اصلاح گیاهان برای شرایط تنش
معصومه صالحی؛ فرهاد دهقانی؛ یوسف هاشمی نژاد؛ علیداد کرمی؛ سردار کشتکار
چکیده
به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و تعیین سازگاری و پایداری عملکرد دانه در لاینهای کینوا، این مطالعه طی دو سال زراعی (99-1398) در 5 منطقه (یزد، سبزوار، شیراز، بوشهر و ایرانشهر) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 5 لاین و سه تکرار انجام شد. بعد از آزمون بارتلت تجزیه مرکب انجام شد و تجزیه پایداری با استفاده از روشهای مختلف پارامتریک ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط و تعیین سازگاری و پایداری عملکرد دانه در لاینهای کینوا، این مطالعه طی دو سال زراعی (99-1398) در 5 منطقه (یزد، سبزوار، شیراز، بوشهر و ایرانشهر) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 5 لاین و سه تکرار انجام شد. بعد از آزمون بارتلت تجزیه مرکب انجام شد و تجزیه پایداری با استفاده از روشهای مختلف پارامتریک و غیر پارامتریک انجام شد. علاوه بر عملکرد، وزن هزار دانه، سایز دانه و میزان ساپونین نیز اندازهگیری شد. تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر متقابل سه جانبه سال، مکان و لاین بر صفات اندازهگیری شده معنیدار بود. بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه به ترتیب مربوط به ایرانشهر سال اول (472 گرم در متر مربع) و سبزوار سال دوم (99.6 گرم در مترمربع) بود. در کلیه مناطق تیتیکاکا بیشترین ارتفاع کف (میزان ساپونین) را داشت و میزان ارتفاع کف لاین D نصف رقم تیتیکاکا بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین عملکرد دانه به لاین D تعلق داشت. بر اساس میزان میانگین مجموع رتبه ها لاین D (1.44±1.09) بیشترین پایداری و لاین B کمترین پایداری را بر اساس شاخص های پارامتریک و غیر پارامتریک پایداری داشت. بر اساس نتایج روش GGEbiplot و روشهای غیرپارامتریک و پارامتریک لاین D بیشترین عملکرد و پایداری را داشت. این لاین به نام رقم صدوق نامگذاری گردیده است.
تنش شوری
معصومه صالحی؛ فرهاد دهقانی
چکیده
کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) یک گیاه فراسودمند با ارزش غذایی بالا است که تحمل مناسبی به تنش‌ها شوری و خشکی دارد. بیشتر آزمایشات انجام شده بر روی بررسی تحمل به تنش شوری کینوا در شرایط گلدانی و گلخانه بوده و این نتایج با نتایج مزرعه‌ای تعیین آستانه غلات مانند گندم و جو قابل مقایسه نیست. هدف از این آزمایش تعیین آستانه تحمل به تنش شوری کینوا در ...
