهای زیستی در چهار سطح (عدم کاربرد کودهای زیستی، کاربرد توأم سودوموناس و فلاوباکتریوم، کاربرد توأم میکوریز با سودوموناس و فلاوباکتریوم و کاربرد میکوریز) و محلولپاشی پوترسین در سه سطح (عدم محلولپاشی، محلولپاشی 0.5 و 1 میلیمولار پوترسین) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین فعالیت آنزیمهای پلی فنل اکسیداز، پراکسیداز و کاتالاز، در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی با کاربرد توأم میکوریز با سودموناس و فلاوباکتریوم و محلول پاشی یک میلیمولار پوترسین و کمترین فعالیت آن‌ها در شرایط آبیاری کامل، عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین به دست آمد. همچنین محتوای پرولین و قندهای محلول نیز تحت شرایط محدودیت آبی افزایش یافت. کاربرد میکوریز با سودموناس و فلاوباکتریوم و محلول پاشی یک میلی مولار پوترسین در محدودیت شدید آبی محتوای مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن را به ترتیب 51 و 31.72 درصد در مقایسه با عدم کاربرد کودهای زیستی و عدم محلول پاشی پوترسین در همان سطح محدودیت آبی، کاهش داد. تحت شرایط قطع آبیاری در آبستنی، عملکرد دانه در کاربرد توأم سودوموناس و فلاوباکتریوم (23.1 درصد) و کاربرد توأم میکوریز با سودوموناس و فلاوباکتریوم (16.6 درصد) در مقایسه با عدم کاربرد کودهای زیستی تحت چنین شرایطی افزایش یافت. محلول پاشی یک میلی مولار پوترسین در مقایسه با عدم کاربرد پوترسین، عملکرد دانه را حدود 8.5 درصد افزایش داد. به نظر میرسد کاربرد کودهای زیستی و پوترسین میتواند به دلیل بهبود صفات فیزیولوژیک و بیوشیمیایی، عملکرد دانه گندم را تحت شرایط محدودیت آبی افزایش دهد.

تنش خشکی

بررسی تغییرات مورفوفیزیولوژیک گیاه جو (.Hordeum vulgare L) تحت تاثیر تنش خشکی در شرایط گلخانه ای

محبوبه یزدی؛ عبدالرضا باقری؛ نسرین مشتاقی؛ احمد شریفی

دوره 16، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 1071-1087

https://doi.org/10.22077/escs.2023.5277.2133

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی از صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه جو به عنوان یکی از محصولات مهم، سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد یا بدون تنش)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی و تاثیر آن‌ها بر دو رقم جوی نیمه حساس (فجر 30) و متحمل به خشکی (دشت) در شرایط کنترل شده گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که ... بیشتر به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی از صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه جو به عنوان یکی از محصولات مهم، سطوح مختلف تنش خشکی شامل 100 درصد ظرفیت زراعی (شاهد یا بدون تنش)، 80، 60 و 40 درصد ظرفیت زراعی و تاثیر آن‌ها بر دو رقم جوی نیمه حساس (فجر 30) و متحمل به خشکی (دشت) در شرایط کنترل شده گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که اثر رقم و تنش خشکی برای بسیاری از صفات مورد بررسی معنی‌دار بود. بطوری ‌که بیشترین ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ و پنجه و شاخص سطح برگ در بوته‌های بدون تنش (100 درصد ظرفیت زراعی) نسبت به سایر سطوح تنش معنی‌دار بود. همچنین مقایسه دو رقم نشان داد که رقم دشت به عنوان رقم متحمل به خشکی، تعداد برگ و پنجه بیشتر اما سطح برگ و تعداد روزنه کمتری نسبت به رقم نیمه‌حساس فجر 30 دارد. به عبارت دیگر تحت شرایط تنش، رقم متحمل با وجود داشتن تعداد برگ بیشتر، برگ‌های کوچکتری تولید می‌کند که نهایتا باعث کمتر شدن سطح برگ نسبت به رقم نیمه‌حساس (فجر 30) می‌شود که این می‌تواند به عنوان یک راهکار مناسب جهت مقاومت به خشکی از طریق کاهش تلفات تبخیر از سطح برگ و همچنین سایه‌اندازی باشد. علاوه بر این میزان تنظیم کننده‌های اسمزی از جمله پرولین و قندهای محلول و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی از جمله کاتالاز و پراکسیداز تحت تنش خشکی افزایش یافت و این افزایش در رقم متحمل نسبت به رقم نیمه‌حساس بیشتر بود. در واقع این طور به نظر می‌رسد که ارقام متحمل با فعال کردن سیستم دفاعی خود از طریق تولید مواد محافظت کننده اسمزی و افزایش فعالیت آنزیم‌های فوق باعث تحمل به تنش خشکی می‌شوند. بطور کلی، هر دو رقم جو به تنش خشکی پاسخ‌ دادند اما رقم دشت در این شرایط تحمل بیشتری را نشان داد.