بیشتر
کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) یک گیاه فراسودمند با ارزش غذایی بالا است که تحمل مناسبی به تنش‌ها شوری و خشکی دارد. بیشتر آزمایشات انجام شده بر روی بررسی تحمل به تنش شوری کینوا در شرایط گلدانی و گلخانه بوده و این نتایج با نتایج مزرعه‌ای تعیین آستانه غلات مانند گندم و جو قابل مقایسه نیست. هدف از این آزمایش تعیین آستانه تحمل به تنش شوری کینوا در شرایط مزرعه و معرفی ژنوتیپ برتر می‌باشد. بدین منظور آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تاریخ 16 مرداد 1396 در ایستگاه تحقیقات شوری صدوق مرکز ملی تحقیقات شوری یزد کشت شد. تیمارهای آزمایشی شامل 5 ژنوتیپ کینوا شامل 3 لاین کینوا (NSRCQE, NSRCQB, NSRCQC) همراه با رقم تیتیکاکا و صدوق به عنوان کرت فرعی و شوری آب آبیاری در 5 سطح 2، 5، 10، 15 و 17دسی زیمنس بر متر در کرت اصلی قرار گرفت. نتایج نشان داد بالاترین میزان عملکرد در کلیه سطوح شوری در رقم صدوق مشاهده شد. درصد ساپونین دانه با افزایش شوری در ژنوتیپ NSRCQB افزایش معنیدار داشت و در سایر ژنوتیپ‌ها تحت تاثیر تنش شوری قرار نگرفت. بر اساس نتایج معادله خطی برازش شده تغییرات عملکرد دانه کینوا به شوری نشان داد که آستانه تحمل به شوری ژنوتیپهای کینوا به ترتیب dS m-1 4.3، 8.7، 4.1، 4.8، 6.8 عصاره اشباع خاک و شیب خط 3.5، 2.4، 0.1، 0.7 و 0.9 درصد بود. کینوا رقم صدوق در شوری dS m-1 24 عصاره اشباع خاک قادر است 80 درصد عملکرد دانه در شرایط غیر شور را داشته باشد. این رقم علاوه بر خصوصیات زراعی مناسب و پتانسیل تولید بالا در شرایط شور دارای تحمل به شوری بالاتری نیز می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد که کینوا می‌تواند گیاه مناسبی جهت بهره‌برداری از منابع آب و خاک شور مورد توجه قرار گیرد.
تنش شوری
معصومه صالحی؛ فرهاد دهقانی؛ ولی سلطانی گردفرامرزی؛ نادیا بشارت
چکیده
کینوا گیاهی است سه کربنه با ارزش غذایی بالا و یک شورزیست اختیاری است. به‌منظور گزینش لاین های کینوا در کشت بهاره در شرایط شور 13 لاین با دوره رسیدگی متفاوت در 3 خط 5 متری در 18 اسفند 1394 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق یزد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با آب آبیاری با شوری dS/m 14 کشت گردید. مراحل فنولوژیک یادداشت شد و درنهایت ...
بیشتر
کینوا گیاهی است سه کربنه با ارزش غذایی بالا و یک شورزیست اختیاری است. به‌منظور گزینش لاین های کینوا در کشت بهاره در شرایط شور 13 لاین با دوره رسیدگی متفاوت در 3 خط 5 متری در 18 اسفند 1394 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق یزد در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار با آب آبیاری با شوری dS/m 14 کشت گردید. مراحل فنولوژیک یادداشت شد و درنهایت ارتفاع گیاه، وزن هزار دانه، زیست‌توده، درصد سدیم و پتاسیم برگ و نسبت پتاسیم به سدیم اندازهگیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف بین لاینه ا ازلحاظ کلیه صفات موردبررسی معنیدار بود. مقایسه میانگین نشان داد لاین NSRCQ6 با اختلاف معنیداری بیشترین میزان عملکرد (1422 کیلوگرم در هکتار) را داشت و سپس لاینهای NSRCQ7، NSRCQ10 و NSRCQ11 قرار گرفتند. رابطه همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه با وزن هزار دانه و روز تا رسیدگی همبستگی مثبت و معنیداری داشت. در تجزیه خوشه‌ای، لاینهای NSRCQ6 و NSRCQ11 در گروه زودرس بیشترین عملکرد دانه و وزن هزار دانه را داشتند. بررسی اثر دما در دوره پر شدن دانه نشان داد با افزایش هر یک درجه به میانگین و حداکثر دما عملکرد دانه به ترتیب 118 و 184 کیلوگرم در هکتار و وزن هزار دانه 0.2 و 0.27 گرم کاهش یافت. تجزیه به مؤلفه های اصلی نشان داد که سه مؤلفه اول بیشترین سهم را در واریانس داشتند و در مؤلفه اول، دوم و سوم به‌ترتیب وزن هزار دانه، نسبت پتاسیم به سدیم و درصد پتاسیم بیشترین سهم را در جهت مثبت با عملکرد و روز تا رسیدگی، روز تا گلدهی و ارتفاع گیاه بیشترین سهم را در جهت منفی با عملکرد داشتند. درنهایت لاینهای NSRCQ11 و NSRCQ6 برای بررسی در کشتهای بهاره انتخاب گردید. در بین صفات موردبررسی وزن هزار دانه، روز تا رسیدگی و درصد عناصر سدیم و پتاسیم جهت گزینش لاینها انتخاب شدند
تنش شوری
فرهاد دهقانی؛ پریسا ملکی؛ معصومه صالحی؛ سعید سعادت؛ حسینعلی بهرامی
چکیده
محدودیت منابع خاک و آب موجب شده است که استفاده از منابع شور برای تولید محصولات کشاورزی و تأمین نیاز غذایی جمعیت جهان امری اجتناب ناپذیر باشد. اگرچه شوری موجب کاهش رشد و عملکرد در گیاهان میشود اما میزان شدت تأثیر منفی آن نه‌تنها به نوع و گونۀ گیاه بلکه به مراحل رشد گیاه و ترکیب یونی آب در شرایط شور نیز بستگی دارد. نسبت کلسیم به منیزیم ...
بیشتر
محدودیت منابع خاک و آب موجب شده است که استفاده از منابع شور برای تولید محصولات کشاورزی و تأمین نیاز غذایی جمعیت جهان امری اجتناب ناپذیر باشد. اگرچه شوری موجب کاهش رشد و عملکرد در گیاهان میشود اما میزان شدت تأثیر منفی آن نه‌تنها به نوع و گونۀ گیاه بلکه به مراحل رشد گیاه و ترکیب یونی آب در شرایط شور نیز بستگی دارد. نسبت کلسیم به منیزیم یکی از نسبت‌های مهم تعیین کنندۀ کیفیت آب‌های شور و خیلی شور زیر زمینی یا زه آب های برگشتی و آب دریا برای استفاده در مصارف کشاورزی است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تعیین اثر نسبت‌های مختلف کلسیم به منیزیم آب آبیاری بر رشد و عملکرد گیاه کینوا در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در گلخانه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات خاک و آب در سال 1397 انجام شد. تیمار های آزمایش شامل سه سطح از نسبت‌های مختلف کلسیم به منیزیم آب آبیاری شامل 0.25، 0.5 و 1 بود که به صورت محلول غذایی پایه هوگلند و استفاده از نمکهای سولفات منیزیم و کلرید سدیم تهیه شد. شوری محلول، متناسب با حدآستانه تحمل به شوری گیاه در همان مرحله رشد تنظیم گردید که شامل الف: سبز شدن (با شوری 8 دسی زیمنس بر متر)، ب: گلدهی (با شوری 15 دسی زیمنس بر متر) و ج: پر شدن دانه (با شوری20 دسی زیمنس بر متر) در محیط کشت بدون خاک بود. نتایج نشان داد درصد و غیر یکنواختی سبز شدن بذور کینوا به نسبت‌های مختلف کلسیم به منیزیم آب آبیاری واکنش نداشت، ولی افزایش میزان منیزیم سرعت سبز شدن بذور کینوا را به طور معنی داری بهبود بخشید. هر چند نتایج نشان داد که وزن تر و خشک بوته در مرحله گلدهی تحت تأثیر معنی دار نسبت کلسیم به منیزیم آب آبیاری قرار گرفته اما اثر بر عملکرد دانه معنی دار نبود.
معصومه صالحی؛ ولی سلطانی؛ فرهاد دهقانی
چکیده
آشنایی با مراحل فنولوژیک و نمو گیاه در تعیین تاریخ کاشت و عملیات زراعی در شرایط آب و هوایی مختلف اهمیت بسیاری دارد. به‌منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت بر مراحل فنولوژیکی و عملکرد دانه کینوا (NSRCQ1) در هشت تاریخ کاشت (5/31، 6/15، 7/4، 7/15، 8/1، 12/5، 12/17 و 1/11) با سه تکرار با آب‌شور dS/m 14 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق مرکز ملی تحقیقات شوری در سال زراعی 95-1394 ...