تنش خشکی

ارزیابی اثر محلول پاشی نیتروژن بر برخی ویژگی های فیزیولوژیک و زراعی سه رقم جو (.Hordeum vulgare L) تحت شرایط مختلف رطوبتی

حسین صفرپور؛ ابراهیم خلیل وند بهروزیار؛ مهرداد یارنیا؛ یهرام میرشکاری؛ حسن منیری‌فر

دوره 16، شماره 3 ، مهر 1402، ، صفحه 727-743

https://doi.org/10.22077/escs.2023.4943.2091

چکیده

بهمنظور بررسی اثر محلول پاشی نیتروژن بر برخی خصوصیات و فیزیولوژیک و زراعی ارقام جو آزمایشی در دو سال زراعی 98- 1397 و 99- 1398 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان آذربایجان شرقی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح کامل و تنش کم آبی به کرت های اصلی و تیمارهای محلول پاشی (محلول‌پاشی و عدم محلول‌پاشی ... بیشتر بهمنظور بررسی اثر محلول پاشی نیتروژن بر برخی خصوصیات و فیزیولوژیک و زراعی ارقام جو آزمایشی در دو سال زراعی 98- 1397 و 99- 1398 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان آذربایجان شرقی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح کامل و تنش کم آبی به کرت های اصلی و تیمارهای محلول پاشی (محلول‌پاشی و عدم محلول‌پاشی نیتروژن) و سه رقم جو (مهتاب، جلگه و ماکوئی) به‌صورت فاکتوریل به کرت های فرعی اختصاص یافت. نتایج نشان داد بالاترین ارتفاع بوته، طول سنبله، شاخص کلروفیل، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه و کمترین محتوی پرولین برگ به تیمار محلول پاشی کود نیتروژن تحت شرایط آبیاری کامل اختصاص داشت. همچنین محلول پاشی نیتروژن توانست ارتفاع بوته، طول سنبله، شاخص کلروفیل شاخص برگ پرچم، محتوی پرولین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه را تحت شرایط تنش کم آبی در مقایسه با تیمار شاهد به‌صورت معنی داری افزایش دهد. نتایج نشان داد رقم مهتاب تحت شرایط آبیاری کامل توانست بالاترین شاخص کلروفیل، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه را در هر دو شرایط محیطی و بالاترین محتوی پرولین را تحت شرایط تنش کم آبی تولید نماید و در بین سه رقم موردبررسی بیشترین مقاومت به خشکی را نشان داد. نتایج برهمکنش ها همچنین نشان داد بالاترین محتوی کلروفیل شاخص سطح برگ پرچم، محتوی پرولین، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه به رقم مهتاب و تیمار محلول‌پاشی نیتروژن اختصاص یافت. میتوان نتیجه گرفت کاربرد نیتروژن به‌صورت محلول پاشی میتواند راهکاری برای تعدیل تنش کم‌آبی و بهبود عملکرد دانه در جو در مناطق دیم باشد، همچنین رقم مهتاب به‌واسطه مقاومت پتانسیل استفاده از امکانات محیطی رقمی مناسب برای کشت کار در مناطقی با شرایط محیطی متغیر باشد.

تنش خشکی

اثر تاریخ کاشت و کم آبیاری بر ویژگی های فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و عملکرد کینوا (Chenopodium quinoa Willd) در مشهد

مسیح توکل افشاری؛ احمد نظامی؛ محمد جواد احمدی لاهیجانی؛ جعفر نباتی؛ هدایت اله کریم زاده سورشجانی

دوره 16، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 403-418

https://doi.org/10.22077/escs.2022.4695.2056

چکیده

تامین نیاز آبی گیاه همراه با انتخاب تاریخ کاشت مناسب از مهم‌ترین اقدامات زراعی جهت کسب عملکرد مطلوب در گیاهان زراعی است. به منظور بررسی تاثیر سطوح کم‌آبیاری و تاریخ‌ کاشت بر شاخص‌های فیزیولوژیک و عملکرد کینوا، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های‌ کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد ... بیشتر تامین نیاز آبی گیاه همراه با انتخاب تاریخ کاشت مناسب از مهم‌ترین اقدامات زراعی جهت کسب عملکرد مطلوب در گیاهان زراعی است. به منظور بررسی تاثیر سطوح کم‌آبیاری و تاریخ‌ کاشت بر شاخص‌های فیزیولوژیک و عملکرد کینوا، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های‌ کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1399 اجرا شد. تاریخ کاشت (16 تیر، 2 مرداد و 16 مرداد) و رژیم‌های کم‌آبیاری (دور آبیاری 7، 14 و 21 روز) به ‌ترتیب عامل اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که با کاهش فراهمی آب، محتوای کلروفیل a، کلروفیل b و کاروتنوئیدها افزایش یافت. محتوای کربوهیدرات‌های محلول و فعالیت آنزیم‌های آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز به‌طور معنی‌داری تحت تاثیر برهمکنش تاریخ کاشت و آبیاری قرار گرفتند. بیشترین میزان آنزیم آسکوربات پراکسیداز در دور آبیاری 21 روز و تاریخ کاشت 16 مردادماه مشاهده شد. در تاریخ کاشت 2 مردادماه با افزایش دور آبیاری از 7 به 21 روز، محتوای پرولین برگ به‌طور معنی‌داری افزایش یافت. با کاهش فراهمی آب، عملکرد بیولوژیک کاهش یافت، به‌طوریکه، بیشترین عملکرد بیولوژیک در دور آبیاری 7 روز مشاهده شد، البته تفاوت معنی‌داری با دور آبیاری 14 روز نداشت. عملکرد دانه در شرایط دور آبیاری 21 روز در مقایسه با دور آبیاری 7 روز ، 25 درصد کاهش یافت. همچنین، بالاترین عملکرد دانه از تاریخ کاشت 16 مرداد ماه به دست آمد. براساس نتایج این پژوهش، تاریخ کاشت 16 مرداد ماه همراه با دور آبیاری 14 روز جهت دستیابی به عملکرد مطلوب کینوا همراه با کاهش مصرف آب در شرایط آب و هوایی مشهد پیشنهاد می‌شود.