بیشتر
آشنایی با مراحل فنولوژیک و نمو گیاه در تعیین تاریخ کاشت و عملیات زراعی در شرایط آب و هوایی مختلف اهمیت بسیاری دارد. به‌منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت بر مراحل فنولوژیکی و عملکرد دانه کینوا (NSRCQ1) در هشت تاریخ کاشت (5/31، 6/15، 7/4، 7/15، 8/1، 12/5، 12/17 و 1/11) با سه تکرار با آب‌شور dS/m 14 در مزرعه تحقیقات شوری صدوق مرکز ملی تحقیقات شوری در سال زراعی 95-1394 کشت شد. نتایج نشان داد که کینوا قادر است در اولین تاریخ کاشت با طول دوره رشد 108 روز عملکرد دانه‌ای معادل t ha-1 2.34 تولید نماید. در تاریخ کاشت 4 مهر، کاهش دما (4.5- درجه سانتی‌گراد) و تنش یخ‌زدگی باعث از بین رفتن گیاه در مرحله گلدهی شد. گیاهانی که در مهر و آبان کشت شده بودند و در طول زمستان زنده مانده بودند، بذر تولید نکردند. بذرهای کشت شده در تاریخ 5 اسفندماه طی دورۀ 132 روزه، عملکرد دانه‌ای معادل t ha-1 1.6 تولید کردند. نتایج این بررسی نشان داد که تأثیر درجه حرارت زیاد (°C 32) برای تاریخ کاشت اسفند و فروردین و درجه حرارت کم (°C 13.5) برای تاریخ کاشت اواسط شهریور در طول دوره پر شدن دانه، موجب کاهش معنیدار عملکرد و اندازه دانه در سطح 5 درصد شد. با توجه به اینکه کینوا (NSRCQ1) گیاهی روزکوتاه بوده و طول روزهای طولانیتر از 12 ساعت، زمان رسیدن به مرحله گلدهی را افزایش می‌دهد، بنابراین، از میان تاریخهای کشت موردبررسی، تاریخ کشت اول شهریورماه، به دلیل دوره رشد کوتاهتر و عملکرد دانه بالاتر برای منطقه موردمطالعه، در استان یزد مناسب به نظر می‌رسد.
معصومه صالحی؛ ولی سلطانی؛ فرهاد دهقانی
چکیده
کینوا (Chenopodium quinoa) گیاهی دولپه‌ای، آلوتتراپلوئید، از خانواده Amaranthace، سه کربنه و هالوفیت اختیاری بوده که جزو شبه غلات دسته‌بندی میشود. به‌منظور بررسی اثر تنش شوری بر سبز و استقرار اولیه کینوا آزمایشی بر مبنای طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح شوری (dS/m صفر، 4، 8، 12 و 16) و چهار تکرار در خاک و کوکوپیت بر روی ژنوتیپ NSRCNQ1 انجام شد. سبز روزانه شمارش ...