تنش خشکی

ارزیابی برخی صفات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و عملکرد سه رقم چاودار در شرایط تنش کم‌آبی

حسن نوریانی؛ سید حجت اله جعفری نیا

دوره 16، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 419-431

https://doi.org/10.22077/escs.2023.4707.2059

چکیده

به‌منظور بررسی اثر تنش کم‌آبی بر برخی صفات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و عملکرد سه رقم چاودار، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 94-1393 در منطقه دزفول اجرا گردید. کرت‌های اصلی متشکّل از سه سطح تیمار تنش کم‌آبی (آبیاری پس از 75، 100 و 150 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و کرت‌های ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر تنش کم‌آبی بر برخی صفات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و عملکرد سه رقم چاودار، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 94-1393 در منطقه دزفول اجرا گردید. کرت‌های اصلی متشکّل از سه سطح تیمار تنش کم‌آبی (آبیاری پس از 75، 100 و 150 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و کرت‌های فرعی نیز شامل سه رقم چاودار (استراتوسکایا، دانکو، مونتانوم) بود. نتایج نشان داد که در ارقام مختلف چاودار تنش کم‌آبی نسبت به تیمار شاهد منجر به کاهش محتوای کلروفیل a (27 درصد)، کلروفیل b (32 درصد)، کارتنوئیدها (19 درصد)، پروتئین‌های محلول (71 درصد)، عملکرد کوانتومی فتوسیستم II (28 درصد)، عملکرد دانه (33 درصد) و در مقابل باعث افزایش مقادیر قندهای محلول (83 درصد) و میزان پرولین (145 درصد) گردید. برهمکنش تنش کم‌آبی و رقم نشان داد که از نظر عملکرد دانه، رقم دانکو در شرایط آبیاری پس از 75 میلی‌متر تبخیر و رقم استراتوسکایا در شرایط آبیاری پس از 150 میلی‌متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاسA با مقادیر 2414 و 1147 کیلوگرم در هکتار به ترتیب دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه بودند. این در حالی است که در شرایط آبیاری پس از 150 میلی‌متر تبخیر رقم مونتانوم به دلیل دوام فتوسنتزی بیشتر و تنظیم اسمزی بهتر نسبت به دو رقم دیگر، تحمل بیشتری در مقابل تنش کم‌آبی داشت و از عملکرد دانه بالاتری برخوردار بود.

تنش خشکی

بررسی اثرات کاربرد بیوچار معدنی و متیل جاسمونات بر صفات بیوشیمیایی و عملکرد جو تحت شرایط تنش خشکی