بیشتر
کینوا (Chenopodium quinoa) گیاهی دولپه‌ای، آلوتتراپلوئید، از خانواده Amaranthace، سه کربنه و هالوفیت اختیاری بوده که جزو شبه غلات دسته‌بندی میشود. به‌منظور بررسی اثر تنش شوری بر سبز و استقرار اولیه کینوا آزمایشی بر مبنای طرح کاملاً تصادفی با 5 سطح شوری (dS/m صفر، 4، 8، 12 و 16) و چهار تکرار در خاک و کوکوپیت بر روی ژنوتیپ NSRCNQ1 انجام شد. سبز روزانه شمارش و درنهایت وزن خشک و ارتفاع بوته اندازهگیری شد. معادلات دوتکه‌ای و تابع کاهشی تغییریافته بر دادههای درصد سبز برازش شد. به‌منظور بهبود سبز در شرایط شور آزمایشی با سه تیمار پرایمینگ [آب، جیبرلیک اسید (ppm 10) و اسید آسکوربیک (ppm 3)] و چهار سطح شوری (dS/m صفر، 4، 8 و 12) در سه تکرار به‌صورت فاکتوریل بر مبنای طرح کاملاً تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که واکنش کینوا به شوری در مرحله سبز به بستر کاشت بستگی دارد. پنجاه‌درصد کاهش سبز در خاک و کوکوپیت به ترتیب در شوری dS/m 6.35 و 15.04 مشاهده شد و آستانه کاهش در کوکوپیت و خاک به ترتیب dS/m 9.52 و 0.03 بود. سرعت و درصد سبز بذور تحت تنش شوری در کوکوپیت تا شوری dS/m 12 اختلافی با شاهد نداشت و در شوری بالای dS/m 4 سبز با تأخیر آغازشده و دیرتر به حداکثر رسید. ارتفاع گیاهچه در خاک و کوکوپیت در شوری dS/m12 به ترتیب 91 و 30 درصد کاهش یافت. به‌طورکلی پرایمینگ موجب بهبود سبز کینوا در شرایط خاک شور نشد گرچه هیدرو پرایم تا حدی موجب بهبود سبز شد (8 درصد). بذور این گیاه قادر است بعد از رفع تنش شوری و دریافت آب با شوری مناسب شروع به سبز نماید. کینوا بعد از مرحله گیاهچهای به تنش شوری تحمل بالایی دارد.
علی صنوبر؛ سیّد علی طباطبایی؛ فرهاد دهقانی
چکیده
به منظور بررسی اثر دور آبیاری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت ژنوتیپهای گندم نان، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 86-1385 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد انجام گرفت. فاکتور اصلی آزمایش تیمارهای آبیاری با دور 8 ، 10، 12 و 14 روز بود و سه رقم ...
بیشتر
به منظور بررسی اثر دور آبیاری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت ژنوتیپهای گندم نان، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 86-1385 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد انجام گرفت. فاکتور اصلی آزمایش تیمارهای آبیاری با دور 8 ، 10، 12 و 14 روز بود و سه رقم و یک لاین گندم نان شامل بک کراس روشن، سیستان، WS-82-9 و پیشتاز به عنوان فاکتور فرعی آزمایش بودند. نتایج آزمایش نشان داد که تاثیر سطوح مختلف تیمار آبیاری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت معنی دار شد و سطوح مختلف ارقام از نظر عملکرد و اجزای عملکرد دانه با هم اختلاف معنیداری داشتند. اثرات متقابل دور آبیاری و رقم بر عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح 1 درصد معنی دار بود. دور آبیاری 8 روز و 10 روز حداکثر میانگین اجزای عملکرد و شاخص برداشت را داشتند. دور آبیاری 8 روز بالاترین میانگین عملکرد دانه را دارا بود و دور آبیاری 14 روز از حداقل میانگین اجزای عملکرد، عملکرد دانه و شاخص برداشت برخوردار بود. در بین ارقام، رقم سیستان و لاین WS-82-9 به ترتیب بیشترین میانگین تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه را داشتند و حداکثر میانگین تعداد سنبله در واحد سطح به ارقام پیشتاز و بک کراس روشن تعلق یافت. ارقام سیستان و بک کراس روشن بیشترین میانگین عملکرد دانه را داشتند و حداکثر میانگین شاخص برداشت به ارقام سیستان، بک کراس روشن و لاین WS-82-9 اختصاص یافت. طبق نتایج این آزمایش، دور آبیاری 8 روز به عنوان دور آبیاری مطلوب جهت حصول حداکثر عملکرد اقتصادی برای منطقه تشخیص داده شد و در بین ارقام، لاین WS-82-9 به عنوان متحمّلترین لاین به خشکی و رقم سیستان به عنوان پرمحصولترین رقم در شرایط مطلوب رطوبتی معرفی شدند.