سجاد نصیری؛ بابک عندلیبی؛ افشین توکلی زانیانی؛ محمدامیر دلاور

دوره 16، شماره 2 ، تیر 1402، ، صفحه 561-574

https://doi.org/10.22077/escs.2023.4823.2076

چکیده

خشکی یکی از مهم‌ترین تنشهای محیطی است که عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان را به‌صورت چشمگیری تحت تأثیر قرار میدهد. به‌منظور بررسی اثرات سطوح مختلف بیوچار معدنی و هورمون متیل جاسمونات بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد جو بهاره تحت سطوح مختلف تنش خشکی آزمایشی به‌صورت گلدانی به‌صورت فاکتوریل 3 عاملی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی ... بیشتر خشکی یکی از مهم‌ترین تنشهای محیطی است که عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان را به‌صورت چشمگیری تحت تأثیر قرار میدهد. به‌منظور بررسی اثرات سطوح مختلف بیوچار معدنی و هورمون متیل جاسمونات بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد جو بهاره تحت سطوح مختلف تنش خشکی آزمایشی به‌صورت گلدانی به‌صورت فاکتوریل 3 عاملی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 5 تکرار در سال زراعی 99-1398 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. فاکتورهای موردبررسی شامل سطح تنش خشکی در سه سطح شامل بدون تنش (در حد ظرفیت زراعی)، تنش متوسط (60 درصد ظرفیت زراعی) و تنش شدید (30 درصد ظرفیت زراعی)، کاربرد بیوچار قبل از کشت در سه سطح شامل بدون بیوچار (شاهد) و مقادیر 1.5 و 3 درصد وزن خاک و همچنین محلول‌پاشی متیل جاسمونات در مرحله گلدهی در سه سطح (0، 75 و 150 میکرومول بر لیتر) بود. شاخص‌های اندازه‌گیری شده شامل نشت الکترولیت، غلظت پرولین و رنگیزه‌های فتوسنتزی، کارایی مصرف آب و محتوای نسبی آب برگ و همچنین عملکرد اقتصادی بود. نتایج حاکی از اثر معنی‌دار تیمارهای اعمال‌شده بر اکثر این شاخص‌ها بود. تمامی شاخص‌های موردبررسی در این آزمایش ازجمله کارایی مصرف آب، محتوای نسبی آب برگ، پرولین، نشت الکترولیت، رنگیزه‌های فتوسنتزی و عملکرد تحت تأثیر منفی تنش خشکی قرار گرفتند. بیشترین عملکرد در شرایط آبیاری نرمال و تیمار 75 میکرومول بر لیتر متیل جاسمونات و 1.5 درصد وزن خاک بیوچار به دست آمد (0.37 گرم در بوته) و کمترین میزان عملکرد (0.19 گرم در بوته) در تنش خشکی 30 درصد ظرفیت زراعی و بدون محلول‌پاشی متیل جاسمونات ایجاد شد. به‌طور مشخص استفاده از مقادیر پایین بیوچار و متیل جاسمونات باعث بهبود وضعیت گیاهان تنش دیده هم در سطح تنش شدید و هم تنش ملایم نسبت به شاهد بدون تیمار شدند؛ اما افزایش سطح استفاده از این دو ماده اثر مثبت چندانی در گیاهان نداشت.

تنش خشکی

اثر محلول‌پاشی اکسین بر صفات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی ارقام گلرنگ (بهاره و پاییزه) در شرایط تنش خشکی

دانیال پشنگ؛ وریا ویسانی؛ فریدون قاسم خان قاجار

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 19-33

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4271.2001

چکیده

به منظور مطالعه اثر محلول‌پاشی اکسین (ایندول استیک اسید) بر صفات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی ارقام گلرنگ در شرایط تنش خشکی انتهای فصل رشد، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج واقع در استان البرز در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ انجام شد. فاکتورهای آزمایشی ... بیشتر به منظور مطالعه اثر محلول‌پاشی اکسین (ایندول استیک اسید) بر صفات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی ارقام گلرنگ در شرایط تنش خشکی انتهای فصل رشد، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج واقع در استان البرز در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل تنش خشکی در دو سطح شامل آبیاری معمول (آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و قطع آبیاری از مرحله گلدهی به عنوان عامل اصلی و رقم شامل دو رقم گلمهر و گلدشت و محلول‌پاشی اکسین در دو سطح شامل عدم محلول‌پاشی و کاربرد چهار گرم در لیتر اکسین به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد تنش خشکی موجب کاهش ارتفاع بوته، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص اسپد، درصد روغن و افزایش پرولین و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان کاتالاز و پراکسیداز شد. مشاهده گردید که رقم گلمهر ارتفاع بوته و درصد روغن و رقم گلدشت تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص اسپد، پرولین و فعالیت آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز بیشتری داشت. بر اساس نتایج، رقم گلدشت مقاومت بیشتری به تنش خشکی در مقایسه با رقم گلمهر دارا بود. همچنین مشاهده شده که محلول‌پاشی اکسین در شرایط تنش خشکی پرولین و فعالیت آنزیم کاتالاز را افزایش داد. نتایج نشان داد که کاربرد اکسین توانست اثرات منفی تنش خشکی را با افزایش شاخص اسپد، پرولین و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان تعدیل بخشد.

تنش شوری

‌‌‌‌تجزیه‌وتحلیل متابولیکی گیاهچه‌های برنج (.Oryza sativa L) در پاسخ به شوری بالا با استفاده از روش GC-MS و تجزیه به مؤلفه‌های ‌‌‌اصلی

مژده اکبرزاده للکامی؛ محمد هادی پهلوانی؛ خلیل زینلی نژاد؛ کیوان مهدوی ماشکی؛ آندریاس پی.ام وبر؛ دومینیک بریل‌هاوس

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 71-81

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4349.2011

چکیده

برنج (Oryza sativa L.) بعنوان غذای اصلی نیمی از جمعیت دنیا محسوب می‌شود. تنش‌های محیطی نظیر شوری تاثیر منفی بر عملکرد برنج دارند. با توجه به حساس بودن برنج به تنش شوری در مرحله گیاهچه‌ای، مقایسه ژنوتیپ‌های متحمل و حساس در این مرحله به شناسایی مکانیسم‌های مولکولی درگیر و توسعه ارقام متحمل کمک خواهد کرد. در این تحقیق اثر شوری بالا روی تجمع ... بیشتر برنج (Oryza sativa L.) بعنوان غذای اصلی نیمی از جمعیت دنیا محسوب می‌شود. تنش‌های محیطی نظیر شوری تاثیر منفی بر عملکرد برنج دارند. با توجه به حساس بودن برنج به تنش شوری در مرحله گیاهچه‌ای، مقایسه ژنوتیپ‌های متحمل و حساس در این مرحله به شناسایی مکانیسم‌های مولکولی درگیر و توسعه ارقام متحمل کمک خواهد کرد. در این تحقیق اثر شوری بالا روی تجمع متابولیت‌ها در اندام‌های ریشه و هوایی ژنوتیپ‌های حساس (IR28) و متحمل (CSR28) در زمان‌های 6 و 54 ساعت پس از تیمار، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که اسیدهای آمینه و قندها در هر دو ژنوتیپ در پاسخ به شوری افزایش و اسیدهای آلی کاهش نشان دادند. تیمار طولانی مدت شوری منجر به تفاوت بیشتر ژنوتیپ‌ها در پاسخ‌های متابولیکی شد. پرولین بعنوان یکی از مهمترین اسمولیت‌ها بیشترین تجمع را در اندام‌های هوایی ژنوتیپ متحمل نشان داد، در حالیکه گابا بعنوان نشانگر وقوع تنش در اندام هوایی ژنوتیپ حساس تجمع بیشتری داشت. تجمع بیشتری از قندهای تنظیم کننده اسمزی نظیر رافینوز و میواینوزیتول در ریشه ژنوتیپ متحمل مشاهده شد. نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی نشان داد که بین دو ژنوتیپ حساس و متحمل در اندام ریشه و زمان نمونه‌برداری 54 ساعت بیشترین اختلاف متابولیکی وجود دارد. همچنین برخی از متابولیت‌ها نظیر آسپارتات، میواینوزیتول و سیترات در شرایط مختلف بصورت اختصاصی تجمع یافتند که می‌توانند در غربالگری ژنوتیپ‌های برنج برای تحمل به شوری مورد توجه قرار گیرند. نتایج این تحقیق نقش سازگاری‌های متابولیکی نظیر تنظیم اسمزی را در القای تحمل به شوری برنج پررنگ می‌کند.

اصلاح گیاهان برای شرایط تنش

ارزیابی لاین‌های امیدبخش غله جدید تریتی‌پایرم اولیه برای صفات فیزیولوژیک و عناصر معدنی در مراحل رشد گیاهچه ای تحت شرایط تنش شوری

زینب پیرسلامی؛ اسد معصومی اصل؛ حسین شاهسوند حسنی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 115-127

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4432.2021

چکیده

تریتی‌پایروم سومین غله جدید دست‌ساز بشر و متحمل به شوری است و تا مرحله رهاسازی به عنوان رقم تجاری نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارد که این تحقیق در راستای این نیاز انجام شد. به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف شوری بر لاین‌های تریتی‌پایرم و گندم آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. فاکتور اول شامل 13 لاین تریتی‌پایروم، ... بیشتر تریتی‌پایروم سومین غله جدید دست‌ساز بشر و متحمل به شوری است و تا مرحله رهاسازی به عنوان رقم تجاری نیاز به بررسی‌های تکمیلی دارد که این تحقیق در راستای این نیاز انجام شد. به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف شوری بر لاین‌های تریتی‌پایرم و گندم آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد. فاکتور اول شامل 13 لاین تریتی‌پایروم، گندم الوند و قدس و فاکتور دوم سطوح مختلف شوری (صفر، 80، 160 و 240 میلی‌مولار کلرید‌سدیم) بود. اندازه‌گیری عناصر سدیم و پتاسیم برگ و ریشه یک‌ماه پس از اعمال تنش شوری انجام و میزان پرولین، پروتئین محلول برگی و قندهای محلول برگی نیز اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش شوری، میزان پتاسیم ریشه کاهش ولی میزان سدیم ریشه و برگ افزایش یافت. میزان پرولین و قندهای محلول برگی نیز با افزایش غلظت نمک افزایش یافتند. در تنش 240 میلی مولار، بیشترین میزان پتاسیم برگ مربوط به لاین‌های Ka/b و La(4B/4D)*b و کمترین مقدار آن مربوط به لاین‌های‌ Az/b، F3(Cr/b)(Ka/b) و رقم قدس بود. بیشترین نسبت پتاسیم به سدیم برگ مربوط به لاین‌های F3(Cr/b)(Ma/b)، La(4B/4D)*b و St/b بود و لذا این لاین‌ها نسبت به شرایط تنش شوری تحمل بیشتری دارند. بیشترین میزان وراثت پذیری عمومی در شرایط نرمال متعلق به صفت پرولین و در شرایط تنش متعلق به قند محلول برگی بود. ژنوتیپ‌های مورد بررسی با استفاده از تجزیه خوشه‌ای در شرایط بدون تنش 3 و در شرایط تنش 4 گروه را تشکیل دادند. با توجه به نتایج حاصله می‌توان از تلاقی ژنوتیپ-های با حداکثر اختلاف ژنتیکی، جهت دورگ‌گیری استفاده نمود.

تنش شوری

تاثیر تنش شوری کلریدسدیم و محلول‌پاشی با سریم اکسید و نانوذره آهن بر رشد و برخی صفات فیزیولوژیک اسطوخودوس (.Lavandula officinalis L)

لمیا وجودی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 247-261

https://doi.org/10.22077/escs.2022.4538.2039

چکیده

به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی با سریم‌اکسید و نانوذره آهن (صفر، 2.5 و 5 میلی‌گرم در لیتر) تحت تنش -شوری کلریدسدیم (صفر، 50 و 100 میلی‌مولار کلریدسدیم) دو آزمایش جداگانه در قالب طرح فاکتوریل بر مبنای طرح کاملا‌ تصادفی در گلخانه اجرا شد. در آزمایش اول تاثیر محلول‌پاشی با نانوذره آهن و در آزمایش دوم تاثیر محلول‌پاشی با سریم‌اکسید بر ... بیشتر به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی با سریم‌اکسید و نانوذره آهن (صفر، 2.5 و 5 میلی‌گرم در لیتر) تحت تنش -شوری کلریدسدیم (صفر، 50 و 100 میلی‌مولار کلریدسدیم) دو آزمایش جداگانه در قالب طرح فاکتوریل بر مبنای طرح کاملا‌ تصادفی در گلخانه اجرا شد. در آزمایش اول تاثیر محلول‌پاشی با نانوذره آهن و در آزمایش دوم تاثیر محلول‌پاشی با سریم‌اکسید بر رشد و برخی صفات فیزیولوژیک اسطوخودوس تحت تنش شوری مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش اول نشان داد وزن‌خشک بخش هوایی گیاه، فعالیت کاتالاز و محتوای آهن تحت تاثیر اثرات مستقل تیمارهای تنش شوری و محلول‌پاشی قرار گرفت. محتوای پراکسید هیدروژن ، فنل کل و درصد اسانس اسطوخودوس تحت تاثیر اثرات متقابل تنش شوری و محلول‌پاشی با نانوذره آهن قرار گرفت. در آزمایش دوم عملکرد گیاه (افزایش 25 درصد نسبت به تیمار شاهد)، محتوای فنل کل تحت تاثیر اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. فعالیت کاتالاز، پراکسید هیدروژن، محتوای پتاسیم تحت تاثیر اثرات مستقل تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. بالاترین محتوای پتاسیم و نسبت پتاسیم به سدیم در تیمار محلول‌پاشی با 2.5 و 5 میلی‌گرم در لیتر سریم اکسید مشاهده شد. نتایج حاصل از تجزیه GC/MS نشان داد Linalool و 1-8-Cineol (جزء غالب اسانس اسطوخودوس در تیمارهای تنش شوری کلریدسدیم با محلول‌پاشی 5 میلی‌گرم در لیتر سریم اکسید بود. در کل از مجموع دو آزمایش انجام شده چنین می‌توان نتیجه‌گیری نمود که محلول‌پاشی موجب بهبود صفات فیزیولوژیک گیاه در شرایط کنترل شد. تنش شوری تاثیر منفی بر عملکرد، برخی صفات فیزیولوژیک گیاه داشت. تحت تنش شوری، محلول‌پاشی به غیر از محتوای فنل و محتوای اسانس و وزن‌خشک گیاه تاثیر مثبت در کنترل تنش شوری را نداشت. درکل چنین می‌توان نتیجه‌گیری کردکه اسطوخودوس گیاهی حساس به تنش شوری است و به‌منظور کنترل بهتر تنش شوری پیشنهاد می‌شود تاثیر سطوح بالاتر تیمارهای مورد استفاده در محلول‌پاشی در کنترل تنش شوری مورد آزمون قرار گیرد.

تنش شوری

تأثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه دانه (.Nigella sativa L) تحت شرایط تنش شوری

فاطمه آزادی؛ اکرم حاتمی؛ هادی سالک معراجی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 975-990

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4181.1984

چکیده

شوری به‌عنوان یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده سبب کاهش رشد، نمو و عملکرد گیاهان شده و کاربرد تنظیم کننده‌های رشد، یکی از راهکارهای مفید جهت کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاهان می‌باشد. به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح ... بیشتر شوری به‌عنوان یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده سبب کاهش رشد، نمو و عملکرد گیاهان شده و کاربرد تنظیم کننده‌های رشد، یکی از راهکارهای مفید جهت کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاهان می‌باشد. به‌منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل شوری در پنج سطح 0، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر محلول‌پاشی سیتوکینین در سه غلظت صفر، 100 و 200 میکرومولار بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که شوری بر تمام صفات مورد بررسی اثر معنی‌داری داشت. تنش شوری، نشت یونی و پرولین را افزایش و سایر صفات را کاهش داد. بیشترین عملکرد دانه با 2.24 گرم در بوته در تیمار شاهد و کمترین آن با 0.81 گرم در بوته در غلظت 12 دسی‌زیمنس شوری بدست آمد. سیتوکینین بر تمام صفات مورد بررسی به‌جز کلروفیل a، پرولین و تعداد کپسول در بوته اثر معنی‌داری داشت. محلول‌پاشی سیتوکینین سبب کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاه سیاه‌دانه گردید و غلظت 100 میکرومولار نسبت به غلظت 200 میکرومولار سیتوکینین از کارایی بالاتری برخوردار بود. کم‌‌ترین عملکرد دانه (1.51 گرم در بوته) در تیمار عدم کاربرد سیتوکینین و بیشترین عملکرد دانه (1.83 گرم در بوته) در غلظت 200 میکرومولار سیتوکینین مشاهده شد. محلول‌پاشی سیتوکینین روی تمام صفات موفوفیزیولوژیکی مورد مطالعه در شرایط تنش شوری اثر گذار بود. در شرایط تنش شوری، کاربرد سیتوکینین فقط بر تعداد دانه در کپسول اثرگذار بود و بر عملکرد و سایر صفات مرتبط با عملکرد اثر معنی‌داری نداشت. نتایج بدست آمده نشان داد که محلول‌پاشی سیتوکینین در شرایط تنش شوری ممکن است سبب بهبود برخی صفات شود ولی این امر به‌منزله افزایش قطعی عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط تنش شوری نبوده و ممکن است تغییری در عملکرد دانه حاصل نشود.

تنش خشکی

بررسی تاثیر تلفیقی کودهای آلی و شیمیایی بر عملکرد کمی و کیفی کینوا تحت تنش خشکی

اعظم یزدانپور؛ محمود سلوکی؛ مهدی دهمرده؛ عیسی خمری

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 1059-1072

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4231.1991

چکیده

خشکی از مهم‌ترین تنش‌های غیر زیستی بوده که رشد گیاهان را در نواحی خشک و نیمه‏خشک ازجمله ایران محدود می‌کند. جهت بررسی تأثیر کودهای دامی و شیمیایی در شرایط تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیک گیاه کینوا، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده کشاورزی ... بیشتر خشکی از مهم‌ترین تنش‌های غیر زیستی بوده که رشد گیاهان را در نواحی خشک و نیمه‏خشک ازجمله ایران محدود می‌کند. جهت بررسی تأثیر کودهای دامی و شیمیایی در شرایط تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و شاخص‌های فیزیولوژیک گیاه کینوا، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل واقع در شهرستان زهک در سال زراعی 1398 اجرا گردید. عامل اصلی ‌ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ با سه ‌سطح ﺷﺎﻣﻞ: آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله‌ گلدهی و قطع آبیاری در مرحله ‌پر شدن دانه‌‌ها و عامل فرعی شامل: کود آلی (گاوی) با سه ‌سطح (شاهد، 10 و 20 تن در هکتار) و عامل فرعی فرعی شامل کود پتاسیم با سه ‌سطح (شاهد، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج نشان‌دهنده اختلاف معنی‌دار اثر تنش خشکی، کود دامی، پتاسیم و برهمکنش آن‌ها بر اکثر صفات موردبررسی بود. بیشترین میزان عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت با مصرف هم‌زمان کود دامی، پتاسیم در مرحله‌ی آبیاری کامل به دست آمد. بیشترین میزان پروتئین دانه و کربوهیدرات برگ تحت شرایط تنش خشکی به دست آمد. همچنین کاربرد کود دامی سبب افزایش معنی‌دار میزان پروتئین دانه و کربوهیدرات برگ شد. نتایج نشان داد که کاربرد توأم کود دامی و پتاسیم در شرایط آبیاری کامل سبب بهبود ویژگی‌های کمی و کیفی کینوا گردید.

تنش خشکی

ارزیابی ژنوتیپ‌های مختلف چغندر قند (.Beta vulgaris L) از لحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی اکسیدانت تحت شرایط نرمال و تنش کم‌آبی

ظاهر نجاری؛ اسمعیل نبی زاده؛ حیدر عزیزی؛ کیوان فتوحی

دوره 15، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 1109-1126

https://doi.org/10.22077/escs.2021.4238.1994

چکیده

با هدف ارزیابی ژنوتیپ های مختلف چغندرقند ازلحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی، 18 رقم تجاری داخل و خارجی تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 97-1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورداستفاده اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. در این ... بیشتر با هدف ارزیابی ژنوتیپ های مختلف چغندرقند ازلحاظ خصوصیات بیوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی، 18 رقم تجاری داخل و خارجی تحت شرایط نرمال و تنش کم آبی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی میاندوآب در دو سال زراعی 97-1396 مورد ارزیابی قرار گرفتند. طرح آزمایشی مورداستفاده اسپلیت‌پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه دور آبیاری در دو سطح (نرمال برحسب 90 میلی‌متر تبخیر و تنش خشکی بعد از مرحله 10 برگی چغندرقند بر اساس 200 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) در کرت‌های اصلی و 18 رقم چغندرقند به کرت‌های فرعی قرار گرفتند. در این مطالعه صفات عملکرد ریشه، درصد استحصال قند، گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین اندازه‌گیری شدند، نتایج نشان داد تنش کمآبی در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال عملکرد ریشه را 17.38 درصد کاهش داد، درحالی‌که محتوی گایکول پراکسیداز، پلیفنل اکسیداز، سوپراکسید دیسموتاز و پرولین تحت شرایط کمآبی به ترتیب 118.86، 82.1، 103.61 و 113.92 درصد در مقایسه با شرایط آبیاری نرمال افزایش نشان داد. میانگین ژنوتیپها ازنظر عملکرد ریشه نشان داد ژنوتیپ شماره 10 با متوسط 85.77 تن در هکتار در شرایط آبیاری نرمال و 72.14 تن در هکتار در شرایط تنش کم‌آبی بالاترین عملکرد ریشه را به خود اختصاص داد. تحت شرایط آبیاری نرمال بالاترین مقدار فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز، سوپر اکسید دیسموتاز و محتوی پرولین به ترتیب به ژنوتیپهای 21، 15، 4 و 13 اختصاص داشت. درحالی‌که تحت شرایط تنش کم‌آبی بالاترین مقدار صفات مذکور به ترتیب در ارقام 10، 20، 19 و 3 ثبت شد. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون در شرایط آبیاری نرمال صفات درصد استحصال قند و پرولین با تبین 80 درصد و در شرایط تنش کم‌آبی محتوی پرولین، گایاکول پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز با تبیین 66.3 درصد از تغییرات عملکرد ریشه به‌عنوان مؤثرترین صفات بر عملکرد ریشه شناسایی شدند.

تنش خشکی

اثر محلول‌پاشی سطوح مختلف اسید هیومیک بر برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی خرفه ( Portulaca oleracea) تحت تأثیر تنش خشکی

رقیه بام شاد؛ علیرضا سیروس مهر؛ علی اکبر محمودی؛ نورالله حیدری صادق

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 669-680

https://doi.org/10.22077/escs.2021.3977.1947

چکیده

چکیدهبه دلیل نگرانی‌های زیست محیطی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی، اخیراً استفاده از انواع اسیدهای آلی برای بهبود کمی و کیفی محصولات زراعی و باغی رواج فراوان یافته است و به دلیل وجود ترکیبات هورمونی اثرات مفیدی در افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند. به‌منظور بررسی اثرات تنش خشکی و محلول‌پاشی اسید هیومیک بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی ... بیشتر چکیدهبه دلیل نگرانی‌های زیست محیطی ناشی از مصرف کودهای شیمیایی، اخیراً استفاده از انواع اسیدهای آلی برای بهبود کمی و کیفی محصولات زراعی و باغی رواج فراوان یافته است و به دلیل وجود ترکیبات هورمونی اثرات مفیدی در افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند. به‌منظور بررسی اثرات تنش خشکی و محلول‌پاشی اسید هیومیک بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی خرفه، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تنش خشکی در سه سطح: (90، 70 و 50 درصد ظرفیت زراعی) و اسید هیومیک در چهار سطح (صفر، 25، 50 و 75 میلی‌گرم در لیتر) اجرا گردید. نتایج نشان دهنده اختلاف معنی دار اثر تنش خشکی، اسید هیومیک و برهمکنش آن‌ها بر اکثر صفات مورد بررسی بود. صفاتی از قبیل ارتفاع و طول ریشه در تنش خشکی به ترتیب (70 و 50 درصد ظرفیت زراعی) افزایش معنی‌داری نسبت به تیمار شاهد نشان دادند. وزن تر و خشک ریشه در شرایط تنش شدید (50 درصد ظرفیت زراعی) کاهش معنی‌داری نسبت به شاهد نشان داد و محلول‌پاشی اسید هیومیک با غلظت (75 میلی‌گرم در لیتر) تحت تنش خشکی سبب بهبود این صفات نسبت به تیمار شاهد گردید. افزایش مقادیر رنگیزه‌های فتوسنتزی در تنش (70 درصد ظرفیت زراعی) و محلول‌پاشی (50 میلی‌گرم در لیتر) اسید هیومیک مشاهده شد. بالاترین میزان کربوهیدرات و پرولین در گیاه حاصل از محلول‌پاشی به ترتیب (25 و 50 میلی گرم در لیتر) تحت تنش ملایم خشکی مشاهده شد. بنابراین با توجه به افزایش مقادیر اکثر صفات مورد بررسی در شرایط تنش ملایم و شدید می‌توان اظهار داشت که مقدار (50 تا 75 میلی‌گرم در لیتر) محلول‌پاشی اسید هیومیک در شرایط کمبود آب موجود برای خرفه به خصوص تنش شدید (50 درصد ظرفیت زراعی) می‌تواند تا حدودی مفید باشد.

دوره 18 (1404)

دوره 17 (1403)

دوره 16 (1402)

دوره 15 (1401)

دوره 14 (1400)

دوره 13 (1399)

دوره 12 (1398)

دوره 11 (1397)

دوره 10 (1396)

دوره 9 (1395)

دوره 8 (1394)

دوره 7 (1393)

دوره 6 (1392)

دوره 5 (1391)

دوره 4 (1390)

دوره 3 (1389)

دوره 2 (1388)

دوره 1 (1387)

کلیدواژه‌ها = پرولین

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده